Autor: Umberto Eco Tytu�: Konkursy na kierownika katedry. Ze zbioru: Dariusz Najmniejszy Prze�o�y�: Adam Szymanowski Opracowa�: Sebastian Buczy�ski Konkurs z zakresu filozofii moralno�ci /rok 380 a.C. / Ze wzgl�du na to, �e chodzi o dyscyplin� now�, cz�onk�w komisji wylosowano spo�r�d os�b zajmuj�cych si� naukami humanistycznymi i przyrodniczymi. W zwi�zku z tym w sk�ad komisji weszli: Ksenofont (kultury wschodnie), Fryne (anatomia por�wnawcza), Hermogenes (j�zykoznawstwo). Kriton (filozofia prawa). Alcybiades (neurochirurgia Herm). Do konkursu stan�li nast�puj�cy kandydaci: Sokrates z Aten, Eubulides z Miletu, Antystenes z Aten. Sokrates. Komisja uzna�a wybitne talenty spekulatywne i pedagogiczne kandydata, kt�remu trzech cz�onk�w komisji zawdzi�cza, wed�ug ich w�asnych s��w, wiele informacji udzielonych osobi�cie. Jednak kandydat nie przedstawi� �adnej publikacji. Z tego powodu nie mo�e by� brany pod uwag� w niniejszym konkursie. Eubulides. Kandydat przedstawi� warto�ciow� rozpraw� na temat technik sorites oraz �kupy�. S� to jednak badania o charakterze logicznym, nie mo�emy wi�c bra� ich pod uwag� w niniejszym konkursie. Antystenes. Kandydat przedstawi� solidna prac� na temat natury zwierz�t. Wprawdzie praca stanowi wk�ad w nauki przyrodnicze, ale zawiera tez wiele uwag odnosz�cych si� do moralno�ci. Co wi�cej, wybitnie etyczny charakter ma tekst o Heraklesie, gdzie s�awny bohater zosta� uznany za symbol �ycia m�drca, kt�ry opanowuje rozkosze i cierpienia i w obu przypadkach utwierdza si�� swojej duszy. Zdaniem trzech cz�onk�w komisji tekst jest niezwykle oryginalnym wk�adem w badania nad �wiatem etycznym Heraklesa. Uwzgl�dniaj�c powy�sze, komisja klasyfikuje kandydat�w w nast�puj�cy spos�b: 1. Antystenes z Aten Konkurs w dziedzinie kosmologii og�lnej /1320/ Komisja: Guinicelli (literatura w�oska), Hubertyn z Csale (mistyka franciszka�ska), Bernard Gui (prawo karne), Giovanni Villani (historia wsp�czesna), Marsyliusz z Padwy (nauki polityczne). Do konkursu zg�osili si� nast�puj�cy kandydaci: Alighieri Dante, D`Ascoli Cecco, D`Arezzo Ristoro. Dante Alighieri. Kandydat przedstawi� seri� prac o najrozmaitszym charakterze, ale tylko niekt�re z nich maj� bezpo�redni zwi�zek z kosmologi�. Paru cz�onk�w komisji zwr�ci�o uwag� na to, �e kandydatowi nie wychodzi zgo�a na dobre pewnego rodzaju eklektyzm (badania z zakresu j�zykoznawstwa og�lnego, filozofii politycznej, literatury por�wnawczej), widoczny tak�e w pracach, kt�re lepiej pasuj� do dyscypliny obj�tej niniejszym konkursem. Rozpatrzyli�my wnikliwie dzie�o nosz�ce tytu� Biesiada, kt�rego jedna cze�� omawia niezaprzeczalnie porz�dek sfer niebieskich w powi�zaniu z rozmaitymi dziedzinami nauki i w kt�rych mo�na znale�� fragmenty charakteryzuj�ce si� wielk� oryginalno�ci� naukow�. Nie mo�na jednak przemilcze� faktu, �e ta chwalebna r�norodno�� interesuj�cych i b�yskotliwych uwag zosta�a w��czona w kontekst ma�o maj�cy wsp�lnego z rzeczywisto�ci�, gdzie� w po�owie drogi mi�dzy rozpraw� naukow� a dzie�em literackim. Interesuj�ce aspekty kosmologii og�lnej mo�na