Jerzy Mellibruda TAJ EMNICE ETOH czyli alkohol i nasze �ycie PA�STWOWA AGENCJA ROZWI�ZYWANIA PROBLEM�W ALKOHOLOWYCH WARSZAWA 1993 TAJEMNICZA SUBSTANCJA Od niepami�tnych lat i codziennie Napoje zawieraj�ce alkohol towarzysz� nam prawie od pocz�tku naszego istnienia. By�y obecne gdy powsta�a nasza cywilizacja - ju� cz�owiek ery neolitycznej u�ywa� napoj�w alkoholowych przy okazji obrz�d�w rytualnych, a w najstarszych zapisach historycznych mo�na znale�� wiele informacji o warzeniu i piciu piwa 5000 lat temu w Mezopotamii. Pojawiaj� si� obok nas ju� w pierwszych dniach naszego �ycia -poniewa� �wi�towanie naszych narodzin odbywa si� w�r�d toast�w i brz�ku kieliszk�w. Gdy sko�czymy nasze �ycie prawdopodobnie alkohol b�dzie spo�ywany dla uczczenia naszej pami�ci przez bliskie nam osoby przy okazji stypy. A mi�dzy tymi dwoma momentami b�dzie tysi�ce sytuacji, w kt�rych kufle piwa, lampki wina lub kieliszki w�dki wywo�uj� nastroje, wzruszenia, poczucie lekko�ci, rozlu�nienie ekscytacji, u�mierzenie cierpie�, rozweselenie rozczarowania, irytacje, gniew, b�l, rozpacz, wstr�t, l�k. S� w�r�d tych sytuacji noworoczne toasty, nastrojowe randki, parapetowe przyj�cia w nowym mieszkaniu, oblewanie awansu, wsp�lne �piewy przy imieninowym stole, nocne m�skie rozmowy, celebrowanie powa�nych uroczysto�ci i �wi�t, s� przyj�cia dyplomatyczne czy wodowanie nowych statk�w. Ale s� r�wnie� domowe noce pe�ne grozy i p�aczu dzieci, rozpacz zdradzonych i bitych �on, �miertelne wypadki samochodowe, poran- 3 c i delirium pe�ne l�ku i halucynacji, samob�jstwa i w�troby nie atowania. st wi�c oczywiste, �e ten rodzaj p�yn�w pe�ni szczeg�ln� rol� w m �yciu i wywiera istotny wp�yw na wielu ludzi. Dlatego warto i� tajemnice dzia�ania substancji, kt�ra nadaje tym p�ynom moc iuj�c� o ich pot�nym dzia�aniu, a tak�e uzyska� wiedz�, jak � sobie z problemami pojawiaj�cymi si�, gdy ta substancja staje >yt wa�na dla cz�owieka. my piwo, wino, w�dki � poznajmy tajemnice ETOH iwo, wino, likiery, koniaki i w�dki maj� r�ne atrakcyjne smaki achy, ale nie te walory spowodowa�y, �e napoje alkoholowe y�y tak du�e znaczenie w �yciu cz�owieka. Wyj�tkowa ich rola ka z faktu, �e mimo r�nic w smaku, zapachu i wygl�dzie, ka�dy ;h zawiera t� sam� substancj� chemiczn� o szczeg�lnych :iwo�ciach. Chemicy i medycy nazy waj�j�alkoholemetylowym, rocie ETOH. ;j znak chemiczny to C2H5OH. Ta substancja chemiczna posiada tkow� moc - w bardzo kr�tkim czasie po za�yciu mo�e zmieni� psychiczny cz�owieka. V swej czystej postaci jest to bezbarwny p�yn o ostrym i piek�cym chu, kt�ry do�� szybko si� utlenia i mo�e zap�on�� b��kitnym 2m. Jaj wi�ksze st�enie ETOH wyst�puje w spirytusie, zawieraj�cym alkoholu etylowego. iTOH stanowi oko�o 5% zawarto�ci ka�dego kufla piwa, 12% irto�ci ka�dej lampki wina i 40% ka�dego kieliszka w�dki, acza to, �e gdy wypijasz ma�e piwo (250g), lampk� wina (lOOg) na�y kieliszek w�dki (25g), to za ka�dym razem za�ywasz t� sam� alkoholu etylowego - lOg ETOH. To w�a�nie te lOg ETOH powoduje 100 g wina 10gETOH "leciutki szmerek", "mi�y zawrocik g�owy", "przyjemne rozlu�nienie" itd. Znane nam dobrze efekty psychologiczne picia alkoholu s� wywo�ywane chemicznym oddzia�ywaniem ETOH na te miejsca w naszym m�zgu, kt�re steruj� naszymi uczuciami. Wi�kszo�� ludzi stosunkowo wcze�nie odkrywa mo�liwo�� dokonywania szybkich zmian w samopoczuciu przy pomocy alkoholu. ETOH powstaje dzi�ki dw�m procesom - fermentacji i destylacji. Piwo otrzymuje si� przez fermentacj� wywaru z odpowiednio przygotowanego s�odu j�czmiennego czyli kie�kuj�cych ziaren zbo�a, a nast�pnie uzupe�nianego dodatkiem substancji smakowej produkowanej z chmielu. Wina powstaj� z fermentacji owoc�w i jag�d dokonuj�cej si� dzi�ki kom�rkom dro�d�owym. W procesie destylacji, po skropleniu par wydzielanych przez sfermentowane zaciery, uzyskuje si� znaczne zag�szczenie alkoholu. W�dki powstaj� gdy rozcie�czymy wod� spirytus pochodz�cy z destylacji zacier�w �ytniowych lub ziemniaczanych. Winiaki i koniaki to destylaty z wina. Podstawowa natura dzia�ania ETOH Cz�steczki ETOH zawarte w piwie, winie czy w�dce nie wymagaj� trawienia tak jak pozosta�a zawarto�� tych napoj�w. S� bardzo ma�e i zostaj� w bezpo�redni spos�b wch�oni�te przez organizm. Za po�rednictwem krwioobiegu trafiaj� szybko do m�zgu, a tam dzi�ki I 5 yficznym w�a�ciwo�ciom chemicznym wywo�uj� odpowiednie ty psychologiczne - wzbudzaj� r�ne reakcje uczuciowe. ^TOH jest usypiaczem i znieczulaczem. Dzia�a na m�zg tak, jak zk usypiaj�cy, jak np. eter czy chloroform. Jednak usypianie gu jest stopniowe i zaczyna si� od o�rodk�w sprawuj�cych rol� nad r�nymi czynno�ciami. Os�abienie tej kontroli powoduje i�owe wyzwolenie niekt�rych zahamowa� i dlatego wypicie wszych kieliszk�w prze�ywane jest jako stan o�ywienia, idzenia i ekscytacji. )opiero troch� p�niej ujawnia si� nam prawdziwa natura ETOH /adz�ca do u�pienia i zatrzymywania kolejnych czynno�ci m�zgu, 3 stanu utraty r�wnowagi i koordynacji, �pi�czki, a w ko�cu do :ymania proces�w niezb�dnych do �ycia. )o oceny ilo�ciowego wp�ywu ETOH na cz�owieka pos�ugujemy iwoma podstawowymi miarami. Pierwsza, to ilo�� alkoholu iwego zawarta w wypitych napojach alkoholowych. Druga, to inie alkoholu we krwi po wypiciu, decyduj�ce o wp�ywie alkoholu asze my�lenie i post�powanie scno�� alkoholu we krwi ii�a z jak� ETOH wp�ywa na nasze post�powanie zale�y przede ystkim od aktualnego poziomu alkoholu we krwi, poniewa� to inie razem z krwi� dostaje si� on do ka�dego miejsca w naszym 2. Poziom alkoholu we krwi jest r�wnie� prawn� miar� ze�wo�ci. Okre�la si� go w promilach, obliczaj�c ile gram�w )H znajduje si� w jednym litrze krwi. Istniej� dwie formu�y vnc okre�laj�ce kolejne progi nietrze�wo�ci. Pierwszy to tzw. I) po u�yciu alkoholu", kt�ry zachodzi w przypadku 0,2 promila holu we krwi. Drugi, to "stan nietrze�wo�ci", gdy st�enie 'holu osi�ga poziom 0,5 promila. Prowadzenie samochodu po kroczeniu granicy 0,2 promila jest zabronione i karane. Oko�o 3 promili stanowi dla zdrowego nawet cz�owieka zagro�enie jego �ycia. Typowe zatrucia �miertelne s� powodowane przez st�enie 4 promi li. Im wi�ksze st�enie alkoholu