KUAN HIN CHI�SKI MASA� I AKUPRESURA WYDAWNICTWO LEKARSKIE PZWL CHI�SKI MASA� I AKUPRESURA ^^ DR KUAN HIN CHINESISCHE MASSAGE UND AKUPRESSUR MITARBEIT VON BRIGITTE ZAUGG COK KAN HALLWAG VERLAG BERN UND STUTTGART DR KUAN HIN CHI�SKI MASA� I AKUPRESURA WSPӣPRACA BRIGITTE ZAUGG, COK KAN WARSZAWA WYDAWNICTWO LEKARSKIE PZWL Tytu� orygina�u: Chinesische Massage und Akupressur Wydawca orygina�u: Hallwag AG, Berno, Szwajcaria II wydanie 1989 (c) 1988 Hallwag AG, Berno i Stuttgart Wszystkie prawa w j�zyku niemieckim zastrze�one (c) Copyright for the Polish edition by Pa�stwowy Zak�ad Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992 (c) Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997 T�umaczy� z j�zyka niemieckiego lek. WIES�AW SALACH Autorzy rycin: Dr Kuan Hin: wszystkie rysunki i znaki pisarskie na pocz�tku rozdzia��w i rycina na s. 39 Felicitas Prescher: ss. 49-56,64,66, 74-76 Eduard Rieben: ss. 26, 91,96 Brigitte Zaugg: ss. 8,93 Projekt ok�adki Andrzej Pilich Redaktor Anna Plewa Redaktor techniczny Agnieszka Janowska Korektor Ma�gorzata Ko�akowska ISBN 83-200-2158-8 Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa Wydanie II Rzeszowskie Zak�ady Graficzne Rzesz�w, ul. p�k. L. Lisa-Kuli 19 Zam. 5894/97 Spis tre�ci Doktor Kuan Hin - skromny wielki mistrz 7 Inhoa 13 Wprowadzenie w medycyn� chi�sk� 21 Praktyka chi�skiej medycyny 29 Osiem cud�w chi�skiego masa�u 43 Akupresura: leczenie r�koma 67 Nerwowo�� 95 Ko�atanie serca 99 Stany depresyjne 103 Zaburzenia snu 106 B�le g�owy 112 Stany os�abienia 120 Uczucie zawrot�w g�owy 124 Odzwyczajanie od palenia 128 B�le . 131 Trawienie 151 Drogi oddechowe 165 Dolegliwo�ci ze strony uk�adu moczowo-p�ciowego 174 Choroby sk�ry 188 �ylaki 194 Zapalenie oczu 198 Podwy�szone ci�nienie 202 Wsp�praca mi�dzy zachodni�i wschodni� medycyn� 206 S�owniczek 211 Skorowidz rzeczowy 213 Doktor Kuan Hin Skromny wielki mistrz Energia, inspiracja i wewn�trzna r�wnowaga s� potrzebne do stworzenia takiego rysunku. Wykonany zosta� b�yskawicznie - jednym poci�gni�ciem. Pomimo to nie jest przypadkow� kresk� - lecz symbolem. Dr Kuan Hin przygotowuj�cy si� do zabiegu: ka�de leczenie wymaga ogromnej koncentracji i wewn�trznego spokoju. N a wysoko�ci 8000 metr�w mi�dzy Ziirichem a Pary�em spotka�am go po raz pierwszy. Niski i pe�en wdzi�ku, azjatyckie oblicze, w�osy czarne z niebieskim odcieniem, m�dre oczy. Taki oto pasa�er usiad� obok mnie w samolocie szwajcarskich linii lotniczych. Zafascynowa�y mnie pi�kne r�ce, przygl�da�am si� im - nadzwyczaj w�skie, wra�liwe, z niezwykle d�ugimi paznokciami. Kto to mo�e by�? Mia� mo�e czterdzie�ci, pi��dziesi�t lat, mo�e nieco wi�cej - trudno by�o mi oceni� jego wiek. Dyskretnie zerka�am na jego teczk� z aktami, kt�r� pr�bowa� w�a�nie otworzy�. Jakie� by�o moje zdziwienie, gdy zobaczy�am zwyk�e ig�y do iniekcji i nic wi�cej! Zastanawia�am si�, kim mo�e by�: spekulant, handlarz narkotykami, szarlatan? R�ne okre�lenia przychodzi�y mi do g�owy. U�miechaj�c si�, zgadywa� moje my�li. Hostessa przenios�a posi�ek. Walcz�c ze sob� - podzi�kowa�am. Przygl�da� mi si� bez skr�powania. "Problemy z figur�". Naturalnie! Przedstawi� si�, zaspokajaj�c moj� ciekawo��. Zrozumia�am - akupunkturzysta, akupresurzysta! Co si� dzia�o dalej...! Kr�tko przed l�dowaniem na lotnisku Charlesa de Gaulle'a niekt�rzy pasa�erowie zaskoczeni byli dziwnym striptisem, skoncentrowany doktor masowa� i uciska� moje cia�o. Mog�am jednocze�nie korzysta� z praktycznej lekcji akupresury. Potem maj�c jeszcze troch� czasu, po�wi�ci� go innym pacjentom. Tak wi�c dla doktora Kuana ani lotnisko, ani dworzec nie s� miejscem bezczynnego czekania - tam gdzie s� �awki do siedzenia, mo�na r�wnie� wk�uwa� ig�y. Dwie ig�y w obna�on� nog� w poczekalni na dworcu, do czasu przyjazdu poci�gu dalekobie�nego... Czas jest do wykorzystania, a wi�c ...! Kiedy doktor Kuan jest we w�asnym �ywiole, zapomina o otoczeniu. Zdziwione spojrzenia przechodni�w nie robi� na nim wra�enia. �wiat bez ig�y jest dla doktora Kuana czym� niewyobra�alnym, poniewa� akupunktura jest dla niego nie tylko zawodem, ale r�wnie� tre�ci� �ycia. Tak by�o ju� od najwcze�niejszej m�odo�ci w Kantonie. Urodzi� si� 22 stycznia 1922 roku pod znakiem psa w Kantonie w Chinach, jako syn kupca i lekarki, u kt�rej w rodzinie zaw�d ten by� uprawiany od wielu pokole�. Ju� jako ma�y ch�opiec pomaga� swojej matce w pracy. Wyjmowa� ig�y, ale przede wszystkim uczy� si� szuka� punkt�w. Wkr�tce zauwa�y�, �e jego r�ce s� �r�d�em du�ej si�y magnetycznej. Pomaga� zbiera� i suszy� zio�a, przygotowywa� leki. Z jego sze�ciorga rodze�-stwa i dziesi�ciorga przyrodniego rodze�stwa jest jeszcze dwoje czynnych zawodowo lekarzy. Siostra Sion Hong jest kierownikiem kliniki ginekologii - pierwszego ludowego szpitala w Kantonie. Za�o�y�a p�niej jeszcze dwa prywatne szpitale, gdy� nie by�o to wtedy zabronione. Dzia�o si� to bowiem na kr�tko przed powstaniem obecnego rz�du. Dzi� w klinice tej pracuj� r�wnie� emerytowani lekarze na zasadach odp�atno�ci, a nie tak jak dawniej - za op�aty w naturze. Kiedy Kuan mia� 5 lat, rodzice przeprowadzili si� do Haifongu w P�nocnym Wietnamie. Tam ucz�szcza� do szko�y do 16 roku �ycia. Gdy wybuch�a wojna japo�sko-chi�ska przeni�s� si� do Yiinanu, kt�ry by� wzgl�dnie nietkni�ty dzia�aniami wojennymi. Rozpocz�� tam studia medyczne. Trzy lata p�niej zmieni� miejsce, mianowicie na fakultet Tong-Nann w Szanghaju. Jako m�ody lekarz zosta� przydzielony do armii chi�skiej i we wrze�niu 1945 roku awansowa� do rangi oficerskiej. By� komendantem i prowadzi� szpital wojskowy w Potchi w Hanoi. Tam w�a�nie by� �wiadkiem niewyobra�alnej brutalno�ci wojny Indo-chi�skiej, kiedy Wietnam sprzeciwi� si� francuskiej okupacji. Jako dyrektor szpitala opiekowa� si� r�wnie� francuskimi je�cami wojennymi. Pomaga� im w kontakcie z ich rodzinami. Chocia� by� bardzo zaanga�owany w walk� o niepodleg�o�� Wietnamu, jako lekarz by� wra�liwy na los Francuz�w, kt�rzy doznawali r�wnie� wielu okrucie�stw. Ni�s� pomoc z nara�eniem w�asnego �ycia, przechodz�c mi�dzy frontami. W tym burzliwym czasie o�eni� si� z Pao Tschou, co znaczy "Per�a" - nauczycielk� z Hajfongu. Po powstaniu Chi�skiej Republiki Ludowej w 1949 roku, sytuacja polityczna