Obja�nienia dla Ole�ki: Wszystkie fragmenty tekst�w francuskich pisane wyt�uszczonym drukiem s� w obecnej wersji uj�te w nawiasy kwadratowe. ROZDZIA� I U�YCIE RODZAJNIK�W I ICH EKWIWALENT�W WST�P I. Na ka�dej stronicy jakiegokolwiek s�ownika j�zykowe- go znajduj� si� wyrazy, kt�re s� nazwami istot �yj�- cych lub rzeczy, wyrazy, kt�re przedstawiaj� poj�cia i zjawiska. I tak np. w "Petit Larousse" czytamy: [enfant = gar�on,fille de moins de treize ans; cahier = = assemblage de feuilles de papier cousues ensemble.] Wymienione tu rzeczowniki stanowi� tylko pozycj� w s�owniku, s� traktowane jak gdyby w abstrakcyjny spos�b, oderwany od rzeczywisto�ci kontekstowej czy konsytuacyjnej i wyst�puj� bez rodzajnika czy te� innego okre�lnika. Natomiast w ka�dej wypowiedzi rze- czowniki (z bardzo nielicznymi wyj�tkami) s� poprze- dzane okre�lnikiem, kt�rego celem jest sprecyzowanie charakteru rzeczownika i okre�lenie stosunku m�wi�- cego (czy pisz�cego) do tego rzeczownika: [Un enfant] jouait dans [la cour]. J'ai pr�t� [mon cahier � ce gar�on]. Zmieniaj�c okre�lnik przed rzeczownikiem, zmienia si� stosunek m�wi�cego do tego rzeczownika: [L'enfant] jouart dans la cour. Nie jest to ju� jak w pierwszym zdaniu jakie� dziecko, pewne dziecko, lecz dziecko znane m�wi�cemu, okre�lo- ne przez konkretny kontekst lub sytuacj�, w kt�rej pad�a wypowied�. Okre�lniki, o kt�rych b�dzie tu mowa, w fachowej literaturze zwane s� predeterminantami ([pr�d�termnants] - b�dt te�: d�terminants, d�terminatifs, pr�sentatifs, actualisatettrs). W podr�cznikach gramatyki rozproszone s� one w rozdzia�ach omawiaj�cych: article (rodzajnik), adjectif d�monstratif (zaimek przymiotny wskazuj�cy), adjectif ossessif (zaimek przymiotny dzier�awczy), adjectif ind�fini (zaimek przymiotny nieokre�lony), adjectif interrogatif (zaimek przymiotny pytaj�cy), adjectif exclamatif (zaimek przymiotny wykrzyknikowy), adjectif num�ral (liczebnik). Ze wzgl�d�w dydaktycznych wszystkie te okre�lniki nale�y traktowa� ��cznie. Praktyka pedagogiczna wykazuje bowiem, �e odr�bne traktowanie poszczeg�lnych predeterminant�w nie jest korzystne dla ucz�cego si�, poniewa� wszystkie te formy wykazuj� pewne cechy zbie�ne. W tym kierunku d��� r�wnie� prace teoretyczne wielu badaczy (zob. np. J. Cl. Chevalier w Le Fran�ais Moderne, nr 4, 1966). G��wny nacisk b�dzie jednak po�o�ony na rodzajnik, kt�rego prawid�owe u�ycie przedstawia najwi�ksze trudno�ci dla Polaka. Zanim zajmiemy si� w spos�b praktyczny i szczeg�owy okre�lnikami rzeczownika w celu ich przyswojenia �wiadomego i mechanicznego zarazem, chcemy wyja�ni� niekt�re problemy natury og�lnej. Prawid�owe stosowanie okre�lnik�w jest w du�ej mierze uzale�nione od nast�puj�cych czynnik�w: a) typ lub charakter samego rzeczownika, b) stosunek m�wi�cego (pisz�cego) do rzeczownika (czyli sytuacja lub kontekst, w ktorym znajduje si� dany rzeczownik), c) funkcja rzeczownika w konkretnym zdaniu lub wyra�eniu. II. Typ rzeczownik�w Ze wzgl�d�w metodycznych proponujemy nast�puj�cy podzia� rzeczownik�w: 1. Rzeczowniki zmys�owe, czyli nazwy osob lub przedmiot�w, kt�re maj� wyra�nie okre�lone rozmiary czy kszta�ty. Mo�na je policzy�, dlatego nazywamy je rzeczownikami policzalnymi: chaise, table, maison, gar�on, enfant 2. Rzeczowniki zmys�owe, kt�re nie maj� wyra�nych kszta�t�w, nie mo�na ich policzy�, mo�na tylko obliczy� ich wag� lub obj�to��. Nazywamy je rzeczownikami niepoliczalnymi (materialnymi): eau, beurre, sucre, or, marbre, fer 3. S� r�wnie� takie rzeczowniki, kt�re przedstawiaj� poj�cia, cechy, relacje. Nie mo�na ich policzy�. Nazwiemy je r�wnie� rzeczownikami niepoliczalnymi (abstrakcyjnymi): courage, vertu, libert�, espace, grandeur, m�diocrit� 4. W ko�cu bierze si� pod uwag� rzeczowniki, kt�re przedstawiaj� rzeczy lub osoby jedyne w swoim gatunku. Nie s� wi�c policzalne. Nazwiemy je rzeczownikami jedynymi w swoim rodzaju: a) ciel, terre, mer, vent, soleil, lune b) imiona w�asne os�b i nazwy geograficzne: Trzeba od razu zaznaczy�, �e czasem rzeczowniki mog� przej�� z jednej kategorii do drugiej, w zale�no�ci od sensu i kontekstu: le (du) marbre - marmur (jako materia�) un marbre - pos�g z marmuru un boeuf - w� du boeuf - wo�owina Rembrandt - malarz un Rembrandt - jego obraz III. Stosunek m�wi�cego do rzeczownika. (Poj�cia: rzeczownik okre�lony, rzeczownik nieokre�lony, znaczenie cz�stkowe rzeczownika). 1. Poj�cie okre�lono�ci rzeczownika Rzeczownik jest uwa�any za okre�lony, kiedy rzecz, osoba lub poj�cie, kt�re przedstawia, s� znane m�wi�cemu (a tak�e i s�uchaj�cemu). Kolumny: A B 1. L'homme est mortel. = - Les hommes sont mortels. 2. Le chien est un mammif�re. = - Les chiens sont des mammif�res. W zdaniu 1-szym bierzemy pod uwag� ca�y rodzaj ludzki, a w zdaniu 2-gim ca�� klas� ps�w. Oboj�tnie czy rzeczownik jest w liczbie pojedynczej czy mnogiej, poniewa� okaz klasy przedstawia tu ca�� klas�. A = B. 3. Le fer est un m�tal. 4. Le courage est une vertu. W zdaniu 3-cim i 4-tym rzeczowniki le fer, le courage maj� znaczenie jak najbardziej og�lne, znaczenie generalizuj�ce, czyli obejmuj� swoim zakresem wszystko to, co jest np. �elazem lub co mo�na nazwa� odwag�. Wniosek pierwszy: Kiedy bierzemy pod uwag� ca�y zbi�r, ca�y gatunek, ca�� klas� rzeczy lub poj��, rzeczownik jest uwa�any za okre�lony i stosujemy rodzajnik okre�lony (warto�� generalizuj�ca). 1. [Les craoates] que tu as achet�es sont jolies. 2. [Le beurre] que tu as achet� est tout frais. 3. [Le courage] de cet homme est extraordinaire. Rzeczowniki: cravates, beurre, courage s� okre�lone przez kontekst, chodzi bowiem o te krawaty i o to mas�o, kt�re zosta�y zakupione, chodzi o odwag� odnosz�c� si� do konkretnego cz�owieka. Je�li rozbijemy powy�sze zdania, otrzymamy nast�puj�ce konstrukcje: 1. Tu as achet� [des cravates]. [Ces craoates] sont jolies. 2. Tu as achet� [du beurre]. [Ce beurre] est frais. 3. Cet homme a [du courage]. [Ce (son) courage] est extraordinaire. Ka�dy z wymienionych rzeczownik�w ma sw�j konkretny punkt odniesienia. Wniosek drugi: Kiedy rzeczownik jest okre�lony przez kontekst, stosujemy rodzajnik okre�lony lub jeden z jego ekwiwalent�w (warto�� zaw�aj�ca i wyodr�bniaj�ca). l. Ouvre [la porte]! 