Strona 1 Strona 2 • v>o {> P ■%. * * I 1 * <£> v O * • N>«’ o 0cV f°° '*> O " ° *V » • o. ' v »■ •«. o ,o *>•.•'„ > v » * R 5* . • ^P. ^ • Oj A * AV ♦ ° vp v : vv ''TY* Ł * • .9 •. r •. * ^ Oj p /•'3~ .^^lllllllllifes^1 ° *£* A « ^ e^i!?i^,: vv O > oy A ^b A* oVVr^S^ ^/JCvrł * A v/b, ° A <-. *-f..* .o’’ *- ^ •*■ 1 * * <^v Cl c ° ° * ' y^jr^Z' '*L Cu ■ *- ^o* £*°** \V V\v ,.„ ^ *"’' y,.., ’%*°“°v <*v V cv .0 * ^b ^p ^ * ■ *" ^ ^ % tA 9 <X\\V|-W/%0 °vP V* »*i9K&1'r ** O* *♦ ' «•’~ - * sP<9 r4IC5il&- vv :i§s r * ^ ^b oM/JSNk* ^7 °b ° “.waaW4 * o hO^AK * <y ^7 u ^ . <§£ ’\.A <V *'°*‘'*" A* VW*V A <>*'«>•*•' ,0* *b- 0> o * <* ^ i r o ^ qV 0 n a , o j* ♦W^L\ Tr. . <- /jSSf**'.. O -« OA ^ © L ^-O4 ; • *0 ~V • 4 ^ o. r* ^ *3 o a? r/ - ■" -^t. ° v^ »♦ '*-’•’ ^ ^■'*rrx y °° ‘*tt--’ .0^ v'».tt«* y cb y.<p ‘^rr-’ . .V5 v^> ^ V v»? ł • y<A A^ ♦ jA «» Al° ^n. ł 7\«|2w O '5^> „* V » jA Al 0 C.v vr*V o V V0 * ,-'vP_ -• ^^111111111^^^ o \ V«PV» O yyMy * <LG 'P J o » V<\ ■ ^ ^ ‘Jw*,/ ■ % -.^K* ^ ^ » a % •.^S©C* ^ ^ lA A°V ^ A 'o.»* ,0^ *TtvT* a <* ^ t • *■ / * ♦ "^p ^ęy c o •* ° * ,«. • ® ^ O^4 o0 w a -» ^q ^-' 911 « ^ < . V „o * % ,AS °V *^9^' rto ^°% ^ *0«0 0 A -^. *»*'' ^ V S.o’ A' *> v' ^ «* 1 *0 - CV »v A .!V^ ^ v% ^ *' Al0 ** c,^ **v » £^ris^s> ' ^ > r ^ww/z , %p ? - w : * c.G 'Z'-. -. ___ o aV^> OWM® • ;^A J o A^^ o V J9§Af * 47 o> • «S*1JIP3 <fc AV • ,AV ^ A ^ ^ <G O* **••*’ v> *> -«»•»' r c0" 0 •* ^o A ♦Ł'«, <^s 0^ c v. . c /^w. % o ^ A* A ♦Wfes- , .V^v. ;^g^*. ^^ ' - ^ ,; ł?^ v > *.,,•' <0* V*...* %A °°,/, *•>’•’ ^0':, %^""„Vo cv v0 »VV1% > v' .’•»- O, ,0 *SV'» > V* ^ - '• .'Ż& %A / - 'rv -*«e* ^ :«t ❖v-* •% A' -a^ °» *w^/\ •SK’y *♦ ^“** /\ -j5k- ^ ^ * 1 * * * 0^ 10 “ 0 ♦ «^ . t * e <P. A 0n o „ A^ t , e ♦W2^' ^ c .o A cu °o A *CW- , O V . ĘMyzC/fc * v* ox 0 4- ^ * śyy/niJr J ^ ^ J — •' 4.^ ^;-9° y "o, / \ ■7“ V oy * °- cv <y ss*”% y> VV • ’ * °- v^^v° ^ O. .0 %S*w% ^ Oj Ta /)7 V ^-<4/^ s~ & <$> Oj oj * i\Q>£ /,•„ '^>v A vj#K4ź1^<* .-c>. Av łrCC\?^A A ł i • ^ Av av **,msf A ^ A ♦ €^Jtk^ • . »: y* V ? ks\\$ :^|w2°. ^G* ^ ® Av<^ ?• * * A 'Cn 4^ - ° oip: ^ ■ V«*v* » V ''b c!7 4 4-v ■» ^ . 'o . * Strona 3 'o.s* A <, 'o*** 0 0 t ^ <£ (\ > A i ^ ru *- - ;> N a£S\ /oyy? * *£> -6 o ''•o' .°VfP'. o v voV’ o.GgjPZQ*.‘ ^ er '7-o* \ *> w * K^- ^ «- <yyx/7!u^&> ^ 0 •cO’ *<* O J\ ^ ^ 0 * ^ ‘ •"’’ •’ J°° <#v, '*^* <j^: Oj. • • ’ f0 V. ‘ • . O » <f O °* o J.0V »VV*> v' ,••• ’”0‘% ^ ^ ^ V V * «m.%. * V\v » A\VJ2&J//L” V’. vP *3 ,.' u ^ c^ «v \ ; 7 «> © tiv^l^\\\r • ^ <i'_ ? * A V V. qH/J1\K * aS vT* ł - ^ ^ <4 •O.'' ^1 <V "o . * - .0^ ^ ^ -T* Av> *b *'f0^ A 0 i 1 © . /\ V q N <5 A *V , »• ' <o r0‘ o0" 0 <» ^O «^ ♦w ’; '^•o'5 ^o ^ ; *. ^r6> * o> ^MXVV» * <1^ O ^ ^°'i' ś * ^ ♦...’ ^ O ..,, ^ 'V " * .To ’’ ^ °o ‘.o° ^<s> '♦ ^ V <*ł*°^ . C> ^ /.^. > vN •>•». ^ • AV * rJ .<• v a ssm.v. -^. V\v _• ^ . ^^L3/A^ * u- 1 ?.* a'’ V '.®ip§r«" x^'-sv •■fiw; .■i7 “Co p J-. O o 7^\T^VV^ * ■* A/ »vO(‘ 0V ^ *^T‘ a <*. -?..• ,o^ ^ ^ - ^i' Łr^ ^.0 S% ^ ^ A ^ ^ <. * K >> #o.»* 4 .G Ov , O N a Ą Vi .A’’ v • 0 <P 0 M o 0*0 yj* ° ^ C& C O A> /IW, c° 0 v cANAM m * n ^ 4&n[/S?2- k ^ % o ^ C° o /TN^^^P%. «* X *P> - ^ <ć * , o > o r&MirtiC~/7s + «A nv * ’ * xf^ '7*1 * %' „0 "V a A° * ° » o’ ,v °- ‘T^.’ .0° A° <#u V. '* . , O •> yr v> .vvi'* *> 0- J ^ V% . 0* -V>«#*\M^,,N .A » * A " ’ 0 lo^W- W* c/ś c.4^^ -^h^« •'^iiii^o aV^ »V«>’. * : * £ ^ “^Vv^* J? % '-^P,* A <, '»• * • • * jy Jy V *'7vT‘ o -..^ a <, '...• A ^o A 0 t ' e ^ <S> qV Ł oN ° ^ Vt a>' Qv C°NG^ Q •*•'*+ qV 0 0 N c ^ AV . oV o > • ^° ^ « >> r\ <• V ' * -" ’ A° * V V - y • “ *l*°* C\ - ’V'; *0 c, S •• / > 4/ tt y fl o e • • . ^\ 5 -Jl-' c, ^ V , 9 ^\k AV ^ 1/^% ^ »kVA" % C,^ o « A\VM//A O v/^ '• C \ *"T. •*' A <s *'«.»* .0“®- A '"o..*4 o® ^ r. ° ,n V C° /^K># °o ^ tr c 0^ -■*<*&?*<? a % <xy o V a*°' a? *lVL^* ^ ^ V' v" a * o. c ^ 4/ *‘(\^><^/1*o *0, <0^ <» a. r . " *“ V ^ * 0 A> Av «c (A /k° <A <f 4\wA° ; v^ •, aVA ? *U> oVJl\F* 4? ^ • e x ^V ^ °. (/\ ^ <V. GV ^ A ^ >0^ ••-•• V o 0 * 0 0 ^O A *k - v*0 O <Ó W * \° V, ° ^ ^ ^ ♦ /N * , - >w-/ *y o \ Av «}> N.o5 . ^ °* V 4'9*1'" ^° ^' ^ 4? *^aLL* > Vv 1»I*«- A--- •o0 cv ^ ^ -A^ .0 **vk% A <#$&%** ^; 0 c/ ♦ T^mfer^ * %<> <\y * A ♦ V ^ ^ 0 Strona 4 ♦ Strona 5 Strona 6 Strona 7 SPRAWOZDANIE Centralnego Komitetu i Komisji Poufnej z działalności cało¬ rocznej w 1916-ym roku na Walny Zjazd w New Yorku w dniach 20-go, 21-go i 22-go Stycznia, 1917 r. .NAKŁADEM C. K. O. N. CHICA.GO, ILL. Strona 8 ' 14 > * •i* I £> 1(50 „W . •, łs QUł Tb$r WIC > Iftit \ *.• > ♦ Strona 9 Sprawozdanie z działalności politycznej Komisji Poufnej za rok 1916 Zadania Komisji Poufnej K. O. N. podległościowe, z chwilą gdy wypadło nam stanąć Ustanowienie Komisji Poufnej w Komitecie do pracy czynnej nad urzeczywistnieniem tych ha¬ Obrony Narodowej jest jaskrawym dowodem słu¬ seł, musieliśmy również pewną część prac naszych szności tak często powtarzanej a tak mało rozumia¬ usunąć z pod jawności obrad i dyskusji. nej zasady, że jednakowe przyczyny wywołują je¬ Już od samego początku istnienia K. O. N. po¬ dnakowe skutki. Wszystkie bezwzględnie skupienia wstała w łonie jego Komisja Poufna dla załatwiania społeczne, zacząwszy od drobnych organizacji aż do korespondencji z Komisją Skonfederowanych Stron¬ olbrzymich potęg światowych, odczuły na sobie nictw Niepodległościowych. Pamiętać należy, że pod wpływem nowych warunków stworzonych wtedy w K. O. N. były skupione wszystkie bez wy¬ przez wojnę, konieczność wydzielenia z łona swego jątku organizacje polskie i że jedynie przed Rosją specjalnych organów, odpowiedzialnych przed cało¬ i jej agientami, wśród których wtedy jeszcze pola¬ ścią, dopiero po zakończeniu swej działalności. Wy¬ ków nie było, mieliśmy co ukrywać. Wybuch wojny, magała tego ciągłość niebezpieczeństwa. Jedynie zalew cuchnącego błota moskalofilizmu, oświadcze¬ ciągłość i jednolitość walki z niebezpieczeństwem nie się jawne wodzów największych organizacji pol¬ może przynieść pożądany rezuPaf. C zdatnie zmiany skich za caratem, bliska styczność konsulatów rosyj¬ w układzie ministerjów Anglji i Francji, koncentra¬ skich ze zwyrodniałymi jednostkami, mającymi je¬ cja władzy i jej dyskrecjonalność musiała być wpro¬ dnak mir u zbałamuconych mas, zmusiło K. O. N. wadzoną nawet w tak demokratycznych państwach, do nadania Komisji Poufnej jeszcze większych niż jak dwa wyżej wymieńione. Należy pamiętać, że uprzednio prerogatyw. państwa te znajdują się na własnym tery tor jum, Przyszły historyk niepodległościowego ruchu zabezpieczonym dokładnie od ciekawości i brużdżeń nie omieszka zapewne podkreślić wysokiej dojrza¬ przeciwników. Mimo to wszystko, wobec doniosło¬ łości tych tysięcy świadomych obywateli, którzy ści i grozy wypadków wojennych, musiały wprowa¬ wiernie przy sztandarze K. O. N. wytrwali. Wskaże dzić nietylko cenzurę, lecz nawet tajność obrad i na nową zaiste cechę, dotąd w życiu polskim nie zarządzeń. bywałą. Po raz pierwszy w okresie trzyletnim na Nic więc dziwnego, że organizacje polskie, bądź czterech zjazdach walnych nie było żadnej walki to na ziemi własnej, bądź na obczyźnie, otoczone wyborczej. Przez aklamację wybierano do zarządu zewsząd