Ochrona niekt�rych praw konsumenta w prawie polskim na tle dorobku wsp�lnotowego Opracowa�: Tomasz Kmiecik Euro Info Centre PL-413 przy Izbie Przemys�owo-Handlowej w Krakowie Krak�w 2005 1 Og�lne zasady. Dziesi�� zasad ochrony konsumenta: 1 Konsumenci maj� mo�liwo�� zakupu artyku��w wed�ug w�asnego uznania i w wybranym przez siebie miejscu. 2 Konsumenci maj� prawo do zwrotu niesprawnych artyku��w. 3 Konsument�w chroni� wysokie normy bezpiecze�stwa dla �ywno�ci i innych towar�w konsumpcyjnych. 4 Konsumenci maj� prawo wiedzie� co spo�ywaj�. 5 Konsumentom nale�y zapewni� uczciwe warunki um�w. 6 Konsumenci maj� prawo do zmiany zdania. 7 Konsumentom nale�y u�atwia� por�wnanie cen. 8 Konsumenci nie mog� by� wprowadzani w b��d. 9 Konsumentom nale�y zapewni� ochron� podczas urlopu. 10 Konsumentom nale�y zapewni� pomoc w skutecznym rozstrzyganiu spor�w transgranicznych. Powy�szy katalog zasad zosta� przyj�ty przez Dyrektoriat Generalny Komisji Europejskiej do spraw ochrony zdrowia i konsument�w. Nie ma waloru �r�d�a prawa, ani nie s�u�y obowi�zuj�cej wyk�adni norm prawa europejskiego. Ma charakter jedynie informacyjny. Intencj� stworzenia katalogu by�o wskazanie dziesi�ciu podstawowych zasad ochrony konsumenta na jednolitym rynku UE. Powy�sze zasady znajduj� wyraz w strategii ochrony konsumenta na lata 2002 �2006 przyj�tej przez Komisj� Europejska 7 maja 2002 roku. Strategia wskazuje trzy podstawowe cele w polityce ochrony konsumenta: - osi�gni�cie wysokiego poziomu ochrony konsumenta - skuteczne wdra�anie zasad ochrony konsumenta - zaanga�owanie obywateli pa�stw cz�onkowskich UE w tworzenie polityki Unii za po�rednictwem organizacji konsumenckich. Realizacja pierwszego celu ma polega� na harmonizacji prawa za pomoc� wydawania og�lnych dyrektyw, standard�w, zbior�w najlepszych praktyk dotycz�cych bezpiecze�stwa produkt�w i us�ug, jak r�wnie� kwestii ekonomicznych i prawnych, kt�re zapewniaj� konsumentowi jednakowe zasady ochrony na ca�ym jednolitym rynku. W ramach drugiego celu priorytetowe dzia�ania to: rozw�j ramowej wsp�pracy administracyjnej pomi�dzy Pa�stwami Cz�onkowskimi a tak�e systemu �rodk�w odwo�awczych dla konsument�w. Realizacja trzeciego z postawionych cel�w ma polega� na zrewidowaniu mechanizm�w udzia�u organizacji konsumenckich w tworzeniu polityk UE, a tak�e ustanowieniu narz�dzi edukacyjnych i stworzeniu projekt�w umo�liwiaj�cych udzia� organizacji konsumenckich w tworzeniu tych polityk. 2 Ochrona interes�w konsumenta. 2.1 Wzorce umowne. Ustawa z dnia 2 marca 2000 roku o ochronie niekt�rych praw konsument�w oraz o odpowiedzialno�ci za szkod� wyrz�dzon� przez produkt niebezpieczny ustanowi�a nowe zasady dotycz�ce wzorc�w umownych. �Wzorzec umowny� sta� si� poj�ciem normatywnym po wprowadzeniu do art.384 Kodeksu cywilnego. Wzorzec umowny jest ustalany przez jedn� ze stron umowy, zawiera postanowienia dla przysz�ych um�w zawieranych z innymi podmiotami. Poinformowane drugiej strony umowy � konsumenta o wzorcu jest niezb�dne dla jego skuteczno�ci prawnej. Podstawowy spos�b udzielenia informacji o wzorcu polega na dor�czeniu wzorca przy zawarciu umowy. Ta og�lna zasada stosuje si� do um�w zawieranych z udzia�em konsument�w. Wyj�tek stanowi� umowy powszechnie zawierane w drobnych bie��cych sprawach �ycia codziennego. W�wczas wzorzec umowy wi��e je�eli konsument m�g� si� z �atwo�ci� dowiedzie� o jego tre�ci, np. poprzez wywieszenie regulaminu przewozu w �rodku komunikacji publicznej lub na przystanku. Do kategorii wzorc�w umownych zaliczono og�lne warunki um�w, wzory um�w, regulaminy. R�nice pomi�dzy tymi trzema kategoriami dotycz� kwestii redakcyjnych, natomiast nie ma tutaj zr�nicowania re�imu prawnego. Og�lne warunki um�w maj� posta� ci�g�ego tekstu, podzielonego na paragrafy. Zawieraj� zbi�r postanowie� maj�cych stanowi� tre�� umowy zawieranej z kontrahentem. Wzory um�w maj� posta� formularzy kt�re maj� okre�li� tre�� umowy. W formularzach pozostawia si� puste miejsca dla okre�lenia stron umowy, podpis�w, przedmiotu umowy. Regulaminy maj� posta� analogiczn� jak og�lne warunki um�w. Wzorzec wydany w trakcie trwania stosunku umownego o charakterze ci�g�ym ( np. umowa rachunku bankowego, umowa najmu lokalu mieszkalnego) wi��e, gdy zostanie dor�czony konsumentowi zgodnie z art.384 Kodeksu cywilnego i nie wypowie on umowy w najbli�szym terminie wypowiedzenia. Wzorzec umowy powinien by� sformu�owany jednoznacznie i w spos�b zrozumia�y. Wzorce um�w konsumenckich powinny by� sporz�dzone w j�zyku, kt�ry jest zrozumia�y dla typowego adresata, powinien by� przejrzysty, napisany czcionk� odpowiedniego rozmiaru, powinien zawiera� s�ownictwo zrozumia�e dla typowego adresata. Je�eli tre�� wzorca jest niezrozumia�a dla typowego adresata wzorzec nie wi��e drugiej strony. Natomiast do tych postanowie� wzorca, kt�re s� zrozumia�e dla typowego adresata, jednak�e pozostaj� niejednoznaczne, stosuje si� zasad� wyk�adni na korzy�� konsumenta. Co w sytuacji, gdy zawarta umowa z konsumentem zawiera postanowienia sprzeczne z wzorcem umownym? Kodeks cywilny przyjmuje zasad� pierwsze�stwa umowy. W razie sprzeczno�ci tre�ci umowy z wzorcem umownym strony s� zwi�zane umow�. Sprzeczno�� tre�ci umowy z wzorcem nie wp�ywa na jej niewa�no��. Umowa pozostaje wa�na, natomiast wzorzec staj� si� bezskuteczny w zakresie, w jakim jest sprzeczny z umow�. 