2. Je travaille � [l'Ecole Polytechnique]. W tych zdaniach charakter okreslony rzeczownika wynika z sytuacji, czyli z okre�lonych okoliczno�ci. W zdaniu pierwszym chodzi o jedyne drzwi pokoju b�d� o drzwi, kt�re wskazujemy. W zdaniu drugim jest mowa o wy�szej szkole oficerskiej typu technicznego, kt�ra istnieje wy��cznie w Pary�u. Wniosek trzeci: Stosujemy rodzajnik okre�lony lub odpowiedni ekwiwalent (patrz rozdz.VII,p.8), je�li sytuacja, w kt�rej pad�a wypowied�, wskazuje na okre�lono�� rzeczownika (warto�� zaw�aj�ca i wyodr�bniaj�ca). 2. Poj�cie nieokre�lono�ci rzeczownika Za nieokre�lony uwa�a si� rzeczownik oznaczaj�cy przedmioty, kt�rych m�wi�cy albo bli�ej nie zna, albo o kt�rych przedtem nie wspomnia�. Jest to jeden z okaz�w danej klasy przedmiot�w nie okre�lony ani przez kontekst, ani przez sytuacj�. l. Donnez-moi [des livres]: 2. [Un homme] est entr�. Chodzi tu o bli�ej nieokre�lone ksi��ki i o nieokre�lonego cz�owieka. Wniosek czwarty: Kiedy chodzi o osob� lub przedmiot nieokre�lony w znaczeniu "jaki�...", "pewien...", stosujemy rodzajnik nieokre�lony lub ewentualnie jeden z jego ekwiwalent�w (Patrz rozdz. II i rozdz. V, p. 9). W szczeg�lno�ci stosuje#ny rodzajnik nieokre�lony wtedy, gdy bli�sze sprecyzowanie, o jaki przedmiot chodzi, nie le�y w zamierzeniach lub przekracza mo�liwo�ci m�wi�cego. 3. Rzeczownik u�yty w znaczeniu cz�stkowym Rzeczowniki materialne, np. [eau, charbon, soie], jak i rzeczowniki abstrakcyjne, np. [courage, joie, lumi�re] mog� mie� znaczenie jak najbardziej og�lne i jak najszerszy zakres. [L'eau] est un liquide. B�d� te�, w zale�no�ci od intencji m�wi�cego mog� s�u�y� do oznaczania bli�ej nieokre�lonej ilo�ci, pewnej cz�ci ca�o�ci lub pewnej sumy danego zjawiska. 1. Il faut acheter [du pain]. Trzeba kupi� chleba. 2. Passez-moi [du sucre]. Prosz� poda� mi cukru. 3. Vous avez [de la chance]. Ma pan(i) szcz�cie. W j�zyku polskim to znaczenie cz�stkowe mo�e r�wnie� wyst�powa� w pewnym stopniu, jak wskazuje na to t�umaczenie dw�ch pierwszych zda�. Wniosek pi�ty: Kiedy u�ywamy rzeczownik�w niepoliczalnych w znaczeniu cz�stkowym, musimy stosowa� rodzajnik cz�stkowy lub jeden z jego ekwiwalent�w (Patrz rozdz. II i rozdz. VIII, p.5). Rodzajnik cz�stkowy wskazuje na ograniczenie ilo�ciowe substancji lub zakresu poj�cia. 4. Obok ograniczenia ilo�ciowego, rzeczownik, zw�aszcza abstrakcyjny, mo�e podlega� ograniczeniom jako�ciowym. 1. Il a [du courage]. - ograniczenie ilo�ciowe 2. Il a [un courage extraordinaire]. - ograniczenie jako�ciowe W drugim zdaniu k�adziemy nacisk na jako�� tej odwagi. Podobnie: 3. Il tombait de la neige, [une petite neige fine]. Pada� �nieg, drobny �nie�ek. 4. Un soleil d'aoiit faisait dess�cher les plantes. Sierpniowe s�o�ce wysusza�o ro�liny. Wniosek sz�sty: Kiedy rzeczownikowi niepoliczalnemu tawarzyszy przymiotnik lub przydawka przyimkowa o warto�ci przymiotnikowej, stosujemy bardzo cz�sto rodzajnik nieokre�lony. Reasumuj�c, mo�na by graficznie przedstawi� charakter okre�lony, nieokre�lony lub cz�stkowy rzeczownika w nast�puj�cy spos�b: 1. Nieokre�lono�� J'entends [une voix]. S�ysz� jaki� g�os (jeden w�r�d wielu). Obja�nienie rysunku dla Ole�ki: Od s��w tekstu franc. uj�tych w ramk� (a tu zaznaczonych nawiasami kwadratowymi) odchodzi strza�ka, kt�rej grot znajduje si� w jakim� punkcie wn�trza odleg�ego ko�a z zaznaczonymi innymi punktami. Brak punktu odniesienia do kontekstu lub konkretnej sytuacji. J'entends [des voix]. S�ysz� jakie� g�osy. Obja�nienie rysunku dla Ole�ki: Taki sam rysunek jak poprzednio, gdzie grot jest mi�dzy punktami wn�trza okr�gu. Brak r�wnie� punktu odniesienia. [Un de mes amis] est venu me voir. Jeden z moich przyjaci�... Warto�� numeryczna nieokre�lona. W powy�szych przyk�adach rzeczowniki przedstawiaj� jeden lub kilka okaz�w danej klasy bez konkretnego powi�zania z kontekstem lub sytuacj�. 