we krwi tym wi�ksze s� rozmiary zaburze� reagowania, my�lenia i zachowania, kt�re upo�ledzaj� sprawno�� cz�owieka i zdolno�� do racjonalnego post�powania. St�enie alkoholu we krwi zale�y od: � ilo�ci i rodzaju konsumowanych napoj�w alkoholowych � innych czynnik�w takich jak: waga, p�e�, budowa cia�a osoby pij�cej � czasu konsumpcji ETOH jest eliminowany z organizmu g��wnie poprzez spalanie w kom�rkach w�troby. Szybko�� tej eliminacji jest w zasadzie sta�a i wynosi oko�o 10-12 miligram�w na godzin� u m�czyzn i 8 do 10 miligram�w u kobiet. Jest to do�� wolny proces, kt�ry nie ulega przyspieszeniu, a wtedy gdy cz�owiek dalej pije ulega spowolnieniu. Dla przyk�adu - obliczamy zawarto�� ETOH we krwi m�czyzny o wadze 70 kg, kt�ry na przyj�ciu imieninowym wypi� szybko, przed p�noc�, cztery pi��dziesi�tki w�dki wyborowej albo cztery du�e piwa. W obu przypadkach oznacza to, �e wprowadzi� do swego organizmu oko�o lOOg czystego alkoholu etylowego. St�enie alkoholu w jego krwi obliczamy nast�puj�co: 70% jego 100g ETOH 2,O%o 2,4%o (60% z 70 kg = 42 kg, krwi). wagi stanowi� p�yny ustrojowe, co oznacza 49 kg. Nast�pnie 100 g ETOH dzielimy przez 49 i otrzymujemy oko�o 2 gramy ETOH na kilogram p�ynu - czyli 2 promille. Nast�pnego dnia rano o godzinie 8 w jego krwi b�dzie nadal ponad 20 mg ETOH, czyli nadal b�dzie niezdolny do prowadzenia samochodu. Dopiero ko�o po�udnia alkohol b�dzie zupe�nie wyeliminowany z organizmu, oczywi�cie pod warunkiem, �e osoba ta w mi�dzyczasie nie b�dzie wi�cej pi�a. Nale�y jednak pami�ta�, �e u kobiety o tej samej wadze st�enie alkoholu we krwi po wypiciu tej samej ilo�ci alkoholu b�dzie wi�ksze, poniewa� ilo�� p�yn�w ustrojowych wynosi tylko 60% wagi cia�a. lOOg ETOH: 42 = 2,4 promila ETOH � zwi�ksza wp�yw ETOH na cz�owieka? Ko�cowy efekt spo�ycia napoj�w alkoholowych zale�y nie tylko st�enia alkoholu we krwi, ale i od innych czynnik�w, kt�re mog� acznie pot�gowa� jego dzia�anie. Nale�� do nich m.in.: � Zm�czenie - cz�owiek zm�czony staje si� bardziej podatny na ia�anie alkoholu i �atwo mo�e ulega� z�udzeniu, �e poczucie . o�ywienia po wypiciu oznacza likwidacj� zm�czenia fizycznego. Tymczasem alkohol nie usuwa zm�czenia, tylko dzia�a znieczulaj�co. � Napi�cie wewn�trzne i okoliczno�ci stresowe - nawet niewielkie ilo�ci alkoholu mog� przekszta�ci� zwyczajn� niecierpliwo�� w irytacj�, rozdra�nienie w agresywne zachowania itd. � Choroba i za�ywanie lekarstw - stany chorobowe i niekt�re lekarstwa zmieniaj� stan organizmu czyni�c go bardziej podatnym na zak��caj�cy wp�yw ma�ych dawek alkoholu. Mo�e to powodowa� zupe�nie nieoczekiwane reakcje, szczeg�lnie gro�ne dla kierowc�w. � Palenie papieros�w i picie kawy - konsumpcja tych u�ywek dzia�a pobudzaj�co, ale mo�e wyczerpywa� zasoby energetyczne organizmu. Picie kawy po��czone z paleniem op�nia procesy spalania alkoholu w w�trobie co przed�u�a stan nietrze�wo�ci. Dlaczego ludzie pij� napoje alkoholowe? S� dwa podstawowe powody, dla kt�rych napoje alkoholowe sta�y si� tak bardzo popularne. Pierwszy, to wp�yw obyczaj�w - wsp�lne picie stanowi bardzo popularny spos�b nawi�zywania i umacniania kontakt�w mi�dzy lud�mi. Od wczesnych lat uczymy si�, patrz�c na doros�ych, ogl�daj�c filmy i czytaj�c ksi��ki, �e wsp�lna konsumpcja napoj�w alkoholowych jest czym� atrakcyjnym. Nast�pnie uczestnicz�c w �yciu towarzyskim sami odkrywamy uroki towarzyskiego picia, kt�re dla 9 wielu staje si� �r�d�em rado�ci, I ^ ' \ JmW' u�atwia zbli�anie si� ludzi do \( 'A^' /Y V siebie, tworzy okazje do spot- � K^ - y I \ Y-&�, u�atwia zabaw� i za�at- wianie interes�w. Drugi pow�d, to pragnienie szybkiego poprawienia nastroju. Pr�by polepszenia samopoczucia przy pomocy ETOH cz�sto okazuj� si� bardzo atrakcyjne. Daj� obietnic� kontrolowania stanu w�asnych uczu� niezale�nie od sytuacji, w kt�rej cz�owiek si� znajduje. Dotyczy to szczeg�lnie tych chwil, gdy cz�owiek �le si� czuje, gdy jest smutny, zdenerwowany, gdy si� czego� obawia lub gdy spotka go jakie� niepowodzenie lub strata. Wprawdzie jedna pi�ta doros�ych ludzi to abstynenci, co pokazuje, �e mo�na �y� przyjemnie i dobrze wsp�y� z lud�mi bez pomocy ETOH, jednak wi�kszo�� ludzi nie chce z niego rezygnowa�. U�ywanie ETOH jest gr�, ale ETOH oszukuje Korzystanie z us�ug ETOH jest jednak zwi�zane z ryzykiem. Z bada� przeprowadzonych w r�nych krajach i w r�nych �rodowiskach wynika, �e co pi�ty konsument napoj�w alkoholowych przegrywa-doznaje powa�nych szk�d osobistych i znajduje co� przeciwnego ni� lo, czego poszukiwa�. Oczywi�cie doro�li ludzie robi� tak�e inne rzeczy, kt�re zwi�zane s� z ryzykiem - pal� papierosy, je�d�� samochodami, u�ywaj� piecyk�w gazowych i uprawiaj� seks. Sztuka �ycia wymaga umiej�tno�ci czuwania by nie przekracza� granic niebezpiecze�stwa bez naprawd� wa�nych powod�w. S� wprawdzie ludzie, dla kt�rych igranie z niebezpiecze�stwem % , �,, stanowi specjaln� pokus�, ale nie > , � i^ s� oni w wi�kszo�ci. Znacznie "" _^J . 5 wi�cej ludzi miewa k�opoty, po- f, �,'" niewa� nie umiej�� w por� dos- k%iif>',> trzega� zagro�e� i nie wiedz� jak --ill zapobiega� problemom. �-".-���a iii..... ""* i i Alkohol mo�e by� �r�d�em �.."J�/ przyjemno�ci, ale potrafi znakomicie manipulowa� naszym umys�em i naszymi uczuciami. Dlatego zreszt� korzystamy z jego us�ug. Cz�sto u�ywamy ETOH w�a�nie do samooszukiwania si�. W r�nych sytuacjach mamy realne powody do smutku, niezadowolenia lub obaw - ale dzi�ki wypiciu kilku kieliszk�w lub kufli, a wi�c w sztuczny spos�b i bez usuwania tych powod�w, udaje si� nam na chwil� rozweseli�, zapomnie� o k�opotach i nie my�le� o zagro�eniach. Lecz gdy si� gra z oszustem trzeba si� dobrze przygotowa� do tego, co b�dzie si� dzia�o. Za chwilowe zyski mo�na bowiem zap�a� i� wysok� cen�. Co wi�cej, bardzo cz�sto, t� cen� p�aci nie tylko ten, kt�ry gra� i pi�, ale i osoby, kt�re wprawdzie nie pij�, ale blisko z nim wsp�yj�. Mo�na si� troch� poduczy�, jak nie przegrywa� tej gry. Wprawdzie ETOH jest bardzo skutecznym graczem, ale nie musi zawsze wygrywa�. Mo�esz nauczy� si� czego� o tej grze, nauczy� jak unika� pu�apek i jak z nich si� wydostawa�. 