Strona 1 % Strona 2 Strona 3 nt ^VJ^- Vi Strona 4 Strona 5 BOLESLAli' PRUS Strona 6 Strona 7 LUDWIK WODEK uoLKsi.AW riu s ZARYS SPOLECZNO-UTEHACKI NAKAD CEBETMNKRA W u L K K A WARSZAWA 1— LUBLIN I = ÓD SPÓKA KRAKÓW. G. GEBETHNER 1 Strona 8 0«frtft «a4 ft«eta IBr dl* Aosfahr fr*lg*g*b«o Kau. l>*ai. Pr«**«v«rw«l. 7/^"^ TLOCZKIA W. I.AZAR»KTFCO W WARSZAWtF. Strona 9 prac^ /< powicam. AUTOR Strona 10 Strona 11 PRZEDMOWA. (.ienosa Dioiejszej ksiki jest oastpajca: W grudniu 1916 roku firma Gebethner WolfT i zwrócia si do mnie z propozycj wydania paru tomów wyboru najcharakterystyczniejszych ustpów ze synnych „Kronik"* Prosa, niedrukowanych dotychczas osobno w ksi- kach. Propozycj przyjem zabraem si do pracy. i Kiedy sacslem rozczytywa si w „Kronikach", zna- lazem tyle ciekawych danych, nie kwalifikujcych si do zuytkowania w sposób powyszy, a tak cennych do cha- rakterystyki pisarza, e powziem zamiar dokonania tej charakterystyki w osobnem opracowaniu. W miar zagbiania si w ogromnym materyale, spostrzegem, e podjem si zadania moe nad siy. Opracowanie gruntowne wszechstronne niezliczonych i kwestyi, poruszanych przez znakomitego pisarza w cigu czterdziestu lat, wymagaoby napisania caego szeregu ksiek, powiconych przedmiotom, zaledwie zaznaczo- nym w rozdziaach niniejszej pracy. Rozrosa si ona do rozmiarów dwukrotnie wikszych w stosunku do zamie- rzenia, a jednak nie stracia wady gównej — pobienoci. Jeeli, pomimo to, puszczam j w wiat, czyni to w przekonaniu, e toruj drog dla przyszych bada wiel- kiego pisarza, nigdy niedocenianego za ycia, a nawet jeszcze dzi, po jego mierci. Dla czytelników i bdzie — ona zawieraa sporo oi«>znanych a ciekawych szczegóów. Strona 12 hnilActe ta* tiijd w iiiej wskaiówki i -.w- .,...». ..j.,. ..,..» .M»..., bada tego prEfdii,.-i... \/\i ninif^jazoj byaby opra prtPKe mnie iiofegóiowa i supeoa bibliografia prac Pra- aa. sarówiio publicjratyoioyoh. Jakbeletryatycioyeh, ale i nip potwalj na to warunki techDicznp wydawootwa. (>glo8tQ J w przyazlooi. Brak miejsca nie pozwoli ruwniet na szerszo podmalowanie ta opoki, na obszer> niojsze omówienie ruclin pozytyw?-*' •• ' "v pado ogra- • niczyr si na kilku uwagach w> Oparemwycznie si^ na materyale drukowanym, przeatudyowanym w oaooi. Nie dotyka* teryau rkopimiennego, » to z dwóch wz;. ., , :. chciaem powit^ksza rozmiarów ksitki 2) nie b^dc i zawodowym krytykiem historykiem literatury, nie chcia- i em przystpowa do pracy, któr inni mog w*^ • lepiej ode mnie. Ten sam brak kompeteucyi skoni mi do oparcia .si»; przewanie na pracach pubi które t, iiium prawo ocenia, sam ^ bdc,. -^'i no- , • wele zuytkowaem o tyle tylko, o ile osoby w nich wy- stpujce byy