2. Okre�lono�� a) J'aime [les fleurs]. Obja�nienie rysunku dla Ole�ki: Taki sam rysunek jak poprzednio, gdzie grot dotyka obwodu ko�a. Rzeczownik les fleurs obejmuje swoim zakresem ca�� klas� kwiat�w, graficznie ca�� powierzchni� ko�a. [L'homme] est mortel. Obja�nienie rysunku dla Ole�ki: Taki sam rysunek jak powy�ej, gdzie grot dotyka obwodu ko�a. Mimo i� jest w lic�bie pojedynczej, rzeczownik [l'homme] nie przedstawia jakiego� okazu klasy, lecz ma warto�� generalizuj�c�, czyli obejmuje swoim zakresem ca�� klas� - ca�� powierzchni� ko�a. b) [L'or] est inoxydable. [La lumiere] brille. Obja�nienie rysunku dla Ole�ki: Dla obu zda� taki sam rysunek jak powy�ej, gdzie grot dotyka obwodu ko�a. Rzeczowniki [l'or, la lumi�re] maj� tu warto�� generalizuj�c�, obejmuj� swoim zakresem ca�o�� poj�cia - graficznie ca�� powierzchni� ko�a. c) J'entends [la voix] [de mon p�re]. S�ysz� g�os mego ojca. Obja�nienie rysunku dla Ole�ki: Grot strza�ki odchodz�cej od [la voix] dotyka jakiego� punktu we wn�trzu okr�gu i druga strza�ka odchodz�ca od tego pynktu dotyka grotem [de mon p�re]. Rzeczownik [la voix] ma sw�j punkt odniesienia do kontekstu [de mon p�re], jest wi�c okre�lony przez ten kontekst i ma tzw. warto�� wyodr�bniaj�c�. Je travaille a [l'Ecole Polytechnique]. punkt odniesienia do sytuacji pozatekstowej. Rzeczownik [l'Ecole Polytechnique] jest okre�lony przez sytuacj�, kt�ra jest jednoznaczna, poniewa� we Francji jest tylko jedna szko�a tego rodzaju. Fermez [la fen�tre]. punkt odniesienia do sytuacji. Sytuacja jest jednoznaczna, chodzi o to jedyne okno, kt�re jest otwarte. 3. Cz�stkowo�� a) Ograniczenie ilo�ciowe [Le vin] est une boisson fermentee Rzeczownik [le vin] obejmuje swoim zakresem ca�y gatunek, graficznie ca�� powierzchni� ko�a. Il a bu [du vin] [Du vin] oznacza pewn� bli�ej nieokre�lon� ilo�� wina, graficznie wycinek powierzchni ko�a. Podobnie: [La lumi�re] brille. Il y a [de la lumi�re]. b) Ograniczenie jako�ciowe [La patience] est une qualit� indispensable � tout professeur. [La patience] obejmuje swoim zakresem ca�o�� poj�cia, ma warto�� generalizuj�c�. Ce professeur a [une patience admirable]. [Une patience admirable]: nast�puje tu zaw�enie poj�cia i nacisk na jako�� tej cierpliwo�ci. Natomiast w zdaniu: [Il a de la patience] - rodzajnik [de la] wskazuje na ograniczenie ilo�ciowe. Uwaga: Za podstawowe lub zwyczajne warto�ci rodzajnika uznajemy te, kt�re zosta�y om�wione w rozdziale I, pkt III wniosek pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i pi�ty. Tak wi�c dla rodzajnika okre�lonego - okre�lono��, dla rodzajnika nieokre�lonego - nieokre�lono��, dla rodzajnika cz�stkowego - cz�stkowo��. Ponadto rodzajnik mo�e mie� warto�ci szczeg�lne, jak na przyk�ad warto�� afektywna, dystrybutywna, dzier�awcza