zmusi�a go do opuszczenia ukochanej ojczyzny. Rz�d francuski uhonorowa� jego dzia�alno�� w Wietnamie, nadaj�c tytu�y i odznaczenia, zaofiarowano mu r�wnie� mieszkanie w Pary�u. Na pocz�tku pobytu we Francji doktor Kuan znalaz� prac� w firmie importowo-eksportowej, poniewa� w tamtym czasie w Pary�u nie m�g� utrzyma� siebie i swojej rodziny z wykonywania akupunktury. Do ko�ca lat sze��dziesi�tych chi�ska medycyna na Zachodzie by�a prawie nie znana. Doktor Kuan nawi�za� kontakt z europejskimi lekarzami i zacz�� z nimi wsp�pracowa�. Na pocz�tku leczy� ostre i przewlek�e b�le, depresje, a przede wszystkim migreny. Pacjenci zauwa�yli wnet, �e delikatny Chi�czyk dokonywa� ma�ych cud�w. Niebawem po�wi�ci� szczeg�ln� uwag� dzieciom upo�ledzonym. Nieprawid�owo ukszta�towane ko�czyny po kuracji doktora Kuana uzyskiwa�y nieoczekiwan� ruchomo��. Bezp�atn� prac� dla biednych, cz�sto do p�nych godzin nocnych, kompensowa� sobie rachunkami od prominentnych pacjent�w ze �wiata polityki i showbiznesu. Jego praktyka w 11 dzielnicy Pary�a, gdzie mieszkaj� ludzie wszystkich ras, umo�liwia mu troszczenie si� o swoj� �on�, siostr� i dwoje dzieci (z o�miorga). Kuan jest r�wnie� uzdolnionym malarzem. Kilka razy w roku leczy r�wnie� upo�ledzonych pacjent�w w szpitalach w Danii, gdzie jest znany ze swej sztuki lekarskiej. Dobre wyniki leczenia osi�ga u ludzi ze �wiata muzyki (kt�rych praca wymaga szczeg�lnej "ruchomo�ci") i u chorych na raka. Jednym z wa�niejszych cel�w doktora Kuana jest przezwyci�enie strasznej choroby - AIDS, a zarazem wsp�praca z zespo�em lekarzy francuskich, zwi�zana ze zwalczaniem tej choroby. Pracy tej po�wi�ca wiele czasu. Ma du�� kolekcj� list�w i fotografii oraz uporz�dkowan� dokumentacj� lekarsk� z wynikami leczenia. Chi�ska metoda inhoa robi du�e wra�enie. Zachodni lekarze interesuj� si� tylko niekt�rymi aspektami leczenia doktora Kuana, a nie ca�� jego wiedz�. On sam nie jest fanatykiem lub guru, lecz cz�owiekiem rozumiej�cym sw�j kunszt lekarski, .przede wszystkim jako komplementarn� medycyn�. Jego celem jest wzmocnienie cia�a, kt�re tak cz�sto i mocno j est obci��one zachodnimi metodami leczenia. Wielkim pragnieniem doktora Kuana jest zbli�enie medycyny chi�skiej i zachodniej. Jego postawa i metoda, zar�wno nauczyciela samoleczenia, jak i lekarza, przynios�a mu szczeg�ln� s�aw� w Pary�u. Dla doktora Kuana jest zrozumia�e, �e samodyscyplina, w�asna walka z chorob� i pozytywne my�lenie ma lecz�ce dzia�anie. On �yje akupunktur� i nie �wiczy samotnie. Porusza si� w czwartym wymiarze kr�lestwa tradycyjnej chi�skiej sztuki leczenia. Jest to sfera, kt�rej nikt sam za pomoc� wiedzy szkolnej nie mo�e naby�. To spotkanie w samolocie z cz�owiekiem, kt�ry ca�e swoje �ycie po�wi�ci� na badanie prawid�owo�ci naszej wewn�trznej alchemii, praktykuj�c - jak artysta starej wiedzy - nak�uwania, by�o dla mnie zes�aniem losu. Je�li zabierzecie t� ksi��k� w podr�, by� mo�e r�wnie� dla Was b�dzie zes�aniem losu. Yerena Burki Inhoa "fu Opr�cz w�a�ciwego znaczenia, chi�skie znaki pisarskie mog� wyra�a� Yin lub Yang: na poprzednie] stronie przedstawiamy w g�rze znak Yang (jest twardy, m�ski, na�adowany energi�), znak na dole - to Yin (mi�kki, �agodny, p�ynny). Widzimy to r�wnie� na rysunku: Yin jako wygi�ta krzywa trawa, natomiast kr�tka trawa - Yang. Pewien francuski genera� do�wiadczony w sztuce wojennej prosi� mnie kiedy� o pomoc w delikatnej sprawie. Ot� podczas ka�dej uroczystej rocznicy - skoro tylko us�ysza� marsz wojskowy - zaczyna� p�aka�. �zy dla niego by�y czym� przykrym, ale nawet przy dobrych ch�ciach nie m�g� si� powstrzyma� - w�a�nie tak na niego dzia�a�y dziarskie d�wi�ki. Postanowi�em na kr�tko przed nast�pn� oficjaln� uroczysto�ci� wk�u� mu pod sk�r� w okre�lone miejsce r�ki ig�� do akupunktury. Efekt by� nieoczekiwany: stary genera� spokojnie przyj�� odznaczenie. Grzmi�ce bicie werbli tym razem nie wycisn�o �ez - ig�a pod r�kawem jego munduru osi�gn�a sw�j cel. To by�o przede wszystkim silne dzia�anie nak�utego punktu na psychik� lub dostateczne przygotowanie pacjenta na dzia�anie ig�y w ko�czynie. Oba te czynniki wsp�wp�ywaj� na wynik, gdy� razem konieczne s� do osi�gni�cia sukcesu. Opisuj�c tutaj histori� genera�a, chcia�bym w tej ksi��ce wyja�ni�, �e takie problemy mog� dotyczy� dowolnego obszaru zdrowia: duch i cia�o s� razem i mog� wzajemnie na siebie wp�ywa� pozytywnie, ale r�wnie� negatywnie. Zabiegi mog� dzia�a� zapobiegawczo, lub te� leczniczo. Najlepsz� gwarancj� ich skuteczno�ci jest zaufanie do tej metody, ale r�wnie� zaufanie sobie. Do tego potrzeba si�y ducha i r�wnowagi wewn�trznej. Wszystkie propozycje terapeutyczne tej ksi��ki zmierzaj� nie tylko do utrzymania zdrowia czy leczenia cia�a, ale r�wnie� do wzmocnienia ducha. Wkr�tce przekonacie si� o lym, je�li zastosujecie ucisk okre�lonych punkt�w na ciele (akupresura). Duch i cia�o s� ze sob� zwi�zane energetycznym zwi�zkiem sieciowym. Mog� nadzwyczaj czujnie reagowa� na delikatny ucisk palca. Na tym za�o�eniu zbudowana jest chi�ska medycyna i to jest podstaw� metody inhoa, kt�ra opiera si� na starej szkole chi�skiej. Najpierw zajmiemy si� bli�ej chi�sk� medycyn�, a p�niej praktycznym zastosowaniem metody inhoa. Na kilka pyta� dotycz�cych inhoa chcia�bym odpowiedzie�, szczeg�lnie na te, kt�re interesuj� czytelni- k�w. Co to jest inhoa? Jak dzia�a ta metoda? Jakie choroby mo�e leczy�? Czy mo�na przy jej stosowaniu pope�ni� b��d, czy jest niebezpieczna? Co to jest inhoa? Inhoa znaczy "srebrny kwiat". Jest to nazwa metody moich przodk�w. Zapobiega ona chorobom i leczy je. Wiedza o tej metodzie i jej mo�liwo�ciach oddzia�ywania przekazywane s� od stuleci nast�pnym pokoleniom. W�a�ciwie musia�bym powiedzie� przodkiniom, poniewa� w mojej rodzinie wiedza zawodowa - wbrew zwyczajom ludowym - przekazywana by�a z matki na c�rk�. Tak wi�c moja siostra w Kantonie (w Chinach) podtrzymuje dotychczasow� tradycj� inhoa i ci�gle j� rozwija. Oczywi�cie wiedza ta nigdy nie by�a ukrywana przed synami. Mimo to spo�r�d moich dzieci najbardziej zwi�zana z metod� inhoa jest moja c�rka Cok Kan. Poniewa� ta zawodowa wiedza przekazywana by�a przez kobiety, to pozosta�o na niej r�wnie� pi�tno kobiet. A wi�c prosz� Pa�stwa, os�d�cie sami! Inhoa