2.2 Niedozwolone postanowienia umowne Kwestii niedozwolonych postanowie� umownych w umowach zawieranych z udzia�em konsument�w dotycz� przepisy art.3851 Kc do art.3853 Kc, stanowi�c wdro�enie Dyrektywy EWG 93/13 z 5 kwietnia 1993 roku o niedozwolonych klauzulach umownych w umowach konsumenckich. Do klauzul niedozwolonych zalicza si� klauzule ograniczaj�ce lub wy��czaj�ce odpowiedzialno�� przedsi�biorcy, przekazuj�ce przedsi�biorcy kontrol� nad tre�ci� postanowie� i wykonaniem umowy, kszta�tuj�ce niekorzystnie dla konsumenta czas trwania umowy, w inny spos�b naruszaj�ce r�wnowag� kontraktow�. Katalog klauzul niedozwolonych zawiera art. 3853 Kc zaliczaj�c tu postanowienia, kt�re w szczeg�lno�ci: - wy��czaj� lub ograniczaj� odpowiedzialno�� wzgl�dem konsumenta za szkody na osobie - wy��czaj� lub istotnie ograniczaj� odpowiedzialno�� wzgl�dem konsumenta za niewykonanie lub nienale�yte wykonanie zobowi�zania - wy��czaj� lub istotnie ograniczaj� potr�cenie wierzytelno�ci konsumenta z wierzytelno�ci� drugiej strony - przewiduj� postanowienia, z kt�rymi konsument nie mia� mo�liwo�ci zapozna� si� przed zawarciem umowy - zezwalaj� kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowi�zk�w wynikaj�cych z umowy bez zgody konsumenta - uzale�niaj� zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przysz�o�ci dalszych um�w podobnego rodzaju - uzale�niaj� zawarcie, tre�� lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie maj�cej bezpo�redniego zwi�zku z umow� zawieraj�c� oceniane postanowienie - uzale�niaj� spe�nienie �wiadczenia od okoliczno�ci zale�nych tylko od woli kontrahenta konsumenta - przyznaj� kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wi���cej interpretacji umowy - uprawniaj� kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez wa�nej przyczyny wskazanej w tej umowie - przyznaj� tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodno�ci �wiadczenia z umow� - wy��czaj� obowi�zek zwrotu konsumentowi uiszczonej zap�aty za �wiadczenie nie spe�nione w ca�o�ci lub cz�ci, je�eli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania - przewiduj� utrat� prawa ��dania zwrotu �wiadczenia konsumenta spe�nionego wcze�niej ni� �wiadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadaj�, rozwi�zuj� lub odst�puj� od umowy - pozbawiaj� wy��cznie konsumenta uprawnienia do rozwi�zania umowy, odst�pienia od niej lub jej wypowiedzenia - zastrzegaj� dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania wa�nych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia - nak�adaj� wy��cznie na konsumenta obowi�zek zap�aty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy - nak�adaj� na konsumenta, kt�ry nie wykona� zobowi�zania lub odst�pi� od umowy, obowi�zek zap�aty ra��co wyg�rowanej kary umownej lub odst�pnego - stanowi�, �e umowa zawarta na czas oznaczony ulega przed�u�eniu, o ile konsument dla kt�rego zastrze�ono ra��co kr�tki termin, nie z�o�y przeciwnego o�wiadczenia - przewiduj� wy��cznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez wa�nych przyczyn, istotnych cech �wiadczenia - przewiduj� uprawnienie kontrahenta konsumenta do okre�lenia lub podwy�szenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odst�pienia od umowy - uzale�niaj� odpowiedzialno�� kontrahenta konsumenta od wykonania zobowi�za� przez osoby, za po�rednictwem kt�rych kontrahent konsumenta zawiera umow� lub przy kt�rych pomocy wykonuje swoje zobowi�zanie, albo uzale�niaj� t� odpowiedzialno�� od spe�nienia przez konsumenta nadmiernie uci��liwych formalno�ci - przewiduj� obowi�zek wykonania zobowi�zania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienale�ytego wykonania zobowi�zania przez jego kontrahenta - wy��czaj� jurysdykcj� s�d�w polskich lub poddaj� spraw� pod rozstrzygni�cie s�du polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a tak�e narzucaj� rozpoznanie sprawy przez s�d, kt�ry wedle ustawy nie jest miejscowo w�a�ciwy. Uznanie klauzuli za niedozwolon� skutkuje tym, i� nie wi��e ona konsumenta. Nie wp�ywa to na wa�no�� samej umowy jak r�wnie� wzorca umownego w pozosta�ym zakresie. Kontrola tre�ci wzorca mo�e by� dokonana przez s�d, podczas rozpatrywania indywidualnej sprawy, jest to kontrola incydentalna. Natomiast kontrola samego wzorca, bez odniesienia do tre�ci indywidualnego stosunku zobowi�zaniowego, zwana kontrol� abstrakcyjn�, poddana jest przepisom o post�powaniu w sprawach o uznanie postanowie� wzorca umowy za niedozwolony. Sprawy te rozpoznaje S�d Okr�gowy w Warszawie (s�d ochrony konkurencji i konsument�w). 