wytropi� w dziele Komedia, kt�re kandydat przedstawi� komisji, chocia� nie zosta�o dotychczas opublikowane, co nakazuje nam uzna� je za �korekt� wydawnicz��. Trzeba poza tym podkre�li� fakt, �e najbardziej znamienne dla tego dzie�a nie s� fragmenty po�wiecone kosmologii, lecz te o charakterze narracyjnym i dramatycznym, a wi�c nie maj�cym ni� wsp�lnego z zakresem niniejszego konkursu (mi�dzy innymi dlatego, ze zosta�a napisana po �acinie, a wiec w j�zyku obowi�zuj�cym w publikacjach naukowych) jest Quaestio de aqua et terra. Rozprawa odznacza si� solidno�ci� spekulacji i pewn� oryginalno�ci� naukow�, aczkolwiek przeciwko niej przemawia zbytnia kr�tko�� tekstu. Kandydat nada� jej pod tytu� de forma et situ duorum elemetorum i rozwa�a, streszczaj�c jego my�li w paru s�owach, czy woda w obr�bie swej sfery, a zatem na swym naturalnym kr�gu, znajduje si� w jakim� miejscu wy�ej ni�li wynurzaj�ca si� z niej ziemia. Kandydat sk�ania si� ku odpowiedzi negatywnej i na poparcie swojego pogl�du przytacza spor� gar�� argument�w. Jeden z cz�onk�w komisji zwr�ci� nam uwag�, ze tez� t� podwa�aj� badania przeprowadzone ostatnio przez uczonych holenderskich, ale inni kandydaci twierdz�, ze tego rodzaju kontrdowody empiryczne nie wnosz� niczego nowego do dyscypliny teoretycznej, jak� jest kosmologia og�lna . Nie mo�na przy tym nie zauwa�a�, �e kandydat, przez jawne zaniechanie, bada tylko dwa z czterech �ywio��w kanonicznych (wod� i ziemi�), nie po�wi�caj�c nale�ytej uwagi powietrzu i ogniowi, a przecie� kosmologia og�lna to dyscyplina, kt�ra bada globaln� struktur� znanego �wiata. Cecco D`Ascoli. Kandydat, znany mi�dzy innymi ze swojego zainteresowania magi�, przedstawi� tylko jedno dzie�o, ale za to imponuj�cej obj�to�ci, L`Acerba, w kt�rym omawia sfery niebieskie i ich wp�yw, dusze, cnot�, w�a�ciwo�ci kamieni i zwierz�t, a tak�e kwestie dotycz�ce innych zjawisk naturalnych. Praca �wiadczy o du�ym zmy�le obserwacji zjawisk z �ycia zwierz�cego i �wiata niebia�skiego, a poza tym obfituje w informacje o charakterze encyklopedycznym. Kandydat dokona� przegl�du ca�ej literatury na ten temat, nierzadko przekuwaj�c j� w oryginalny spos�b, nie szcz�dz�c przy tym cierpkich s��w i nie hamuj�c irytacji. W sumie jednak rzuca si� w oczy brak systematyczno�ci, kt�ra sprawia, �e trudno w tym dziele odszuka� potrzebn� informacj�. Ristro D`Arezzo. Kandydat przedstawi� jedn� prac� w dw�ch ksi�gach, odznaczaj�c� si� imponuj�c� sumienno�ci�, La composizione del mondo. O tym dziele mo�na bez wahania powiedzie�, ze jest to w pe�nym tego s�owa znaczeniu traktat z zakresu kosmologii astronomicznej i geografii; gwiazdy, planety, miara czasu, pory roku i tak dalej zosta�y om�wione obszernie w tomie pierwszym, drugi za� zajmuje si� racj� bytu �wiata, zodiakiem i kometami, przyczyn� rozmaito�ci deszcz�w, ciep�ej albo zimnej pogody, pochodzenia gor�cych �r�de�, �niegu; to wyliczenie nie powinno przes�ania� nam solidno�ci i systematyczno�ci dzie�a, ukazuje jednak rozleg�o�� horyzont�w i wszechstronno��. Napisane jest j�zykiem �ywym i zrozumia�ym, wskazuje