pozwala w spos�b wypr�bowany ustrzec ludzi zdrowych przed chorobami, a chorym przywr�ci� zdrowie. Stosujemy wszystkie mo�liwe dost�pne chi�skie sposoby terapeutyczne. Pos�ugujemy si� wsp�ln� wiedz�, kt�r� nam daje zar�wno medycyna zachodnia, jak i medycyna alternatywna. Naszym g��wnym zakresem jest akupunktura, akupresura i masa�, do tego nale�y do��czy� jeszcze dietetyk�, chi�skie zio�a i jog�. Ksi��ka ta ogranicza si� do opisania masa�u chi�skiego i akupresury. S� to dwa zagadnienia, kt�re wprowadzaj� w temat samopomocy i nie wymagaj� uprzedniej wiedzy podstawowej, jak i �adnych �rodk�w pomocniczych: bowiem tylko wasze w�asne r�ce mog� przynie�� niewiarygodne efekty. Inhoa mo�e czyni� prawdziwe cuda. Jak pojedyncze krople wody mog� prowadzi� do wylewu morza, tak delikatny ucisk pa�stwa d�oni, stymuluj�cy przep�yw energii cia�a, mo�e spowodowa� rzeczywi�cie spektakularny efekt. To tak, jak ma�a si�a dzieci�cej d�oni mo�e wprawi� w ruch samoch�d ci�arowy, podczas gdy silni m�czy�ni bezskutecznie pr�buj� go pcha�. W podobny spos�b proste stymulacje punktu akupunktury rozwi�zuj� czasami problemy medyczne, kt�re dot�d by�y nierozwi�zywalne. Pewnego dnia przysz�a do mojego gabinetu w Pary�u kobieta pochodz�ca z Danii z upo�ledzeniem chodu. Parali� wymusza� na niej podj�cie decyzji o ponownej operacji, z kt�r� lekarze wi�zali nadziej� na popraw�. Leczyli�my j� intensywnie podczas trzydniowego pobytu, szczeg�lnie zwracaj�c uwag� na ko�czyny dolne. Dobry wynik leczenia okaza� si� trwa�y i utrzymywa� si� po jej powrocie do Danii. Czy by� to cud, przypadek, logiczne nast�pstwo leczenia akupunktur�? Jak odpowiedzie� na to pytanie: to nie by� w �adnym wypadku kolejny sukces, kt�ry mog�em umie�ci� na moim koncie. By�em tylko r�k� dziecka, kt�ra prac� du�skich lekarzy doprowadzi�a do szcz�liwego zako�czenia. Inhoa jest metod� delikatn�. W Chinach okre�lano j� og�lnie delikatn� medycyn�. Inhoa - akupresura, a przede wszystkim masa�. Je�eli poj�cie muskanie wzi�to ze s�ownika medycyny i b�dzie mia�o jasny cel przeznaczenia jak s�owo masa�, to trzeba rzeczywi�cie wcze�niej m�wi� o muskaniu ni� o masa�u. D�o� �lizga si� faktycznie po sk�rze jak p�yn�ca woda: nie bez powodu okre�la si� poj�ciem sucha k�piel poszczeg�lne elementy ca�kowitego masa�u. Ucisk przy inhoa - akupresurze wykonuje si� opuszk� palca troch� silniej, ale jednak nie tak mocno, aby wymaga�o to zbyt du�o si�y. R�wnocze�nie wyst�puje dzia�anie na przep�yw energii, w mniejszym stopniu bezpo�redni, oraz nie tak gwa�towny, jak to wyst�puje przy u�yciu igie� w akupunkturze. Masa� i akupresura wykonywane wed�ug metody inhoa mog� ka�demu pom�c, nawet osobom, kt�re z okre�lonych powod�w nie znosz� na-k�uwa�. U ci�ko chorych, os�abionych ludzi mamy mo�liwo�� obserwacji i dobroczynnego wzmacniaj�cego dzia�ania masa�u inhoa. To jest tak, jakby g�oduj�cemu podano kilogram ry�u. Ta ilo�� ry�u dla g�oduj�cego ma znaczenie �yciowe. Dla sytego cz�owieka ten sam dar mo�e by� ju� czym� zupe�nie innym. Co mo�e inhoa? Wiemy jak istotne znaczenie ma przep�yw energii w ciele. Energia jest paliwem �ycia, pokarm jest paliwem dla organizmu. Energia kr��y w ca�ym ciele i �atwo zrozumie�, dlaczego mo�e wyst�pi� choroba jakiej� cz�ci cia�a, je�eli dop�yw energii b�dzie niedostateczny. Cz�sto uszkodzenie jednej cz�ci cia�a powoduje utrudnienie przep�ywu i ma�e zablokowanie, kt�re mo�e przyczyni� si� do zaburzenia og�lnej r�wnowagi energetycznej, co r�wnie� mo�e przejawi� si� chorob� cz�ci cia�a bezpo�rednio nie zwi�zan� z uszkodzeniem. Choroby za� powoduj� ponownie nowe zablokowanie w przep�ywie energii, a uk�ad immunolo- 2 - Chi�ski masai giczny staje si� coraz s�abszy, co w konsekwencji mo�e prowadzi� do regularnej lawiny objaw�w chorobowych. Kto nie chcia�by temu zapobiega�! Zapobieganie jest zasadniczym celem post�powania w medycynie chi�skiej. Oczywi�cie zapobieganie w podw�jnym znaczeniu: zdrowy cz�owiek powinien przez odpowiednie zapobiegaj�ce post�powanie chroni� swoje zdrowie, chory natomiast powinien si� leczy�, ale nie tylko �ci�le okre�lone schorzenie, ale r�wnocze�nie chroni� si� przed mo�liwymi nast�pstwami chorobowymi. Inhoa spe�nia te dwa wymagania - inhoa by�a i b�dzie odpowiedzi� rozwijaj�c� te zagadnienia: � Je�eli przyjmiecie masa� jako element codziennej higieny cia�a, to w ten spos�b wp�yniecie na swobodny przep�yw energii, przez co bloki energetyczne b�d� mog�y by� usuni�te ju� w pocz�tkowym stadium. Zasad� tego post�powania jest masowanie du�� powierzchni� d�oni, w kr�tkim czasie, ca�ego cia�a. Aktywizowane s� w�wczas wszystkie meridiany i wszystkie drogi, po kt�rych kr��y energia w ciele. Masa� mo�e by� stosowany jako leczenie; bezpo�rednio wp�ywa na ca�� powie rzchni� cia�a, zwalczaj�c zaburzenia kr��enia krwi, choroby mi�ni i stany zapalne staw�w. Jest tak�e cudownym �rodkiem w przypadku leczenia nerwic uwarunkowanych stresami, a tak�e szybko dzia�aj�c� i skuteczn� technik� relaksuj�c� u os�b szczeg�lnie obci��onych zawo dowo. Nawet ju� kr�tki masa� - je�li znajdziecie oczywi�cie czas mi�dzy dwoma posiedzeniami lub w przerwie w pracy - mo�e natych miast przywr�ci� zdolno�� koncentracji. Sam masa� tego jednak nie sprawi. Jest to osi�galne r�wnie� dzi�ki koncentracji my�li w czasie masa�u, tzn. przez zatopienie my�li, co wp�ywa po powrocie do pracy na dobr� koncentracj�. Wszystkie informacje o poszczeg�lnych ro dzajach masa�u i ich w�a�ciwo�ciach zapobiegawczych i leczniczych mo�na znale�� w rozdziale "Osiem cud�w chi�skiego masa�u". � Celem akupresury jest leczenie skomplikowanych chor�b i r�nych ostrych i przewlek�ych dolegliwo�ci. Wynika to ju� z techniki zabiegu. W tego rodzaju przypadkach zabieg wykonujemy nie ca�� r�k� jak w masa�u, ale tylko opuszkiem palca, kt�ry w �ci�le okre�lonym, strategicznym miejscu (punkt akupunktury) musi by� tak przy�o�ony, �e uciskaj�c ten punkt aktywizujemy meridiany. Dob�r punkt�w od bywa si� na tych samych zasadach co przy nak�uwaniu ig�ami w aku punkturze - punkty zawsze s� takie same, niezale�nie od tego, czy je nak�uwamy, czy uciskamy palcami. Wykonujemy akupresur� tych pun kt�w, kt�re dzia�aj� na istniej�ce obecnie symptomy chorobowe i r�w nocze�nie stale na takie punkty, kt�re