11 CZEGO LUDZIE SZUKAJ� W KRAINIE ETOH? ETOH cz�sto jest u�ywany jako znieczulacz - uniwersalne lekarstwo na dolegliwo�ci cia�a i duszy. Pijemy, gdy jest nam smutno, gdy co� nas boli, gdy chcemy z�agodzi� napi�cie, l�k, gniew, zm�czenie, rozproszy� nud� itd. � S�nimjbjr^^ l^fonna^i^niL Pijemy napoje alkoholowe po to, by o czym� nie my�le�, zapomnie�, nie czu� si� za co� odpowiedzialnym, winnym czy skrzywdzonym, by zobaczy� siebie i �wiat w innych kolorach. � ^!^^^^^_j^^^^njch zahamowa� i obaw. Przy pomocy ETOH cz�sto pr�bujemy uwalnia� si� od istniej�cych w nas hamulc�w i obaw, zakaz�w i nakaz�w wewn�trznych, kt�re kr�puj� nasze post�powanie. Pijemy po to, by powiedzie� prawd� i po to, by sk�ama�, po to, by zrobi� komu� awantur� i po to, by si� do kogo� przytuli�. Gdy codzienna rzeczywisto�� wydaje si� zbyt szara i monotonna, ro�nie potrzeba, by cho� przez chwil� prze�ywa� co� odmiennego i specjalnego, by dozna� stanu uniesienia lub oszo�omienia, by poczu� si� kim� innym itd. � yiMwJgJLL*^ z innymi lud�mi. Picie alkoholu jest cz�ci� obyczaju, kultury i rytua��w, kt�re s� cenione przez ludzi. Cz�sto pijemy, by zmniejszy� dystans jaki nas dzieli od innych, by nada� specjalne znaczenie wzajemnym kontaktom, by co� uczci� lub by stworzy� okoliczno�ci do wsp�lnej zabawy i wypoczynku. KIEDY ETOH SZKODZI? Ksi��eczka ta nie g�osi walki z alkoholem. Alkohol jest dla zdrowych i doros�ych os�b. Oko�o 80% ludzi, kt�rzy s� konsumentami napoj�w alkoholowych nie doznaje z tego powodu istotnych szk�d. Ale pozosta�ych 20% popada w k�opoty i cz�sto s� to powa�ne k�opoty. U�ywanie staje si� nadu�ywaniem. Ka�dy z nas mo�e si� znale�� w tej grupie. Kiedy pojawiaj� si� k�opoty? Gdy zaczynamy pi� za wcze�nie Alkohol jest dla zdrowych i doros�ych os�b. Wi�kszo�� ludzi przed uko�czeniem 13-15 lat ma ju� za sob� pierwsze kontakty z alkoholem. Nie ma jednak w�tpliwo�ci, �e z u�ywaniem alkoholu nale�y poczeka� do pe�noletno�ci. Na ca�ym �wiecie prawo zabrania sprzeda�y napoj�w alkoholowych osobom przed uko�czeniem 18 roku �ycia, a w niekt�rych krajach 21 roku �ycia. Zdaniem lekarzy i psycholog�w istniej� bardzo powa�ne uzasadnienia dla tych ogranicze�. Nawet niewielkie ilo�ci alkoholu, niegro�ne dla doros�ych, mog� uszkadza� procesy rozwojowe dzieci i m�odzie�y. Dotyczy to nie tylko rozwoju biologicznego, ale r�wnie� proces�w zwi�zanych z uczeniem si� i zapami�tywaniem oraz z rozwojem uczuciowym. Gdy cz�owiek ma kilkana�cie lat buduj� si� fundamenty jego umys�u i osobowo�ci. Metaforycznie mo�na powiedzie�, �e ETOH wyp�ukuje cement z tych fundament�w. W m�odo�ci powstaje podstawowa mapa orientacyjna dla dalszej drogi �ycia- oszo�omienie 13 alkoholem dostarcza fa�szywych informacji i drogowskaz�w. Jest to czas, gdy cz�owiek odkrywa r�ne barwy uczu� - alkohol zamazuje r�norodno�� i bogactwo t�czy autentycznych prze�y�. M�ody cz�owiek uczy si� wi�za� swoje przyjemne stany emocjonalne z alkoholem, a nie z konkretnymi wydarzeniami �yciowymi i w ten spos�b oddala si� od rzeczywisto�ci. Niestety, w ostatnich latach coraz wi�cej dzieci i m�odzie�y pije napoje alkoholowe, a doro�li nie tylko im ten alkohol sprzedaj�, ale prawie przestali zwraca� na to uwag�. M�odzi ludzie maj� znacznie ni�sz� tolerancj� na alkohol i znacznie szybciej si� uzale�niaj�. Zamiast odkrywa� prawd� o sobie i o �yciu w naturalnych i autentycznych do�wiadczeniach osobistych, ucz� si� pospiesznego i z�udnego manipulowania w�asnymi uczuciami i umys�em. Gdy pijemy za du�o i za cz�sto To jest najbardziej oczy wista przyczyna szk�d alkoholowych. Ale co to znaczy ZA DU�O? Odpowied� na to pytanie wymaga zwr�cenia uwagi nie tylko na ilo�� i moc wypijanych napoj�w, ale r�wnie� na bezpo�rednie skutki konsumpcji. Wypi� za du�o to znaczy m.in.: � zachowywa� si� w spos�b, kt�ry narusza warto�ci i normy post�powania, jest krytykowany przez otoczenie � spowodowa� dolegliwo�ci fizyczne po wypiciu � wywo�a� negatywne stany psychiczne u siebie lub u innych � stworzy� zagro�enie bezpiecze�stwa w�asnego lub innych ludzi � zaniedbywa� obowi�zki i zadania osobiste � ryzykowa� zaburzenia zdrowia R�ni ludzie reaguj� w r�ny spos�b na te same ilo�ci alkoholu. Jednak na podstawie bada� stwierdzono, �e niebezpiecznym przekraczaniem granic ryzyka jest za�ywanie tygodniowo, przez kobiety wi�cej ni� 120 do 140 gram�w ETOH, a przez m�czyzn wi�cej ni� 200 do 220 gram�w ETOH. Za ryzykowne uwa�a si� r�wnie� jednorazowe za�ywanie w ci�gu jednego dnia wi�cej ni� 100 gram�w ETOH. 20 gram�w ETOH zawiera ka�dy p�litrowy kufel piwa, albo dwie lampki wina, albo ka�dy �redni kieliszek w�dki ("pi��dziesi�tka"). Innym przyk�adem ryzykownego picia alkoholu jest picie codzienne nawet niezbyt du�ych ilo�ci, szczeg�lnie gdy prowadzi to do stopniowego zwi�kszania dawki. Znamiennym sygna�em b�dzie tu poczucie rozdra�nienia, gdy z jakich� zewn�trznych powod�w regularny rytm konsumpcji zostanie przerwany na kilka dni. Gdy pijemy w nieodpowiednich okoliczno�ciach Szkody mog� pojawia� si� tak�e wtedy, gdy pijemy napoje alkoholowe w okoliczno�ciach wymagaj�cych ca�kowitej trze�wo�ci. Dotyczy to w szczeg�lno�ci: � picia w czasie ci��y � nawet niedu�e ilo�ci ETOH mog� uszkadza� nienarodzone dziecko i powodowa� ci�kie wady rozwojowe /�/ 15 � picia w czasie za�ywania r�nych lek�w - nale�y zawsze zapyta� lekarza zapisuj�cego leki o ewentualne powik�ania zwi�zane z alkoholem � picia przed lub w czasie prowadzenia pojazd�w lub obs�ugi urz�dze� mechanicznych � picia w trakcie wykonywania pracy JAK ETOH WP�YWA NA ORGANIZM? Jest oczywiste, �e intensywne poszukiwanie przyjemno�ci, ulgi i blisko�ci przy pomocy ETOH uszkadza organizm. Cz�ci zapasowe do organizmu i pobyt w zak�adach naprawczych s� teraz bardzo drogie. Picie za du�o i zbyt cz�sto uszkadza r�ne cz�ci organizmu. M�ZG Uszkodzenia naczy� SERCE Arytmia, nadci�nienie, niewydolno�� kr��enia, uszkodzenia mi�nia sercowego oraz przeszkody w dojrzewaniu krwinek czerwonych, niezb�dnych do od�ywiania organizmu \ tlenem. krwiono�nych prowadz�ce do wylew�w. Niszczenie kom�rek nerwowych w korze m�zgowej prowadz�ce do obni�enia sprawno�ci umys�owej i zaburze� psychicznych. W�TROBA St�uszczenie i stany zapalne