na wybitne zdolno�ci i klarown� �wiadomo�� granic dyscypliny b�d�cej przedmiotem niniejszego konkursu. Warto podkre�li� wielk� oryginalno�� naukowa, doskonale widoczna przy okazji spostrze�e� dotycz�cych jaski� i tworzenia si� szronu, a wynikaj�cych bez w�tpliwo�ci z d�ugotrwa�ych i metodycznych bada�. W zwi�zku z powy�szym komisja ustala nast�puj�c� klasyfikacj� kandydat�w: 1.D`Arezzo Ristoro; 2.D`Ascoli Cecco; 3.Dante Alighieri. Konkurs z zakresu estetyki (1732) W sk�ad komisji weszli: Carlo Innocenzo Frugoni (literatura w�oska), Tomasso Ceva (filozofia), Girolamo Tagliazucchi (estetyka), Scipione Maffei (literatura w�oska), Anton Maria Salvini (literatura w�oska) Nap�yn�y zg�oszenia nast�puj�cych kandydat�w: Muratori Ludovico Atonio, Vico Giambattista, Ettorri Camillo, Becelli Giulio Cesare. Ludovico Antonino Muratori. Kandydat przedstawi� imponuj�cy zestaw dzie� z rozmaitych dyscyplin, wi�kszo�ci o charakterze historyczno-filologicznym, a zatem nie maj�cych nic wsp�lnego z niniejszym konkursem. W dniu zamkni�cia zg�oszenia doda� jednak dwa dzie�a z zakresu estetyki teoretycznej, Della perfetta poesia italiana oraz Riflessioni sopra di buon gusto nelle scienze e nella arti. W pierwszym z tych traktat�w wychodzi od plato�skich hipotez Graviny i wyznacza sztuce miejsce i funkcje w obr�bie dokona� duchowych. Omawia stanowisko plato�skie w zestawieniu ze stanowiskiem horacja�skim i pr�buje pogodzi� literacki epikureizm z etycznym idealizmem. Je�li chodzi o g��bokie i dobrze udokumentowane refleksje na temat dobrego smaku, kandydat wypracowa� oryginaln� koncepcj� smaku jako �wiadomo�ci etycznej i spo�ecznej. My�l ta by�a z reszt� rozwini�ta w poprzedniej pracy, I primi disegni della repubblica letteraria, w kt�rej dokonano przenikliwego rozr�nienia miedzy poezj�, tym dziewiczym kwiatem �ycia duchowego, a prawdziw� literatur�, g��boko powi�zan� z ludzko�ci� i jej dziejami. Praca kandydata jest solidna, dobrze uargumentowana i oryginalna pod wzgl�dem naukowym, aczkolwiek estetyka jawi si� w niej jako dziedzina uboczna w obr�bie szerszych zainteresowa�, kt�re lepiej mie�ci�y si� w obszarze filologii roma�skiej. Giambattista Vico. Kandydat stan�� do konkursu maj�c ju� w dorobku d�ug� karier� pedagogiczn� w charakterze profesora tymczasowego i szereg opublikowanych dzie� na najrozmaitsze tematy, trudnych do sklasyfikowania z akademickiego punktu widzenia (od rozprawek medycznych do bada nad wiedz� starow�osk�). Dzie�o, kt�re przedstawi� do konkursu z zakresu estetyki, to Scienze Nuova, wydane dwukrotnie wci�gu niewielu lat, przy czym za drugim razem przeredagowane (zdaniem dw�ch cz�onk�w komisji na nie korzy�� kandydata przemawia to, �e przedstawi� do konkursu obie wersje, wskutek czego nie wiadomo jakie, s� jego rzeczywiste i ostateczne pogl�dy). Powy�sza praca, imponuj�ca sumienno�ci� i bogactwem tematycznym, budzi jednak zastrze�enia, gdy� jest zbyt zagmatwana i nie poddaje si� klasyfikacji. Mamy tu hostogiografi�, mitologi�, antropologi� og�ln�, histori� filozofii, literatur� greck� i �aci�sk�, filozofi� polityki