2.3 Umowy zawierane na odleg�o�� Przepisy art.6 � 17 ustawy o ochronie niekt�rych praw konsument�w i odpowiedzialno�ci za produkt niebezpieczny stanowi� implementacj� dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 97/7/WE o ochronie konsument�w w umowach zawieranych na odleg�o��. Umowy te zawierane s� przy wykorzystaniu �rodk�w porozumiewania si� na odleg�o�� bez jednoczesnej obecno�ci obu stron. Warunkiem zastosowania re�imu ochronnego wynikaj�cego z art. 6 � 17 ustawy jest to, by przedsi�biorca w ten spos�b zorganizowa� swoj� dzia�alno��. Oznacza to, �e wykorzystanie tych technik porozumiewania si� oraz brak jednoczesnej obecno�ci stron przy zawarciu umowy musz� by� zasad� funkcjonowania przedsi�biorstwa. Zbieranie zam�wie�, u�ycie �rodka komunikacji na odleg�o�� w pocz�tkowej fazie jak r�wnie� okazjonalne u�ywanie tych �rodk�w jest wy��czone spod regulacji dotycz�cej um�w zawieranych na odleg�o��. Art. 6 zawiera przyk�adowe wyliczenie �rodk�w porozumiewania si� na odleg�o��: Drukowany lub elektroniczny formularz zam�wienia niezaadresowanego lub zaadresowanego, list seryjny w postaci elektronicznej lub papierowej, reklama prasowa z wydrukowanym formularzem zam�wienia, reklama w postaci elektronicznej, katalog, telefon, telefaks, radio, telewizja, automatyczne urz�dzenie wywo�uj�ce, wizjofon, wideotekst, poczta elektroniczna i inne �rodki komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy o �wiadczeniu us�ug drog� elektroniczn�. Pos�u�enie si� tymi �rodkami komunikacji mo�e nast�pi� tylko po uprzedniej zgodzie konsumenta. Konsument kt�ry zawar� umow� na odleg�o�� mo�e odst�pi� od umowy bez podania przyczyn w terminie dziesi�ciu dni od wydania rzeczy, a w przypadku �wiadczenia us�ug termin liczy si� od dnia zawarcia umowy. W umowie zawartej na odleg�o�� nie mo�na zastrzec odst�pnego, kt�rego zap�ata by�aby konieczna dla skutecznego odst�pienia od umowy. Na przedsi�biorcy ci��y obowi�zek dostarczenia konsumentowi najp�niej w chwili z�o�enia propozycji zawarcia umowy informacji o: - Imieniu i nazwisku lub nazwie , adresie zamieszkania, siedzibie przedsi�biorcy oraz organie, kt�ry zarejestrowa� dzia�alno�� gospodarcza przedsi�biorcy, numerze pod kt�rym przedsi�biorca zosta� zarejestrowany - Istotnych w�a�ciwo�ciach �wiadczenia i jego przedmiotu - Cenie lub wynagrodzeniu obejmuj�cych wszystkie ich sk�adniki, w szczeg�lno�ci c�a i podatki - Zasadach zap�aty ceny lub wynagrodzenia - Kosztach oraz terminie i sposobie dostawy - Prawie do odst�pienia od umowy w terminie dziesi�ciu dni ze wskazaniem wyj�tk�w okre�lonych w ustawie - Kosztach wynikaj�cych z korzystania ze �rodk�w porozumiewania si� na odleg�o��, je�eli s� skalkulowane inaczej ni� wed�ug normalnej taryfy - Terminie , w jakim oferta lub informacja o cenie lub wynagrodzeniu maj� charakter wi���cy - Minimalnym okresie, na jaki ma by� zawarta umowa o �wiadczenie ci�g�e lub okresowe - Miejscu i sposobie sk�adania reklamacji - Prawie wypowiedzenia umowy w przypadku umowy zawartej na czas nieoznaczony, z zachowaniem terminu miesi�cznego, chyba �e strony zastrzeg�y kr�tszy termin wypowiedzenia. Wszystkie powy�sze informacje powinny by� sporz�dzone jednoznacznie, w spos�b zrozumia�y i �atwy do odczytania. 2.4 Umowy zawierane poza lokalem przedsi�biorstwa Kwestii um�w zawartych poza lokalem przedsi�biorstwa dotycz� art.2- 5 ustawy o ochronie niekt�rych praw konsument�w i odpowiedzialno�ci za produkt niebezpieczny. Stanowi� one wdro�enie Dyrektywy EWG 85/577 z 20 grudnia 1985 roku o ochronie konsument�w w umowach zawieranych poza lokalem handlowym. Umowa zawarta poza lokalem przedsi�biorstwa obejmuje zar�wno umow� zawart� poza takim lokalem, lecz tak�e umowy zawarte w wyniku ofert zebranych poza lokalem przedsi�biorstwa. Ci�ar udowodnienia okoliczno�ci, �e umowa zosta�a zawarta poza lokalem przedsi�biorstwa obci��a konsumenta. Nale�y r�wnie� odr�ni� umowy zawarte poza lokalem przedsi�biorstwa z umowami zawartymi na odleg�o��. Pod poj�ciem lokalu rozumie si� tu miejsce przeznaczone do obs�ugiwania publiczno�ci i oznaczone zgodnie z przepisami o dzia�alno�ci gospodarczej. Konsument, podobnie jak w przypadku um�w zawartych na odleg�o�� ma prawo odst�pi� od umowy bez podania przyczyn z zachowaniem dziesi�ciodniowego terminu liczonego od zawarcia