mi potrzebne do uwydatnienia rónych tez publicystycznych. Caego ogromnego materyau beletry- stycznego wyczerpa' ani mogem, ani chciaem. Z tych sa- mych wzgldów pominem zupenie studyum o specyalnym homorzc Prusa nadaem ksice tytu: „Zarys spoUczno- i Uttracki^, kadc tym sposobem nacisk na to, pter- e wiaatek czysto , literacki" Oiiatoryesno-krytyczny) stoi tu na drugim planie. Przewiduj wr^^- zwaazcza w dwóch o- wiele cytat i dzie Prusa. Ry moe. Wolaem nieraz, aby w sprawach najwaniejszych wielki pisarz mówi do Strona 13 ~ .\ t--/\t>'nika sam, nit za raojem porednictwem, uwataiir ' I, * pogldy jego, priechodi; — i streszrrenie. 8tracivbv t \ poredniocj. W pracy swojfj iluznalem duo yczliwej puiuocy, e mog powtórzy za puetn: ,Jak mi Bóg miy, dobrzy s ladzie!" Speniam tedy najmilszy obowizek, wyraajc wszystkim tym, którzy mi dopomogli, serdeczne podzit;- kuwaiiie. A przedewszystkiem pani Oktawii Gowackiej, wduwit> po nieodaowanym pisarzu, która ud/Jelia mi wielo cennycli szczegóów do jego yciorysu otworzya i pamitek, Arturowi Oppmanowi (Or- I iwowi Rodkiewiczowi za szczegóy do - iyciorysu, Henrykowi Gallemu i Henrykowi Mocickiemu za dobre rady co do planu pracy pomoc w bibliotekach, i Djrekcyi Biblioteki Krasiskic), p. S?^"^ nu Poniatow- skiemu, dyrektorowi Biblioteki Uniwe. i«'j, wreszcie Zarzdowi Biblioteki Publicznej — za wszelkie moliwe alatwienia w /> U poszukiwaniach biblfograliczn\ eh. Jeeli ycz^ .^Aodzenia tej pracy, kt> rej braki zuatii dobrze, ycz jej tego nie dla siebie, lecz jedynie ze wzgl- du na umiowanego pisarza, pragnbym bowiem, aby wszyscy go ocenili zrozumieli, pragnbym rozwi"*'- '- i okoo jego osoby mrok sprawi, aby jego wielkie n - i i gbokie uwagi o caoksztacie yciu Polaków i Polski w najszersza kr»^gi. Jeeli wielu zachc tylko ^ czytywania d7.i»- T'rii<H /.'iM-iriic >\vi.ic lipil*^ uwaa za spenione. LUDWIK HLODLK. Warszawa, dnia A maja 1018 roku. Strona 14 w SPIS RZECZY. ROZDZIA PIKKWSZY. Pitarm, I. Tlo polityctne, spoleccne I ptyohlosne. Obras krju od — fKiWHtania 1908 roku. - UwasccseDle woolao i ruina rolnictwa.— Nlikl posom kulturalny. — Reakcya mlodtleiy precciw kultowi pnesziodcl przeciwko Mlacbetesynie. 1 PosytywlAcI, Jako spó- — inieni wyrazili 'ramu libera h- ustwa. eb pod- — 4oie Hocyologi' liaso pracy ort Jego oajcajataty I najKilacboinlejery wyraziciel— Bolesaw Prus.— Jego gosy w obro- nf pracy organlrznej. '^•- «" • II. yciorys: MrMi|/riii.>, lala d. • ..• • ; -. ,- : •• rodzinne I Jego odbicie w iwurcrni i., u iii ^^.i. ki. '^: ,vj.(\rt i . losy.— feiestnictwo Aleksandra w powstaniu.- Lata gimnazyal* or. — Olosy o nieb: samego Prusa, Doliskiego 1 Ocborowicza. — 8zkoia Gówna. — T twory modziecze. — Lala prtoomu I waha <mM-1872). — Puawy. — Praca w fabryce.