wrogami, zarówno obcego jak i polskiego tych samych ludzi, którzy w najtrudniejszej chwili pochodzenia, musiały przez cały okres walk po¬ dla K. O. N. do pracy niewdzięcznej stanęli. Jeszcze wstańczych i rewolucyjnych uciekać się do konspi¬ bardziej uderzy przyszłego historyka, gdy do rąk racji. Doskonale rozumiejąc wszystkie złe strony ustawy K. O. N. weźmie, ustęp dotyczący Komisji konspiracyjnego życia, musieliśmy w ciągu stukilku- Poufnej: dziesięciu lat świadomie podlegać wpływowi tych “IX. Komisja Poufna. złych stron, byle tylko módz dążyć i pracować dla Wobec konieczności poufnego traktowania pe¬ upragnionego celu, niepodległości Ojczyzny. wnych spraw mających związek z polityką narodo¬ Nawet tu w Ameryce, jedynym kraju, gdzieśmy wą, która w kraju ojczystym jest w znacznej części dotychczas mogli zupełnie jawni* ^asła nie¬ konspiracyjną, w łonie Komitetu Obrony Narodo- Strona 10 wej istnieje Komisja Poufna z siedmiu członków, Charakter działalności Komisji Poufnej. której zadaniem jest: 1) przeglądać korespondencje W numerze noworocznym Wici z roku 1916 nadchodzące z Polski, orzekać, które z nich nadają komitet wykonawczy Obrony Narodowej pisał co się do publicznej wiadomości, a które należy trakto¬ następuje: wać poufnie. 2) Dalej Komisja Poufna omawia naj¬ “Komitet Obrony Narodowej wchodzi w nowy lepsze drogi i sposoby służenia sprawie niepodległo¬ okres swego istnienia. ści Polski, wybiera osoby mające udawać się do kra¬ Trzy lata upłynęły od chwili, gdy w dniu 16 ju ojczystego w misji politycznej, ustala potrzebne grudnia 1912 roku wychodźtwo polskie złożyło w na ten cel wydatki, i w ogólności załatwia takie Pittsburgu uroczyste śluby. sprawy mające związek z celami i zadaniami orga¬ Pamiętamy wszyscy; gdy wśród uroczystej ci¬ nizacji, których nie można załatwiać publicznie bez szy powstali przedstawiciele wszystkich polskich szkody dla sprawy narodowej. organizacji na wychodźtwie i powtarzali słowa hi¬ Komjisja poufna we właściwym czasie składa storycznego znaczenia przysięgi: sprawozdanie ze swych czynności przed Komitetem “Oddaleni o tysiące mil od Ojczyzny nie mogąc Centralnym, a także przed zjazdem walnyfrn w za¬ brać czynnego udziału w polityce narodowej, pod¬ kresie, jaki włożone na nią obowiązki i odpowiedzial¬ dajemy się pod bezwzględną dyrektywę Zjednoczo¬ ność wskazują. nych Niepodległościowych Partji w Polsce, repre¬ Komisji poufnej wolno jest powoływać na swe zentowanych przez swych delegatów na zjeździe w posiedzenia takie osoby nie należące do jej składu, Zakopanym, jesienią 1912 r. i tworzących obecnie których obecność wszyscy członkowie jednogłośnie Polski Skarb Wojskowy. Stosownie do orjentacji uznają za potrzebną. politycznej, dokonanej już w kraju przez powyższe Wakanse powstające w łonie Komisji Poufnej partje, postanawiamy popierać wszelkimi środkami uzupełnia K. P. przez kooptację. ruch powstańczy przeciw Rosji, największemu wro¬ Zjazd Walny, a w razie zaniedbania Komitet gowi Polski, przedstawicielce ucisku, wynarada¬ Centralny upoważnia Komisję Poufną do rozporzą¬ wiania, barbarzyństwa i ciemnoty i odwiecznemu dzania funduszami K. O. N. do wysokości *4 tychże żandarmowi absolutyzmu w Europie. na cele polityczne bez obowiązku komunikowania tych celów Komitetowi Centralnemu, a nawet i Ko¬ Dla niesienia tej pomocy postanawiamy utwo¬ misji Rewizyjnej, jeżeli otrzyma wyraźny rozkaz od rzyć Komitet Obrony Narodowej. władzy krajowej. Niech żyje walka zbrojna, niech żyje wolność, Komisja Poufna jest najwyższą i ostatnią in¬ niech żyje Niepodległa Rzeczpospolita Polska!” stancją w sprawach sądowych, powstałych w Komi¬ W miarę coraz szerszych kręgów, zataczanych tetach Dzielnicowych i Okręgowych. Komisja Po¬ przez myśl powstańczą, karnie i lojalnie dotrzymy¬ ufna ma prawo sama na podstawie własnych danych waliśmy zobowiązań naszych kolejnym następczym usunąć każdego członka Organizacji K. O. N. bez władzom, Komisji Skonfederowanych Stronnictw apelacyjnie”. Niepodległościowych i Naczelnemu Komitetowi * * * Narodowemu. Karnie i lojalnie spełnimy rozkazy Członkowie Komisji Poufnej, zaszczyceni tak tej władzy, w ręce której złoży swe dotychczasowe rozległą władzą, udzieloną siedmiu ludziom, dosko¬ atrybucje Naczelny Komitet Narodowy. nale rozumieli i rozumieją olbrzymią odpowiedzial¬ Jest to fakt, uwagi ze wszech miar godny. — ność, jaką na stebie wzięli nietylko przed członkami Jest to zdobycz wielka, którą na dobro prac Komi¬ * K. O. N., nietylko przed wychodźtwem, lecz i przed tetowi Obrony Narodowej historja zapisze. całym narodem polskim. Sprawozdanie szczegółowe Oto wytępiliśmy w szeregach naszych doszczęt¬ z działalności naszej w pełnym zakresie zdamy Rzą¬ nie anarchizm polski, swawolę polityczną, sobiepań¬ dowi Narodowemu, z chwilą gdy życie polskie wyj¬ stwo ohydne, co toczyło dusze polskie przez wieki. dzie z pod ziemi i w słońcu wolności rozwijać się za¬ Oczyściliśmy dusze nasze z chwastów prywaty, cznie. Dzisiaj na Zjeździe Walnym K. O. N. podaje¬ z zielsk samowoli, które zagłuszały pędy wschodzą¬ my do wiadomości ogólnej przebieg naszej działal¬ ce normalnego życia narodowego. Przygotowaliśmy ności bądź jawnej od początku, bądź też obecnie rolę narodową pod oziminę, która z pod śniegu ujawnieniu już podlegającej. wschodzi już pieśnią wesołą wolności. Strona 11 Rok 1916 będzie rokiem żniw wielkich. węgielnym powstającej Polski. Naczelny Komitet Zawezwie wszystkich robotników do pracy, ka¬ Narodowy był wolą zbiorową, która w przedziwny żdemu miejsce przy warsztacie narodowym wyzna¬ sposób ofiarność społeczeństwa galicyjskiego zorga¬ czy. nizować potrafiła. W przewidywaniu tej wielkiej chwili tym usil¬ Mimo swych zasług jednak N. K. N. wspólnie niej, tym wytrwałej sposobić się musimy do przy¬ z organizacjami Królestwa, przeoczył w swej dzia¬ szłych zadań, do których pozwał nas Rząd Narodo¬ łalności zewnętrznej, w stosunkach z państwami wy Polski”. centralnymi jedną niezwykle ważną okoliczność. ^ * * Proklamując zasadę walki o państwo polskie umiał Nie myliliśmy się wcale w przewidywaniach na¬ stanąć na gruncie realnym, ograniczając swe tym¬ szych. Rok 1916 był rokiem żniw wielkich. Każdy czasowe zadania do hasła stworzenia państwa pol¬ z nas stanął tam, gdzie mu miejsce przy warsztacie skiego z połączonych niepodzielnego Królestwa i nie¬ narodowym wyznaczono. podzielnej Galicji. Zapomniał jednak, że hasło to Komisja Poufna, której polecono prowadzić ca¬ mogło być jedynie celem proklamowanym, lecz pod¬ łą polityczną stronę prac naszej organizacji, w roku legającym urzeczywistnieniu jedynie w okresie po¬ 1916 starała się spełnić zadanie według swej możno¬ kojowych narad. Zarówno N. K. N. jak i organiza¬ ści. Działalność jej obejmowała następujące działy: cje Królestwa w pertraktacjach swoich z rządami 1) Prace w kierunku zdobycia państwowości pol¬ państw centralnych nie mogły spodziewać się, aby skiej, 2) występy w imieniu K. O. N. z okazji bieżą¬ państwa te przed ukończeniem działań wojennych cych politycznych wydarzeń, 3) prace w kierunku w ten lub inny sposób na zewnątrz zgodę swą na niesienia pomocy krajowi, 4) walka z zaprzaństwem utworzenie takiego