umowy. Odst�pienie wymaga zachowania formy pisemnej dla cel�w dowodowych , co oznacza �e niezachowanie formy pisemnej nie skutkuje niewa�no�ci� o�wiadczenia konsumenta o odst�pieniu od umowy, ale nastr�czy komplikacji dowodowych w post�powaniu przed s�dem. Niedopuszczalne jest r�wnie� zastrze�enie odst�pnego. Przedsi�biorca ma obowi�zek okaza� konsumentowi przed zawarciem umowy dokument potwierdzaj�cy prowadzenie dzia�alno�ci gospodarczej oraz dokument to�samo�ci. W przypadku zawarcia umowy w imieniu przedsi�biorcy nale�y dodatkowo okaza� dokument potwierdzaj�cy umocowanie. Przedsi�biorca jest r�wnie� zobowi�zany do poinformowania konsumenta przed zawarciem umowy, na pi�mie, o uprawnieniu do odst�pienia od umowy, i dor�czenia mu wzoru o�wiadczenia o odst�pieniu z oznaczeniem swojego imienia i nazwiska lub nazwy oraz adresem zamieszkania lub siedziby. Przedsi�biorca ma r�wnie� obowi�zek dor�czy� konsumentowi pisemne potwierdzenie zawarcia umowy. Przepisy ustawy dotycz�ce um�w zawieranych poza lokalem przedsi�biorstwa nie znajduj� zastosowania do um�w: o charakterze ci�g�ym lub okresowym, zawieranych na podstawie oferty sprzeda�y lub odwo�uj�cych si� do reklam, je�eli konsument m�g� uprzednio zapozna� si� tre�ci� otrzymanej oferty lub informacji, a zarazem w tej ofercie lub informacji zastrze�ono prawo konsumenta do odst�pienia od umowy w terminie dziesi�ciu dni od jej zawarcia. Wy��czono r�wnie� sprzeda� artyku��w spo�ywczych, dostarczanych okresowo przez sprzedawc� do miejsca zamieszkania konsumenta. Wy��czeniu podlegaj� tak�e umowy bagatelne o warto�ci przedmiotu umowy do r�wnowarto�ci 10 Euro. Wy��czono umowy o prace budowlane, umowy dotycz�ce nieruchomo�ci. Natomiast wy��czeniu nie podlegaj� us�ugi remontowe. Przepis�w tych nie stosuje si� r�wnie� do um�w ubezpieczenia, w tym o cz�onkostwo w otwartym funduszu emerytalnym oraz funduszu reasekuracji, jak r�wnie� us�ug inwestycyjnych dotycz�cych papier�w warto�ciowych oraz jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych i inwestycyjnych. Wy��czenia nie obejmuj� us�ug finansowych np. udzielanie kredytu w domu klienta przez akwizytora. 2.5 Sprzeda� konsumencka Ustawa z dnia 27 lipca 2002 roku o szczeg�lnych warunkach sprzeda�y konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego stanowi wdro�enie Dyrektywy 99/44/WE z dnia 25 maja 1999 roku w sprawie niekt�rych aspekt�w sprzeda�y towar�w konsumpcyjnych i zwi�zanych z tym gwarancji. Ustaw� stosuje si� do sprzeda�y rzeczy ruchomych w obrocie konsumenckim z wy��czeniem sprzeda�y energii elektrycznej, gazu i wody. Nie dotyczy to sprzeda�y wy�ej wymienionych medi�w w ograniczonej ilo�ci lub w okre�lonej obj�to�ci. Ustawy nie stosuje si� do sprzeda�y egzekucyjnej oraz sprzeda�y w post�powaniu upad�o�ciowym lub innym post�powaniu s�dowym. Do sprzeda�y konsumenckiej nie stosuje si� przepis�w Kodeksu cywilnego o odpowiedzialno�ci z tytu�u r�kojmi oraz gwarancji. Obowi�zki sprzedawcy Sprzedawca jest zobowi�zany poda� do wiadomo�ci kupuj�cego cen� oferowanego towaru konsumpcyjnego oraz jego cen� jednostkow�. Przy sprzeda�y towaru konsumpcyjnego luzem nale�y poda� jedynie jego cen� jednostkow�. Na sprzedawcy ci��y r�wnie� obowi�zek potwierdzenia na pi�mie wszystkich istotnych postanowie� umowy w przypadku sprzeda�y na raty, na przedp�aty, na zam�wienie, wed�ug wzoru lub na pr�b� a tak�e gdy sprzeda� dotyczy towaru konsumpcyjnego za cen� wy�sz� ni� 2000 z�otych. Sprzedawca ma obowi�zek poda� do wiadomo�ci kupuj�cego nazw� towaru, okre�lenie producenta lub importera, znak zgodno�ci wymagany przez odr�bne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Informacje te powinny by� zamieszczone na towarze lub by� z nim trwale po��czone. Sprzedawca ma obowi�zek umo�liwi� kupuj�cemu w miejscu sprzeda�y sprawdzenie jako�ci , kompletno�ci oraz funkcjonowania g��wnych mechanizm�w i podstawowych podzespo��w towaru konsumpcyjnego. Sprzedawca ma obowi�zek wyja�ni� na ��dane kupuj�cego poszczeg�lne postanowienia umowy sprzeda�y. Sprzedawca wydaje kupuj�cemu wszystkie elementy wyposa�enia towaru konsumpcyjnego, instrukcje obs�ugi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odr�bne przepisy w j�zyku polskim. Odpowiedzialno�� sprzedawcy Ustawa wprowadzi�a szczeg�lne zasady odpowiedzialno�ci sprzedawcy, wy��czaj�c zastosowanie przepis�w Kodeksu cywilnego o r�kojmi i gwarancji do sprzeda�y konsumenckiej. Sprzedawca odpowiada wobec kupuj�cego za niezgodno�� towaru konsumpcyjnego z umow� w chwili jego wydania kupuj�cemu. Ustawa wprowadzi�a tu domniemanie zwi�zane z terminem ustalenia niezgodno�ci towaru konsumpcyjnego z umow�. Gdy stwierdzenie to nast�pi�o przed up�ywem 6 miesi�cy od chwili wydania towaru, domniemywa si�, i� istnia�a