— Wspópracownic) w .Musze* .Koloaeb* 1 Sir. 10 -3o PoestkI karyery literackiej.— .A*<iu«f ^r«#cAy*.— ,Opie* III. kun Domowy I .Niwa". — Pierwszy felieton Bolesawa Prusa. — „Stklru warszawskie". — lub. — Stae wspópraca wnirtwo w .Ku- r\.'r/n Warszawskim". — .Kartki t podróy". — Pierwsze powleArl 1 ri ..»ele: .Paac I rudera", .Sen Jakóba", .Lokator podda^ra' !• -/c w nlownii- . Vnielka*. J* »'•»' «jca fala", .Przygoda hta Strona 15 - Xl -ia*.--Charakterystyka plerw>tiego okresu pracy w „Kurycrze War- awsklm*.— Jej bilans — Rok redaktorstwa .Nowin".— Nieslusne ir/\jiy. — Ciekawe stanowisko. — Spór o oAwlai^ moralno. — 1 racy w ,Kuryerxe Warsiawsklm'.— Priejcle do,Ku- nego*. — fLalk a* i i^jKMtodieoie. — .Rmancypani ki-.— Fodrói aa granic Jej plon.— .Faraon".— Depuiacya do cesa- i rza. — JublleUSS. — CllMi-Mki-Tran k.-» r.rsrv t r/yil? j(>AtoletnleJ I Jej róna intensywno. Str. 31— flO. IV*. .Ze wspomnie cyklisty*.— Wojna Japoska.- , Japonia I Ja{»'rtr/\c>" Wojiicle Prusa do .Tygodnika Ilustrowanego*. Wpyw ruchu wulnusciowego. — NadiieJerozczarowania. — Anar- i chia u nas i reakcya w Rosyl. — Stanowisko Prusa podczas wybo- rów. — Zniechcenie polityczne. — .Dzieci" — .Przemiany".— .Skarb zakopany". — Choroba podró na i Woy po spadek — Ostatni rok.— Choroba, mier i pogrzeb Str. 61— M. Y. Wraenia osobiste. — Niech mówienia o sobie i Jej przyciyny — Znienawidzenie konceptów. — yciowe nieporozumlo — Iwagi Popawskiego. — Twórczo Prusa 1 rozwój jego tu Str. 69—75. \ 1 Crtdo publicystyczne. —Zdaa od stronnictw.— Obowi- zek publicystyczny I codiienny pesymizm. Rzadkie przebyski — optymizmu.— Sdy Prusa o dziennikarstwie.- Sensacya, blaga i re- klama.— Idea dziennikarza.- Spenione proroctwa. Sir. 75-82. . Warunki twórczoci keletrystycinej.— Stosunek do przy- VII. rodydo sztuki. i — Prus 1 Mickiewicz a Sowacki. Kult dla Mic- — kiewicza. — Mickiewicz i Wyspiaski. — Mickiewicz— wychowawc narodu.— Szkoy literackie.— Stosunek do Tostoja, Kraszewskiego, Lama, Junoszy. - dosy Prusa o Sienkiewiczu. — Prus a .Moda Polska'.— Udzia Jego w polemice— Sd o .Zotem runie".— Prus* o raeibie 1 malarstwie.— Co to Jest styl?— Poszukiwanie stylu poi skiego.— O sztuce stosowanej. — Obrona realizmu w malarstwie.- o obrazach Matejii, Siemiradzkiego, Witkiewicza, Gierymskiego i innych. — Impresyonizm i Biegas — Opinie o teatrze I piewa- kach. — Walka o swobod zdania w muzrre Typy artystyczne w utworach beletrystycznych. Str. 82—104. Vltl. Crrifo beletrystyczne.