zapobiegaj� chorobom i cier- pieniu. Pod koniec zabiegu dzia�a si� na takie punkty, kt�re s�u�� og�lnemu wzmocnieniu ducha i cia�a. Wzmocniony pacjent lepiej znosi nie tylko chorob�, ale i leczenie przebiega w�wczas pomy�lniej. Akupresura jest predestynowana do bezpo�redniego leczenia b�lowych schorze� aparatu ruchowego, b�l�w g�owy, problem�w zwi�zanych z trawieniem, dolegliwo�ci uk�adu moczowo-p�ciowego i oczywi�cie w cierpieniach uwarunkowanych stanem psychicznym, jak zaburzenia snu, na�ogi, nerwice lub depresje. Akupresura powinna by� stosowana jako terapia d�ugotrwa�a, w chronicznych zespo�ach b�lowych, gdzie ze wzgl�du na dzia�anie uboczne lek�w przeciwb�lowych, wcze�niej czy p�niej, dalsze ich stosowanie nie jest mo�liwe. Poniewa� wykonywanie tej metody jest dziecinnie �atwe, to samoterapia powinna by� stosowana przede wszystkim w przezi�bieniach, dolegliwo�ciach �o��dkowych i w innych codziennych niedomaganiach. W Chinach ju� ma�ym dzieciom pokazuje si�, gdzie musz� uciska� sk�r� w przypadku konkretnego cierpienia. Jest jeszcze jedna korzy�� wynikaj�ca ze stosowania akupresury: mianowicie jest ona w pe�ni bezpieczna Lak d�ugo, jak d�ugo przestrzega si� podstawowych zasad higieny, m.in. myje si� r�ce przed jej rozpocz�ciem. Wprowadzenie w medycyn� chi�sk� Wprowadzenie w tajniki chi�skiej medycyny mo�na przestawi� w r�ny spos�b. Znaki pisarskie na poprzedniej stronie s� tylko jedn� z takich mo�liwo�ci. Cienkie, ostre ko�ce wybijaj� si� w rysunku - stanowi� symbol Yang. W medycynie chi�skiej oznak� zdrowia cia�a jest harmonijna r�wnowaga energii Yin i Yang i jej swobodny przep�yw. Dlatego ka�da choroba jest symptomem nier�wnowagi energetycznej. Historia Ju� w czasach prehistorycznych znana by�a wiedza o tym, �e masa� okre�lonych bolesnych miejsc cia�a nie tylko �agodzi b�l, lecz ponadto przyczynia si� do szybkiej poprawy stanu og�lnego. Spiczaste przedmioty wykonane z kamienia s�u�y�y w epoce kamiennej zar�wno do leczenia chor�b, jak i w codziennej pracy. Te kamienne przedmioty by�y pierwszymi ig�ami stosowanymi w akupunkturze. Zdolno�� do rozpalania ognia i obserwacja, �e okre�lone b�le znikaj� w cieple, kt�re daje ogie�, stworzy�y podstawy do rozwoju moxybusji - drugiego Filaru chi�skiej medycyny. W tej metodzie u�ywa si� �arz�cego, sproszkowanego materia�u ro�linnego do ogrzewania okre�lonych miejsc cia�a. Tak jak udoskonalano narz�dzia pracy staro�ytnych Chi�czyk�w, tak r�wnie� ulepszano narz�dzia do akupunktury: po ostrzach kamiennych by�y ig�y z ko�ci i bambusa. W drugiej po�owie drugiego tysi�clecia przed Chrystusem produkowano ju� ig�y z metalu. Od tego czasu coraz bardziej poznawano zwi�zek mi�dzy nak�utym punktem a jego dzia�aniem, kt�re przynosi�o ulg�. W ten spos�b zosta� odkryty zwi�zek meridian�w i ich po��cze�. W "Huangdi Nei Jing" - klasycznej ksi�dze chi�skiej medycyny, maj�cej ponad 2000 lat - opisano ca�� �wczesn� wiedz�. W "Huangdi Nei Jing" zawarty jest protok� rozmowy mi�dzy cesarzem Huangdi i jego lekarzem. Du�a cz�� po�wi�cona jest miejscu i funkcji akupunktury, chorobom meridian�w oraz wskazaniom i przeciwwskazaniom do nak�uwa� punkt�w. Przez stulecia trudnym problemem do rozwi�zania by�a lokalizacja poszczeg�lnych punkt�w. Mianowicie jeden pacjent by� szczup�y, drugi gruby, trzeci wysoki, a czwarty niski. Nasuwa�o to pytanie, jak aku-punkturzysta powinien post�powa�, aby precyzyjnie lokalizowa� nak�ucie? Jak je wykona�, �eby nie wyj�� poza punkty i zachowa� w�a�ciwe odst�py mi�dzy nimi. Prawid�owe trafienie w punkty by�o zale�ne - mniej lub bardziej - od intuicji danego akupunkturzysty. Rozwi�zanie znaleziono za czas�w dynastii Han (oko�o 202 rok przed Chrystusem do 220 roku po Chrystusie), przyj�to w�wczas jako wzgl�dn� miar� pomiaru cun, tzn. okre�lony odcinek cia�a pacjenta, np. szeroko�� jego kciuka - jako wielko�� proporcjonaln�. Do dzi� indywidualna jednostka pomiarowa jest podstaw� praktykuj�cych lekarzy. Za czas�w dynastii Tang (618-907) stworzono specjalne katedry akupunktury i moxy oraz podniesiono je do poziomu uniwersyteckiego. Szkolenia dla lekarzy pocz�tkuj�cych by�y obowi�zkowe. Na dw�ch br�zowych modelach wielko�ci cz�owieka zaznaczyli mistrzowie, znane od tysi�cleci, dok�adne przebiegi meridian�w z precyzyjn� lokalizacj� punkt�w. Modele te by�y niezwykle pomocne w nauczaniu i wykorzystywano je r�wnie� w egzaminach ko�cowych student�w. Tr�jwymiarowy model by� du�ym sukcesem, poniewa� pierwszy raz mo�na by�o przedstawi� i studiowa� ca�� ��czn� sie� meridian�w. Kompendium lekarza o nazwisku Ki-tcheon i trzy modele z meridia-nami z okresu dynastii Ming (1368-1644) nale�� do ko�cowego okresu rozkwitu akupunktury, poniewa� nast�pna dynastia Tsing (1644-1911) nie ufa�a tradycyjnej medycynie. Jedynie chi�ski lud nigdy nie straci� zaufania, dlatego akupunktura i moxa by�y dalej praktykowane, chocia� post�p w tej dziedzinie nie mia� �adnego wsparcia ze strony w�adz. Dla tradycyjnej medycyny chi�skiej zacz�� si� pos�pny rozdzia� z chwil� nastania imperializmu kulturowego, wraz z wojn� opiumow� (1840-1842), a� wreszcie osi�gn�� najbardziej dramatyczny punkt w postaci dekretu zabraniaj�cego praktykowania tej sztuki leczenia. Dzia�o si� to w czasie, gdy w Japonii i w Europie akupunktura by�a ju� znana i praktykowana. W komunistycznych Chinach akupunktura otrzyma�a nowe poparcie od rz�dz�cej partii, a p�niejszy przewodnicz�cy Mao w 1928 roku, bezpo�rednio po za�o�eniu Czerwonej Armii, szczeg�lnie k�ad� nacisk na wsp�dzia�anie obejmuj�ce tradycyjn� medycyn� Wschodu i medycyn� zachodni�. W czasie powstania przeciw Japonii i w "D�ugim marszu" na Jenan akupunktura i moxa odegra�y istotn� rol� w opiece zdrowotnej �o�nierzy. Od czasu proklamowania Republiki Ludowej Chin mog�a ona ponownie zaj�� swoje miejsce w nauce i badaniach. Inaczej nie dokona�by si� olbrzymi krok w przysz�o��, jakiego dokona� rozw�j akupunktury lat pi��dziesi�tych w dziedzinie anestezjologii, jak r�wnie� post�p w dziedzinie laseropunktury. Nale�y podkre�li�, �e nie nast�pi�oby to, gdyby tysi�cletnie dziedzictwo chi�skiej medycyny musia�o istnie� w cieniu nieprzyjaznej jej nauki przyrodniczej i ograniczone jedynie do w�tpliwej jako�ci praktyk pok�tnych. Techniki akupunktury i moxy