połączonego państwa wyraziły. domowym i Targowicą. Dopiero zwycięstwo nad Rosją i możność odpowie¬ 1. Prace w kierunku zdobycia państwowości dnich kompensat dla Austrji mogły się stać podsta¬ polskiej. wą do realizacji tego celu. Tymczasem masa polska, Po wybuchu wojny K. O. N. został zupełnie zbałamucona manifestami wielkoksiążęcymi i naj¬ odosobniony. Komunikacja z krajem została prawie słuszniej zresztą nieufna względem wszelkich obie¬ zupełnie przerwaną. Po długich dopiero miesiącach tnic, potrzebowała realnej podniety w formie faktu nadeszły wiadomości ze źródeł zaufania godnych. dokonanego, dla czynnego udziału w walce o niepo¬ Od czasu do czasu otrzymywaliśmy pisma i broszu¬ dległość. ry krajowe. Poczuwamy się do miłego obowiązku Z chwilą oczyszczenia Królestwa Polskiego z wyrazić na tym miejscu nasze głębokie uznanie i po¬ najazdu moskiewskiego' otwierała się możność zu¬ dziękowanie obywatelowi Stanisławowi Zielińskie¬ pełna dla takiego dokonanego faktu. Państwa cen¬ mu w Rapperswylu, który, zanim brutalna francu¬ tralne z natury swej konserwatywne nie mogły ska cenzura nie przerwała naszej z nim komunika¬ wkraczać na rewolucyjną drogę Napoleona, który cji, z rzadką w naszych stosunkach sumiennością łamiąc wszystkie dotychczasowe prawa, będące pod¬ i znawstwem zaopatrywał nas w wiadomości stawą feudalnej Europy, tworzył nowe państwa, Rozpatrując działalność niepodległościowych zmieniał ustrój społeczny, narzucał nowe prawo¬ organizacji w kraju członkowie Komisji Poufnej dawstwa. Żaden realny polityk nie mógł się spodzie¬ przyszli do przekonania, że przyczyną utknięcia w wać, aby Niemcy i Austro - Węgry wbrew uchwa¬ półdrogi niepodległościowych prac był błąd zasa¬ łom haskiej konwencji jeszcze podczas wojny nowe dniczy, leżący w samym ich założeniu. Mamy naj¬ państwo polskie do życia powołały. A tymczasem wyższy szacunek i uznanie dla Naczelnego Komite¬ zarówno N. K. N. jak i organizacje Królestwa w me- tu Narodowego za jego działalność na polu legjono- morjałach swych tego właśnie od państw central¬ wym. Stworzenie Legjonów przez N. K. N. było nych żądały. rozwinięciem i zapewnieniem bytu genjalnej inicja¬ Dowiemy się zapewne dopiero po wojnie o przy¬ tywy ozdrowiciela narodu Józefa Piłsudskiego. czynach, czemu organizacje krajowe zupełnie zanie¬ Wszystkie bez wyjątku warstwy społeczeństwa pol¬ chały oparcia się przy żądaniach na prawie między¬ skiego w zaborze austrjackim skupione w N. K. N. narodowym, obowiązującym cały świat cywilizowa¬ mają niespożytą zasługę. Ofiarność pieniężna, dar ny. Mocą tego prawa Królestwo Polskie Kongreso- z krwi całego młodego pokolenia jest kamieniem zacji Królestwa. My tu w Ameryce byliśmy tak 5 Strona 12 We było i jest państwem niepodległym. W tym kie¬ Zważywszy, że straszliwe zniszczenie kraju pol¬ runku powinny były pójść żądania N. K. N. i organi- skiego, spowodowane celowo przez cofające się woj¬ przekonani, że to nastąpić musi, iż nie zabieraliśmy ska cesarsko - rosyjskie na skutek nakazów władz w tej sprawie głosu, oczekując upragnionej wiado¬ państwowych rosyjskich, wymaga niezmiernego wy¬ mości z kraju. Mijały jednak miesiące bezskutecz¬ siłku ze strony narodu polskiego w celu odbudowy, nie. Wiedząc, że nasze Wici dochodzą do kraju, w o ile to będzie możliwym, normalnego życia, lutym roku 1916 (Nr. 9) zamieściliśmy artykuł p. t. Zważywszy, że prace przy odbudowie, a zwła¬ “Stosunki prawno - państwowe w Królestwie”, w szcza podjęte w celu uchronienia ludności od śmier¬ którym opierając się na haskiej konwencji wskaza¬ ci głodowej, na którą skazana została przez dewa¬ liśmy na fakt, że Rosja do sierpnia 1915-go roku stację rosyjską i opór Anglji i Rosji przeciw pomo¬ sprawowała władzę w Królestwie jedynie z tytułu cy ze strony amerykańskiego narodu oraz zakaz do¬ okupacji wojennej i że należy obecnie określić sto¬ wozu żywności do Polski, wymaga niczym nieskrę¬ sunek Królestwa Polskiego jako całości zarówno do powanego i zupełnie samodzielnego funkcjonowania mocarstw centralnych jak i do Rosji po wyjściu ro- społecznych sił polskich, sjan i po zajęciu ziem polskich przez armje austrja- Zważywszy, że powrót rosjan na ziemie polskie cką i niemiecką. Minęły znów dwa miesiące. Z kraju dokończyłby dzieła zniszczenia i zagroziłby samemu dochodziły nas wiadomości o starciach pomiędzy N. istnieniu narodu polskiego, K. N. i organizacjami Królestwa, o nieopatrznym Zważywszy, że skutkiem tego koniecznym jest rzuceniu hasła antylegjonowego, o wzrastających oddanie losów narodu polskiego w jego własne ręce, tendencjach aneksyjnych w Niemczech. Wówczas w celu odnowy zarówno gospodarczego życia jak też mimo dotychczasowego skrupulatnego trzymania i zabezpieczenia go od powrotu rosyjskich rządów. się zasady, że ster spraw politycznych niepodzielnie Zważywszy, że, wedle sprawozdań p. Wolcotta w rękach władz krajowych się znajduje, skorzysta¬ i Fundacji Rockefellerowskiej, rozmiary nędzy w liśmy z okazji na gruncie amerykańskim i w maju Polsce są tak wielkie, że żadna dobroczynność pry¬ 1916 rozesłaliśmy do wszystkich ambasadorów akre¬ watna zła usunąć nie jest w stanie i jedyną drogą do dytowanych w Waszyngtonie państw, z wyjątkiem zaspokojenia w odpowiedniej mierze potrzeb przy¬ Rosji, z którą Królestwo Polskie od 29-go listopada mierającego głodem i zniszczonego kraju jest zacią¬ 1830 roku znajduje się w stanie wojny, memorjał w gnięcie pożyczki narodowej w państwach neutral¬ sprawie reaktywowania Królestwa Polskiego, który nych, na tym miejscu w całości zamieszczamy. Zważywszy, że pożyczka taka zaciągniętą być może jedynie po uznaniu Polski za niepodległe i Memorjał Komitetu Obrony zwierzchnicze państwo, mogące snym imieniu i gwarantować pożyczki, zaciągać we wła¬ Narodowej Komitet Obrony Narodowej opierając się na Komitet Obrony Narodowej, utworzony w ro¬ prawie międzynarodowym, częścią którego była ku 1912 w Pittsburgu w celu obrony praw narodu i jest Konstytucja Królestwa Polskiego, podpisana polskiego, zwraca się niniejszym do Waszej Eksce¬ w dniu 15-27 listopada 1815 r. przez Aleksandra I. lencji, jako do przedstawiciela Rządu Jego kraju z i przez niego zaprzysiężona, — uważa, że Królestwo następującą sugestją: Polskie nie jest wcale częścią składową państwa ro¬ Zważywszy, że ziemie Królestwa Polskiego zo¬ syjskiego, lecz przeciwnie, jest państwem niezależ¬ stały całkowicie oswobodzone od okupacji tego pań¬ nym. Władza rosyjska w Polsce po 1831 r. istnieją¬ stwa przez wojska rosyjskie, trwającej od jesieni ca opierała się jedynie na fakcie zajęcia terytorjum 1831 roku z przerwą czasową na pewnej części tego Królestwa przez wojska rosyjskie i miała przeto tery tor jum w 1863-4 roku, charakter i prawa okupacji zupełnie taki, jak to obe¬ Zważywszy, że niejednokrotnie, zarówno w ode¬ cnie sformułowanym zostało w artykułach 42, 43 i zwach Komend wojskowych obu państw central¬ 55 sekcji III, dodatku z roku 1907 do haskiej kon- nych, jak też i w oświadczeniach przedstawicieli obu wencji, (1907 Annex to the conyention. Regulation Rządów w parlamentach obu państw, zaznaczono, respecting the laws and customs of war on the land). że państwa centralne wojny z