— Co to Jest humor I humoryslat Strona 16 — Xli Scri«K(>ly kompotycyl. TendroeyJnoM « povi«ei. smuiiw <> - Obii«M T nych. — \, , . •kirj Prus 1 hlrnklPwcB. — btominck dn rterplenla. — > < ROZDZIA DRUGI. C s ow fr k. t MII iu-a ^jnii ' I. lilimftllltttt I «'i /.II' M- liiu M j>i"»ifti , Typy diiecl^c^. — Anielka 1 Ja^. ~ Ktanick i Ant«k — V!l© w/hi ;. . . • 00- rodii. -4>Co to « cudowne dileclT — '»y wychowawcM. «ilmna«tyka. — Wybór r.awodu i pr7.eH(i> .• "..li.ysk'^ ^--mfar Inirllgencyl.— Pr«epenlcnlc gimnacyów. — Przeciw kl:i \i Strajk ^ MIodKlet unw. I lankl. M . I^a r.a granic- Ir iitudencklc. — NIesKcilwa matka nirsKcg^dliwych Byn6v wyrhowani" "• '~>f"""'" >*..-.i ->i^, ,,, ^t- II. Kul eia.— Smutne i nych. Wytsse wyksztacenie I praca zarobk i sesye emancypantek. Erotyzm w utworach — i.. ..-.>. t Jest równouprawnienie erotyczne I czem JCHt flirlT— Izabela L< ka I Jej - iomstwo rozwody. — I I tiwod/ >*< moralna Pnisa. ryzmow o kobiciar str. ISI— lAu. III. UpotledsenU klas nissych.— Barbarzystwo elilop6w.— Typy . Jest .*^lin ta I i /Ijy i bra WMi. — Ki parcelacya. — warczD<>J. — rudne.— Typy szlacheckie.— Galerya guptasów.— Typy d. iiy 1 obyczajowe.— .. j. , ^., ...... \ryH: ksii^. H nc \ gospodarcze, i — " pozi' twa. — Wyst.> . prawdziwe. — I Strona 17 lgu wicrówieeza. — Pochwala totrarsyttw rolnlciyrh Przeciw wywasictPDiu I pricclw pnywtleiom . . str. 150— IM IV. Lud miejski. — Rsemielnlcy i robuintry.— Pracodawcy I pracownicy.— W Imieniu klas pracujcych- Nasi przemys Je- I no wady. — Bra strejków. — Interwencya Prusa.— Nawoywania do xgndy. — kh bessliutecznoi; zniechcenie. — Alkoholln I rytm r^ilki zaradcze. — Pochwala Armii Zbawienia.-! V i a i pomoc wzajemna.— Braki dobroczynnoci urzdowej.— inne insty- '••-''* "^'""iirzyszenla— Kiekowanie Z''"^^' /'j^--" *^"- '*^4 '73 \. bw k.— Sc/av$tj> sa/iati:i. .NafcZf w czajowe— Be/. -^ga, plotkarstwo. — Typy beleti. - ujemne dodatnie. — Lekarze w powieóciach Prusa. — Charaktery- i styka Wokulskiego.— Pierwiastki gienialnoci —Zarzucane mu wa- dy. -Co si stao z Wokulsklm.— Sówko o Rzecklm. Sir. 173—181. ROZDZIA TRZECI. Z fe m i a. I patryoiyzm—Róine jego gatunki.— Patryotyzm Co 10 Jest bielcy, rozumowy > ny I ota pastwo i i w .Afryce.— Szowinizm huii le Jest polskie i _ spoeczestwo? — Majungowle i Androwanowie. Ypsylonowie — I pdrsewo wiecioego ywota*.— Miasto zahypnotyzowane. Stosu- — nek do przeszoci.— Grunwald odsiecz wiedeska —Kufer histo- i Wypadki w Polsce porozblorowej Serce gowa, czyli — I i . yka I publicystyka.— Milknce gosy.— Omyka.— Rzeckl.- Weelenle Prusa.— Romantyzm polityczny. Bonapartyzm i wiara — -.„ I ........ vi.,jjuigy| , p„,8 ^.r ISO _ »fV> II carstw rozbiorowych. -Wiara w Kusyc. - Gosy pil .a o prawo. — Nowe nadzieje.— Próby po- rozumienia—Reformy w Rosyi.