Ksi��ka ta w ca�o�ci po�wi�cona jest zapobieganiu i samoleczeniu za pomoc� masa�u i akupresury. Bez w�tpienia jednak samoleczenie ma pewne granice i czasami wizyta u lekarza jest jednak konieczna. Naturalnie w pierwszej kolejno�ci u lekarza dotychczas prowadz�cego. Mog� pojawi� si� w�tpliwo�ci dotycz�ce zaufania akupunkturzy�cie, jak r�wnie� inne, np.: czy to sprawia b�l? czy ig�y s� rzeczywi�cie czyste? czy wszystko przebiega prawid�owo? Nast�puj�ce kr�tkie dygresje nie s� niczym innym, jak zwr�ceniem uwagi, w jaki spos�b akupunkturzysta powinien post�powa�. W miar� swoich mo�liwo�ci powinien on udzieli� informacji - podobnie jak chirurg, kt�ry informuje o teoretycznym przebiegu operacji wyrostka robaczkowego. Powinni�my wi�c informowa� r�wnie� lekarza prowadz�cego o planowanym leczeniu akupunktur�. Natomiast po zako�czeniu zabiegu trzeba powiedzie� lekarzowi o przebiegu i o leczeniu. R�wnie wa�ne jest przekazanie istotnych informacji akupunkturzy�cie o wynikach: prosz� opowiedzie� o dotychczasowej terapii i lekarstwach przyjmowanych lub o przewidzianym planowanym leczeniu. W akupunkturze s� okre�lone punkty, kt�re w wi�kszo�ci przypadk�w stymulowane s� punktami meridian�w za pomoc� igie�, zar�wno z�otych, srebrnych, jak te� z innych metali. Pos�ugujemy si� ig�ami o przekroju poni�ej p� milimetra. G��boko�� nak�ucia - w zale�no�ci od miejsca - wynosi od kilku milimetr�w do paru centymetr�w. Ig�a wk�uwana jest pod �ci�le okre�lonym k�tem w stosunku do powierzchni cia�a. Jedynie przy nierozs�dnym post�powaniu lub w razie poruszenia si� chorego podczas zabiegu mo�e wyst�pi� b�l spowodowany dotykiem �cian t�tnic lub zwi�zany ze zranieniem ogran�w wewn�trznych. Istniej� poza tym punkty wra�liwe, kt�re powinni nak�uwa� jedynie d�ugo praktykuj�cy lekarze - specjali�ci akupunktury. Dotyczy to na przyk�ad nak�uwania punktu wewn�trznego k�ta oka. Ig�a musi by� w tym przypadku bardzo ostra, a nast�pnie wprowadzona o u�amek milimetra od k�cika oka po wewn�trznej �cianie oczodo�u tak, aby nie uszkodzi� ga�ki ocznej. Dlatego znajomo�� anatomii cz�owieka w kszta�-ceniu chi�skich akupunkturzystow zajmuje centralne miejsce. W nauczaniu du�o miejsca zajmuj� r�wnie� nak�ucia wykonywane na sobie samym. Z jednej strony doskonali to prac� palc�w i daje poczucie bezpiecze�stwa pocz�tkuj�cym akupunkturzystom. Z drugiej strony - po wcze�niejszym do�wiadczeniu wielu mo�liwo�ci na sobie - uczy wra�liwo�ci podczas nak�ucia, przez co �atwiej zrozumie� im pacjenta w czasie zabiegu. Pacjent prawie nic nie czuje przy wkhi-waniu ig�y. Je�eli wyst�puje jaki� lokalny b�l przy wk�uciu, to najcz�ciej spowodowany jest manipulacj�. To, co si� czuje przy prawid�owo wykonanej akupunkturze, nazwano de Qi - to znaczy "przybycie energii". Charakterystycznym odczuciem de Qi jest uczucie gor�ca lub zimna, oci�a�o�ci umys�u, ucisku, mrowienia lub pr�du. B�le pojawia� si� mog� w oddalonych miejscach cia�a. Cz�sto chorzy informuj� o uczuciu ci�gni�cia wzd�u� danego meridianu. Je�li chodzi o lokalne b�le, to istnieje jedno ograniczenie: ka�dy pacjent niezale�nie od wra�liwo�ci przy nak�uwaniu punkt�w szczeg�lnie wra�liwych, jak opuszki palc�w, czy te� podeszwy st�p, mo�e odczuwa� lekkie b�le. Og�lnie m�wi�c, pacjenci wra�liwi, l�kliwi, nerwowi, jak r�wnie� pierwszy raz poddani akupunkturze, kt�rzy czuj� si� niepewnie, poniewa� cz�sto mieli b�le, musz� pozna� akupunkturzyst� i zaufa� mu. Dobry aku-punkturzysta musi by� nie tylko dobrze wyszkolony technicznie, lecz tak�e powinien by� osob� subteln�, pe�n� mi�o�ci i przyjemn� w kontakcie z innymi. Nie zmusza on nigdy chorego do znoszenia b�lu. Ch�tnie w ka�dej chwili przerywa terapi� i w czasie rozmowy wzmacnia zaufanie pacjenta do leczenia. Po wk�uciu ig�y normalnie pozostaj� w sk�rze na okres 15-20 minut. Co kilka minut akupunkturzysta kontroluje pozycj� igie� i porusza nimi zale�nie od celu terapii, tzn. obraca palcami lub wprawia je w wibracj�. W nag�ych wypadkach, lub przy intensywnym leczeniu ci�kich chor�b z silnymi b�lami, ig�y pozostaj� czasami przez godzin� i przez ca�y ten czas manipuluje si� nimi do chwili uzyskania poprawy. Delikatne ig�y z ostrzem i trzonem nie s� jedynym instrumentem akupunkturzysty. Przy okre�lonych schorzeniach mo�na pod �cis�� kontrol� pobra� kilka kropel krwi, wykonuj�c ma�y krwioupust, pomagaj�c w taki spos�b choremu. W tym przypadku terapeuta u�ywa lancetu, jakim pos�uguje si� medycyna zachodnia przy pobraniu krwi z opuszki palca. Wa�ne miejsce zajmuje r�wnie� "kwiat �liwy". Jest to cylindryczny m�oteczek zbudowany z 5-7 ostrzy, r�wno osadzonych igie� na d�ugim trzonku, kt�rym rytmicznie stuka si� w leczone miejsca na sk�rze. Zadrapaniom zapobiega si� przez utrzymanie czubka igie� na jednym poziomie i nie zaginanie ich, a tak�e przez precyzyjne uderzenie prostopad�e do sk�ry. Najwy�szym przykazaniem przy wszystkich tych technikach jest czysto�� i sterylno�� igie�. To ka�e nam jeszcze raz zwr�ci� uwag� na choroby przenoszone przez krew, takie jak wirusowe zapalenie w�troby czy AIDS, i u�wiadomi� sobie konieczno�� przeprowadzania sterylizacji narz�dzi. S�u�� do tego celu sterylizatory do suchej sterylizacji, w kt�rych ig�y przebywaj� odpowiednio ustalony czas w temperaturze 18O�C. W gabinetach zabiegowych mog� znajdowa� si� urz�dzenia o podobnym dzia�aniu. Sama dezynfekcja w alkoholu lub gotowanie w wodzie jest niewystarczaj�ce. Na �yczenie pacjenta u�ywam zawsze nowych igie�. Je�eli pacjent przychodzi regularnie i znam go dobrze, to daj� choremu jego w�asne ig�y do domu. Wtedy w roztworze alkoholowym przechowuje je w domu do nast�pnej wizyty. Moxa by�a zalecana w "Huangdi Nd Jing" przede wszystkim do leczenia chor�b, kt�re by�y spowodowane przez zimno i wilgo�. Nato- miast moxa, kt�ra wytwarza ciep�o, nie jest wskazana przy gor�czce, stanach zapalnych i nadci�nieniu t�tniczym. S� to bowiem tak zwane syndromy gor�ca, kt�re pod dzia�aniem ciep�a mog� szybko ulec pogorszeniu. W moxie okre�lone punkty cia�a podgrzewa si�, nawet takie, kt�rych nak�ucie jest zabronione - jak p�pek, kt�ry ogrzewany jest �arz�cym si� sto�kiem ubitych li�ci pio�unu. Poprzednio �arz�ce si -kulki moxy k�adziono bezpo�rednio na sk�r�, obecnie k�adzie si� warst w� izoluj�c� - w