w�troby, mar-sko�� w�troby, uszkodzenie regulacji poziomu cukru we krwi. i PRZEW�D i POKARMOWY I Nie�yty prze�yku, o-wrzodzenia �o��dka i dwunastnicy. Stany zapalne trzustki. Uszkodzenia wch�aniania pokarmu w jelitach. ETOH z nikotyn� powoduje raka wargi, j�zyka, gard�a. INNE SYSTEMY BIOLOGICZNE Uszkodzenie zdolno�ci obronnych wobec chor�b - zwi�kszona podatno�� na choroby. Niedo�ywienie i deficyt witamin. Obni�enie potencji m�skiej, bezp�odno�� lub uszkodzenia p�odu. 17 JAK ETOH ZMIENIA__________ PSYCHIK�? ETOH wci�ga nasz umys� w pu�apki Umys� ka�dego cz�owieka ma cz�� racjonaln� utrzymuj�c� bliski kontakt z rzeczywisto�ci� i z logik� oraz cz�� irracjonalno-magiczn�, zanurzon� w �wiecie fantazji, marze� i pragnie�. Alkohol zdecydowanie pobudza t� drug� stron� umys�u. Rozwija my�lenie magiczne i �yczeniowe, w kt�rym nasze pragnienia i zamiary myl� si� nam z realnymi faktami. Coraz �atwiej jest wtedy wierzy�, �e wystarczy tylko mocno chcie�, �eby co� mie�. Cz�owiek ulega z�udzeniu, �e wystarczy nie my�le� o k�opotach, �eby znikn�y z �ycia. Gdy wi�c pojawiaj� si� szkody alkoholowe w realnym �yciu, w umy�le niemal automatycznie wyst�puj� zniekszta�cenia, kt�re likwiduj� informacje o szkodliwo�ci picia przy zachowaniu pozor�w wolno�ci i logicznego my�lenia. W spos�b nie�wiadomy rozwija si� uleg�o�� umys�u wobec ETOH. W przypadku d�ugotrwa�ego nadu�ywania alkoholu, w umy�le cz�owieka powstaje specyficzny mechanizm chorobowy, nazywany systemem iluzji i zaprzeczania, kt�ry podtrzymuje uzale�nienie od alkoholu i odcina cz�owieka od rzeczywisto�ci. Utrudnia to racjonalne my�lenie, utrudnia zobaczenie szk�d powodowanych przez alkohol oraz uniemo�liwia skuteczne powstrzymywanie si� od picia. Alkohol oszukuje. ETOH wyja�awia i rozregulowuje �ycie uczuciowe Na pocz�tku alkohol jest �r�d�em ciekawych i przyjemnych pr/.e�y�, kt�re ubarwiaj� codzienne �ycie. Jednak z up�ywem czasu mo�e tworzy� coraz silniejsz� pokus� do cz�stego i szybkiego is poprawiania stanu uczu�. Je�eli przy pomocy kilku kieliszk�w mo�na usun�� poczucie zmartwienia i samemu sobie dostarcza� przyjemno�ci, realne �r�d�a naszych smutk�w i rado�ci zaczynaj� si� wydawa� mniej wa�ne. Maleje wi�c motywacja do tego, by co� zmienia� na lepsze w realiach swego �ycia. Chemiczne wzbudzenie uczu� uszkadza naturalne zdolno�ci doreagowaniauczuciowego. Sztuczne pobudzanie si� lub uspokajanie utrudnia radzenie sobie z prawdziwymi przyczynami naszych trudno�ci osobistych. Gdy kto� du�o i cz�sto pije zaczyna przyzwyczaja� si� do na�ogowego regulowania swoich uczu�. Poniewa� alkohol jest �rodkiem u�mierzaj�cym, najmocniej dzia�a gdy �agodzi przykre stany. Chemiczne u�mierzanie przykrych uczu� tworzy uzale�nienie i obni�a odporno�� na cierpienie. Cz�owiek uczy si�, �e mo�na przy pomocy alkoholu cierpienie przekszta�ca� w specyficzny rodzaj stanu przyjemnej ulgi. Dlatego dolegliwo�ci fizyczne i psychiczne zamiast odstr�cza� go od alkoholu sk�aniaj� go do dalszego picia. ^!IPJ^L?I9�!^*5Jl??.?C zachowanie i �ycie Po wypiciu piwa, wina lub w�dki ludzie zachowuj� si� inaczej ni� normalnie. Nieraz s� to zmiany, kt�re si� podobaj� im samym i ich otoczeniu. Osoby zahamowane staj� si� bardziej rozlu�nione, smutni robi�si� przez jaki� czas weselsi, nie�miali zamieniaj� si� w odwa�nych, cisi w ha�a�liwych itd. Niekt�rzy ludzie nieraz pij� w�a�nie po to, by poczu� si� kim� innym ni� na co dzie�. Jednak, gdy cz�owiek pije cz�sto i du�o, zaczyna robi� rzeczy, kt�rych z pewno�ci� unika�by na trze�wo. Pope�nia b��dy i szkodzi innym. Niszczy nawet to, co jest dla niego cenne-rodzin�, prac�, warto�ci duchowe. Poniewa� ETOH u�mierza przykre prze�ycia pojawiaj�ce si� przy okazji niepowodze�, pora�ek i trudno�ci, osoba nadmiernie korzystaj�ca z jego us�ug jest mniej 19 JAK ETOH OSZUKUJE? Nie ulega w�tpliwo�ci, �e ETOH jest oszustem i dostarcza ludziom fa�szywych wskaz�wek na sw�j temat. Na ten temat oszukuj� tak�e r�ni ludzie - ci, kt�rzy sami zostali oszukani oraz ci, kt�rzy na oszukiwaniu robi� jakie� interesy (handluj� alkoholem, uwodz� lub manipuluj� innymi prtyjpomocy alkoholu). Przeczytaj poni�sze opinie i zastan�w si�, kt�re s� prawdziwe: 1. Ci, kt�rzy maj� mocn� g�ow� mog� pi� spokojniej Kto� twierdzi, �e skutecznym zabezpieczeniem przed nadu�ywaniem alkoholu jest posiadanie tzw. mocnej g�owy - zdolno�ci do wypijania jednorazowo du�ych ilo�ci alkoholu. PRAWDA? NIEPRAWDA? 2. Piwo i wino to nie jest prawdziwy alkohol Kto� twierdzi, �e piwo, wino i szampan nie powinny by� w�a�ciwie zaliczane do alkoholi, poniewa� ich picie nie stwarza powa�nych zagro�e� i mo�e by� szeroko propagowane. Niekt�rzy twierdz� np., �e propagowanie piwa to najlepsza forma walki z alkoholizmem! PRAWDA? NIEPRAWDA? 3. Kierowca mo�e si� troch� napi� Kto� twierdzi, �e nie nale�y przesadza� z postulatem absolutnej trze�wo�ci kierowc�w. Mo�na si� przecie� zabezpieczy� przed upiciem, dbaj�c o obfite jedzenie oraz przyspiesza� wytrze�wienie przez wypicie mocnej kawy, spacer na �wie�ym powietrzu, zimny prysznic. PRAWDA? NIEPRAWDA? 21 motywowana do uczenia si� umiej�tno�ci potrzebnych w �yciu, s�abiej rozwija swe umiej�tno�ci osobiste. Cz�owiek zaczyna dopasowywa� swoje �ycie do okoliczno�ci tworzonych przez ETOH. Alkohol oszukuje. 20 4. Problemy maj� tylko prymitywni ludzie ze z�ych �rodowisk Kto� twierdzi, �e powa�nych k�opot�w z alkoholem nie maj� na og� ludzie wykszta�ceni i dobrze wychowani - potrafi� utrzymywa� picie w bezpiecznych granicach. PRAWDA? NIEPRAWDA? 5. Si�a woli jest najwa�niejsza Kto� twierdzi, �e w celu poradzenia sobie z nadmiernym i szkodliwym piciem najwa�niejsze jest korzystanie z silnej woli. PRAWDA? NIEPRAWDA? 