— Dawne naduycia prsysza auto- i nomia.— Spadek tonu.— Typy Rosyan w powieciach I nowelaclu— Typy niemieckie. — Dwie kategorye: Minclowie Adlerowic. — Sto- i ko-polskle. — Cze dla kultury obawa polityki. — 1 rónlenie. — .On'. - Polityka przeciwpol.^ka.— Przeciw Strona 18 XIV projektom odwetu. -> Dwie ooenj •porciert«lwa poUklego w Mbo- rxe pruHklm. — Kwolucye pogldów na t. xw. .ugod^'. -- L6ke«Wft« Itne Austryl I Gallcyi.— Wada stlacbetcKjrsny. - Zmiana pogldu I poohwaia (iallcyl.— Kosya 1 Niemcy w iprawle polskiej.— Jedno- lito I 'leklej.— Porównanie ' - JesscKi- 'sunek do Anglii. — v> . /<> Ssekspira Dickensa, .Spencera I Milla. — Najwytnze uinanle.I fJladslone Bismarck.— Wojny o Tranawaal 1 o Kub^.— Znacsenic I rywiUaacyJne rasy angloaasklej. — Natse sympatye w wojnach m- w*- hkc^cIc. — Brosiura p. Bsgnirklego 1 rjeóin- i'i< I). Sr. 205—220. . . III. Wewn^irsno kwesty<< polskie.- Sprawa iydowska.— R<»- xum 1 dwa stanowiska. - Publicystyka uciuele, csyll I beletrysty- ka. — Typy powieciowe prawdziwe. — lyórA, Ssiiman Sslangbaumowle. — Pocsikowy I ti styciny. — Slussne sastrEeienia. — Z powodu 12 milionów barona Hlrscha dla Oalicyi. — Atak generalny prieclw Prusowi. Tytu — antynemlly. Jego obrona. — — PrtyKnanie sl^ do smlany stanowi- ska. - Obrona handlu polskiego. Sprawa Drp> fussa. — Poparcie — syonitmu.— Asymilacya Jako sagadnfenic ni(>r«^7.wixalne.— Ostatni glos.-Kwe8tya litewska 1 ruska. Str. 22e— 24H IV. Co to Jest polityka? — Porównanie t gr w saachy I hy glfu. — Pocstkowe lekcewaienle polityki I apolltyeiDO<^ ptsa- rsa. — UodKlet 1 starcy. — Stanowisko widza I wyjicle i niego. — List otwarty do wyborców.— Potopienie sasady wyborów.— Surowa krytyka Kola Polskiego w pierwszej Dumie. — Jacy powinni by posowie — Przyczyny zwycistwa Demokracyi Narodowej przy " wyborach do pierwszej drugiej Dumy.— Poili i ^Mej Dumie. — Pochway krytyka. — Jakim powin; I co to s stronnictwa?— Przepowiednie programu Prusa z roku 18t»i-go i rzeczywisto. — Krytyka Demokracyi Narodowej .porachunki* I z Dmowskim.— Zarzuty przyczyny niechci.— Prus, Jako pierwszy I demokrata narodowy. — Nlep ' J«go P^' —Naj- lepsze zrozumienie Prusa— .*lwa wol —Sto- sunek Prusa do socyallzmu.— Artykuy w rNowinacta' •<<>- we sympatye i cl^kie zarzuty.— Szlachetne denia a, i..j„„ «..-.- Alegorya o wolnoci w Polsce. Walka partyjna. Wezwanie do— — xgody. — Co robi? Mr. 248—Ce7. Strona 19 — w UOZDZIAL CZWARTY. Bóg. Prus Jako deUu. — Typy duchowiestwa w powlficisi-b I Faraon.— Strona moralna religii. — Przebaceani« nie- iii— Potrzeba religii.— miecie > plewy fllototlczne.— Po- i oenie Kocioa u nas.— Jego wrogowie.