postaci kr��k�w wyci�tych z czosnku lub korzenia imbiru - mi�dzy sk�r� a �arz�c� si� kulk� moxy. Najpewniejsz� metod� zapobiegaj�c� oparzeniu jest �agodna moxa wykonywana cygarem, akupunkturzysta zbli�a roz�arzony koniec cygara i oddala w regularnych odst�pach od sk�ry, obserwuj�c dok�adnie nagrzewane miejsce. To pozwala na uchwycenie momentu pojawienia si� zaczerwienienia sk�ry w miejscu nagrzewania. G��wnym wskazaniem do terapii ciep�em z u�yciem pio�unu {Artemsia vulgaris) s� wszelkiego rodzaju stany os�abienia, jak r�wnie� zawroty spowodowane niskim ci�nieniem t�tniczym. R�wnie� jako �rodek przeciw os�abieniu pio�un ma d�ug� tradycj� w Europie. Rzymscy legioni�ci wk�adali do sanda��w pio�un, aby wytrzymywa� m�cz�ce marsze i zapobiec stanom wyczerpania. W niemieckiej strefie j�zykowej s�u�y� on jako dodatek do k�pieli st�p stosowany przeciw zm�czeniu n�g i st�d pochodzi niemiecka nazwa pio�unu (Beifuss: fuss - stopa, bei - przy). W tradycyjnym ludowym lecznictwie jest du�a obfito�� receptur z udzia�em pio�unu, stosowanych w r�nych dolegliwo�ciach, np. w przewlek�ych biegunkach, os�abieniu spowodowanym paso�ytami jelit. Pio�un bowiem zawiera eteryczne olejki, g��wnie cineol - substancj� przeciw robakom. Czy takie dzia�anie pio�unu by�o znane, kiedy stosowano go jako przypraw� kuchenn� do sa�at? Teraz trudno jest na to odpowiedzie�. Pio�un zadomowi� si� zar�wno w Azji, jak i w Europie. Obie kultury niezale�nie wcze�nie odkry�y w�a�ciwo�ci lecznicze tej ro�liny. Zapewne jest to tylko pojedynczy przyk�ad opisuj�cy wsp�ln� wiedz�. I mo�e nie jest szczeg�lnie szcz�liwym przyk�adem, poniewa� pio�un odgrywa wsp�cze�nie wa�n� rol� tylko w homeopatii. W medycynie akademickiej zosta� dawno zast�piony przez substancje chemiczne. Pomimo to pozosta�my jednak przy �yczeniu, aby wsp�praca mi�dzy zachodni� i wschodni� medycyn� pog��bia�a si�, w zgodnym poszukiwaniu tradycji, ale przede wszystkim we wsp�lnym posuwaniu do przodu bada� nad rozwi�zywaniem istniej�cych problem�w zdrowotnych. Praktyka chi�skiej medycyny Yin i Yang sanie daj�c; mi si� rozdzieli� biegun; mi. Luk symbolizuje Yi ale wybiega on z Yang. Pewien pacjent choruj�cy na raka, po latach mozolnych terapii, kontroli lekarskich i nowych terapii, pewnego razu dowiedzia� si� od lekarza, �e jest znowu zdrowy. Cieszy� si� tak bardzo, �e podczas przyj�cia wydanego z tej okazji dla swoich przyjaci� zas�ab�. W tym samym jeszcze dniu zmar� z powodu niedomogi serca. Sam przyj�cia nie przygotowywa�, zlecaj�c innym organizacj� i zakupy, aby unikn�� w ten spos�b stresu. Z mojego punktu widzenia zosta�by przy �yciu, gdyby mniej si� cieszy� z dobrej wiadomo�ci. Co si� sta�o? Przez nadmiern� rado�� dosz�o do zaburzenia r�wnowagi Yin i Yang tego cz�owieka, wzajemna bowiem r�wnowaga tych dw�ch element�w jest podstaw� �ycia. Dlatego te� niekontrolowane uczucia, zar�wno pozytywne, jak i negatywne, nale�� w medycynie chi�skiej do pierwszych przyczyn chorobowych. W naszym wyobra�eniu cz�owiek przychodzi na �wiat jako ca�kowicie nienaruszalna istota. W ci�gu �ycia na skutek chaosu w uczuciach, z�ego od�ywiania, jego odporno�� s�abnie. Je�eli jest w stanie nier�wnowagi, to w r�nych sytuacjach ekstremalnych szybko zaczyna chorowa�, �atwiej ulega r�nym wypadkom, jest bardziej podatny na infekcje. Utrata naturalnych sil obronnych zaburza przep�yw energii, kt�ra we wschodnim rozumieniu utrzymuje cia�o cz�owieka w aktywno�ci i zdrowiu. Drogi, kt�rymi kr��y energia w ciele, nazywamy meridianami. Maj� one dok�adn� lokalizacj� i na tym oparte jest moje leczenie. Je�eli przep�ywa za du�o energii, to przez odpowiednie leczenie zostaje ona rozpraszana w meri-dianach. Je�eli przep�ywa za ma�o, mo�na j� stymulowa�. Diagnostyczne i terapeutyczne metody chi�skiej medycyny oparte s� na regule pi�ciu �ywio��w, kt�re nie tylko dotycz� �rodowiska naturalnego kosmosu, ale r�wnie� cz�ci cia�a, organ�w, emocji i aktywno�ci cz�owieka. I tak na przyk�ad ogie� jest �ywio�em serca, r�wnie� rado�� nale�y do tego �ywio�u; natomiast nadmiar rado�ci niszczy serce. Drzewo jest �ywio�em dla w�troby i z�o�ci. Napady z�o�ci uszkadzaj� w�trob�. �ledziona (i trzustka) oraz zmartwienie (troska) s� podporz�dkowane �ywio�owi ziemi; p�uca i smutek - metalowi; nerki i strach - wodzie. Je�eli spojrzymy na przedstawion� wy�ej histori� cz�owieka kt�ry odzyska� zdrowie, a nast�pnie z nadmiaru rado�ci dozna� zawali serca, to lepiej zrozumiemy, dlaczego - z punktu widzenia kultur) Wschodu - by�oby dla niego lepiej, �eby swoj� nadmiern� rado�� w por� opanowa�. Regu�a pi�ciu �ywio��w Pod wp�ywem zmieniaj�cych si� p�r roku oraz �ycia ludzi, uzale� nionego przez wieki od pracy na polu, powsta� obraz pi�ciu �ywio��w i ich energetycznego zmiennego dzia�ania. Wiosna i lato, p�ne laU i jesie�, tak�e zima - s� to okresy, w kt�rych �ywio�y drzewa, ognia ziemi, metalu i wody ka�dorazowo osi�gaj� najwy�szy punkt swoje aktywno�ci. Ka�dy �ywio� od�ywia nast�puj�cy po nim, tak jak ka�di pora roku wydaje nast�pn�. R�wnocze�nie ka�dy �ywio� dzia�a na inm hamuj�co i rozpraszaj�co, tak �e ko�cowa suma energii pozostaje be; zmiany. Za pomoc� tych dw�ch regu� tworzenia i rozpraszania ludzi* w staro�ytnych Chinach wyja�niali sobie wsp�dzia�anie zmian i po wt�rze� na przestrzeni czasu. Tak jak jest si� pewnym, �e po ka�dyn wieczorze nast�puje nowy ranek, tak te� ca�y rok przebiega wedhij znanych odwiecznie zasad. Dlatego tak wielki wyst�powa� niepok�j je�eli jedna z p�r roku by�a nadzwyczaj gor�ca i wilgotna. Gor�a powietrze na wiosn� oznacza�o, �e �ywio� ognia - typowy dla lata - jest zbyt wcze�nie aktywny - a przegrzanie nie jest wcale korzystne Porz�dek �wiata wed�ug regu�y pi�ciu �ywio��w przeniesiono na wieli dziedzin ludzkiego �ycia. Szczeg�lnie za� na obszar ochrony zdrowia Ka�demu narz�dowi {sercu, �ledzionie, p�ucu, nerce, w�trobie) pod porz�dkowany jest od�ywiaj�cy tak zwany pusty narz�d (jelito cienkie �o��dek, jelito grube, p�cherz moczowy, p�cherzyk ��ciowy). Odpowia daj�ce pary meridian�w wp�ywaj� na siebie wzajemnie wed�ug zasad; tworzenia i niszczenia. Dlatego obserwuj�c chory narz�d nigdy go ni rozpatrujemy indywidualnie, lecz w po��czeniu z innymi narz�dam i cz�ciami cia�a, poniewa� ��cz� si� one