polskim narodem nie Władza ta ustała obecnie w myśl części drugiej prowadzą, lecz przeciwnie, przynoszą mu wolność, artykułu 42 głoszącego: 6 Strona 13 “Okupacja rozciąga się jedynie na tery tor jum, 2. Król polski był królem konstytucyjnym, na którym władza ta (armji nieprzyjacielskiej) przysięgał na wierność Konstytucji, według wzoru ustanowiona została i może być wykonywana”. załączonego w artykule XLV tejże Konstytucji. W myśl powyższego artykułu po ustąpieniu z Wszelkie akta, wychodzące od króla, musiały być Królestwa Polskiego armji nieprzyjacielskiej, a w kontrasygnowane przez odpowiedzialnego ministra tym wypadku rosyjskiej, powracają rządy prawowi¬ (Artykuł XLVII). Regiencja Królestwa Polskiego te, a tymi są w myśl Konstytucji Królestwa Pol¬ jest zupełnie odmienną od regiencji Cesarstwa Ro¬ skiego oraz prawa uchwalonego przez Sejm Polski syjskiego; wybierana jest przez Senat; łącznikiem w dniu 19 lutego 1831 władze sejmowe aż do czasu z państwem rosyjskim jest jedynie Regient Cesar¬ wyboru przez tenże Sejm nowej rodziny panującej. stwa, który w regiencji Królestwa Polskiego jest tylko jednym z sześciu członków regiencji polskiej, Załączając przy niniejszym wywód prawny ustanowionej na podstawie Artykułu LI Konstytu¬ władz Królestwa Polskiego na podstawie między¬ cji. narodowego prawa. Komitet Obrony Narodowej 3. Królestwo Polskie, stosownie do Artykułu uważa, że reaktywowanie prawnopolitycznego życia IX., mogło “brać lub nie brać udziału w wojnach, Królestwa przez zwołanie sejmu polskiego, jest je¬ prowadzonych przez Rosję i brać lub nie brać udzia dyną droga do ochrony tego kraju przed powtórnym łu w traktatach pokojowych, zawieranych przez to najazdem wojsk rosyjskich i jednocześnie będzie mocarstwo”. Udział ten był zależny jedynie od Kró¬ punktem wyjścia do rozwiązania kwestji polskiej, la (Artykuł IX), gdyż ten, na podstawie artykułów uważanej przez Rosję, za zgodą Anglji i Francji, a XXXV. XXXVIII. i XL. posiadał całą pełnię wła¬ wbrewr prawu międzynarodowemu za wewnętrzną dzy wykonawczej, rozporządzał się wojskiem i miał kwestję cesarstwa rosyjskiego. wyłączne prawo wypowiadania wojny i zawierania Za Komitet Obrony Narodowej pokoju i traktatów. Józef Zaleski, Prezes. Ponieważ król polski był jednocześnie cesarzem Stanisław Rayzacher, Sekretarz i miał, jako głowa państwa rosyjskiego także nieo¬ W czerwcu 1916 r. graniczoną władzę wypowiadania wojny i zawiera¬ * * * nia pokoju, przeto z kumulacji tych obu władz wy¬ WYWÓD PRAWNY. nikała wspólność kierunku polityki zagranicznej. Mimo to jednak i w tym względzie odrębność pra¬ Królestwo Polskie jest państwem niezależnym od wno - państwowa i niezależność Królestwa były Rosji, a nie zaś jej częścią składową. podkreślone przez ustanowienie Sekretarza Stanu 1. Artykuł I. Konstytucji Królestwa Polskiego, Królestwa Polskiego stale rezydującego przy osobie podpisanej przez Aleksandra I. w dniu 15-27 listo¬ Króla. Temu Sekretarzowi, stosownie do przepisu pada 1815 r. powiada, że “Królestwo Polskie nazaw- Konstytucji (LXXVII, i LXXXI) “powinny były sze związane jest z Cesarstwem Rosyjskim”. Pod¬ być przedkładane wszelkie sprawy zagraniczne, od¬ stawą tego związku jest Konstytucja samego Kró¬ noszące się do Królestwa Polskiego”. lestwa Polskiego. (Artykuł II: “Cywilne i politycz¬ Władzą prawowitą Królestwa Polskiego ne stosunki Jego i więzy, mające utrwalić ten zwią¬ jest Sejm Polski. zek, polegają na niniejszej Konstytucji”). Konsty¬ tucja zaś określa związek z państwem rosyjskim je¬ 1. Detronizacja rodziny Romanowych. dynie w sposób przewidziany w Artykule III., a W dniu 25-go stycznia 1831 roku na posiedze¬ mianowicie: “Korona Królestwa Polskiego jest niu połączonych Izb Sejmowych zapadła uchwała, dziedziczną w osobie Naszej i Naszych potomków usuwająca od tronu Mikołaja I. i jego następców i i spadkobierców, według porządku sukcesji, ustano¬ zapowiadająca elekcję W słowach następujących: wionego dla cesarskiego rosyjskiego tronu”. “Naród Polski oświadcza, że jest niepodległym Była to więc Unja osobista, ponieważ Króle¬ ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, stwo Polskie miało własne prawodawstwo, zarząd, którego godnym Jej uzna, po którym z pewnością sądownictwo, skarb, dług pańtwowy, monetę, język, będzie mógł się spodziewać, iż mu zaprzysiężonej armję i osobnego sekretarza dla spraw zagranicz¬ wiary i zaprzysiężonych swobód święcie i bez nych (Artykuł LXXXI). uszczerbku dochowa”. 7 Strona 14 Mikołaj I. sam uznał prawomocność tego aktu wowaną być może na podstawie swej Konstytucji, detronizacji, gdyż w ciągu wojny polsko - rosyjskiej będącej dotychczas częścią składową prawa między¬ kilkakrotnie w pertraktacjach pokojowych, prowa¬ narodowego z dodatkami do niej, uchwalonymi dzonych przez niego z Rządem Królestwa Polskiego przez Sejm polski w dniach 25 stycznia, 8, 19, 26 lu¬ za pierwszy warunek pokoju stawiał cofnięcie u- tego 1831 r. i niezakwestjonowanych pod względem chwały Sejmowej i uznanie go za króla. prawności przez złożonego z tronu króla Mikołaja I. 2. W dniu 8-go lutego 1831 r. połączone Izby * * * Sejmowe uchwaliły w formie oświadczenia przed Po rozesłaniu memorjału uzyskaliśmy zape¬ Europą, że po rozwiązaniu przysięgi królowi i jego wnienie możności dania ustnych wyjaśnień przed¬ następcy wykonanej, Królestwo Polskie pozostaje stawicielom państw centralnych w Waszyngtonie. nadal monarchją konstytucyjną z prawem następ¬ W połowie czerwca delegaci Komisji Poufnej, wice¬ stwa rodziny i że zanim Naród w Sejmie obierze prezes Dr. K. Żurawski i redaktor Wici B. Kułakow¬ króla, ma być wykonana przysięga przez wszystkich ski osobiście dali wyjaśnienia hrabiemu Bernstorfo- urzędników itd. na wierność Sejmowi, naród repre¬ wi i baronowi Zwiedinkowi. Dowiedzieliśmy się zentującemu. wówczas, że memorjał nasz wnet po otrzymaniu, je¬ szcze w maju został przesłany do Europy. Obywatel Władza Sejmu polskiego nie ustała i po zawieszeniu B. Kułakowski przedłożył w imieniu Komisji Pou¬ kroków wojennych. fnej uzupełnienie memorjału, w którym zwrócił u- 1. Przez uchwały swe z dni 19-go i 26-go lutego wagę, że jedynie sejm Królestwa Polskiego, reakty¬ 1831 r. Sejm uznał siebie za nieustający, oraz uchwa¬ wowany na podstawie konstytucji z 1815-go roku lił, że może urzędować nawet za granicą Kraju, oraz uchwał sejmowych z 30 i 31 roku ma prawo po¬ przyczym określił zgóry swe ąuorum na zagranicz¬ wołać pod broń ludność Królestwa. Dodał także, że ne posiedzenia na 33 członków. . kierunek polityki polskiej oraz stosunek jej do Ro¬ Na podstawie tej uchwały w dwa lata po zakoń¬ sji rozstrzygnięty być może ostatecznie i zasadniczo czeniu wojny i po dokonaniu całkowitej okupacji przez zapewnienie ze strony państw centralnych ziem polskich przez wojska rosyjskie i rozpoczęciu przyłączenia do państwa polskiego gubernji wileń¬ na nich rządów wojskowych Sejm Polski odbył w skiej, grodzieńskiej i mińskiej. Przez włączenie tych dniu 3-go stycznia 1833 r. prawomocne posiedzenie gubernji polityka polska i ekspanzja narodowa bę¬ swe w Paryżu. W ten sposób Sejm Polski zajął ta¬ dzie zwrócona z powrotem w swym tradycyjnym kie same stanowisko