ona w chwili jego wydania. W przypadku indywidualnego uzgadniania w�a�ciwo�ci towaru konsumpcyjnego zachodzi domniemanie odwrotne � domniemywa si� zgodno�� towaru konsumpcyjnego z umow�, w przypadku gdy towar odpowiada opisowi sprzedawcy lub ma cechy okazanej kupuj�cemu pr�bki lub wzoru. W innych sytuacjach domniemywa si� zgodno�� towaru konsumpcyjnego z umow�, je�eli nadaje si� do celu do jakiego towar tego rodzaju jest zwykle u�ywany oraz odpowiada w�a�ciwo�ciom tego rodzaju towaru. Takie samo domniemanie przyjmuje si� w przypadku, gdy towar odpowiada zapewnieniom sprzedawcy wyra�onym w oznakowaniu towaru lub reklamie. Tego rodzaju zapewnienie nie wi��e sprzedawcy w sytuacji gdy wyka�e �e nie zna� tego zapewnienia lub zna� nie m�g�, jak r�wnie� gdy nie mog�o ono mie� wp�ywu na decyzj� kupuj�cego o zawarciu umowy albo te�, �e jego tre�� sprostowano przed zawarciem umowy. Niezgodno�� towaru konsumpcyjnego z umow� mo�e polega� r�wnie� na nieprawid�owo�ci w jego zamontowaniu lub uruchomieniu, pod warunkiem, �e czynno�ci tych dokona� sprzedawca, osoba za kt�r� ponosi on odpowiedzialno�� albo kupuj�cy wed�ug instrukcji otrzymanej przy sprzeda�y. Odpowiedzialno�� sprzedawcy za niezgodno�� towaru konsumpcyjnego z umow� jest wy��czona w przypadku, gdy kupuj�cy o tej niezgodno�ci wiedzia� lub oceniaj�c spraw� rozs�dnie powinien by� wiedzie�. Sprzedawca r�wnie� nie odpowiada za niezgodno��, kt�ra wynik�a z w�a�ciwo�ci materia�u dostarczonego przez kupuj�cego. Sprzedawca ponosi odpowiedzialno�� za niezgodno�� towaru konsumpcyjnego z umow� je�eli ta niezgodno�� zostanie stwierdzona w ci�gu dw�ch lat od wydania towaru konsumpcyjnego Uprawnienia kupuj�cego Kupuj�cy mo�e ��da� nieodp�atnej naprawy albo wymiany towaru na nowy, chyba �e naprawa albo wymiana s� niemo�liwe lub wymagaj� nadmiernych koszt�w. Sprzedawca ma obowi�zek zwrotu koszt�w demonta�u, dostarczenia, robocizny, materia��w oraz ponownego zamontowania i uruchomienia, kt�re poni�s� kupuj�cy. Je�eli sprzedawca nie odpowiedzia� na ��danie kupuj�cego dotycz�ce naprawy lub wymiany towaru konsumpcyjnego na nowy w ci�gu 14 dni, uwa�a si�, �e uzna� je za uzasadnione. W przypadku niemo�no�ci naprawy lub wymiany towaru konsumpcyjnego kupuj�cy mo�e domaga� si� obni�enia ceny lub odst�pi� od umowy. Kupuj�cy musi zawiadomi� sprzedawc� o skorzystaniu z uprawnie� w ci�gu dw�ch miesi�cy od stwierdzenia niezgodno�ci towaru konsumpcyjnego z umow�, w przypadku artyku��w �ywno�ciowych przyj�te tu zosta�y kr�tsze terminy zawiadomienia. 2.6 Kredyt konsumencki Ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 roku w zakresie swojej regulacji wdro�y�a dyrektyw� 87/102/EWG z dnia 22 grudnia 1986 roku w sprawie zbli�enia przepis�w ustawowych, wykonawczych i administracyjnych pa�stw cz�onkowskich dotycz�cych kredytu konsumenckiego. Ustawa przyjmuje szerok� definicj� kredytu, odpowiadaj�c� kredytowi w sensie ekonomicznym. Obejmuje ka�d� umow� na mocy kt�rej kredytodawca udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia kredytu konsumentowi w jakiejkolwiek postaci. Ustawa zawiera katalog przyk�adowy um�w o kredyt konsumencki zaliczaj� tu: umow� po�yczki, umow� kredytu w znaczeniu Prawa bankowego, umow� o odroczeniu konsumentowi terminu spe�nienia �wiadczenia pieni�nego, umow� na mocy kt�rej �wiadczenie pieni�ne konsumenta ma zosta� spe�nione p�niej ni� �wiadczenie kredytodawcy, umow� na mocy kt�rej kredytodawca zobowi�zany jest do zaci�gni�cia zobowi�zania wobec osoby trzeciej, a konsument do zwrotu kredytodawcy spe�nionego �wiadczenia. Spod zakresu zastosowania ustawy zosta�y wy��czone umowy o kredyt konsumencki o wysoko�ci mniejszej ni� 500 z�otych i wi�kszej ni� 80000 z�otych, o terminie sp�aty nie przekraczaj�cym 3 miesi�cy, na mocy kt�rych konsument nie jest zobowi�zany do zap�aty oprocentowania ani innych koszt�w zwi�zanych z udzieleniem lub sp�at� kredytu konsumenckiego, utrzymuj�cego si� za zgoda kredytodawcy ujemnego salda przez okres co najmniej trzech miesi�cy, umowy dotycz�ce odp�atnego korzystania z rzeczy lub praw, je�eli umowa nie przewiduje przej�cia w�asno�ci rzeczy lub praw na konsumenta, kredytu konsumenckiego przeznaczonego na nabycie nieruchomo�ci, kredytu polegaj�cego na odroczeniu terminu p�atno�ci za dostarczanie medi�w (woda, gaz, pr�d) a tak�e za inne us�ugi zwi�zane z utrzymywaniem gospodarstwa domowego, kredytu konsumenckiego w postaci limitu zad�u�enia na rachunku oszcz�dno�ciowo rozliczeniowym. Forma i tre�� umowy. Ustawa zastrzega form� pisemn� dla cel�w dowodowych. Umowa okre�la strony umowy, wysoko�� kredytu, zasady i terminy sp�aty kredytu, roczn� stop� oprocentowania oraz warunki jej zmiany, op�aty i prowizje oraz inne koszty zwi�zane z udzieleniem