przez meridiany oraz prze system przep�ywu energii na zasadzie pi�ciu �ywio��w. Dok�adna znajo mo�� wszystkich zale�no�ci jest szczeg�lnie wa�na w chi�skiej profilak tyce medycznej. W ten spos�b mo�na na przyk�ad zapobiega� choro bom latem, wzmacniaj�c wiosn� okre�lon� energi�. Mo�na r�wnie przez odpowiednie leczenie meridianu wzmacnia� narz�d, gdy jest oi Pi�� �ywio��w i jego odpowiedniki w cz�owieku, w naturze, w kosmosie Drzewo Ogie� Ziemia Metal Woda Narz�dy w�troba serce �ledziona p�uca nerki Narz�dy puste woreczek ��ciowy jelito cienkie �o��dek jelito grube p�cherz moczowy Organy zmys�u oczy j�zyk wargi nos uszy Tkanki wi�zad�a �ci�gna t�tnice mi�nie sk�ra w�osy cia�a ko�ci w�osy g�owy Wydzieliny �zy pot �lina plwocina mocz Smak kwa�ny gorzki s�odki ostry s�ony Nastr�j z�o�� rado�� zmartwienie (troska) smutek strach Wyra�enie krzyk �miech �piew p�acz j�czenie (skamlenie) Pora dnia rano po�udnie popo�udnie wiecz�r noc Rozw�j urodziny wzrastanie prze�om schodzenie �mier� Kierunki wsch�d po�udnie �rodek zach�d p�noc Klimat wiatr gor�co wilgo� sucho�� zimno Pory roku wiosna lato p�ne lato jesie� zima Planety Jupiter Mars Saturn Wenus Merkury Kolor zielony czerwony ��ty bia�y czarny Pokarm ro�liny �yto ry� kukurydza owies fasola Pokarm zwierz�cy dr�b baranina wo�owina konina wieprzowina Metal cyna rt�� mied� �elazo o��w Symbole smok s�o�ce ptak tygrys ksi�yc ��w wzmacnianie hamowanie [rHSiCJjonip) zagro�ony przez chory s�siedni narz�d. Narz�dy i tak zwane puste narz�dy s� po��czone w pary. Ka�da para nale�y do jednego z pi�ciu �ywio��w, a przebieg energii narz�du jest zgodny z okre�lon� por� roku. Regu�a wzmacniania i hamowania utrzymuje obieg energii w r�wnowadze. Yin i Yang Poj�cia Yin i Yang wesz�y do j�zyka niemieckiego wkr�tce po tym, jak chi�ska sztuka leczenia sta�a si� popularna na zachodzie. Niestety trzeba znowu stwierdzi�, �e nadal funkcjonuje nieprecyzyjne przedstawienie tre�ci tych kluczowych poj��. Nale�y r�wnie� doda�, i� przedstawienie uniwersalnego dzia�ania dw�ch si� jest tak bardzo zwi�zane z chi�sk� kultur�, �e Europejczykowi zrozumienie ich mo�e sprawia� pewne trudno�ci. Z drugiej strony znajduje si� r�wnie� w zachodnim my�leniu poj�cia, kt�re na wskro� odpowiadaj� chi�skiej szkole my�lenia. To, �e cz�owiek powinien zachowywa� wewn�trzn� r�wnowag�, to �e jego si�y obronne b�d� os�abione przez gwa�towne emocje i nie-prawid�owe od�ywianie1 stanowi� wiedz�, kt�ra od bardzo dawna by�a znana w chi�skiej nauce o zdrowiu, a oparta zosta�a na staro�ytnej teorii Yin i Yang. G��wne kierunki tej nauki (kt�ra ma naturalnie jeszcze s�abszy sens i r�nokierunkowe uj�cia) przedstawiamy w nast�puj�cym zarysie: Yin i Yang s� przeciwstawnymi g��wnymi zasadami starochi�skiego my�lenia, wed�ug kt�rych wszystkie rzeczy i zjawiska �wiata s� uporz�dkowane. W staro�ytno�ci Yang znaczy�o �wiat�o, Yin - jako biegun przeciwny - cie�. P�niej Yang pojawi�o si� w znaczeniu m�skim, aktywnym, a Yin - w �e�skim, pasywnym. Ziemi� identyfikowano z Yin, niebo - z Yang. Dlatego Yin umieszczono na dole, a Yang na g�rze. I tak Yin i Yang sta�y si� og�lnym okre�leniem dla przeciwie�stw w naturze, w kosmosie, ale i r�wnie� istniej�cych w cz�owieku. W chi�-skim my�leniu cz�owiek stanowi cz�� organiczn� wszech�wiata. Jednocze�nie jest on kompletn� ca�o�ci� i sam jest ma�ym wszech�wiatem. Budowa cz�owieka i procesy �yciowe przebiegaj� wed�ug zasad si� Yin i Yang. Aktywno�� cz�owieka to jest Yang, jego sen - to Yin; g�rna po�owa cia�a - Yang, dolna - Yin, ramiona - Yang, nogi - Yin. Tak zwane puste narz�dy systemu trawienia s� aktywnymi producentami energii i dlatego s� Yang. Serce i osierdzie, p�uca, w�troba i �ledziona, a tak�e nerki otrzymuj� energi� - dlatego s� Yin. Energi� okre�la si� jako Yang. Krew i inne p�yny cia�a s� Yin. Yin jest r�wnie� wn�trzem cia�a, gdy tymczasem powierzchnia cia�a jest Yang. Chcia�-bym jednak przestrzec przed pospiesznym szufladkowaniem. Yin i Yang nie s� sta�ymi wielko�ciami, poniewa� Yin zawiera stale r�wnie� Yang. Yang ma zawsze jak�� cz�� Yin. Ko�czyny dolne w sto- 'Por�wnaj Mark P. Friedlander, prof. dr Terry M. Phillips "Dla wzmocnienia systemu immunologicznego", Berno 1987 r. Yin - to cie�, a Yang - to jasne �wiat�o; obie przenikaj�ce si� si�y s� nierozdzielnymi biegunami. W ka�dym Yin jest r�wnie� Yang i w ka�dym Yang jest Yin. sunku do tu�owia s� Yang. W�troba nale�y do Yin, ale jej powierzchnia do Yang. Ta sama choroba mo�e mie� charakter Yin albo Yang oraz przebieg post�puj�cy lub przewlek�y. Yin i Yang nie s� wielko�ciami statycznymi, ale znajduj� si� w p�ynnej r�wnowadze. Je�eli teraz wyobrazimy sobie Yin i Yang jako niesko�czenie rozga��ziaj�c� sie delikatn� sie� w ciele cz�owieka, maj�c� po��czenia z umys�em i duchem, ze swoim �rodowiskiem oraz por� roku, to �atwo nam b�dzie zrozumie� dlaczego najwi�ksz� warto�ci� chi�skiej medycyny jest zapobieganie chorobom. Tak skomplikowan� r�wnowag� �atwo jest utrzyma�, ale odbudowa� j� znowu - je�eli zosta�a zburzona - jest bardzo trudno. Rozwa�ne od�ywianie i harmonia uczu�, nienaruszone �rodowisko naturalne s� tym wszystkim, co jest potrzebne do utrzymania doskona�ego zdrowia cia�a i ducha. Dlatego wschodni akupunkturzy�ci tak sobie ceni� prewencyjny codzienny masa� i bardziej go polecaj� ni� trudn� kuracj� ig�ami. Wybitni lekarze lecz� jeszcze nie ujawnione choroby, natomiast s�abi lekarze lecz� widoczne choroby - m�wi chi�skie przys�owie. Dlatego w staro�ytnych Chinach p�acono czasami lekarzom tak d�ugo, jak d�ugo ich podopieczni byli zdrowi; w innych wypadkach odmawiano zap�aty ... To wydaje si� zbyt rygorystycznym pogl�dem, ale mo�na w tym znale�� ziarnko prawdy (a mo�e wi�cej). Ja r�wnie� przypisuje du�� warto�� zapobieganiu i wzmacnianiu cia�a na co dzie�. Chi�ski masa� wykonywany codziennie jest wy�mienit� tarcz� obronn� przeciw chorobom i obci��eniom dnia codziennego. Akupresura pomaga przezwyci�a� choroby, przywracaj�c r�wnowag� przep�ywu energii, zapobiegaj�c pogorszeniu. Diagnoza Tradycyjna chi�ska medycyna nie zna ani bada� radiologicznych i test�w laboratoryjnych, ani endoskopii i biopsji, ani te� precyzyjnych techniczno-diagnostycznych zachodnich metod badania. Dlatego tak istotne jest w