względem okupacji rosyjskiej historycznym kierunku. Rosja zawsze rościła pre¬ na ziemiach polskich, jak w wojnie obecnej zajęły tensję do tych prowincji, o nie toczyły się przez wie¬ względem okupacji ziem belgijskich, serbskich i ki całe krwawe wojny. W 1831-szym roku już po czarnogórskich przez wojska państw centralnych wzięciu przez wojska przedmieścia Warszawy, Wo¬ rządy: belgijski, serbski i czarnogórski, urzędujące li, Mikołaj I. gotów był powrócić do status quo antę na obczyźnie poza terytorjum swych państw. za cenę wyrzeczenia się przez Polskę prowincji bia¬ 2. W ten sposób, ponieważ ze strony Polskiej łoruskich Sejm 1831-go roku nie chciał zejść z tra¬ ani w r. 1831, ani później żadne prawomocne władze dycyjnej polityki polskiej i wybrał raczej przegraną Królestwa Polskiego nie zawarły pokoju z Rosją, kampanję, niż rezygnację z Litwy. W 1863-cim ro¬ ani też Rosja żadnym aktem, ani też w żadnej nocie ku powstanie polskie wybuchło jako skutek odrzu¬ nie ogłosiła inkorporacji Król. Polskiego do pań¬ cenia przez naród polski ofiarowanej mu autonomji stwa rosyjskiego, lecz przeciwnie, Mikołaj I. w no¬ Królestwa w zamian za wyrzeczenie się prowincji cie swej, rozesłanej po wojnie do rządów europej¬ białoruskich. Polityka narodowej demokracji w na¬ skich wyraźnie zaznaczył, że prawa narodowe pol¬ szych czasach straciła zupełnie zaufanie ludności skie nie będą uszczuplone, gdyż stanowią one pu¬ polskiej dzięki handlowi, którego dopuściła się ta bliczne prawo Europy, Królestwo Polskie, pomimo partja w stosunku do Chełmszczyzny. Zapewnienie okupacji przez wojska rosyjskie i sprawowanie w kompensacji tery tor jalnych ze strony państw cen¬ nim rządów rosyjskich, analogicznie do Artykułów tralnych zadecydowało o udziale Bułgarji po stronie XLII, XLIII i LV, Sekcji 3 Dodatków z r. 1897 do środkowej Europy w walce przeciw aljantom. Za¬ Haskiej Konwencji, nie straciło bynajmniej swej pewnienie dane dla Polski co do gubernji wileń¬ fakultatywnej niezależności, która obecnie reakty¬ skiej, grodzieńskiej i mińskiej zadecyduje nietylko 8 Strona 15 o udziale Polski w teraźniejszej kampanji, ale także i o całej na przyszłość polityce narodu polskiego. W Ogłoszenie Niepodległości dalszym ciągu w dodatkowym memorjale podnie¬ Królestwa siono, że przez natychmiastowe reaktywowanie Kró¬ Z chwilą otrzymania wiadomości o proklamo¬ lestwa Polskiego jeszcze przed końcem wojny spra¬ waniu niepodległości Kongresówki, Komisja Pouf¬ wa polska wejdzie na kongres pokojowy w postaci na wysłała do czterech państw, które uznały mię¬ faktu dokonanego i związanego ściśle z reprezentacją dzynarodową prawność niepodległości, odpowiednie Europy środkowej na kongresie pokojowym. Wobec listy, które na tym miejscu, wraz z nadeszłymi od¬ ustawicznych dążeń i narad aljantów, mających na powiedziami zamieszczamy w alfabetycznym po¬ celu powojenne polityczne i ekonomiczne izolowa¬ rządku, w przekładzie z angielskiego języka, w któ¬ nie państw centralnych reaktywowanie Królestwa rym korespondencja była prowadzona. Polskiego nabiera dla międzynarodowego układu Europy oraz równowagi politycznej szczególniej¬ * * * szego znaczenia. Szybkie i bezzwłoczne przed koń¬ AUSTRO - WĘGRY. cem wojny uznanie przez państwa centralne niepo¬ dległości Królestwa Polskiego i zwołanie sejmu pol¬ K. O. N. 11 listop., 1916. skiego do Warszawy położy koniec wyczekującemu Do Jego Ekscelencji stanowisku Królestwa Polskiego, które żyjąc w cią¬ Barona E. Zwiedinka, głej niepewności jutrzejszych swych losów, swej 'pełnomocnika Austro- prawno politycznej przynależności i stosunku do in¬ Węgier w Washingtonie. nych mocarstw, obawia się, że będzie przedmiotem Ekscelenecjo. wymiennym w układach pokojowych, pomiędzy Ro¬ sją a państwami centralnymi. Żyjąc w tej obawie nie Komitelt Obrony Narodowej w radosny dzień proklamo¬ wania niepodległości Królestwa Polskiego uważa za swój chce występować przeciw Rosji bez dostatecznej miły obowiązeki podziękować Waszej Ekscelencji iza Jegoi gwarancji ze strony państw centralnych, gdyż wie pośrednictwo w sprawie przesłania memorjału Komitetu dobrze, jaki je los czeka, gdyby broń przeciw Rosji Obrony Narodowej do rządu Austro* - Węgierskiej mJonar- podniosło a następnie w ręce Rosji wydane zostało. chji w sprawie reaktywowania Królestwa Polskiego. Żadne zapewnienie, chociażby pochodzące z najbar¬ Stworzona została prawnopolityczna podstawa do roz¬ wiązania sprawy polskiej w myśl interesów zarówno naro¬ dziej poważnych źródeł co do przyszłości Królestwa du polskiego, jak też i ludów Austro-Węgier i ich sprzymie¬ Polskiego po wojnie nie może być punktem wyjścia rzeńców. dla czynnej polityki Królestwa. Wyczerpany stra¬ W liście Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości Franci¬ szliwym zniszczeniem i klęskami, nauczony gorzkim szka Józefa I do prezydenta ministrów p. von Koerbera, do¬ doświadczeniem historycznym od czasu Napoleona tyczącym Galicji, chcemy widzieć zapowiedź rychłego, a tak I., naród polski idzie drogą realnej polityki, dla któ¬ gorąco oczekiwanego połączenia Galicji z Królesftwem Pol¬ rej fakt dokonany jest jedynie dostatecznym argu¬ skim. Zjednoczenie narodu polskiego wchodzi w okres urze¬ mentem. Stworzenie takiego faktu dokonanego czywistnieniem Ostateczne rozwiązanie kwestji polskiej w myśl wysiłków stuletniej walki patrjotów polskich zape¬ przez państwa centralne w postaci natychmiastowe¬ wni Europie siałiy pokój i wytworzy serdeczne i braterskie go uznania niepodległości Królestwa Polskiego i stosunki pomiędzy wszystkimi narodami, sprzymierzonymi zwołania sejmu na podstawie konstytucji 1815go ro¬ w obecnej wojnie przeciw barbarzyństwu wschodniemu. — ku zadecyduje o aktywnym udziale całego narodu Akt mocarstw centralnych z dnia 5 listopada 1916 jest za¬ powiedzią, że dhwila nowego układu stosunków w środko¬ polskiego w wojnie przeciw Rosji i o losie kampanji. wej Eurcpiei jest już blisko. Czas okaże, jaki był udział naszej pracy w do¬ Proszę przyjąć wyrazy naszego głębokiego konanym dniu 5-go listopada przełomowym akcie. poważania — Obecnie możemy jedynie zaznaczyć, że bieg polity¬ Za K. O. N. cznego życia narodowego potoczył się po linji przez J. Zaleski, Prezes, nas przewidzianej i w memorjale naszym wskaza¬ S. Rayzacher, Sekreltarz, Józef Borkowski, nej. Bronisław Kułakowski, Tomasz Siemiradzki, Dr. Kazimierz Żurawski. - 9 Strona 16 17 listop., 1916 zdrowieniem© dla bratniego narodu bułgarskiego” i wyra¬ Cesarsko i Królewska ża nadzieję, że polska sprawa “znajdzie w najbliższych cza¬ Austro-W ęgierska sie rychłe rozwiązanie”. , . , ? Ambasada. Washington. Dziękując Panu i Komitetowi zd łaskawy' list i serdecz¬ No. 2985.11 ne uczucia, wyrażone dla bułgarskiego' narodu, proszę Komitet Obrony Naboclowej przyjąć zapewnienie głębokiej sympatji, jaką zawsze miała (W: Chicago. Bułgarja dla Polski i jej narodu, którego świetna przeszłość Panowie! historyczna, bohaterskie czyny i doniosła literacka wy¬ ‘Potwierdzam z serdecznym podziękowaniem odbiór twórczość stanowią wspaniałe karty ogólnej historji sło¬ łaskawego ich listu z dnia 11 listopada. wian. — Wszyscy, którzy nie mniej jak bułgarzy, wolność