Strona 1 do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Copyright ciężkich uszkodzeń ciała. cowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie – co drugi poszkodowany doznaje liwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pra- prac na wysokości – zastosowanie balustrad jest niemoż- © – co trzeci poszkodowany traci życie, Jeżeli – ze względu na rodzaj i warunki wykonywania Główny Inspektorat Pracy, 2007 ‹ w budownictwie ciężkich uszkodzeń ciała; nięcie osób. być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypad- – co trzeci poszkodowany doznaje wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna – co piąty poszkodowany traci życie, i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie ‹ w całej gospodarce narodowej o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą nych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników padkach przy pracy: dy składające się z poręczy ochronnych umieszczo- Spośród ogółu poszkodowanych wy- zainstalowane balustra- powinny być TRAGICZNA STATYSTYKA przejścia cych jako niach służą- na powierzch- pracownicy, lub mogą przebywać z wykonywaną pracą na których w związku mem podłogi lub ziemi, powyżej 1 m nad pozio- wzniesionych na wysokość Na powierzchniach dzenia, na którym stoi. ręcz balustrady lub obrys urzą- nika do wychylania się poza po- w sposób niezmuszający pracow- być organizowane i wykonywane Prace na wysokości powinny ce pracownika przed upadkiem. konstrukcje lub urządzenia chronią- ‹ wyposażona jest w inne stałe oszklonymi, najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami ‹ osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co je, jeżeli powierzchnia ta: wierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajdu- Nie zalicza się do prac na wysokości pracy na po- mniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. wierzchni znajdującej się na wysokości co naj- Pracą na wysokości jest praca wykonywana na po- Akrobaci? PRACA NA WYSOKOŚCI NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY ZAPOBIEGANIE UPADKOM UPADKÓW Z WYSOKOŚCI – WSKAZÓWKI Do najczęstszych przyczyn upadków ludzi z wysoko- W celu zapobiegania upadkom z wysokości: ści należą: ‹ uzyskaj jak najwięcej informacji na temat „co lu- ‹ niska świadomość zagrożenia, dzie robią źle i dlaczego”, ‹ brak systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy ‹ analizuj okoliczności i przyczyny wypadków w firmie lub nieupewnienie się, czy sys- przy pracach na wysokości, również tych, które miały tem został wdrożony i funkcjonuje, miejsce w innych firmach, ‹ rozpoczynanie pracy na wysoko- ‹ korzystaj z doświadczeń ludzi bezpośrednio wy- ści bez szczegółowego jej zaplanowania, konujących lub nadzorujących prace na wysokości. ‹ niedostateczne informowanie pra- cowników o zagrożeniach, m. in. niedo- Ramowy schemat działań ilustruje tabela. starczanie im stosownych instrukcji i nieprowadzenie szkoleń, Identyfikacja czynności i środków ostrożności Czy praca na wysokości (szczególnie większej niż 2 m) UWAGA! jest zidentyfikowana? Czy pracownicy znają niezbędne środki ostrożności? Czy miejsca niebezpieczne są dostatecznie oznako- ROBOTY wane? Dobór, używanie i utrzymanie sprzętu NA WYSOKOŚCI chroniącego przed upadkiem z wysokości Czy zaopatrzenie w sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości jest wystarczające? ‹ niedostateczny nadzór nad wyko- ZASADY POSTĘPOWANIA Czy posiadany sprzęt jest właściwie utrzymany? nywaniem prac na wysokości, ‹ niewyposażanie pracowników, Czy pracownicy stosują sprzęt ochronny? Przy pracach na wysokości przestrzegaj następu- stosownie do rodzaju prac wykonywa- System informowania i kontroli jących zasad: nych na wysokości, w sprzęt chroniący ‹ Nie rozpoczynaj pracy na wysokości bez dokład- przed