przypadku lekarza chi�skiego precyzyjne pos�ugiwanie si� w�asnymi organami zmys�u, gdy� s�u�� one jako �rodek do stawiania diagnozy. Naturalnie r�wnie� lekarze zachodni zdani s� cz�sto na informacj� od chorych i na w�asn� intuicj�. Na wynik leczenia ma wp�yw - zar�wno we wschodniej, jak i zachodniej medycynie - wzajemny stosunek pacjenta i lekarza. Czy pacjent ma zaufanie i m�wi otwarcie o swoich problemach? Czy lekarz ma czas rozmawia� ze swoimi pacjentami i dok�adnie ich obserwowa�? Zar�wno moim obowi�zkiem, jak r�wnie� obowi�zkiem zachodnich koleg�w jest wyczerpywanie wszystkich mo�liwo�ci diagnostycznych, jakie daje nam rozmowa z pacjentami, ogl�danie, s�uchanie, pytanie, czucie, obmacywanie - to znaczy bez pos�ugiwania si� dodatkowymi narz�dziami. W chi�skiej medycynie diagnoza jest czteroetapowa. Tworzy ona dla lekarza siatk� pomocnicz� do prowadzenia bie��cych obserwacji. Oparta jest na zasadzie si� Yin i Yang i regule pi�ciu �ywio��w. Prowadzenie takich obserwacji jest mo�liwe w�wczas, gdy lekarz ma odpowiednio wyszkolone narz�dy zmys��w. Akupunkturzysta musi oceni� w pierwszej kolejno�ci stan nalotu j�zyka chorego - czy jest szary, br�zowy lub ��tawy. Ocenia r�wnie� si�� i intonacj� g�osu. Powinien si� zainteresowa�, czy pot pacjenta ma wo� s�odk� lub kwa�n�. Jest to do�� trudne do wykonania, poniewa� wi�kszo�� chorych jest po k�pieli i u�yciu wonnych kosmetyk�w. Aku-punkturzy�cie �wie�o wyk�pany pacjent utrudnia diagnoz�, r�wnie� dlatego, �e k�piel wp�ywa na temperatur� cia�a i sk�ry. Dwa nast�pne stopnie czteroetapowej diagnozy - to badanie pulsu i obmacywanie cia�a chorego. W czterech etapach diagnozy lekarz chi�ski patrz�c, s�uchaj�c i w�chaj�c, pytaj�c oraz czuj�c stawia diagnoz� wed�ug zasady Yin i Yang i regu�y pi�ciu �ywio��w. Przy czym nie szukamy choroby w zachodnim rozumieniu, tzn. aby j� zwalczy�. Idziemy jednak dalej, szukamy przyczyn choroby lub te� miejsca i rozmiaru nier�wnowagi energetycznej, kt�ra le�y u podstawy schorzenia. W tym uj�ciu choroba b�dzie objawem. Akupunkturzysta leczy te� choroby, u�mierza b�le, hamuje stany zapalne. Jednak�e terapia ta na d�u�sz� met� nie przyniesie efektu, je�eli lekarz nie znajdzie przyczyny zaburze� r�wnowagi energetycznej, a nast�pnie jej nie usunie. Akupunkturzysta leczy wi�c nie tylko chorob�, ale ca�ego chorego. To znaczy, �e u dw�ch chorych z t� sam� diagnoz�, lub uskar�aj�cych si� na te same b�le leczenie niekoniecznie musi by� takie samo. Rodzaj terapii zale�y zreszt� od pory roku i w zale�no�ci od pory roku podejmowane jest odpowiednie leczenie. Badanie kliniczne rozpoczyna si� od dok�adnej obserwacji. Lekarz ocenia typ konstytucji oraz aparat ruchowy pacjenta. Szczeg�ln� uwag� zwraca na kolor twarzy, odcie� ust, j�zyka oraz oczu. Zgodnie z nauk� pi�ciu �ywio��w, kolor jest dla lekarza dodatkow� informacj� o stanie narz�d�w wewn�trznych. R�wnocze�nie pozwala mu ju� bli�ej okre�li� przyczyny zaburze� r�wnowagi energii. Za pomoc� s�uchu, w�chu lekarz dalej prowadzi badanie. Czy g�os pacjenta brzmi s�abo? Czy m�wi szybko, g�o�no, przerywanymi s�owami? Jaki jest zapach sk�ry chorego? Czy ma zapach z ust? Chocia� te objawy s� trudne do uchwycenia i interpretacji, ale dla postawienia diagnozy s� r�wnie wa�ne jak w�a�ciwe dolegliwo�ci. W trzecim etapie lekarz zadaje choremu pytania, kt�re pozwalaj� mu pozna� codzienny dzie� pacjenta, jego na�ogi, przesz�o��, rodzin�. Chory powinien m�wi� o swojej chorobie, opisuj�c w kolejnych fazach jej przebieg. Wa�ne jest, aby dok�adnie lokalizowa� swoje b�le. B�l g�owy mo�e by� spowodowany na przyk�ad zaburzeniami przep�ywu energii w meridianach. Tstnieje bowiem zwi�zek mi�dzy meridianem �o��dka a b�lami okolicy czo�owej, mi�dzy meridianem woreczka ��ciowego a b�lami okolicy ciemieniowej, mi�dzy meridianem p�cherza moczowego a b�lami ty�u g�owy i karku, mi�dzy meridianem w�troby a b�lem szczytu g�owy. Diagnostyka pulsu i obmacywanie zamykaj� kliniczne badanie. Obmacujemy bolesne miejsca cia�a, obrzmia�e i wra�liwe na ucisk, jednocze�nie kontrolujemy temperatur� cia�a i sk�ry. W medycynie chi�skiej podwy�szona temperatura jest z�o�onym objawem sk�adaj�cym si� z tak zwanej "pustki" i "gor�ca". Natomiast zimny pot przeciwnie, oznacza "pustk�" i "zimno". Nadmiernie gor�ce r�ce i stopy wskazuj� na niedob�r Yin, natomiast zimne - na niedob�r Yang. Doskona�ego zmys�u dotyku i du�ego do�wiadczenia wymaga chi�ska diagnostyka pulsu. Lekarz bada puls, przyk�adaj�c swoje �rodkowe palce w okre�lonym miejscu przedramienia. Zmieniaj�c intensywno�� ucisku palc�w ocenia si� puls na trzech poziomach: powierzchownym, po�rednim i g��bokim. Nast�pnie por�wnuje si� z pulsem na drugiej r�ce i okre�la si� jego charakter. Je�eli natomiast w poszczeg�lnych miejscach puls jest zgodny, wtedy okre�la si� go jako prawid�owy. Takie metody diagnostyczne mog� si� wydawa� kolegom zachodnim � Wa�n� pomoc� i wsparciem dla wyobra�ni jest ta figura: meridiany i punkty akupunktury mo�na tu znale�� bardzo szybko. bardzo proste, ale w codziennej praktyce s� bardzo trudne do wykonania. Stawiaj� bowiem przed lekarzami wysokie wymagania dotycz�ce umiej�tno�ci obserwacji i wczuwania si�. Te w�a�ciwo�ci - wed�ug mojego mniemania - przewy�szaj� bardzo skomplikowane metody i w dalszym ci�gu pozostaj� podstaw� diagnozy. Osiem kluczowych objaw�w W czterech etapach diagnozy chi�ski lekarz powoli i dyskretnie ��czy je w ca�o��. Lekarz najpierw obserwuje pacjenta, s�ucha i ocenia jego zapach. Potem zadaje pytania, przede wszystkim takie, kt�re psychicznie nie obci��aj� chorego. Pod koniec wizyty dotyka i obmacuje pacjenta oraz bada puls. Ko�cowe rozstrzygni�cia terapeutyczne uwzgl�dniaj� nie tylko chorob�, ale ca�� osob� chorego. Nast�pnie lekarz porz�dkuje wyniki bada� klinicznych wed�ug o�miu kluczowych objaw�w chi�skiej medycyny, kt�rymi s�: g��boko�� powierzchowno�� zimno gor�co pustka pe�nia Yin Yang Po zr�nicowaniu objaw�w mo�na zlokalizowa� zaburzenie energii i zaszeregowa� chorob� wed�ug jej przebiegu i ci�ko�ci. Schorzenia, w kt�rych przewa�aj� objawy pustki, maj� raczej przebieg przewlek�y. Pustka wskazuje na deficyt energii. Objawami "pustki" s�: brak apetytu, nocne poty, s�aby g�os, m�czliwo��. Objawami "pe�ni" s�: �l