Udział mój, w sprawach dotyczących uznania niepodle¬ kochają i cenią, cieszyć się będą z. zapowiedzi ostatecznego głości Polski, był w każdym razie bardzo skromny, lecz po¬ rozwiązania sprawy polskiej, które przyszłej Polsce zape¬ dzielam razem z panami radość wielką z powodu: decyzji wni odrodzenie polityczne, rozwój nieskrępowany i dobro¬ Cesarzów Austro-Węgier i Niemiec, które świadczą io Ich byt narodowy. dbałości o przyszłe szczęście i pomyślność wielkiego naro¬ Z najlepszymi osobistymi pozdrowieniami du polskiego. pozostaję oddany Przyjmijcie, panowie życzenia pomyślności I. Pakaretoff. i wyrazy wysokiego poważania . * * * E. Zwiedinek. CESARSTWO NIEMIECKIE. * * * c.' ■ i ‘. - Bułgarja. Jego Ekscelencja Hrabia J. H. von Berostorff 11 listopada, 1916. Ambasador Cesarstwa Niemieckiego Jego Ekscelencja ‘ w Waszyngtonie 11 listopada 1916 Pcseł pełnomocny Cesarstwa Bułgarskiego Ekscelencjo — W Washingtonie, Depesze otrzymane z Europy, donoszące o reaktywo¬ S. Pakaretoff. waniu Królestwa Polskiego napełniły radością wszystkich Ekscelencjo — polaków, którzy stanęli frontem przeciw Rosji, w prze¬ Otrzymane z Polski depesze, donoszące, że ziemie pol¬ świadczeniu, że sprawa polska w obecnym niebywałym skie wyzwolone z pod rosyjskiego najazdu odzyskały swą starciu odzyska swe międzynarodowe znaczenie. niepodległość, są dla nas radosną zapowiedzią, że sprawa Uważamy za swój miły obowiązek podziękować Waszej polska znajdzie w najbliższym czasie ostateczne rozwiąza¬ Ekscelencji za jego łaskawe pośrednictwo, wyrażone w nie. Pomny na braterstwo broni polskiego i bułgarskiego przesłaniu naszego memorjału do Rządu Cesarsko - Nie¬ narodów, uświęcone krwią króla naszego Władysława w mieckiego. Zapoczątkowany został nowy układ stosunków potrzebie warneńskiej; złączony przez podobieństwo losów pomiędzy niemieckim a polskim narodem. naszych, historją długiej niewoli i wyzwolenia przez krew Proszę przyjąć wyrazy naszego szczerego zadowolenia bohaterów narodowych, Komitet Obrony Narodowej, w z powodu nowego stanu rzeczy na ziemiach polskich. Wie¬ dniu drogim dla każdego, kto wolność kochać i cenić umie, rzymy niezachwianie, że proklamowanie niepodległości tej przesyła braterskiemu narodowi bułgarskiemu pozdrowie¬ części Polski, która dotychczas znajdowała się pod władzą nie jako sprzymierzeńcowi i przyjacielowi Polski. Przy¬ Rosji, jest dowodem niezbitym, iż krew przelana przez żoł¬ szłość obu narodów zależeć będzie od wzajemnego porozu¬ nierzy niemieckich i legjonistów polskich w walkach prze¬ mienia i wspólnej braterskiej działalności. ciw wspólnemu wrogowi, nietylko przyniosła zwycięstwo, Proszę przyjąć wyrazy naszego głębokiego lecz jest punktom zwrotnym w rozwiązaniu sprawy polskiej, szacunku kamienia węgielnego stałego pokoju w Europie i serdecz¬ Za K. O. N. nych stosunków pomiędzy sprzymierzonymi narodami. J. Zaleski, Prezes, Prosimy przyjąć wyrazy naszego głębokiego poważania S. Rayzacher, Sekretarz, Za K. O. N. Józef Borkowski, (podpisy jak wyżej.) Bronisław Kułakowski, * * 5fc Tomasz Siemiradzki, Ambasada Niemiecka Dr. Kazimierz Żurawski. Waszyngton Waszyngton * * * I. No. A. 7533. 18 listopada 1916 20 listopada, 1916 Komitet Obrony Narodowej iw> Chicago. Królewskie bułgarskie poselstwo Panowie:— Washington. W odpowiedzi na łaskawy list z dnia 11 listopada, dzię¬ 4 Szanowny Panie — kuję serdecznie za przyjazne uczucia wyrażone w liście pa¬ Byłem wielce zaszczycony otrzymaniem lisitu z dnia 11 nów, który chicę ogłosić, jeśli panowie na to zgodę wyrażą. listopada od Komitetu Obrony Narodowej, którego ma pan Z poważaniem zaszczyt być prezesem. W liście tym Komitet zasyła “po¬ J. Bernstorff Strona 17 Do Jego Ekscelencji tetu Obrony Narodowej, organizacji mającej na Ambasadora Cesarstwa Ottomańskiego. celu niesienie pomocy dla Polski walczącej o swą Waszyngton, D. C. 11 listopada 1916. wolność, wzywamy naszych wszystkich współoby¬ Ekscelencjo: — W dniu otrzymania wiadomości o akcie Państw Cen¬ wateli w Stanach Zjednoczonych, do wyrażenia tralnych i ich Sprzymierzeńców, dotyczącym ogłoszenia nie¬ czci i wdzięczności dla irlandzkiej armji republi¬ podległości Polski, Komitet Obrony Narodowej uważa za kańskiej, która podjęła nierówną walkę w imię za¬ swój miły obowiązek zapewnić Wasza Ekscelencję, że na¬ sad, mogących jedynie zapewnić ludzkości uprag¬ ród polski nie zapomniał nigdy, że Turcja była jedynym niony pokój. mocarstwem w Europie, która protest przeciw, podziałowi Polski wniosła. -Sam fakt pastwienia się imperjum, złożonego W krwawych bojach, rycersko toczonych przez strony z kilkuset miljonów mieszkańców, należących do obie, nauczyliśmy się szanować wzajemnie. Szacunek ten różny chi ujarzmionych ras i narodów, nad cztero- w ostatnie dni Rzeczpospolitej zamienił się w przyjaźń miljonową zaledwie Irlandją, świadczy wymownie, i braterstwo broni. Mamy zawsze w pamięci, że duchowy że samo istnienie Niepodległej Republiki Irlandz¬ wódz narodu, Adam Mickiewicz, zmarł w Konstantynopolu w chwili, gdy organizował legjony polskie, które miały wal¬ kiej byłoby śmiertelnym ciosem dla wszechświato¬ czyć w !W)ojnie Krymskiej przy boku armji tureckiej. Obe¬ wej zachłanności angielskiej, tak samo jak odbudo¬ cna wojna połączyła znów narody nasze braterstwem broni, wanie Niepodległej Rzeczypospolitej Polskiej by¬ które po wojnie niechybnie zamieni się w ścisłe przymierze łoby kresem dla zachłanności mongolskiej, potę¬ pomiędzy Polska a, Turcja. Z wyrazami głębokiego poważania za K. O. N. gi rosyjskiej. — Zjawienie się ponowne po długich (podpisy jak wyżej). stuleciach niewoli obu odwiecznych republik — * * * Polskiej i Irlandzkiej, byłoby końcem wszelkich Cesarska Ottomańslka imperjałizmów, a początkiem nowego układu mię¬ Ambasada. Waszyngton, 20 lisitopada 1916. dzynarodowego, unji “równych z równymi i wol¬ Panowie: — nych z wolnymi” według zasady wygłoszonej przed W nieobecności Ambasadora z wielka przyjemnością potwierdzam odbiór listu z dnia 11 listopada, dotyczącego kilkuset laty przez polski rozum państwowy w ak¬ aktu państw centralnych w stosunku do odbudowy państwa cie Unji Polski z Litwą. polskiego. Cenię wysoko przyjazne uczucia wyrażone dla W obronie tej zasady Irlandja i Polska odrzu¬ mej ojczyzny i jej stosunków z polskim narodem. Nie omie¬ ciły ze wzgardą proponowane im przed samą woj¬ szkam przesłać treść listu panCw do wiadomości mego ną i już podczas wojny przez Anglję, względnie Rządu. Szczerze oddany przez Rosję, prowincjonalne samorządy pod zwierz¬ pełnomocnik Turcji (podpis). chnią władzą oibu imperjałizmów. Odrzuconą zostaał miska soczewicy. Posta¬ wiono żądanie zupełnej niepodległości, własnego Sprawa irlandzka państwa. Na wieść o barbarzyńskim stłumieniu powsta¬ Przez ofiarę dobrowolną z życia swego, naj¬ nia irlandzkiego przez angielskie wojska, które roz¬ wyższy sprawdzian wartości czynów ludzkich, za¬ strzeliwały bez sądu bezbronnych, o> masowej egze¬ sadniczo różną od śmierci miljonów ludzi innych kucji Rządu Narodowego Irlandji, straconego wzo¬ narodowości, ginących bezwolnie i bezsławnie w rem rosyjskim, jak Traugutta z towarzyszami, za interesie królów i bogaczy tego