kredytu, informacje o ca�kowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, spos�b zabezpieczenia, informacj� o uprawnieniu i skutkach przedterminowej sp�aty kredytu przez konsumenta, informacj� o terminie, sposobie i skutkach wykonania uprawnienia do odst�pienia od umowy przez konsumenta, informacj� o skutkach uchybienia postanowieniom dotycz�cym zasad i terminu sp�aty kredytu. Obowi�zki kredytodawcy Kredytodawca ma obowi�zek niezw�ocznie po zawarciu umowy kredytu dor�czy� konsumentowi egzemplarz umowy. W przypadku gdy kredytodawca nie dor�cza konsumentowi egzemplarza umowy w chwili jej zawarcia, obowi�zany jest wr�czy� konsumentowi niepodpisany informacyjny egzemplarz umowy odpowiadaj�cy jej tre�ci. Kredytodawca ma obowi�zek podania konsumentowi informacji o ca�kowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania kredytu. Ca�kowity koszt kredytu to wszystkie koszty wraz z odsetkami i innymi op�atami i prowizjami, kt�re konsument jest zobowi�zany zap�aci�. Nie obejmuje koszt�w, kt�re ponosi konsument w zwi�zku z niewykonaniem swoich zobowi�za� wynikaj�cych z umowy o kredyt konsumencki, koszt�w kt�re w zwi�zku z nabyciem rzeczy lub us�ugi ponosi konsument niezale�nie od tego, czy nabycie nast�puje przy wykorzystaniu kredytu, koszty prowadzenia rachunku, koszty zabezpiecze�, koszty wynikaj�ce ze zmiany kurs�w walut. Kredytodawca ma obowi�zek wr�czy� konsumentowi przy zawarciu umowy wz�r o�wiadczenia o odst�pieniu od umowy zawieraj�cy oznaczenie kredytodawcy. W razie odst�pienia od umowy kredytodawca ma obowi�zek zwrotu konsumentowi koszt�w udzielonego kredytu z wyj�tkiem op�aty przygotowawczej oraz op�at zwi�zanych z ustanowieniem zabezpieczenia. W przypadku wcze�niejszej sp�aty kredytu przez konsumenta kredytodawca ma obowi�zek rozliczy� si� z konsumentem w terminie 14 dni od dnia dokonania zap�aty. Kredytodawca jest uprawniony do wypowiedzenia umowy kredytu w sytuacji, gdy konsument zalega z zap�at� co najmniej dw�ch pe�nych rat kredytu. Ma on obowi�zek wezwa� konsumenta do zap�aty zaleg�ych rat w trybie przewidzianym w umowie kredytu w terminie nie kr�tszym ni� 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy. Termin wypowiedzenia umowy nie mo�e by� kr�tszy ni� 30 dni. Uprawnienia konsumenta. Konsument jest uprawniony do sp�aty kredytu przed terminem okre�lonym w umowie. W takiej sytuacji konsument ma obowi�zek poinformowa� kredytodawc� o zamiarze sp�aty kredytu najp�niej w terminie 3 dni przed jej dokonaniem. Konsument nie jest zobowi�zany do zap�aty oprocentowania za okres po sp�acie kredytu. Za wcze�niejsz� sp�at� kredytu nie mo�na zastrzec prowizji. Konsument jest uprawniony do odst�pienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 10 dni od zawarcia umowy bez podania przyczyn. W sytuacji gdy umowa o kredyt konsumencki nie zawiera�a informacji o prawie odst�pienia od umowy, termin do odst�pienia liczony jest od dnia uzyskania informacji o prawie odst�pienia, konsument nie mo�e jednak odst�pi� od umowy p�niej ni� z up�ywem 3 miesi�cy od dnia zawarcia umowy. 2.7 Transport lotniczy Kwestia przewoz�w lotniczych zosta�a uregulowana w prawie mi�dzynarodowym. Dotycz� niej Konwencja warszawska z 12 pa�dziernika 1929 roku o ujednostajnieniu niekt�rych prawide� dotycz�cych mi�dzynarodowego przewozu lotniczego z p�niejszymi zmianami, a tak�e Konwencja montrealska z 28 maja 1999 roku o ujednoliceniu niekt�rych zasad w mi�dzynarodowym przewozie lotniczym. Konwencja montrealska zosta�a w��czona do prawa Unii Europejskiej w zakresie ujednolicenia niekt�rych przepis�w dotycz�cych mi�dzynarodowego przewozu lotniczego poprzez rozporz�dzenie 2002/889/WE dotycz�ce odpowiedzialno�ci przewo�nika lotniczego. Te przepisy znajd� zastosowanie w zakresie odpowiedzialno�ci przewo�nika za zagubiony lub uszkodzony baga�. Natomiast odpowiedzialno�� przewo�nika w przypadku odmowy przyj�cia na pok�ad lub op�nienia lot�w regulowana jest przez rozporz�dzenie 2004/261/WE. W przypadku uszkodzenia lub zagubienia baga�u w trakcie podr�y z portu lotniczego po�o�onego w kraju b�d�cym pa�stwem cz�onkowskim UE do jakiegokolwiek portu lotniczego na �wiecie ustalono g�rny limit odszkodowania na 1000 SDR ( co stanowi ok. 1200 Euro). Roszczenie winno by� zg�oszone w ci�gu 7 dni od daty odbioru uszkodzonego baga�u w przypadku baga�u op�nionego nie p�niej ni� 21 dni od dnia jego odbioru. W przypadku braku miejsca na pok�adzie samolotu przewo�nik ma obowi�zek poszuka� os�b ch�tnych do zrezygnowania z podr�y, kt�rym ma obowi�zek zaproponowa� inny rejs lub dokona� zwrotu ceny biletu, wed�ug wyboru klienta. W przypadku gdy przewo�nik odm�wi przyj�cia na pok�ad samolotu ma obowi�zek zapewni� nocleg wraz z wy�ywieniem oraz transport mi�dzy