6. Alkohol mo�e by� dobrym lekarstwem na dolegliwo�ci Kto� twierdzi, �e w�deczka z miodem jest dobra na przezi�bienie, koniaczek wyleczy twoje sfatygowane serduszko, pieprz�weczka pomo�e, gdy boli ci� brzuch, a grzane piwo pomo�e rozlu�ni� si� w pierwszych miesi�cach ci��y. PRAWDA? NIEPRAWDA? PRAWID�OWE ODPOWIEDZI "Ci, kt�rzy maj� mocn� g�ow� mog� pi� spokojniej" NIEPRAWDA Posiadanie mocnej g�owy zwi�ksza ryzyko uzale�nienia, poniewa� sprzyja wypijaniu wi�kszych ilo�ci alkoholu uszkadzaj�cych organizm i psychik�. To jedno ze szczeg�lnie gro�nych fa�szywych przekona�. Ci, kt�rzy mog�duzo wypi� bez wymiot�w i przewracania si�, s� szczeg�lnie nara�eni i powinni bardzo uwa�a�, gdy pij�. "Piwo i wino to nie jest prawdziwy alkohol" NIEPRAWDA Alkohol etylowy w piwie i winie jest taki sam jak w w�dce. W r�nych krajach ponad po�owa os�b uzale�nionych pi�a przede wszystkim piwo. Upijanie si� przy pomocy piwa i wina trwa d�u�ej, ale jest bardziej zwodnicze i �atwiej wci�ga nowych konsument�w -m�odzie� i kobiety. Cz�ste u�ywanie piwa jako napoju ch�odz�cego jest pu�apk�, a w przypadku picia dla orze�wienia przez osoby zm�czone w czasie pracy fizycznej jest szczeg�lnie niebezpieczne. Piwo nie usuwa zm�czenia i nie rozlu�nia mi�ni, jedynie dzia�a znieczulaj�co na samopoczucie. "Kierowca mo�e si� troch� napi�" NIEPRAWDA Nie trzeba si� upija�, by tworzy� zagro�enie na drogach. Nawet niewielka ilo�� ETOH zmniejsza szybko�� reagowania oraz upo�ledza zdolno�� do oceny szybko�ci pojazdu i sytuacji na drodze. Kawa nie przyspiesza trze�wienia, tylko daje z�udne i chwilowe uczucie �wie�o�ci-lepiej zasn�� przed jazd�ni� zaufa� temu poczuciu. "Problemy maj� tylko prymitywni ludzie ze z�ych �rodowisk" NIEPRAWDA Dobre wychowanie i wykszta�cenie nie zabezpiecza przed uzale�nieniem od alkoholu. Rodzice i wychowawcy na og� nie przygotowuj� wychowank�w do bezpiecznych kontakt�w z alkoholem. Uzale�nienie jest chorob� dost�pn� dla ka�dego, kto u�ywa ETOH. Mo�esz jednak ustrzec si� przed ni� je�eli zrozumiesz tajemnice ETOH, b�dziesz rozwa�nie post�powa� oraz dostrzega� wczesne sygna�y ostrzegawcze o zagro�eniu. 23 "Si�a woli jest najwa�niejsza" NIEPRAWDA Intensywne picie alkoholu w pierwszej kolejno�ci uszkadza tzw. siln� wol� dlatego liczenie na ni�, gdy pojawi�y si� ju� k�opoty jest zawodne i naiwne. Zamiast tego, je�eli kto� ma zamiar pi� mniej, powinien: � uzyska� wiedz� o alkoholu i problemach alkoholowych � nauczy� si� dok�adnie liczy� ilo�� konsumowanego ETOH � trafnie rozpoznawa� okoliczno�ci w�asnego picia � zaplanowa� konkretne dzia�ania ograniczaj�ce ilo�� alkoholu z okre�leniem czasu i miejsca zamierzonych krok�w 9 znale�� towarzysza zmiany - osob�, z kt�r� mo�na porozmawia� o sukcesach i trudno�ciach w zmienianiu w�asnego sposobu picia � zacz�� dzisiaj realizowa� sw�j plan zmniejszania ilo�ci ETOH w swoim �yciu. "Alkohol mo�e by� dobrym lekarstwem na dolegliwo�ci" NIEPRAWDA Opowie�ci ludowe o leczniczych w�a�ciwo�ciach napoj�w alkoholowych pochodz� z zamierzch�ych czas�w. Alkohol dzia�a znieczulaj�co, dlatego ulegamy z�udzeniu, �e usun�� dolegliwo�ci. Jednak nie usuwa przyczyn z�ego samopoczucia, a jego u�mierzaj�ce dzia�anie op�nia w�a�ciw� interwencj� medyczn�. Jest wi�c zwodniczym i niebezpiecznym "lekarstwem". Apteki pe�ne s� dobrych lek�w na r�ne choroby, nie eksperymentuj z alkoholem. Je�eli chcesz si� napi� dla przyjemno�ci, nazywaj t� potrzeb� po imieniu, bez poszukiwania fa�szywego usprawiedliwienia. JAK POMAGA� DZIECIOM, �EBY NIE PI�Y? Picie napoj�w alkoholowych przez \ doros�ych jest specyficznym rodzajem | gry, obarczonej pewnym stopniem ryzyka. Ale picie przez dzieci i m�odzie� jest prawdziwym nieszcz�ciem. Tymczasem coraz wi�cej nastolatk�w pije, nie tylko piwo i wino, ale r�wnie� w�dk�. Alkohol cz�sto bywa �rodkiem osza�amiaj�cym, kt�ry toruje drog� silniejszym narkotykom. Niestety doro�li zbyt ma�o si� tym interesuj�, a poza tym sami nie dostarczaj� dobrego przyk�adu. Nie jest �atwo w tej sprawie podejmowa� dzia�ania wychowawcze. Nastolatki nieraz si�gaj� po alkohol w�a�nie dlatego, by zamanifestowa� swoj� niezale�no�� lub wyrazi� bunt wobec doros�ych. S� tak�e ma�o odporni na presj� r�wie�nik�w i zdolni do robienia bardzo ryzykownych rzeczy po to, by zaimponowa� kolegom. Istniej� jednak sposoby, �eby pom�c dziecku nie pi�. Mo�na przeczyta� wi�cej o nich w ksi��ce Alicji Pacewicz pt. "Jak pom�c dziecku nie pi�". Aoto kilka jej rad dla rodzic�w i wychowawc�w: D Rozmawiaj z dzieckiem o alkoholu i narkotykach. Sprawd� czy rozumie niebezpiecze�stwa i pu�apki, ale powstrzymuj si� od moralizowania i nadmiernego straszenia. Przeka� dziecku rzeczowe informacje o tajemnicach ETOH oraz wyja�nij wszystkie w�tpliwo�ci. 25 a Naucz si� uwa�nie s�u-a� dziecka. Niewystarczy samemu m�-wi�, trzeba umie� s�ucha� i rozumie�. Gdy b�dzie m�wi� o swoich sprawach - staraj si� przyj�� jego perspektyw� widzenia �.wiata, nie zaczynaj od razu poucza�. B�d� uwa�ny w momentach, gdy wydaje Ci si�, �e dziecko ma jakie� k�opoty. Okazanie zrozumienia i wsparcia w takich momentach liczy si� wi�cej ni� sto m�drych pogadanek i poucze�. ri Pom� dziecku dobrze czu� si� ze sob�. NastoTiM's�liiz�s^^ dla nich, gdy wiedz�, �e rodzice im ufaj�, wierz� w ich warto��. W odpowiednich momentach okazuj dziecku swoj� akceptacj� i aprobat� oraz licz si� z jego zdaniem. rj Pom� dziecku wykszta�ci� jasny system warto�ci. Ja�ne~poc�^ samodzielnych decyzji i obron� przed negatywnym wp�ywem otoczenia. Mo�na r�wnie� pom�c w zrozumieniu, kt�re z warto�ci s� najcz�ciej zagro�one przez nadu�ywanie alkoholu. rj Pom� dziecku radzi� sobie z DTTl^ Tomne^Tru3nb� DzTecTmlewaj^ ogTomne^Tru3nb�ci w opieraniu si� naciskom koleg�w namawiaj�cych do picia i palenia. Szczeg�lnie trudno jest odmawia� dzieciom, dla kt�rych r�wie�nicy s� podstawowym punktem oparcia i odniesienia. D Ustal jasno zasady dotycz�ce alkoholu i najrikojyk�w^ Powiedz wyra�nie dzieciom, �e nie wolno im pi�, pali�, za�ywa� narkotyk�w. Niech znaj� te� dobrze konsekwencje �amania zasad, kt�re powinny jednak by� dopasowane do wieku i indywidualno�ci dziecka. D Zach�caj dzieci do zaj�� zdrowych i tw�rczych. Czy twoje dzieci maj� du�o propozycji robienia czego� ciekawego, przyjemnego i rozwijaj�cego? Najlepiej, je�li czasem b�dziesz tak�e w takich zaj�ciach uczestniczy�. D dzieci. Wszyscy maj� te same problemy co Ty. Pogadaj z s�siadami, rodzicami innych dzieci ze swego otoczenia. Gdy Twoje dziecko wybiera si� na prywatk�, upewnij si�, �e b�dzie tam jaka� "przyzwoitka" (dotyczy to dzieci m�odszych) i �e nie b�dzie �adnego alkoholu. D Przygotuj si� do sytuacji, w kt�rej