świata, w Irlandji miłość dla Ojczyzny, Komitet Obrony Narodowej i w Polsce wykuwa się w ogniu walki o wolność wziął udział w manifestacjach narodowych irlandz¬ typ wolnego człowieka w wolnym narodzie, który kich, czci poległych poświęconych i następującą re¬ sam jedynie o sobie stanowić chce i będzie. zolucję ogłosił: Tym, co życie swe oddali w walce o wyższy * * * typ ludzki, o wyższą formę współżycia narodów, Wstrętnego jesteśmy świadkami widowiska. żołnierzom Republiki Irlandzkiej, żołnierzom Le- Potężne imperjum brytyjskie oddaje pod nóż ka¬ gjonów Polskich należy się cześć powszechna i wie¬ towski wziętych do niewoli po przegranej bitwie czna sława, oraz pomoc w walce nierównej od żołnierzy Republiki Irlandzkiej, oraz członków wszystkich tych, co wolność i niezależność, co mę¬ Rządu Narodowego Irlandzkiego. stwo i stanowczość nad wszystkie inne potrafili o- Wyrażając wspólnie z całym światem cywili¬ cenić wartości zowanym oburzenie nasze, my, członkowie Komi¬ Komitet Wykonawczy Obrony Narodowej. Strona 18 Trzecie — Głosowanie powszechne ludności Akcja pokojowa w Ameryce Alzacji - Lotaryngji, Einlandji i Polski w sprawie Od chwili wybuchu wojny powstały w Stanach ich przynależności albo niepodległości. Zjednoczonych liczne organizacje, mające na celu Czwarte — Zniesienie politycznych i obywa¬ pośrednictwo pokojowe w wojnie europejskiej. Po¬ telskich ograniczeń dla żydów, gdziekolwiek ta¬ nieważ we wszystkich tego rodzaju akcjach przed¬ kie ograniczenia istnieją. miotem rozpraw Ibył przyszły układ stosunków eu¬ Piąte — Wolność mórz. ropejskich i zmiana granic państwowych, Komitet Szóste — Stopniowe rozbrojenie. Obrony Narodowej uważał za swój obowiązek bro¬ Siódme — Ustanowienie międzynarodowego nić interesów narodu polskiego, zważywszy zwła¬ sądu polubownego, z bojkotem handlowym jako ka¬ szcza, że rosyjskie wpływy są w Ameryce prze¬ rą za nieposłuszeństwo. możne i skutkiem tego sprawa polska jest trakto¬ “Suma $100,000 ma być i jest wyasygnowaną wana pod kątem widzenia rosyjskich interesów. z bieżących dochodów Stanów Zjednoczonych do rozporządzenia prezydenta dla wykonania powyż¬ Sprawa polska w Kongresie. szej uchwały”., Kongresman Meyer London z New Yorku wy¬ Tyle kongresman London. Jest to ważnym głosił na Izbie Reprezentantów 18-go stycznia wiel¬ znakiem obecnej chwili, że rezolucja, wkraczająca ką mowę w sprawie pogotowia wojennego i na za¬ tak daleko w dziedzinę interesów innych mocarstw, kończenie przedstawił Izbie następującą rezolu¬ a w dodatku wniesiona przez socjalistę nie poszła do cję: kosza, jak ongi rezolucja kongresmana Bates’a w “Łączna rezolucja wzywająca Prezydenta Sta¬ sprawie wywłaszczenia w Prusiech i nie ugrzęzła nów Zjednoczonych do zwołania kongresu państw w Komisji dla spraw zagranicznych, lecz w szybkim neutralnych w celu zaproponowania pośrednictwa stosunkowo czasie, bo 24 lutego poszła pod publicz¬ państwom wojującym. ne przesłuchy. “Ponieważ Lud Stanów Zjednoczonych, cho¬ Komitet Obrony Narodowej uznał za właściwe ciaż jest neutralnym, nie może jednak pozostawać wziąć przez swych przedstawicieli udział w przesłu¬ obojętnym świadkiem bratobójczej walki pustoszą¬ chach i złożyć na ręce członków Komisji Kongreso¬ cej Europę; wej dla Spraw Zagranicznych swe oświadczenie. Ponieważ im dłużej trwa wojna, tym bardziej • Podajemy je poniżej w całości w dosłownym tłuma¬ prawo siły fizycznej zastępuje miejsce każdego in¬ czeniu. nego prawa kierującego postępowaniem ludzi; Deleg*atami K. O. N. wysłanymi na dzień 24 lu¬ “Ponieważ wojna wprowadziła umysły mil jo¬ tego do Washingtonu w tej sprawie byli podani nów Ludu Amerykańskiego w stan obawy zagra¬ przez Komisję Poufną, a zatwierdzeni przez Komi¬ żającej normalnemu jego rozwojowi; tet Centralny obywatele — dr. K. Żurawski i B. Ku¬ “Ponieważ opowiedzenie się Kongresu za bez¬ łakowski. zwłocznym zwołaniem konferencji państw neutral¬ Oświadczenie Komitetu Obrony Narodowej, nych wzmocni rękę Prezydenta Stanów Zjednoczo¬ złożone w Komisji Spraw Zagranicznych Izby Re¬ nych w jego' usiłowaniach na korzyść powszechne¬ prezentantów w Washingtonie, 24 lutego, 1916: go pokoju; ma być uchwalone, że “Stwierdzamy przedewszystkim, że Ńaród Pol¬ “Prezydent Stanów Zjednoczonych ma być i ski po utracie niepodległości wyraził ciągłość swej jest wezwany do zwołania kongresu państw neu¬ woli do niepodległego bytu państwowego przez ca¬ tralnych, który ma ofiarować swe pośrednictwo ły szereg powstań, mających na celu zniesienie ja¬ stronom wojującym i który ma zasiadać w sesji rzma najeźdźców. W roku 1794 powstał pod wodzą nieustającej aż do zakończenia wojny. Jest przeko¬ Kościuszki przeciw Rosji i Prusom; w 1797 stwo¬ naniem Senatu i Izby Reprezentantów Stanów rzy! Legjony pod wodzą Henryka Dąbrowskiego, Zjednoczonych, że stały pokój jest możliwym, je¬ które walczyły przeważnie przeciw Austrji; w roku żeli następujące zasady będą użyte za podstawę 1806 walczył przeciw Prusom i Rosji; w roku 1809 dla rozpraw w tym Kongresie państw neutralnyćh: przeciw Austrji; w roku 1812 przeciw Rosji; w Pierwsze — Ewakuacja zajętych terytorjów. 1813-14 przeciw Rosji, Prusom i Austrji; w 1830'-31 Drugie — Uwolnienie narodów ujarzmionych. przeciw Rosji; w 1846 przeciw Austrji, Prusom i 12 Strona 19 Rosji; w 1848 przeciw Prusom; w 1849 przeciw Au- oraz ma objąć tylko kresy o mieszanej ludności. strji i Rosji; w 1863-4 przeciw Rosji, w 1905-7 prze¬ Wiemy niestety aż nadto dobrze, że zawsze potrafi ciw Rosji; obecnie w 1914-16 wystawił Legjony pod pokierować wyborami ten, kto ma władzę bądź pań¬ wodzą Piłsudskiego przeciw Rosji. W ten sposób stwową, bądź ekonomiczną. nieustannie każde pokolenie polskie przelewało Uznajemy bezwzględnie zasadę wolności mórz, krew swoją, dążąc do jedynej formy, zapewniającej jako rzeczywistą i skuteczną gwarancję pokoju, nieskrępowany niczym rozwój moralny, umysłowy i zastępującą konkurencję handlowo-przemysłową o- materjalny narodu. Formą tą jest własne, niepod¬ partą na pancernikach przez konkurencję opartą ległe państwo. na sprawności handlowej i przemysłowej danego Stwierdzamy, że dopóki w 25^-miljonowym na¬ narodu. rodzie polskim po dawnemu istnieć będzie wysokie . W sprawie żydowskiej oświadczamy publicznie, poczucie godności ludzkiej i przeświadczenie, że ży¬ że piszemy się w zupełności na zupełne zrównanie cie w niewoli jest hańbą nejwyższą dla cywilizowa¬ żydów w prawach obywatelskich z resztą ludności nego człowieka, Polska nie przestanie walczyć o danego narodu. Polska była jedynym krajem na niepodległość. Nie można się spodziewać pokoju świecie, który w dniach najwyższego natężenia prze w Europie, dopóki w samym środku tej części świa¬ śladowania żydów w epoce średniowiecza otworzył ta nie zostaną zniesione panowanie i ty ran ja jedne¬ szeroko gościnne wrota dla uciekających przed po¬ go narodu nad drugim. gromami żydów i otaczał ich opieką prawa. Kró¬ Zwracamy uwagę, że podział Polski między lowie polscy szeregiem edyktów nałożyli nadzwy¬ trzy mocarstwa zachwiał równowagę sił mocarstw czaj surowe kary na tych, którzyby śmieli powta¬ europejskich i stworzył stałą kość niezgody pomię¬ rzać krzywdzący i oszczerczy