upadkiem, Czy kadra kierownicza wie, jak przedstawić podległym nego jej zaplanowania. ‹ nieużywanie lub nieprawidłowe pracownikom zagrożenia związane z pracą na wysoko- ‹ Upewnij się, czy rozważono wszystkie możliwe używanie przez pracowników sprzętu ści oraz kontrolować ich pracę? okoliczności, które mogą stanowić zagrożenie. ochronnego. ‹ W żadnym przypadku nie lekceważ zagrożenia. Proste środki, typu „zachować szczególną ostrożność”, są zwykle niewystarczające. Najczęstszymi przyczynami wypadków przy pracy ‹ Zawsze przeanalizuj, czy są bezpieczniejsze meto- związanych z upadkiem z wysokości są: dy wykonania danej pracy. z niewłaściwe zachowanie się pracowników ‹ Używaj wyłącznie sprawnego sprzętu ochronnego podczas pracy, spowodowane brakiem szko- dostosowanego do specyfiki pracy na wysokości. leń z zakresu bhp, ‹ Nigdy nie dopuszczaj do stosowania drabin w sy- z brak lub zły stan techniczny urządzeń tuacji, gdy pracę można wykonać przy użyciu innych ochronnych, urządzeń, np. podestów, schodków przystawnych, narzę- z niewłaściwa organizacja i koordynacja dzi o odpowiednio długich uchwytach. robót, ‹ Upewnij się, czy pracownicy umieją posługiwać się przydzielonym sprzętem ochronnym. z tolerowanie przez bezpośredni nadzór ‹ Upewnij się, czy praca na wysokości jest właściwie odstępstw od podstawowych zasad bhp. nadzorowana. Strona 2 ZASADY BEZPIECZEÑSTWA PRACY NA WYSOKOŒCI OBOWIĄZKI PRACODAWCY PRACA NA DRABINACH PRZENOŚNYCH PRACA NA KLAMRACH I INNYCH PODWYŻSZENIACH Prace na wysokości zaliczane są do prac szczególnie Przy używaniu drabin przenośnych niedopuszczalne niebezpiecznych. jest w szczególności: Przy pracach na klamrach i innych podwyższeniach Każdy przedsiębiorca budowlany (pracodawca), reali- ‹ stosowanie drabin uszkodzonych, nieprzeznaczonych do pobytu ludzi, na wysokości zujący prace szczególnie niebezpieczne, ma obowiązek ‹ stosowanie drabiny jako drogi stałego transportu, do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi, kiedy prace te ustalić i aktualizować wykaz tych prac występujących a także do przenoszenia ciężarów o masie powyżej 10 kg, nie wymagają od pracownika wychylania się poza obrys w jego zakładzie pracy, a zwłaszcza: ‹ używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej, urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wy- ‹ zapewnić bezpośredni nadzór wyznaczonych ‹ opieranie drabiny przystawnej o śliskie płaszczy- muszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, osób nad tymi pracami. Mogą to być na przykład kierow- zny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy materia- należy zapewnić, aby: nicy budów lub określonych robót, posiadający uprawnie- łów niezapewniające stabilności drabiny, ‹ klamry, pomosty i inne urządzenia były stabilne nia do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w bu- ‹ stawianie drabiny przed zamkniętymi drzwiami, je- i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położe- downictwie; żeli nie są one zamknięte na klucz od strony ustawianej nia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewi- – zagwarantować asekurację osób wykonujących prace drabiny, dywane obciążenie, szczególnie niebezpieczne przez innych pracowników, ‹ ustawianie drabin na niestabilnym podłożu oraz ‹ pomost roboczy spełniał następujące wymagania: którzy bezpośrednio prac tych nie wykonują, w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn i innych urządzeń – powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca – wyposażyć pracowników w środki ochrony indywidu- – w sposób stwarzający zagrożenie dla pracowników uży- dla pracowników, narzędzi oraz niezbędnych materiałów, alnej dobrane do rodzaju wykonywanej pracy oraz mogą- wających drabiny, – podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umo- cych