dzi�ckjLwyjpije. To mo�e si� zdarzy�. Naucz si� rozpoznawa� oznaki wskazuj�ce, �e dziecko zacz�o eksperymentowa� z alkoholem. Czy wiesz na co dziecko wydaje pieni�dze? Wiadomo, �e dzieci, kt�re dostaj� za du�o pieni�dzy cz�sto wydaj� je na alkohol i papierosy. Stw�rz okazj� do tego, by mog�o o tym powiedzie� i b�d� rozwa�ny przy ustalaniu sankcji. Je�eli to si� powtarza, poszukaj pomocy. M ^9l?II?!l przyk�adem. Dzieci dobrze znaj� obyczaje i postawy rodzic�w wobec alkoholu. Nie mo�na ich oszuka� g�osz�c zasady, kt�rych samemu si� nie przestrzega. Pami�taj, �e je�li rodzic nadu�ywa alkoholu jego dziecko ma wi�ksze szans� na k�opoty z alkoholem ni� inni r�wie�nicy. Spr�buj wi�c by� uwa�ny w zabawie z ETOH oraz: 27 LISTA SYGNA��W OSTRZEGAWCZYCH � nie wy�miewaj si� z niepij�cych i nie nak�aniaj innych do picia � nie pij przed jazd� samochodem, przed p�ywaniem w wodzie m nie chwal si� przed dzie�mi, �e masz lub mia�e� siln� g�ow�, nie podziwiaj za to innych � nie bagatelizuj przypadk�w upijania si� innych ludzi � nie opowiadaj przy dzieciach zabawnych historyjek o pija�stwie � nigdy nie pro� dziecka by kupowa�o lub przyrz�dza�o alkohol I .'.V Wielu doros�ych ludzi mog�oby unikn�� k�opot�w wyni-" kaj�cych z nadu�ywania alkoholu gdyby nauczyli si� dostrzega� odpowiednio wcze�nie sygna�y wskazuj�ce, �e gra z ETOH staje y si� zbyt wa�n� i niebezpieczn� spraw� w �yciu. Na jakie sygna�y warto zwraca� szczeg�ln� uwag�? � Gdy kto� pije pomimo szk�d spowodowanych przez picie. � Gdy kto� jednorazowo wypija wi�ksze ilo�ci p�yn�w zawieraj�cych powy�ej 100 gram�w ETOH (5 du�ych piw lub jeden litr wina, lub �wier� litra w�dki) � Gdy kto� regularnie codziennie wypija wi�cej ni� 20 gram�w ETOH (2 piwa lub dwie lampki wina lub kieliszek 50g w�dki) lub gdy zaczyna dzie� od picia alkoholu (np. poranne piwo). � Gdy kto� "klinuje", czyli u�ywa alkoholu do usuwania przykrych skutk�w poprzedniego picia, a wi�c si�ga po alkohol z samego rana po intensywnym piciu wieczorem. � Gdy kto� pije alkohol w samotno�ci oraz w sytuacjach, gdy odczuwa zm�czenie, dolegliwo�ci fizyczne, smutek i cierpienie. � Gdy kto� zaniedbuje obowi�zki i zadania z powodu picia. � Gdy kto� ma trudno�ci w przypominaniu sobie co si� dzia�o poprzedniego dnia w sytuacjach zwi�zanych z piciem. � Gdy kto� u�mierza przy pomocy alkoholu poczucie winy i wyrzuty sumienia z powodu czyn�w pope�nionych pod wp�ywem alkoholu. � Gdy kto� kieruje samochodem pod wp�ywem alkoholu. � Gdy kto� reaguje napi�ciem i rozdra�nieniem w sytuacjach 29 utrudniaj�cych kontakt z alkoholem lub wobec postulat�w ograniczenia picia zaprzecza, �e ma problemy z alkoholem. Gdy kto� dostaje od innych ludzi sygna�y sugeruj�ce ograniczenie ilo�ci lub powstrzymanie si� od picia. Je�eli w ci�gu ostatniego p� roku dwa razy zdarzy�y si� dwie z powy�ej opisanych okoliczno�ci, istnieje powa�ne ryzyko rozwijania si� niebezpiecznej choroby. Mo�e nie jest jeszcze za p�no? Je�eli pr�by ograniczenia picia po zauwa�eniu sygna��w ostrzegawczych si� nie powiod�y i cz�owiek mimo szk�d pije nadal, nale�y s�dzi�, �e jest ju� uzale�niony. Wtedy powinien zwr�ci� si� o pomoc do plac�wki odwykowej i do grup wzajemnej pomocy os�b uzale�nionych. Obecnie to ju� nie jest wstyd - z pomocy tej korzysta w naszym kraju ponad sto tysi�cy os�b. ?*?� ALKOHOLIZM - CZYLI UZALE�NIENIE OD ALKOHOLU Uzale�nienie od alkoholu, czyli alkoholizm, jest chorob�, kt�ra zaczyna si� i rozwija podst�pnie, bez �wiadomo�ci zainteresowanej osoby. Polega na niekontrolowanym piciu napoj�w alkoholowych i mo�e doprowadzi� do przedwczesnej �mierci. Objawy tej choroby to przede wszystkim takie zjawiska, jak: Zmiana tolerancji na alkohol Podwy�szenie tolerancji ujawnia si�, gdy wypicie tej samej ilo�ci co kiedy� powoduje s�absze ni� poprzednio efekty - �eby uzyska� ten sam efekt co poprzednio trzeba wypija� wi�cej ni� kiedy�. Obni�enie tolerancji ujawnia si�, gdy przy dawkach alkoholu mniejszych ni� poprzednio pojawiaj� si� podobne efekty nietrze�wo�ci. Objawy abstynencyjne Gdy cz�owiek przerywa d�u�sze picie lub zmniejsza ilo�� wypijanego alkoholu pojawiaj� si� bardzo przykre objawy - niepok�j i dra�liwo��, dreszcze i dr�enie ko�czyn, skurcze mi�niowe, poty, nudno�ci, a nawet zaburzenia �wiadomo�ci i majaczenia. Osoba uzale�niona stara si� szybko usun�� te cierpienia przy pomocy alkoholu. Subiektywne poczucie �aknienia alkoholu W miar� up�ywu czasu bez alkoholu pojawiaj� si� nieprzyjemne doznania podobne do g�odu i wewn�trznego przymusu wypicia, po��czonego z poczuciem paniki i obaw�, �e si� nie wytrzyma d�ugo bez alkoholu. Koncentracja �ycia wok� picia Obecno�� alkoholu w �yciu codziennym staje si� czym� bardzo wa�nym, du�o uwagi i zabieg�w jest skoncentrowanych wok� okazji 31 do wypicia i dost�pno�ci alkoholu. Utrata kontroli nad piciem Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu ujawnia si� niemo�no�� skutecznego decydowania o ilo�ci wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia. Zaburzenia pami�ci i �wiado-jno�ci___________________ Po wypiciu pojawiaj� si� "dziury pami�ciowe", ca�e fragmenty wydarze�znikaj�zpami�ci, mimo pr�by obrony pozor�w rozumno�ci i ci�g�o�ci post�powania coraz wi�cej rzeczy dzieje si� poza �wiadomo�ci� osoby uzale�nionej. Nawroty picia po pr�bach utrzymywania okresowej abjjtynen_cjji______________________________________ Od czasu do czasu cz�owiek dostrzega, �e picie wymyka si� spod jego kontroli i pr�buje udowodni� sobie lub innym, �e potrafi nad tym zapanowa�, jednak pr�by te przynosz� niepowodzenie. POMAGANIE OSOBOM UZALE�NIONYM � Uzale�nienie od alkoholu, czyli alkoholizm jest chroniczn�, post�puj�c� i potencjalnie �mierteln� chorob�. Mo�e jednak by� powstrzymywana, je�eli osoba uzale�niona podejmie systematyczn� terapi� w plac�wce odwykowej. Cenn� pomoc mo�na r�wnie� znale�� w �rodowiskach wzajemnej pomocy, takich jak wsp�lnota Anonimowych Alkoholik�w lub Klub Abstynenta. Niestety mechanizmy tej choroby powoduj�, �e zdecydowana wi�kszo�� os�b uzale�nionych nie chce si� leczy�. Tylko presja cierpienia i zagro�enia lub zewn�trznych okoliczno�ci mo�e, cho� z trudem, torowa� alkoholikowi drog� do ocalenia. JEDYNY