zarzut, jakoby żydzi dzy nimi. Wojna obecna toczy się, wyłączywszy krwi ludzkiej do praktyk zabobonnych używali. Belgję, przeważnie na równinach Polski, będących Przypominamy, że zarzut ten wszedł w wieku XN przedmiotem niegasnących apetytów jej sąsiadów. jako główny punkt oskarżenia przeciw żydowi Bej- Odbudowanie państwa polskiego pod wspólną lisowi w sądzie koronnym rosyjskim, który uwolnił gwarancją państw neutralnych, położy kres wojnom Bejlisa jedynie dla braku dowodów czynu, a nie z pomiędzy państwami Środkowej Europy i stworzy powodu niesłuszności samego zarzutu, uznanego potężną zaporę dla zachłannej polityki. Wyzwole¬ w ten sposób za wiarogodny i możliwy przez wła¬ nie Litwy, Łotwy, Finlandji i Ukrainy z niewoli ro¬ dze rosyjskie. syjskiej wzmocni tymbardziej tę zaporę, gdyż te Stwierdzamy, że obecne ograniczenia względem narody wraz z Polską we własnym interesie będą żydów w Królestwie Polskim w zaborze rosyjskim dążyć do utrwalenia pokoju i będą szerzyć ideję Sta¬ są krzyczącym bezprawiem, złamaniem przez Rosję nów Zjednoczonych Europy. prawa z roku 1862', przeprowadzonego staraniem po¬ Ze wszech miar więc wypowiadamy się za pro¬ laków, a zapewniającego żydom równouprawnie¬ pozycją kongresmana Londona. Wyrażamy jedy¬ nie. nie wątpliwość co do urzeczywistnienia pierwszego Oświadczamy, że najwyższa obecnie władza w punktu jego rezolucji — to jest przedwstępnej ewa¬ Polsce, Naczelny Komitet Narodowy, który stwo¬ kuacji zajętych tery tor j ów. Przy ogólnej wzajem¬ rzył Legjony Polskie, walczące przeciw Rosji, wy¬ nej niewierze i złej woli u stron walczących wątpić powiedział się za zupełnym równouprawnieniem w to należy. żydów w przyszłej Polsce. Podkreślamy, że w skład Wyraziliśmy już powyżej nasze zdanie co do tego Komitetu wchodzą również i żydzi. W wol¬ punktu drugiego, t. j. wyzwolenia uciśnionych naro¬ nej Polsce każdy żyd będzie korzystać z tych sa¬ dów. mych praw, jakie ma obecnie w wolnej Ameryce. Co do punktu trzeciego, mianowicie plebiscytu W wolnej Warszawie będzie miał tesame prawa, ja¬ w Alzacji-Lotaryngji, Polsce i Finlandji, mającego kimi cieszy się obecnie w wolnym New Yorku, li¬ rozstrzygnąć o 'formie ich przyszłego ustroju pań¬ czącym procentowo tyluż żydów co i Warszawa, a stwowego zastrzec się musimy, że plebiscyt może ilościowo pięć razy więcej. być dokonany jedynie po usunięciu dotychczaso¬ Uznanie zasad wyrażonych w rezolucji kon¬ wych władz państwowych z powyższych terytorjów gresmana Londona przez Kongres Stanów Zjedno¬ i pod kierunkiem komisji z łona państw neutralnych czonych i przyłączenie się do tej rezolucji reszty 13 Strona 20 państw neutralnych 'będzie mądrą i skuteczną de¬ zbrojna narodowa może zapewnić każdemu naro¬ monstracją pokojową. Samo proklamowanie tych dowi jego niepodległość. Dlatego też nie jesteśmy zasad przez Stany Zjednoczone, nawet bez przy¬ skłonni do zbyt optymistycznych oczekiwań łączenia się innych państw powinno skłonić pań¬ (ćjpes) względem roli państw neutralnych przy stwa wojujące, przynajmniej niektóre, do pewnego zawarciu pokoju, o ile państwa te żądań swych si¬ rozważenia tych zasad. Zgoda na wolność mórz łą nie poprą. Nawet tak potężne państwo, jak Sta¬ przynajmniej ze strony jednej z grup wojujących, ny Zjednoczone, nie mogło nic dokonać, gdy wbrew lub ogłoszenie przez .tę albo drugą grupę niepod¬ wszelkim międzynarodowym umowom, z pogwał¬ ległości Polski dokonane jeszcze przed zawiesze¬ ceniem wszelkich zasad ludzkości i sprawiedliwo¬ niem kroków wojennych, wyjaśniłoby cele wojny i ści, rządy angielski i rosyjski postanowiły wygło¬ perspektywy pokoju. Dyplomatyczne zabiegi no dzić Polskę i sprzeciwiły się szlachetnym zamiarom dworach europejskich przeproawdzone przez Stany Ameryki niesienia pomocy ginącej z głodu ludno¬ Zjednoczone, a oparte na zasadach rezolucji kon- ści, podając za pozór, że niemcy dokonywują w gresmana Londona i odpowiedzi na nie mocarstw Polsce rekwizycji, kiedy też same rządy zgadzają interesowanych niechybnie wyjaśnią sytuację i się na rekwizycje niemieckie w północnej Francji, przez to zbliżą szanse pokoju”. zajętej przez wojska niemieckie, i zezwalają na dowóz żywności z Ameryki.. Usiłowania prezyden¬ ta Wilsona, spełzły na niczym. Przed rządem ame¬ Zjazdy Towarzystw rykańskim stanęły dwie drogi: jedna, zgodzić się Pokojowych milcząco na podeptanie umów międzynarodowych przez gabinety londyński i petrogradzki, druga zaś, Co kilka miesięcy ogłasza się w Ameryce zja¬ domagać się od Anglji i Rosji dotrzymania umów zdy towarzystw pokojowych. W niektórych z nich międynarodowych grożąc użyciem siły, jak ongi braliśmy udział. W czerwcu 1916 odbył się w Wa¬ w sprawie Kuby przeciw Hiszpanji. — Rezultatem szyngtonie zjazd Ligi, zwołanej przez byłego pre¬ działalności Anglji i Rosji jest fakt straszliwy, we¬ zydenta Stanów Zjednoczonych p. W. H. Tafta, pod dług świadectwa sędziego Ben Lindsey’a, że w Pol- . nazwą “League to enforce the Peace”. Komisja sce niema już dzieci poniżej lat sześciu. Sprawa po¬ Poufna delegowała na Zjazd dr. K. Żurawskiego i mocy dla Polski najwyraźniej wykazała, że naj¬ dr. E. Korwina-Lewińskiego, sekretarza Akademji bardziej postępowe mocarstwo, jak Anglja, ponad Medycznej w New Yorku. — Zjazd nie wyszedł po¬ wszelkie ludzkie uczucia stawia własny interes, i za ogólne rozprawy. wtedy tylko skłonna jest do humanitarnych uczuć, W dniach 10 i 11 grudnia obradował Komitet o ile będzie zmuszona do tego przez siłę zbrojną. Amerykańskiej Delegacji Kobiet na Kongres Po¬ Widzimy to także na przykładzie Grecji, którą kojowy. W obradach wziął udział z naszej strony czwórporozumienie chce zmusić do przyjęcia udzia¬ Dr. K. Żurawski, który przedłożył następujący me- łu w wojnie wbrew neutralności zapowiedzianej morjał w imieniu K. O N.: przez Grecję. Rezultatem tego anarchja zupełna. Komitet Obrony Narodowej (Polish National O ile jednak sceptycznie zapatrujemy się na Defense Committee) w Ameryce został zorgani¬ znaczenie neutralnych państw przy zawieraniu zowany w 1912 roku, w celu niesienia pomocy ru¬ (pokoju, o tyle cenimy wysoko znaczenie propa¬ chowi niepodległościowemu w Polsce, dążącemu do gandy . idejowej wśród mas ludności, a zwłaszcza odbudowania państwa polskiego. Witamy więc z w tej formie, jaką proponuje American Delegation radością organizację kobiet amerykańskich, która to the Cbńgress — after the war of the Internatio¬ zwołując dzisiejszą konferencję za zadanie swe po¬ nal Committee of the Women for permanent stawiła ‘To develop through the American repre- peace”. Rosnący stale dobroczynny wpływ kobiet sentatives of the oppressed or dependent nationa- na życie społeczne narodów, energja ich i pełna po¬ lities an American international policy with ref- święcenia praca musi przynieść owoce Postano¬ erence to- these nationalities”. wienie przez Komitet Urządzający, że “this confe- Przede wszystkim jednak musimy podkreślić rence is called in recognition of the need of deve- jedno. Znając dokładnie europejskie stosunki, by¬ loping an American opinion on the ąuestion of the liśmy i jesteśmy przeświadczeni, że jedynie siła Rights of the oppressed or dependent nationali- 14