hotelem a lotniskiem. Ponadto klient ma prawo do dw�ch bezp�atnych po��cze� telefonicznych lub za pomoc� innych �rodk�w porozumiewania si� na odleg�o��. Odszkodowanie w przypadku odmowy wykonania umowy przewozu z powodu braku miejsc na pok�adzie jest zr�nicowane w zale�no�ci od dystansu i wynosi 250 Euro w przypadku rejs�w do 1500 km, 400 Euro w przypadku rejs�w powy�ej 1500 km wewn�trz Unii i mi�dzy 1500 a 3500 km w przypadku rejs�w poza UE oraz 600 Euro w pozosta�ych sytuacjach. W przypadku odwo�ania lotu przewo�nik ma obowi�zek poinformowa� klienta o innych mo�liwo�ciach po��cze�. Odszkodowanie nie przys�uguje je�eli przewo�nik uprzedzi� o odwo�aniu lotu z wyprzedzeniem 14 dniowym, przewo�nik uprzedzi� o odwo�aniu lotu z siedmiodniowym wyprzedzeniem i zaproponowa� po��czenie rozpoczynaj�ce si� nie wcze�niej ni� 2 godziny i ko�cz�ce nie p�niej ni� 4 godziny ni� planowany lot, przewo�nik uprzedzi� o odwo�aniu lotu z siedmiodniowym wyprzedzeniem i zaoferowa� po��czenie rozpoczynaj�ce si� nie wcze�niej ni� 1 godzina i ko�cz�ce nie p�niej ni� 2 godziny od terminu planowanego lotu. Odszkodowanie nie przys�uguje w przypadku odwo�ania wyjazdu zorganizowanego (wycieczki turystycznej) z innego powodu ni� odwo�anie lotu. 2.8 Turystyka 2.8.1 Wypoczynek zorganizowany Ustawa z 29 sierpnia 1997 roku o us�ugach turystycznych dokona�a w zakresie swojej regulacji wdro�enia Dyrektywy 90/314/EWG z 13 czerwca 1990 roku w sprawie zorganizowanych podr�y, wakacji i wycieczek. Impreza turystyczna. Obejmuje co najmniej dwie us�ugi turystyczne kt�re tworz� jednolity program i s� obj�te wsp�ln� cen� . Us�ugi te obejmuj� nocleg lub trwaj� co najmniej 24 godziny. Wycieczka jest rodzajem imprezy turystycznej, kt�rej program obejmuje zmian� miejsca pobytu uczestnik�w. Materia�y informacyjne Wszelkie materia�y zawieraj�ce propozycj� zawarcia umowy o �wiadczenie us�ug turystycznych wydawane przez organizatora turystyki musz� okre�la� w spos�b dok�adny i zrozumia�y : cen�, miejsce pobytu lub tras� przejazdu, okre�lenie �rodka transportu, rodzaj zakwaterowania, ilo�� i rodzaj posi�k�w, program, okre�lenie zaliczki i termin zap�aty ca�ej ceny, termin odwo�ania imprezy turystycznej z powodu niewystarczaj�cej liczby zg�osze�, informacje dotycz�ce przepis�w paszportowych, wizowych , sanitarnych oraz wymaga� zdrowotnych. Postanowienia zawarte w materia�ach informacyjnych staj� si� integraln� cz�ci� umowy, je�eli nie zawiera ona odmiennych postanowie�. Umowa Umowa dotycz�ca imprezy turystycznej wymaga formy pisemnej. Powinna ona okre�la�: organizatora turystyki i numer jego wpisu do rejestru organizator�w turystyki i po�rednik�w turystycznych, numer NIP, a tak�e imi� i nazwisko osoby, kt�ra podpisa�a umow� w jego imieniu, miejsce pobytu lub tras� wycieczki, czas trwania imprezy turystycznej, program imprezy turystycznej, rodzaj �rodka transportowego, rodzaj zakwaterowania, ilo�� i rodzaj posi�k�w, program zwiedzania i inne us�ugi wliczone w cen� imprezy turystycznej, cen� imprezy turystycznej, spos�b zap�aty, rodzaj i zakres ubezpieczenia turyst�w oraz ubezpieczyciela, termin powiadomienia uczestnika o odwo�aniu imprezy z powodu niewystarczaj�cej liczby zg�osze�, termin zawiadomienia o nabyciu uprawnie� i obowi�zk�w uczestnika przez osob� na kt�r� klient przeni�s� te uprawnienia, spos�b zg�aszania reklamacji oraz podstawy prawne umowy. Odpowiedzialno�� organizatora turystyki. Organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienale�yte wykonanie umowy o �wiadczenie us�ug turystycznych. Jego odpowiedzialno�� jest wy��czona je�eli niewykonanie lub nie nale�yte wykonanie umowy nast�pi�o wskutek dzia�ania lub zaniechania klienta, os�b trzecich nieuczestnicz�cych w wykonywaniu us�ug przewidzianych w umowie je�eli tych dzia�a� lub zaniecha� nie mo�na by�o przewidzie� lub unikn�� albo wskutek si�y wy�szej. 2.8.2 Timesharing Timesharing polega na korzystaniu z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w ka�dym roku. Umow� timesharingu nale�y zawrze� w formie pisemnej pod rygorem niewa�no�ci, chyba �e ustanowienie lub przeniesienie prawa z kt�rego wynika uprawnienie do korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego wymaga formy aktu notarialnego. W�wczas do zawarcia umowy timesharingu wymaga si� formy notarialnej. Umowa zawierana jest na okres co najmniej 3 lat. Nabywca prawa do korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego jest konsumentem to znaczy osob� fizyczn�, kt�ra zawiera umow� z przedsi�biorc� poza zakresem prowadzonej przez siebie dzia�alno�ci gospodarczej. Ustawa z 13 lipca 2000 roku o ochronie nabywc�w prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w ka�dym roku oraz o zmianie ustaw Kodeks cywilny, Kodeks wykrocze� i ustawy o ksi�gach wieczystych i hipotece dokona�a wdro�enia dyrektywy 94/47/WE z dnia 26 pa�dziernika 1994 roku w sprawie ochrony nabywc�w w odniesieniu do niekt�rych aspekt�w um�w odnosz�cych si� do nabywania praw do korzystania z nieruchomo�ci w oznaczonym czasie. Przedsi�biorca ma obowi�zek dostarczy� konsumentowi pisemny prospekt jeszcze przed zawarciem umowy. Prospekt winien by� sporz�dzony w j�zyku polskim. Prospekt powinien zawiera�: oznaczenie przedsi�biorcy, oznaczenie w�a�ciciela budynku lub pomieszczenia, informacje dotycz�ce tre�ci umowy timesharingu a tak�e mo�liwo�ci zamiany lub przeniesienia uprawnienia do korzystania z budynku lub lokalu, informacje dotycz�ce mo�liwo�ci odst�pienia od umowy, oznaczenie budynku lub pomieszczenia mieszkalnego, dane dotycz�ce us�ug zwi�zanych z korzystaniem z budynku, informacj� o zasadach zarz�dzania i kosztach utrzymania budynku oraz wskazanie wysoko�ci zrycza�towanego wynagrodzenia za nabycie uprawnienia do korzystania z nieruchomo�ci. Umowa timesharingu powinna zawiera� dane zawarte w prospekcie, ponadto oznaczenie nabywcy, oznaczenie czasu w ka�dym roku w kt�rym nabywca mo�e korzysta� z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego, oznaczenie budynku lub pomieszczenia mieszkalnego, okre�lenie okresu na jaki zawarto umow�, stwierdzenie �e nie mo�na nabywcy obci��y� dodatkowymi kosztami, obci��eniami oraz zobowi�zaniami, okre�lenie miejsca i daty podpisania umowy przez ka�d� ze stron. Przedsi�biorca timesharingowy nie mo�e przed up�ywem terminu do odst�pienia od umowy przez nabywc� przyjmowa� od niego jakichkolwiek �wiadcze� okre�lonych w umowie. Tak wi�c w chwili zawarcia umowy przedsi�biorca nie mo�e ��da� zap�aty zadatku. Uprawnienie do odst�pienia od umowy przys�uguje nabywcy w terminie dziesi�ciu dni od dor�czenia mu umowy. Nabywca mo�e odst�pi� od umowy poprzez wys�anie przedsi�biorcy o�wiadczenia o odst�pieniu listem poleconym. Uprawnienie do odst�pienia od umowy ulega przed�u�eniu do trzech miesi�cy, je�eli nabywca nie otrzyma� przed zawarciem umowy prospektu a tak�e w razie istotnych brak�w umowy timesharingu. W razie odst�pienia od umowy przedsi�biorca mo�e ��da� od nabywcy zwrotu koszt�w niezb�dnych do zawarcia umowy. Instytucje Urz�d Ochrony Konkurencji i Konsument�w Centrala w Warszawie Plac Powsta�c�w Warszawy 1 00-950 Warszawa tel. 022 556 08 00 fax. 022 826 61 25 www.uokik.gov.pl [email protected] Delegatura w Krakowie Plac Szczepa�ski 5 31-011 Krak�w tel. 012 422 96 16 fax. 012 422 78 20 [email protected] G��wny Inspektorat Inspekcji Handlowej Plac Powsta�c�w Warszawy 1 00-950 Warszawa tel. 022 826 23 30 fax.022 827 22 89 www.giih.gov.pl [email protected] Wojew�dzki Inspektorat Inspekcji Handlowej Ul. Wi�lna 3 31-007 Krak�w tel. 012 422 93 38 fax. 012 422 81 63 Powiatowy i Miejski Rzecznik Konsument�w Plac Wszystkich �wi�tych 3/4 31-004 Krak�w tel. 012 616 93 70 fax. 012 412 44 40 [email protected] Sta�y Polubowny S�d Konsumencki Ul. Wi�lna 3 31-007 Krak�w tel. 012 422 66 22 wewn. 41 fax. 012 422 81 63 Powiatowy i Miejski Rzecznik Konsument�w Plac Wszystkich �wi�tych 3/4 31-004 Krak�w tel. 012 616 93 70 fax: 012 412 44 40 www.uokik.gov.pl/pl/ochrona_konsumentow/rzecznicy Federacja Konsument�w Rada Krajowa Federacji Konsument�w Plac Powsta�c�w Warszawy 1 00-030 Warszawa tel/fax; 022 827 51 05 www.federacja-konsumentow.org.pl [email protected] Klub Federacji Konsument�w Rynek G��wny 29 31-010 Krak�w tel.012 422 64 62 Stowarzyszenie Konsument�w Polskich Ul. Nowowiejska 25 00-665 Warszawa tel. 022 660 52 71 fax. 022 825 68 31 www.skp.pl [email protected] Centrum Prawa Konsumenckiego Place Montesquieu 2 1348 Louvain-la-Neuve Belgia tel: 0032 10 47 85 31 fax: 0032 10 47 85 03 www.drt.ucl.ac.be/cdc [email protected] EuroInfo � Program Komisji Europejskiej dla MSP www.euroinfo.org.pl Euro Info Center PL-413 Izba Przemys�owo-Handlowa w Krakowie Ul.Floria�ska 3 31-019 Krak�w tel: 012 422 89 07 tel/fax: 012 292 05 63 www.euroinfo.krakow.pl [email protected] SPIS TRE�CI 1.Og�lne zasady�������������������������.����.2 2.Ochrona interes�w konsumenta����������������������.3 2.1.Wzorce umowne����������������������������3 2.2.Niedozwolone postanowienia umowne������������������..5 2.3.Umowy zawierane na odleg�o�慅�������������������.7 2.4.Umowy zawierane poza lokalem przedsi�biorstwa�������������.9 2.5.Sprzeda� konsumencka������������������������.10 2.6.Kredyt konsumencki��������������..�����������.13 2.7.Transport lotniczy������������...��������������.16 2.8.Turystyka������������������������������..17 2.8.1.Wypoczynek zorganizowany���������������������..17 2.8.2.Timesharing����������������������������..18 Instytucje��������������������������������.20 3