SPOS�B NA URATOWANIE �YCIA ALKOHOLIKA TO ABSTYNENCJA I NAUKA ZAPOBIEGANIA NAWROTOM PICIA. Uzale�nienie jest chorob�, kt�ra uszkadza cztery podstawowe sfery �ycia - fizyczn�, psychiczn�, spo�eczn� i duchow�. Dlatego w procesie terapii pacjenci musz� pracowa� nad czterema g��wnymi zadaniami: Trzeba uzdrowi� organizm Konieczne jest nie tylko odtrucie organizmu, ale tak�e leczenie r�nego rodzaju schorze� spowodowanych chronicznym zatruciem, niedo�ywieniem, deficytem witamin i innych substancji potrzebnych do zdrowia i niszczonych przez ETOH. Konieczne s� zmiany psychologiczne Osoby uzale�nione ucz� si� rozumienia siebie, swojego �ycia i swojej choroby, porz�dkuj� swoje �ycie uczuciowe i ucz� si� kon- 33 UZALE�NIENIE ZAGRA�A CA�EJ RODZINIE struktywnych sposob�w zaspokajania swych potrzeb, ucz� si� pozytywnego stosunku do samego siebie oraz umiej�tno�ci potrzebnych do trze�wego �ycia. Trzeba naprawi� kontakty z innymi lud�mi Pacjenci przygotowuj� si� do odbudowy swych zwi�zk�w z bliskimi osobami, niszczonych przez poprzednie lata, oraz wywi�zywania si� z zaniedbywanych zada� spo�ecznych i zawodowych. Konieczna jest przemiana duchowa Trze�wiej�cy alkoholicy odkrywaj� podstawowe warto�ci, kt�re poprzednio lekcewa�yli i niszczyli, oraz staraj� si� znajdowa� w swoim nowym �yciu miejsce na realizacj� tych warto�ci, odkrywaj� i akceptuj� obecno�� Si�y Wy�szej w swoim �yciu. W zdecydowanej wi�kszo�ci przypadk�w, bez fachowej pomocy osoba uzale�niona nie potrafi si� uratowa�. Nie oznacza jednak, �e powinna by� zwolnion� od odpowiedzialno�ci za swoje post�powanie. Je�eli kto� po pijanemu narusza prawo, zasady moralne, krzywdzi innych i powoduje straty materialne, powinien za to ponosi� odpowiedzialno��, tak jak wszyscy ludzie. Je�eli kto� z cz�onk�w rodziny pije w spos�b chorobliwy, to ca�a rodzina doznaje szkody. Cz�sto mo�na spotka� opini�, �e alkoholizm jest chorob� ca�ej rodziny i wszyscy zostaj� wci�gni�ci w bolesny, uszkadzaj�cy wir powstaj�cy wok� tego, kt�ry pije. �ycie rodzinne mo�e by� powa�nie zaburzone przez ETOH tak�e wtedy, gdy kto� z cz�onk�w rodziny jest dopiero na drodze do uzale�nienia si� - upija si� okresowo, ale nie wyst�puj� u niego jeszcze w pe�ni objawy choroby. Szacuje si�, �e w Polsce oko�o 4 do 5 milion�w ludzi �yje w rodzinach alkoholowych. Jakie obszary �ycia rodzinnego podlegaj� szczeg�lnym zagro�eniom z powodu systematycznego nadu�ywania alkoholu? rj Niszczenie �ycia uczuciowego. Zamiast poczucia bezpiecze�stwa, zaufania i mi�o�ci, rodzina prze�ywa l�k i zagro�enie, gniew i wstyd, poczucie krzywdy i poczucie winy. rj Brak �r�de� oparcia i wzajemnej pomocy. �ycie rodzinne zamiast dostarcza� oparcia staje si� najwi�kszym obci��eniem i �r�d�em problem�w. r-j Utrata kontaktu i zrozumienia. Zamiast otwarto�ci i prawdy pojawia si� coraz wi�cej k�amstw, manipulacji i udawania. q Izolacja od �wiata zewn�trznego. Rodzina staje si� zamkni�ta w swojej tragedii i cierpieniu, odizolowuje si� od innych. rj Wyczerpanie zasob�w materialnych. Bardzo cz�sto nadmierne picie staje si� �r�d�em trudno�ci finansowych i ograniczania perspektyw bytowych ca�ej rodziny. Cz�onkowie rodziny pr�buj� przystosowa� si� do zagra�aj�cych sytuacji tworzonych przez pij�c� osob�. Takie przystosowanie pozwala na przetrwanie w trudnych i bolesnych okoliczno�ciach. Staje si� jednak pu�apk�, w kt�rej zostaj� zamkni�te pragnienia normalnego i bezpiecznego �yciarodzinnego. Ma��onkowie i dzieci osoby uzale�nionej albo rozpaczliwie pr�buj� powstrzyma� jej picie albo rezygnuj� z nadziei na lepsze �ycie. Oznacza to cz�sto g��bokie uwik�anie w chorob� alkoholow� ma��onka lub rodzica, kt�re lekarze i psycholodzy nazywaj� wsp�uzale�nieniem. U os�b wsp�uzale�nionych wyst�puj� cz�sto takie zjawiska, jak: � Uporczywa koncentracja my�li, uczu� i post�powania wok� picia wsp�ma��onka. � Poczucie konieczno�ci kontrolowania jego post�powania i odci�gania od alkoholu oraz odpowiedzialno�ci za niew�a�ciwe jego post�powanie po wypiciu. � Pr�by ochraniania go przed konsekwencjami picia, rezygnacja z w�asnych potrzeb i pragnie� oraz gotowo�� do po�wi�cenia siebie. � L�k przed porzuceniem i negowanie w�asnej warto�ci oraz obsesyjne zamartwianie si� o przysz�e wydarzenia. � "Hu�tawka emocjonalna" (rozpacz i utrata nadziei, rozczarowania i z�udzenia, naiwna wiara w przyrzeczenia poprawy i poczucie skrzywdzenia). � Pr�by dominacji i przejmowanie wszystkich obowi�zk�w zwi�zanych z domem. � Problemy seksualne i niech�� do wsp�ycia. � Z�o�� i k��tnie wybuchaj�ce z byle powodu oraz zapadanie w stany letargu, z poczuciem beznadziejno�ci i u�alaniem si� nad sob�. Bardzo trudno wyrwa� si� z takiego stanu. Ale jest to mo�liwe, nawet wtedy, gdy on (lub ona) b�d� pili dalej. Mo�na ratowa� siebie i swoje dzieci, budowa� i chroni� w�asne terytorium �yciowe i psychiczne. Nie trzeba rezygnowa� ze wszystkiego. 37 DZIECI W RODZINACH ALKOHOLOWYCH Dzieci, kt�re wychowuj� si� w rodzinach, w kt�rych kto� nadu�ywa napoj�w alkoholowych, �yj� z poczuciem zagro�enia, cierpi� i ucz� si� szczeg�lnych sposob�w post�powania, kt�re im utrudniaj� �ycie. S� cz�sto ofiarami przemocy psychicznej i fizycznej, a nieraz staj� si� r�wnie� ofiarami nadu�y� seksualnych. Jest ich w Polsce wi�cej ni� dwa miliony. � Wiele dzieci stara si� utrzymywa� w tajemnicy picie rodzic�w, wstydz� si�, maj� poczucie, �e s� gorsze, ale staraj� si� chroni� dobre imi� rodziny, boj � si� i maj � zaburzenia emocjonalne zwi�zane z l�kiem. � Ukrywaj� i t�umi� swoje uczucia, czuj� si� osamotnione, pr�buj� za wszelk� cen� poradzi� sobie ze swoj� rozpacz� i bezradno�ci�, cz�ciej zapadaj� na r�ne choroby, bo ich odporno�� jest wyczerpywana przez nieustanny stres. � Wcze�nie ucz� si�, �e nie mog� polega� na swoim rodzicu i przestaj� ufa� innym ludziom, otaczaj�cy �wiat wydaje si� im wrogi i obcy. � Niekt�re dzieci bior� na siebie nadmiern� odpowiedzialno�� za problemy rodzinne i przejmuj� obowi�zki doros�ych, bardzo si� staraj� naprawia� swoje b��dy i zaniedbania, bardzo si� staraj� by zadowoli� innych. Nie umiej� si� a bawi�. � Niekt�re dzieci staraj� si� przystosowa� za wszelk� cen� do nienormalnego i zagra�aj�cego �rodowiska rodzinnego, wch�aniaj� w siebie destrukcj� i chaos. � Inne �le si� zachowuj� i pragn� w ten spos�b zwr�ci� uwag� na siebie; maj� z�e stopnie, pij� alkohol i za�ywaj� narkotyki, pope�niaj� drobne wykroczenia. � Niekt�re dzieci, mimo swego cierpienia staraj� si� by� opieku�cze i przyjazne dla innych, s� gotowe do po�wi�cania si�, wk�adaj� wiele wysi�ku w pomaganie tym, kt�rzy cierpi� i s� zagubieni. Zbyt ma�o ludzi w Polsce reaguje na krzywd� w rodzinach alkoholowych i staje w ich obronie. Zbyt wielu doros�ych nie zdaje sobie sprawy, jak ich zachowania w stanie nietrze�wo�ci s� krzywdz�ce dla ich dzieci. Dzieciom z rodzin alkoholowych trzeba pomaga� nie tylko przez chronienie ich przed bezpo�rednimi skutkami nadu�ywania alkoholu w rodzinie. Mo�na im r�wnie� pomaga� w tym, �eby: [] uczy�y si� rozumie�, �e ich rodzic jest osob� chor�, �e dziecko nie jest zdolne do wyleczenia go z tej choroby i nie jest za ni� odpowiedzialne, \2 uczy�y si� pozytywnego stosunku do samego siebie, zadbania o siebie, umiej�tno�ci odpoczywania i zabawy, ? zacz�y wyra�a� swoje uczucia i potrzeby, umia�y prosi� o pomoc i przyjmowa� j� od innych, dzieli�y si� z innymi swymi problemami i uczy�y si� zaufania. 39 JAK RODZINA MO�E SOBIE POM�C? Spraw� decyduj�c� i najtrudniejsz� jest zrozumienie i zaakceptowanie swojej bezsilno�ci wobec picia "swojego" alkoholika. Trzeba zrozumie�, �e to jest choroba i powiedzie� sobie, �e nie jestem w stanie wyleczy� go z tej choroby oraz, �e mam prawo ratowa� siebie i swoje w�asne �ycie. Trzeba pozwoli�, by alkoholik spotka� si� bezpo�rednio z wszystkimi skutkami swego picia i ewentualnie wskaza� drog� do plac�wki odwykowej. Trzeba r�wnie� pozwoli� sobie na zwr�cenie si� z pro�b� o pomoc w sprawie swojego cierpienia i zagubienia. Wsp�uzale�nienie jest troch� podobne do stanu zapalnego stopy ranionej przez gw�d� tkwi�cy miesi�cami w bucie, a troch� do stanu zahipnotyzowania przez z�ego czarownika, kt�ry zasugerowa�, �e tego gwo�dzia nie mo�na wyci�gn��. Wychodzenie z tego stanu to proces zdrowienia w sferze uczu�, my�lenia i zachowania.Tak� pomoc mo�na ju� znale�� w wi�kszo�ci plac�wek odwykowych, kt�re prowadz� nie tylko terapi� odwykow� dla alkoholik�w, ale r�wnie� programy pomocy psychologicznej dla. cz�onk�w rodzin alkoholowych. Przy poradniach dzia�aj� r�wnie� grupy wzajemnej pomocy cz�onk�w rodzin tzw. Al-anon. Cz�onkowie rodziny alkoholowej mog� podejmowa� r�ne dzia�ania po to, by pom�c sobie w tej trudnej sytuacji, mog� r�wnie� pr�bowa� wp�ywa� na alkoholika, by zacz�� si� leczy�. Oto kr�tkie przestrogi i zalecenia: 40 PRZESTROGI: Nie pr�buj samodzielnie wyleczy� alkoholika- spr�buj raczej: ? Nie kara�, nie grozi�. ? Nie ukrywa� butelek, nie wylewa� alkoholu. [] Nie bra� odpowiedzialno�ci za alkoholika. ? Nie os�ania� alkoholika, nie ukrywa� szk�d i wybryk�w. ? Nie pi� alkoholu razem z alkoholikiem. ? Nie domaga� si� i nie akceptowa� nierealistycznych obietnic dotycz�cych zaprzestania lub ograniczenia picia. 0 Nie pos�ugiwa� si� dzie�mi do wywierania wp�ywu na alkoholika. CO MO�NA ROBI�: � Spojrze� prawdzie w oczy Tak! To jest ci�ka choroba, nie ma co si� oszukiwa�; wszyscy, nawet dzieci, powinny mie� �wiadomo�� co naprawd� dzieje si� w rodzinie. � Zdobywa� wiedz� o alkoholizmie Uwa�nie przeczyta� t� broszurk�, zwr�ci� si� po wi�cej informacji do najbli�szej poradni odwykowej. � Zrozumie� swoje uczucia ���; Przygn�bienie, gniew, poczucie krzywdy i �al, rozpacz i bezsilno�� s� bardzo cz�stymi reakcjami uczuciowymi w�r�d cz�onk�w rodzin alkoholowych. Trafne rozpoznawanie swych prze�y� b�dzie pomocne w uwolnieniu si� z pu�apki. 41 Dobrze traktowa� siebie Alkoholicy cz�sto pr�buj� obwinia� innych za swoje problemy. To nie jest prawd�. Pami�taj, �e nie Ty jeste� przyczyn� jego choroby. Nikt nie b�dzie mia� po�ytku z tego, �e b�dziesz �le o sobie my�le�. Dba� o bliskie zwi�zki Nawet wtedy, gdy w domu dziej� si� okropno�ci, gdy wszystko wydaje si� beznadziejne, warto piel�gnowa� przyjazne stosunki z dzie�mi, z innymi cz�onkami rodziny i przyjaci�mi, nie izolowa� si� i nie zamyka� w kr�gu swego nieszcz�cia. Korzysta� z wszelkiej dost�pnej pomocy Zach�caj�c "Twojego" alkoholika do tego, by si� leczy� pami�taj, �e Ty te� masz prawo korzysta� z pomocy. To jest w porz�dku, masz szans� ratowa� siebie - korzystaj�c z pomocy nie poni�asz si� i nie �wiadczy to �le o Tobie. Mie� cierpliwo�� i nie rezygnowa� mimo powtarzaj�cych si� niepowodze� Alkoholizm rozwija� si� przez wiele lat i nie uda si� dokona� tu zmian w po�piechu, jednak spr�buj, czy potrafisz okre�li� jakie s� granice Twojego godzenia si� na taki spos�b �ycia, ile jeszcze mo�esz wytrzyma� nie zmieniaj�c swojej sytuacji. Przygotowa� si� do decyzji i dzia�a� Straszenie i k��tnie nie przynosz� po�ytku, porozmawiaj z osobami, do kt�rych masz zaufanie i podejmij decyzje w sprawie swego przysz�ego post�powania. Je�eli alkoholik odrzuci mo�liwo�� leczenia mo�esz rozwa�a� opuszczenie go lub za��da�, by on si� wyprowadzi�. Cz�owiek ma prawo wycofa� si� z miejsca, kt�re go niszczy. Pami�taj, je�eli alkoholizm jest problemem w Twoim domu nie musisz ju� d�u�ej boryka� si� z nim w samotno�ci. Poszukaj pomocy w poradniach odwykowych, w Klubach Abstynenta, w grupach Anonimowych Alkoholik�w, w grupach Al-anon. 43 POLSKIE PROBLEMY ALKOHOLOWE Obecno�� ETOH w naszym �yciu dotyczy nie tylko losu pojedynczych os�b. Wywiera r�wnie� istotny wp�yw na �ycie i problemy ca�ego narodu. Straty ekonomiczne spowodowane nadu�ywaniem alkoholu szacuje si� w wysoko�ci ponad 150 bilion�w z�otych (koszty leczenia, wypadki, �miertelno��, straty produkcyjne, interwencje instytucjonalne itd.). Nie mo�na jednak przeliczy� na z�ot�wki wi�kszo�ci szk�d zdrowotnych, emocjonalnych, spo�ecznych i moralnych. Szczeg�lnie gro�ne zjawiska w latach 1992/1993 Badania pokazuj� ogromny wzrost spo�ycia alkoholu. Globaln� ilo�� 100% alkoholu etylowego na g�ow� mieszka�ca szacuje si� aktualnie na oko�o 11 litr�w. Oznacza to wzrost spo�ycia o co najmniej 40% w stosunku do roku 1989. Spo�eczne rozmiary problem�w alkoholowych s� wprost proporcjonalne do wielko�ci �rednieg