się zaktywizować zagrożeń (np. sprzęt chroniący ‹ przenoszenie drabiny o długości powyżej 4 m cowana do elementów konstrukcyjnych pomostu, przed upadkiem z wysokości) oraz przeszkolić pracowni- przez jedną osobę. – w widocznym miejscu pomostu powinny być ków w zakresie posługiwania się tymi środkami, Drabina przystawna powinna wystawać ponad po- umieszczone czytelne informacje mówiące o wielkości do- – wprowadzić urządzenia ochronne, np. osłony (barie- wierzchnię, na którą prowadzi, co najmniej 0,75 m, a kąt puszczalnego obciążenia. ry) miejsc niebezpiecznych, oznakowanie stref i miejsc jej nachylenia powinien wynosić od 65° do 75°. niebezpiecznych (np. otwory w stropach, sufitach, otwo- Należy przestrzegać następujących wymagań doty- ry okienne bez stolarki budowlanej). czących prac z użyciem drabin: ‹ przeprowadzić instruktaż pracowników, który ‹ dopuszcza się wykonywanie robót malarskich powinien uwzględniać przede wszystkim: przy użyciu drabin rozstawnych tylko do wysokości nie- – imienny podział pracy, przekraczającej 4 m od poziomu podłogi, – kolejność wykonywania zadań, ‹ drabina bez pałąków, której długość przekra- – wymagania bhp przy poszczególnych czynnościach. cza 4 m, przed podniesieniem lub zamontowaniem powin- na być wyposażona w prowadnicę pionową, umożliwiają- cą założenie urządzenia samohamującego, połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa, ‹ osoby korzystające z drabin linowych powinny być dodatkowo zabezpieczone przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej nieza- leżnie od lin nośnych drabiny, ‹ wykonywanie robót murarskich i tynkarskich z dra- bin przystawnych jest zabronione, ‹ roboty ciesielskie z drabin można wykonywać wy- łącznie do wysokości 3 m. Rodzaj drabiny przenośnej należy dostosować do specyfiki miejsca pracy. PRACA NA RUSZTOWANIACH I RUCHOMYCH PRACA NA SŁUPACH, MASZTACH, ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ PODESTACH ROBOCZYCH KONSTRUKCJACH WIEŻOWYCH, KOMINACH, KONSTRUKCJACH BUDOWLANYCH BEZ STROPÓW Pracodawca jest obowiązany: Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być ‹ dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki wykonywane zgodnie z dokumentacją producenta albo Jeżeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychyle- ochrony indywidualnej zabezpieczające przed upadkiem projektem indywidualnym. nia się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym z wysokości, Rusztowania należy ustawiać na podłożu ustabili- stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała ‹ informować pracowników o sposobach posługiwa- zowanym i wyprofilowanym, ze spadkiem umożliwia- grożącej upadkiem z wysokości, należy w szczególności: nia się tymi środkami. jącym odpływ wód opadowych. Liczbę i rozmieszcze- Przy wykonywaniu prac na wysokości należy wyposa- nie zakotwień rusztowania oraz wielkość siły kotwią- żyć pracowników przede wszystkim w hełmy ochronne cej należy określić w projekcie rusztowania lub doku- oraz sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości. mentacji producenta. Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości Na rusztowaniu lub ruchomym podeście roboczym powinna być umieszczona tablica określająca: Skuteczność środków ochrony indywidualnej, w tym ‹ wykonawcę montażu rusztowania lub ruchomego sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, uwa- podestu roboczego z podaniem imienia i nazwiska albo runkowana jest przede wszystkim: nazwy oraz numeru telefonu; ‹ właściwym doborem sprzętu ze względu na specy- ‹ dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji fikę i warunki, w jakich wykonywana jest praca, rusztowania lub ruchomego podestu roboczego. ‹ bezwzględną, pełną sprawnością sprzętu, Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny: ‹ umiejętnością posługiwania się przez pracowników ‹ posiadać pomost o powierzchni roboczej wystar- przydzielonym sprzętem. czającej dla osób wykonujących roboty oraz do składo- Podstawowe rodzaje sprzętu chroniącego przed upad- wania narzędzi i niezbędnej ilości materiałów; kiem pracownika z wysokości to: urządzenia do opusz- ‹ posiadać stabilną konstrukcję dostosowaną czania, urządzenia samozaciskowe ze sztywną lub giętką do przeniesienia obciążeń; prowadnicą, linki bezpieczeństwa, amortyzatory, urządze- ‹ posiadać poręcz ochronną i piony komunikacyjne. nia samohamowne. Uwaga! Osoby zatrudnione przy montażu i demonta- żu rusztowań oraz ruchomych podestów roboczych po- winny posiadać wymagane uprawnienia. Montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań i ru- chomych podestów roboczych są zabronione: ‹ jeżeli o zmroku nie zapewniono oświetlenia zapew- a. przed rozpoczęciem prac sprawdzić: niającego dobrą widoczność; ‹ stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na któ- ‹ w czasie gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu rych mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, oraz gołoledzi; wytrzymałość na przewidywane obciążenie, ‹ w czasie burzy lub wiatru o prędkości przekracza- ‹ zabezpieczenie przed nieprzewidywaną zmianą jącej 10 m/s. położenia, Użytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokona- ‹ stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub niu jego odbioru przez kierownika budowy lub uprawnioną urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpie- osobę. Odbiór rusztowania potwierdza się wpisem w dzien- czeństwa, niku budowy lub w protokole odbioru technicznego. b. podczas pracy zapewnić stosowanie: Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny ‹ odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac być każdorazowo sprawdzane przez kierownika budo- sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, takie- wy lub uprawnioną osobę: po silnym wietrze, opadach go jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa atmosferycznych, po przerwach roboczych dłuższych przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki niż 10 dni oraz okresowo, nie rzadziej niż raz w mie- bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podpar- siącu. Zakres czynności objętych kontrolą określa in- ciu – na słupach, masztach itp.), strukcja producenta lub projekt indywidualny. ‹ hełmów ochronnych. Strona 3 do rodzaju i warunków wykonywania pracy. ciężkich uszkodzeń ciała. cowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie Copyright – co drugi poszkodowany doznaje liwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pra- © prac na wysokości – zastosowanie balustrad jest niemoż- – co trzeci poszkodowany traci życie, Jeżeli – ze względu na rodzaj i warunki wykonywania ‹ w budownictwie ciężkich uszkodzeń ciała; nięcie osób. być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypad- – co trzeci poszkodowany doznaje wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna – co piąty poszkodowany traci życie, i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie ‹ w całej gospodarce narodowej o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą nych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników padkach przy pracy: dy składające się z poręczy ochronnych umieszczo- Główny Inspektorat Pracy, 2007 Spośród ogółu poszkodowanych wy- zainstalowane balustra- powinny być TRAGICZNA STATYSTYKA przejścia cych jako niach służą- na powierzch- pracownicy, lub mogą przebywać z wykonywaną pracą na których w związku mem podłogi lub ziemi, powyżej 1 m nad pozio- wzniesionych na wysokość Na powierzchniach dzenia, na którym stoi. ręcz balustrady lub obrys urzą- nika do wychylania się poza po- w sposób