— Prienoszenie tiase walili .If, In. Iii i mn.ii.'»v Oifi. u-vniVi \ Pnia ^^knrilse. - .1 Str. 2ft8^2T7 11 /.agaamenia najwyisze. Mcmhk :•.:;. >(\-- Teorya D- bickiego. -Dalssy cig ycia.- Dowody mat. ii.utyi zne i fliyclne. Nieustanny roiklad organizmu. — Realne skutki realnych przy- c«yn.— Byy posamateryaine.— Instynkt prseciw nicoci.— Dlaczego dusiy nie roona widzie, i esy std wynika Jej zaprzeczenie? — Lampa i wiato.— Mózg i dusza.— Poczucie samych siebie— Rze- czywisto nie Jest podwójna, ale potrójna. — Nauki cise, meta- fizyka materyallzm. i Czucie — Jego mechanizm.i Mózg-przewo- — dolk.— Osobna substancya duchowa.— Funkcye duszy. Duchowo — powszechna.— Bóg.— wiat— Cierpienie.— Jak wyglda tycie wiecz- nel- Rola eteru.— WynUi bada nauk cisych. Zaprzeczenie pan- — teUmu.— .\pologia teoryi Dbickiego.— Krótka analiza. Str. 277—289. III. Bryy trójwymiarowe 1 wiat wielowymiarowy.— Uroje- nie rzeczywisto. — Cie wiata csterowymlarowego. — oba- I esewski i spirytycl. — Richet, Ochorowicz 1 Busapia Palladino. W obronie medyumizmu. — Udzia w dowiadczeniach z Eiisapl Palladino. — Uznanie ich rzeczywistoci. Polemika o wolno — bada. — Dowiadczenia z Tomcsykówn. — Prus w obronie Ocho- rowicza.— Sawny Polak i p. Fujarkiewicz.— Cze dla nauki i kry- tycyzm w stosunku do nauki urzdowej. Oeist Ochocid. — i — Stosunek do teoryi walki o byt. — Zasada doskonalenia si, czyli walki I sanym sob. Str. 280—'2M. ROZDZIA PITY. Idemy. I. Systematyczne prace Prusa. — Szkic programu. Spoie- — csestwo Jest organizmem. — Spoeczestwo, naród, pastwo. — Strona 20 XVI T*oniir«zAnle pojfc.— Cttory ctjrnnikt narodowego bytu.— Aiiiii..ii,iii iwa —Organa wytwarxaj«e, roidtlelajce — '^--crtatwa. -- Najwyistf proreiy. K /kih.j i-rm I prawa— Hrngram, wynikajca t firh flfy<». 1 •• I '"konao- l)riewi> dealów. — Ideay doskonaoci <a I u*yt4>rit. iiuhcl. -Ich warunki saaadnict.— Idaaiy, Jak> uciucla I woli. — IcIj hlerarclila. — Na'rojtIev no>cl I wynikajce % niego priepUy dciaani unkl ml^dty ''^:*:ti I.-- Wymiana uaug, ciy walka? ldeal\, «^r ulwory.— i-y 1 iim I dusaa. — Srhemal duftcy. — Zantosowanlp ideaów do ij - „ . Przykad armii. — FomlesKanIe poj. — Truy Ideay u naa.— Duch spoeczny. - Cel spoecae-* • ' ••ag ogólne. — Zan-^ •'—'- Sir. III. Naeie obecne poloene.— Zagroienle bytu. — Niepowo- dzenia polityczne.— Stan nauki.— Uspoecznienie.— 2ydzl.— Patryo- tyzm. — Itrakl wychowania — Religia.— Dobrobyt I wytwórcioA<f. — Spotgowanie naszych wad. — Wnioski. — Propaganda. — Czyny *i iry yciowe u Anglika Polaka. 1 «i JO Napoleona? — Od czego zale^s w tyciu? — CywIlifacya praca. — Wola dyplom. — Prus Jako 1 i ulylilarysta ^t 321—329. IV. Zakoczcijli -tr r.'d .'^ai Przypisy . 8tr. SS4-S48. Dodatek Str. S4 '— S&l.