itp. W bardzo rzadkich przypadkach rodzajnik mo�e zmieni� swoj� warto�� podstawow� i tak na przyk�ad rodzajnik nieokre�lony mo�e wskazywa� na warto�� generalizuj�c� rzeczownika (patrz. rozdz. V, pkt 5) lub te� rodzajnik okre�lony liczby pojedynczej mo�e by� u�yty przed rzeczownikiem, kt�ry logicznie przedstawia kilka nieokre�lonych okaz�w danej klasy (patrz rozdz. VI pkt 1 b). IV. Funkcje gramatyczne rzeczownik�w Trzecim czynnikiem, kt�ry mo�e w pewnej mierze wp�yn�� na u�ycie okre�lnika (zw�aszcza rodzajnika), jest funkcja, w jakiej wyst�puje rzeczownik w danej wypowiedzi, poniewa� w pewnych funkcjach rzeczownik mo�e traci� swoj� zasadnicz� warto��. Szczeg�ln� uwag� trzeba zwr�ci� na rzeczowniki wyst�puj�ce w funkcji orzecznika (attribut), przydawki rzeczownej (apposition) i przydawki przyimkowej (compl�ment du nom). Ponadto po pewnych czasownikach i w niekt�rych zwrotach czasownikowych stosuje si� specyficzne regu�y. =========================== ROZDZIA� II TABELA OKRE�LNIK�W Okre�lniki rzeczownika (Les d�terminatifs) Obja�nienia dla Ole�ki: Tabela sk�ada si� z o�miu kolumn, pierwsze 4 stanowi� grup� I i pozosta�e cztery stanowi� grup� II. Tablica ta jest przedstawiona kolumnami poni�ej. I grupa kolumna 1: Rodzajniki (Articles) okre�lone d�finis a) le les la nieokre�lone ind�finis b) un des une � un � des � une d'un de d'une �ci�gni�te contract�s a) au aux � la du des de la cz�stkowe partitifs b) du des de la a) okre�lono�� b) nieokre�lono�� Teraz s� przedstawione kolumny tabeli od 2-giej do 6-tej dla Zaimk�w przymiotnych - Adjectifs (d�terminatifs) kolumna 2: dzier�awcze (possessifs) jeden posiadacz mon mes ma ton tes ta son ses sa kilku posiadaczy nontre nos nontre votre vos votre leur leurs leur okre�lono�� + przynale�no�� posiadanie kolumna 3: wskazuj�ce (d�monstratifs) proste (simples) ce (cet) ces cette z�o�one (compos�s) ce ... ci ce... l� cette. . . ci cette... l� ces... ci ces... l� okre�lono�� + wskazywanie kolumna 4: pytaj�ce, wykrzyknikowe (interrogatifs,exclamatifs) quel? quels? quelle? quelles? quel! quels! quelle! quelles! okre�lono�� + warto�� afektywna kolumna 5: wzgl�dne (relatifs) lequel, laquelle auquel, � laquelle duquel, de laquelle lesquels, -elles auxquels,-elles desquels, -elles okre�lono�� + zdolno�� wprowadzania zdania wzgl�dnego Uwaga: u�ywa si� ich tylko w zwrotach archaicznych, utartych, a gl�wnie w j�zyku s�downictwa i administracji kolumna 6: nieokre�lone (ind�finis) A aucun un,une autre(s) aucune deux chaque nul nulle quelque n'importe quel(s) n'importe quelle(s) je ne sais quel(s) je ne sais quelle(s) plusieurs certains certaunes diff�rents diff�rentes divers diverses nieokre�lono�� zamierzona Uwaga je�li przymiotniki diff�rents i divers s� poprzedzone innym okre�lnikiem, przestaj� by� okre�lnikami, a funkcjonuj� jako przymiotniki jako�ciowe. (por. rozdz. IV) kolumna 7: Liczebniki g��wne (Adjectifs num�raux) un, une deux trois .... .... itd. okre�lono�� numeryczna kolumna 8: Zaimki przymiotne nieokre�lone (Adjectifs ind�finis) B autre(s) m�me(s) certain certaine quelques quelconque(s) tout, toute tous, toutes nieokre�lono�� zamierzona Koniec Tablicy ================================== ROZDZIA� III