niezmuszający pracow- być organizowane i wykonywane Prace na wysokości powinny ce pracownika przed upadkiem. konstrukcje lub urządzenia chronią- ‹ wyposażona jest w inne stałe oszklonymi, najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami ‹ osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co je, jeżeli powierzchnia ta: wierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajdu- Nie zalicza się do prac na wysokości pracy na po- mniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. wierzchni znajdującej się na wysokości co naj- Pracą na wysokości jest praca wykonywana na po- Akrobaci? PRACA NA WYSOKOŚCI NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY ZAPOBIEGANIE UPADKOM UPADKÓW Z WYSOKOŚCI – WSKAZÓWKI Do najczęstszych przyczyn upadków ludzi z wysoko- W celu zapobiegania upadkom z wysokości: ści należą: ‹ uzyskaj jak najwięcej informacji na temat „co lu- ‹ niska świadomość zagrożenia, dzie robią źle i dlaczego”, ‹ brak systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy ‹ analizuj okoliczności i przyczyny wypadków w firmie lub nieupewnienie się, czy sys- przy pracach na wysokości, również tych, które miały tem został wdrożony i funkcjonuje, miejsce w innych firmach, ‹ rozpoczynanie pracy na wysoko- ‹ korzystaj z doświadczeń ludzi bezpośrednio wy- ści bez szczegółowego jej zaplanowania, konujących lub nadzorujących prace na wysokości. ‹ niedostateczne informowanie pra- cowników o zagrożeniach, m. in. niedo- Ramowy schemat działań ilustruje tabela. starczanie im stosownych instrukcji i nieprowadzenie szkoleń, Identyfikacja czynności i środków ostrożności Czy praca na wysokości (szczególnie większej niż 2 m) jest zidentyfikowana? UWAGA! Czy pracownicy znają niezbędne środki ostrożności? Czy miejsca niebezpieczne są dostatecznie oznako- wane? ROBOTY Dobór, używanie i utrzymanie sprzętu NA WYSOKOŚCI chroniącego przed upadkiem z wysokości Czy zaopatrzenie w sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości jest wystarczające? ‹ niedostateczny nadzór nad wyko- Czy posiadany sprzęt jest właściwie utrzymany? ZASADY POSTĘPOWANIA nywaniem prac na wysokości, ‹ niewyposażanie pracowników, Czy pracownicy stosują sprzęt ochronny? Przy pracach na wysokości przestrzegaj następu- stosownie do rodzaju prac wykonywa- System informowania i kontroli jących zasad: nych na wysokości, w sprzęt chroniący ‹ Nie rozpoczynaj pracy na wysokości bez dokład- przed upadkiem, Czy kadra kierownicza wie, jak przedstawić podległym nego jej zaplanowania. ‹ nieużywanie lub nieprawidłowe pracownikom zagrożenia związane z pracą na wysoko- ‹ Upewnij się, czy rozważono wszystkie możliwe używanie przez pracowników sprzętu ści oraz kontrolować ich pracę? okoliczności, które mogą stanowić zagrożenie. ochronnego. ‹ W żadnym przypadku nie lekceważ zagrożenia. Proste środki, typu „zachować szczególną ostrożność”, są zwykle niewystarczające. Najczęstszymi przyczynami wypadków przy pracy ‹ Zawsze przeanalizuj, czy są bezpieczniejsze meto- związanych z upadkiem z wysokości są: dy wykonania danej pracy. z niewłaściwe zachowanie się pracowników ‹ Używaj wyłącznie sprawnego sprzętu ochronnego podczas pracy, spowodowane brakiem szko- dostosowanego do specyfiki pracy na wysokości. leń z zakresu bhp, ‹ Nigdy nie dopuszczaj do stosowania drabin w sy- z brak lub zły stan techniczny urządzeń tuacji, gdy pracę można wykonać przy użyciu innych ochronnych, urządzeń, np. podestów, schodków przystawnych, narzę- z niewłaściwa organizacja i koordynacja dzi o odpowiednio długich uchwytach. robót, ‹ Upewnij się, czy pracownicy umieją posługiwać się przydzielonym sprzętem ochronnym. z tolerowanie przez bezpośredni nadzór ‹ Upewnij się, czy praca na wysokości jest właściwie odstępstw od podstawowych zasad bhp. nadzorowana.