i wiele innych dziedzin; w swych zaletach i wadach jest �wiadectwem zach�anno�ci autora na wiedz�, jego ciekawo�ci, skrywanej pod zas�on� j�zyka z ca�ej pewno�ci niezbyt klarownego. Bezsprzecznie cz�� dorobku jest po�wi�cona zagadnieniom z zakresu estetyki (mo�na tu przytoczy� interesuj�ce rozdzia�y ksi�gi drugiej i trzeciej, gdzie autor zajmuje si� metafizyk� i logik� poetyck�, kosmografia i astronomi� poetyck�, chronologi� i geografi� poetyck�), ale ju� z tego wyliczenia wida� jasno, �e zamiast wskaza� granice terytorium estetyki, rozszerza si� je tak, by obj�y wszystko, przez co omawiana dziedzina traci swoj� subteln� specyfik�. Z tego nat�oku danych, z tej nadobfito�ci przenikliwych spojrze�, gdzie jednak przeskakuje si� na paru stronicach od poezji homeryckiej do medali i emblemat�w, wy�ania si� co� w rodzaju og�lnej wizji estetycznej, sprowadzaj�cej si� mnie wi�cej do twierdzenia, �e sztuka jest rodzajem pierwotnego j�zyka rodzaju ludzkiego. Ale musimy z przykro�ci� powiedzie�, �e autor osi�ga najwi�ksz� klarowno��, je�li chodzi o definicje, gdy jego spostrze�enia odnosz� si� raczej do retoryki, krytyki literackiej, historiografii sztuki, lingwistyki og�lnej. W sumie mamy przed sob� kandydata o obiecuj�cych talentach, jednak na razie ma�o zdyscyplinowanego, kandydata, kt�remu mo�emy tylko doradzi� �eby wytrwale pracowa� nad wyklarowaniem swojej my�li. Camillo Ettorri. Kandydat stan�� do konkursu w zaawansowanym wieku, po d�ugim i chwalebnym trudzie w Towarzystwie Jezusowym. Przedstawi� jedno obszerne dzie�o, s�awne od 1696 roku, zbudowane na mocnych fundamentach naukowych, o szerokim oddechu teoretycznym, Il buon gusto nei componimenti rettorici. Poddaje w nim rygorystycznej i oryginalnej analizie poj�cie dobrego smaku, a wi�c zagadnienie centralne w rozwa�aniach o estetyce, i polemizuj�c z racjonalistycznymi i naturalistycznymi kryteriami Bouhoursa, definiuje je jako upowa�nienie do os�dzania wynikaj�ce z autorytetu tradycji ludowej oraz zgodno�ci z rozumem i umiarem. Mo�emy jedynie wyrazi� podziw dla za�o�e�, oryginalnych i z akademickiego punktu widzenia bez zarzutu, �wiadcz�cych o autorze ju� i tak s�awnym, a obdarzonym talentem spekulacyjnym, przygotowanie naukowym i wyrobionym poczuciem granic obranej dyscypliny. Giulio Cesare Becelli. Autor przedstawi� jedno dzie�o, Della novella poestia, w kt�rym pisze o schy�ku regu� arystotelesowskich na korzy�� poezji lepiej wsp�brzmi�cej z duchem czas�w. Pod wp�ywem Locke`a domaga si� �ci�lejszego zwi�zku mi�dzy subtelno�ciami krytycznymi a do�wiadczeniem. W nocie dotycz�cej swojej dzia�alno�ci naukowej wspomina o zamiarze podj�cia bada� nad reforma retoryki. Prac� kandydata, chocia� bez w�tpienia interesuj�c� z krytycznego i polemicznego punktu widzenia, �atwiej by�oby chyba zaliczy� do wojuj�cej krytyki (teoria awangardy, kryteria poezji) i nie wydaje si�, by wchodzi�a w zakres dyscypliny obj�tej niniejszym konkursem. Ustali�my w zwi�zku z tym nast�puj�c� klasyfikacje: 1. Ettorri Camillo; 2. Muratori Ludovico Antonio; 3.Vico Giambattista. 1979