PRZEGL�D FORM Avant d'aller dormir, [le] m�canicien va se livrer � [une] visite soigneuse de [sa] locomotive et s'assurer, en particulier, qu'[aucune] pi�ce en mouvement n'a chauff�. De [son] c�t�, [le] chauffeur proc�de [au] d�crassage [de la] grille, [� la] vidange [du] cendrier et [� un] nettoyage g�n�ral. C'est seulement quand tout cela est termin� que l'un et l'autre peuvent consid�rer [leur] journ�e fatigante achev�e. Fatigante, en effet, lorsque l'on songe, par exemple, qu'entre Paris et Arras, [le] rapide 309 parcourt sans arr�t [193] kilom�tres en [2] heures [15] minutes; que, pendant [ce] trajet, [le] m�canicien doit soutenir [une] vitesse moyenne de [85] kilom�tres [� l']heure, traverser [� cette] allure [36] stations, franchir [10] bifurcations, veiller � [107] signaux, tandis que [le] chauffeur casse, manipule, arrose et enfourne [3.200] kilos de charbon dans [le] foyer. (R. Millaud - XIX/XX w.) 1. W j�zyku francuskim rzeczownik wprowadzony do tekstu pisanego lub m�wionego wyst�puje z regu�y z kt�rym� ze swych okre�lnik�w. Bez okre�lnika stanowi on w zasadzie tylko pozycj� w s�owniku. [m�canicien], n.m. - (1) Celui qui a pour m�tier de construire, de r�parer des machines, etc.; - (2) Celui qui conduit une locomotive,... [vidange], n.f. - (1) Action de vidanger; (2) Nettoyage p�riodique d'un r�servoir, d'un carter d'automobile:... 2. Okre�lnikami rzeczownika nazywamy kr�tkie zazwyczaj wyrazy odmienne, kt�re a) wskazuj� na jego rodzaj i liczb�, b) decyduj� o tym, �e wyraz, kt�ry okre�laj�, jest rzeczownikiem. a) [le] cendrier - [les] cendriers [la] grille - [les] grilles [un] nettoyage - [des] nettoyages [une] visite - [des] visites [ce] trajet - [ces] trajets [cette] allure - [ces] allures [son] cot� - [ses] cotes [sa] locomotive - [ses] locomotives [aucun] m�canicien - [aucune] pi�ce - - [deux] heures - [cent sept] signaux b) [une] r�ponse rapide - szybka odpowied� rapide - przymiotnik [un] rapide, n.m. - ekspres Uwaga: Proces przechodzenia innych cz�ci mowy do klasy rzeczownika nazywamy nominalizacj� lub substantywizacj�. [Por. le rire, le d�jeuner, le bleu, un particulier, le pour, le contre]. 3. Okre�lniki rzeczownika dzielimy na takie, kt�re zawsze wykluczaj� si� wzajemnie (I grupa), oraz takie, kt�re mog� lub musz� wyst�powa� ��cznie z innymi okre�lnikami (II grupa). (Por. Tabela, rozdz. II). 4. O ile w j�zyku polskim dopuszczalne jest zdanie "Ale� ten tw�j syn nabroi�", o tyle w j�zyku francuskim takie nagromadzenie okre�lnik�w przed rzeczownikiem mo�e wyst�powa� w bardzo nielicznych sytuacjach i tylko wtedy, gdy jednym z okre�lnik�w jest okre�lnik nale��cy do grupy II. 5. Je�li jednym z okre�lnik�w jest liczebnik g��wny, mo�liwe s� nast�puj�ce u�ycia: ... le rapide parcourt sans arr�t [193] kilom�tres... [Ces 193] kilom�tres, il les parcourt en 2 heures 15 minutes. 6. Schemat: okre�lnik + liczebnik g��wny + rzeczownik stosujemy wtedy, gdy odwo�ujemy si� do tego, co znane, o czym ju� by�a mowa, lub celem specjalnego zwr�cenia uwagi na grup�: liczebnik + rzeczownik, kt�r� poprzedza� mog� nast�puj�ce okre�lniki: - rodzajnik okre�lony : [Les sept] p�ch�s capitaux. [Les sept] sages de la Gr�ce. - rodzajnik �ci�gni�ty: