MISTRZOSTWA EUROPY W PI�CE NO�NEJ Aleksandra Godek i w Warszawie Wydawnictwo KURPISZ Pozna� 1000432964 876049 Organizacja prac wydawniczych i korekta Jacek Ratajczak Projekt ok�adki Tomasz Lerczak o2ads Redakcja techniczna, sk�ad, �amanie komputerowe Anna Marcinkaniec, Dariusz Tomczak, Maciej Brz�cki Organizacja przygotowania produkcji Anna Marcinkaniec Na ok�adce zamieszczono zdj�cia: Rado�� pi�karzy du�skich po strzeleniu bramki w finale ME 1992 r. (fot. Patrick Hertzog/AFP/East News). Fragment meczu eliminacyjnego Anglia - Polska na Wembley rozegranego w marcu 1999 r. Z prawej bohater spotkania, strzelec trzech bramek dla Anglik�w, Paul Scholes (fot. Martyn Hayhow/EPA/PAP). Wydanie I � Copyright by Wydawnictwo KURfISZ S.A. Pozna� 2003 ISBN 83-88841-68-8 Wydawnictwo KURPISZ S.A., ul. Przemys�owa 46 61-541 Pozna� Strona internetowa: www.kurpisz.pl Druk i oprawa ��dzka Drukarnia Dzie�owa S.A. ul. Rewolucji 1905 roku nr 45 90-215 ��d� buw-Eo- ot, / 452 J�o OD WYDAWCY Mistrzostwa Europy w pi�ce no�nej to przyk�ad cyklicznej imprezy sportowej, kt�ra z biegiem lat systematycznie podnosi�a swoj� rang� skupiaj�c na sobie uwag� coraz liczniejszych mi�o�nik�w futbolu. Pocz�tkowo w cieniu mistrzostw �wiata, a nawet europejskich klubowych rozgrywek pi�karskich, z up�ywem czasu zdoby�a sobie niekwestionowan� pozycj� w futbolu Starego Kontynentu. Po cz�ci mia� na to wp�yw fakt braku wi�kszych r�nic czasowych pomi�dzy pa�stwami europejskimi (zaledwie kilka godzin r�nicy mi�dzy skrajnymi regionami), odpada�a wi�c konieczno��... zarywania kilkunastu nocy lub ogl�dania mecz�w w godzinach po�udniowych, jak ma to miejsce w przypadku imprez organizowanych w Ameryce Po�udniowej, P�nocnej lub Azji. Ponadto system eliminacji w europejskich rozgrywkach premiuje tylko dru�yny aktualnie najlepsze. St�d w turniejach fina�owych - w por�wnaniu np. do mistrzostw �wiata - poziom jest bardziej wyr�wnany, co gwarantuje wi�cej emocji. Pocz�tki by�y trudne, ale w miar� wzrostu popularno�ci, turniej najpierw pod nazw� Pucharu Narod�w Europy (dwie edycje), przekszta�cony w p�niejsze Mistrzostwa Europy nabiera� rozp�du i stawa� si� powa�n� konkurencj� dla innych sportowych wydarze�, na trwa�e zajmuj�c miejsce w kalendarzu ka�dego prawdziwego kibica. Pierwsze turnieje by�y skromne, nie uczestniczy�y w nich z r�nych wzgl�d�w niekt�re czo�owe zafcpo�y europejskie. Do 1976 r. w turnieju fina�owym wyst�powa�y tylko cztery zespo�y. W latach 1980-92 w fina�ach uczestniczy�o osiem zespo��w podzielonych na dwie grupy, a gospodarz turnieju znany by� przed rozpocz�ciem eliminacji i nie musia� w nich uczestniczy�. Edycje z lat 1996 i 2000 to ju� turnieje przypominaj�ce mistrzostwa �wiata - finalist�w jest szesnastu w czterech grupach, s� �wier�fina�y... Wszystko to za spraw� ogromnej popularno�ci imprezy, a przede wszystkim jej gwiazd - pi�karzy. Mistrzostwa Europy to przecie� doskona�e miejsce na zaprezentowanie milionom kibic�w swojego talentu. To tu narodzi�a si� kariera podpory w�oskiej obrony Paolo Maldiniego, do legendy przeszed� tercet Holendr�w: Gullit - van Basten - Rijkaard, eksplodowa� talent Luisa Figo. Kibice pami�taj� o tych wspania�ych pi�karzach, wspominaj� pe�ne dramaturgii mecze. Ale pami�� jest zawodna... St�d pomys� wydania tej ksi��ki. Autorka stara si� w skr�towy spos�b przybli�y� czytelnikowi histori� Mistrzostw Europy. Mistrzostwa Europy w pi�ce no�nej to opis wszystkich turniej�w mistrzowskich do tej pory rozegranych. To nie tylko kompletna faktografia w postaci wynik�w, sk�ad�w dru�yn, ale r�wnie� pr�ba oddania atmosfery zmaga� na pi�karskiej murawie. Jest tak�e cz�� po�wi�cona udzia�owi bia�o-czerwonych w Mistrzostwach Europy. Niestety, w przeciwie�stwie do niezwykle udanych wyst�p�w na M� w 1974 r. i 1982 r., Polacy nie do��, �e nie nawi�zali do tej chlubnej tradycji, to jeszcze nigdy nie uda�o si� im wyst�pi� w fina�ach tej imprezy. Czy ta przys�owiowa czarna seria zostanie kiedy� przerwana? S�dzimy, �e ksi��ka ta w przededniu kolejnych mistrzostw Starego Kontynentu rozgrywanych w s�onecznej Portugalii pozwoli zrozumie� klimat i czar tych rozgrywek, a dla kibic�w pi�karskich b�dzie publikacj�, kt�ra wzbogaci ich wiedz� o europejskim futbolu. � WST�P Za kolebk� wsp�czesnego futbolu uznaje si� Angli�, kt�rej zawdzi�czamy rozw�j i formalizacj� zasad gry. Odkrycia archeologiczne w Tebach i malowid�a w Beni Hassan �wiadcz� o tym, �e pi�ka no�na znana ju� by�a w staro�ytnym Egipcie. Wi�cej o �wiczeniach doskonal�cych technik� gry w III i II w. p.n.e. m�wi� podr�czniki wojskowe. �wiczenia polega�y na wkopywaniu sk�rzanej pi�ki wype�nionej pierzem i w�osiem do bramki o szeroko�ci zaledwie 30-40 cm. Trudniejsza odmiana polega�a na uniemo�liwieniu graczowi oddania strza�u na bramk�, gdy broni�c si� przed atakiem przeciwnik�w wykorzystywa� stopy, klatk� piersiow�, plecy i ramiona. U�ywanie r�k by�o zabronione. Umiej�tno�ci pi�karskie wsp�czesnych gwiazd futbolu nie s� wi�c wynikiem -jak si� powszechnie uwa�a - najnowszych metod treningowych. Inn�, mniej widowiskow� form� gry pochodz�c� z Dalekiego Wschodu by�o uprawiane do dzi� japo�skie kemari. Gra ta pozbawiona by�a element�w rywalizacji. Zawodnicy nie walczyli o pi�k�, lecz podawali j� mi�dzy sob� tak, by nie dotkn�a ziemi. Rzymska odmiana gry nosi�a nazw� harpastum. W grze na boisku o wymiarze prostok�tnym, z oznakowanymi liniami granicznymi i �rodkowymi, brali udzia� zawodnicy dw�ch dru�yn. Pomimo �e Rzymianie uprawiali t� gr� w Anglii, trudno uzna� j� za poprzedniczk� nowo�ytnej odmiany. Podobnie by�o z hurlingiem - odmian� hokeja - uprawian� do dzi� w Kornwalii i Irlandii. W powstaniu i ukszta�towaniu tych odmian znacz�c� rol� odegra�y Anglia i Szkocja. Zamki szkockie w Dorset i Scone stanowi�y miejsce corocznej rywalizacji, kt�ra odbywa�a si� w T�usty Wtorek przed �rod� Popielcow�. Liczba graczy by�a nieograniczona, a przepisy nieprecyzyjne. Gra, jak� uprawiano na Wyspach Brytyjskich mia�a wifrle odmian lokalnych i regionalnych, kt�re z czasem modyfikowano. Angielska gra w pi�k� no�n� r�ni�a si� od wszystkich wcze�niejszych form: by�a chaotyczna, spontaniczna i cz�sto przybiera�a posta� ostrej rywalizacji pomi�dzy wsiami i ma�ymi miasteczkami. W grze tej dopuszczano do kopania oraz innych sposob�w przekazywania pi�ki. Nie by�o to wcale �atwe z uwagi na wielko�� i rozmiar pi�ki. Or�downikiem zmian i standaryzacji by� w 1823 r. William Webb Ellis, kt�ry prawdopodobnie da� pocz�tek dzisiejszemu rugby. Ale ten rodzaj futbolu rozszed� si� ostatecznie z pi�k� no�n�, kiedy 14-osobo-wy Komitet Uniwersytetu w Cambridge (1823 r.) zakaza� u�ywania w grze r�k. Zdefiniowano w�wczas faule jako podstawianie nogi i kopanie. Standardy dotycz�ce rozmiar�w pi�ki i wagi ustalono w 1863 r. i w tym samym roku, podczas spotkania dru�yn z Londynu i Sheffield, ustalono r�wnie� czas gry na p�torej godziny. W powstawaniu pi�ki no�nej po�ledni� rol� odegra�y r�wnie� zwyczaje poga�skie, do kt�rych m.in. nale�a�y spotkania pomi�dzy �onatymi i kawalerami i analogiczne w�r�d kobiet mi�dzy pannami i m�atkami. Niezale�nie od form, jakie gra przybra�a w pocz�tkach jej powstania, jedno jest pewne - pi�ka no�na od przesz�o tysi�cleci istnia�a w Anglii zwanej ojczyzn� futbolu. Mimo licznych ogranicze�, zakaz�w i kar darzono j� wielkim entuzjazmem. W okresie wojny stuletniej pomi�dzy Angli� i Francj� pi�k� no�n� uwa�ano za przest�pstwo, gdy� ten spos�b sp�dzania czasu odci�ga� poddanych od doskonalenia si� w sztuce wojennej, jak� by�o np. �ucznictwo, kt�re z kolei odgrywa�o wa�n� rol� w strategii bojowej �redniowiecza. Wszyscy XV-wieczni kr�lowie szkoccy zakazywali gry w pi�k� no�n� stosuj�c kary i wydaj�c dekrety, ale one nie znalaz�y zastosowania w �yciu. Popularno�� pi�ki by�a zbyt silna w�r�d ludu, by powstrzyma� jej rozw�j. Zami�owanie do futbolu uwidoczni�o si� r�wnie� w czasach el�-bieta�skich, a bod�cem motywuj�cym ten proces sta�a si� prawdopodobnie jej nowa odmiana - calcio (w�. kopni�cie pi�ki). Calcio pochodz�ce z renesansowych W�och by�o gr� bardziej uporz�dkowan� od angielskiej odmiany, w kt�rej gra by�a twarda i prosta. Systematycznie jednak popularno�� pi�ki no�nej ros�a. Kiedy w XVII w. uniwersytet Cambridge wprowadzi� pi�k� no�n� do zaj�� szkolnych, nawet najwi�ksi krytycy tej dyscypliny musieli zrewidowa� pogl�dy, a ka�da szko�a musia�a dostosowa� regu�y gry do warunk�w, w jakich odbywa�y si� mecze. �rodowisko uniwersyteckie odegra�o istotn� rol� w propagowaniu pi�ki no�nej. Za prze�omow� uznaje si� dat� 24 pa�dziernika 1857 r., dzie� w kt�rym powsta� pierwszy na �wiecie klub pi�karski Sheffield Club, istniej�cy do dzi�. Dnia 26 pa�dziernika 1863 r. powsta� pierwszy na �wiecie zwi�zek pi�karski - The Football Association (FA). Starania sekretarza Charlesa Alcocka doprowadzi�y do rozgrywek mi�dzy Angli� i Szkocj�. Pierwszy Puchar Zwi�zku Pi�ki No�nej w sezonie 1871/72 przypad� w udziale dru�ynie Wanderers Londyn. Do rywalizacji przyst�pi�y wszystkie kluby, akceptuj�c w ten spos�b wprowadzone przez Zwi�zek zasady gry stanowi�ce podstawy pi�ki no�nej na �wiecie. Alcock zach�ca� r�wnie� innymi metodami. FA nagradza� zwyci�zc�w sum� 20 funt�w, co przyczyni�o si� do usankcjonowania futbolu zawodowego (1855 r.). Od czasu powstania The Football Association dru�yny licz� po 11 graczy i tylko bramkarz mo�e chwyta� pi�k� r�koma. Rzut ro�ny z punktu przeci�cia linii autu z lini� ko�cow� boiska zosta� wprowadzony w 1872 r., chocia� klub z Sheffield stosowa� go ju� 4 lata wcze�niej. Wraz ze zmianami zasad i przepis�w gry zmienia� si� str�j pi�karzy. Pocz�tkowo jedyn� cech� wyr�niaj�c� graczy by� kolor skarpetek i czapek; numeracj� stroj�w wprowadzono dopiero w 1933 r. Na prze�omie XIX i XX w. zacz�y masowo powstawa� krajowe zwi�zki pi�karskie, a dzia�acze pracowali nad koncepcj� rywalizacji mi�dzynarodowej. W programie igrzysk olimpijskich pi�ka no�na pojawi�a si� w Pary�u (1900 r.) jako dyscyplina nieoficjalna, ale podczas igrzysk w Londynie (1908 r.) sta�a si� po raz pierwszy jedn� z form sportowej rywalizacji m�o- dzie�y �wiata. Debiut �e�skiej pi�ki no�nej nast�pi� w Atlancie (IO 1996 r.). Podczas za�o�ycielskiego zebrania FIFA (Federation Internationale de Football Associations, Mi�dzynarodowa Federacja Pi�ki No�nej) - 23 maja 1904 r. w Pary�u - ide� �wiatowej rywalizacji najlepszych zespo��w narodowych wysun�� Holender Cornelius A. Hirschmann, kt�ry 10 lat p�niej zaproponowa�, by igrzyska olimpijskie uzna� za oficjalne mistrzostwa �wiata. Znalaz�o si� jednak wielu przeciwnik�w tej idei. Najgorliwszym propagatorem spotka� najlepszych na �wiecie by� Jules Rimet, kt�ry w 1921 r. zosta� wybrany przewodnicz�cym FIFA i piastowa� t� funkcj� nieprzerwanie do 1954 r. Pod koniec 1926 r. specjalna komisja opracowa�a projekt regulaminu rozgrywek. Na Kongresie FIFA w Amsterdamie 28 maja 1928 r. przedstawiono projekt rozgrywek, wg kt�rego mistrzostwa mia�y odbywa� si� co 4 lata w latach parzystych mi�dzy igrzyskami olimpijskimi. Pierwsze mistrzostwa �wiata odby�y si� w Urugwaju w 1930 r. I tak jak z wprowadzeniem rozgrywek najlepszych reprezentacji narodowych �wiata poradzono sobie szybko, tak idea mistrzostw Starego Kontynentu ci�gn�a si� latami. Henry Delaunay zosta� wybrany w 1919 r. sekretarzem generalnym francuskiej federacji pi�karskiej i pe�ni� swe obowi�zki nieprzerwanie przez 36 lat. By� inicjatorem pi�karskiej imprezy, uznawanej od 1968 r. jako oficjalne Mistrzostwa Europy. Pr�by usamodzielnienia si� Delaunaya w kwestii oddzielnych rozgrywek by�y torpedowane przez Julesa Rimeta, kt�rego stabilna pozycja na pi�karskim rynku �wiata by�a niezachwiana. W 1927 r. Delaunay przedstawi� FIFA plan organizacji mistrzostw Europy, znajduj�c sprzymierze�ca w osobie W�ocha Ottorino Barrasiego. Silna osobowo�� i pozycja Rimeta nadal jednak stanowi�y przeszkod�. Projekt zosta� odrzucony, a jednym z powod�w by� fakt, �e federacja brytyjska - b�d�ca w konflikcie z FIFA - mog�aby zaaprobowa� t� ide�. Zarz�d FIFA kierowany by� �elazn� r�k�, a jego przewodnicz�cego Rimeta uhonorowano tytu�em prezesa �wiatowej federacji. Tak ugruntowana pozycja i uznanie zas�ug czynionych dla rozwoju pi�ki no�nej na �wiecie sprzyja�y Rimetowi i skutecznie hamowa�y inicjatyw� odr�bno�ci pi�karstwa europejskiego. W 1951 r. Ottorino Barrasi wyst�pi� publicznie z projektem organizacji mistrzostw Europy, informuj�c opini�, �e FIFA przyst�pi do jego rozpatrzenia. W 1952 r. w�adze FIFA od�o�y�y plan ad acta. Nie mog�c wp�yn�� w �aden spos�b na zmian� decyzji zarz�du FIFA, w maju 1954 r. w Zurychu spotkali si� przedstawiciele trzech pa�stw: W�och - reprezentowani przez Ottorino Barrasiego, Francji - Henry Delaunaya i Belgii - Jose Crahaya. W niespe�na miesi�c p�niej 15 czerwca 1954 r. odby�a si� kolejna narada uzupe�niona o obecno�� przedstawicieli Szkocji, W�gier, Austrii i Danii. Grupa �siedmiu" dzia�aj�ca w interesie futbolu europejskiego dnia 22 czerwca 1954 r. podczas za�o�ycielskiego spotkania UEFA (Union Europeenne de Football Associations, Europejska Federacja Pi�ki No�nej) wybra�a ze swojego grona prezydenta federacji. ZostaKnim Du�czyk Ebbe Schwartz. Z pozosta�ej grupy �siedmiu" Delaunay wybrany zosta� sekretarzem generalnym UEFA, wiceprezydentem Austriak dr Josef Gero. Funkcj� wiceprezydenta FIFA powierzono r�wnie� Ottorino Baras-siemu. Znacz�cym jest fakt, �e za�o�enie UEFA nast�pi�o dzie� po obj�ciu stanowiska przez nowego prezydenta FIFA, kt�rym zosta� Belg Rodolphe Seeldrayers. Dop�ki Jules Rimet piastowa� t� funkcj�, nikt w Europie nie za�o�y� odr�bnej organizacji. Pierwotnie siedzib� by� Pary�, 1 stycznia 1960 r. siedzib� przeniesiono do Zurychu. Pierwsze oficjalne posiedzenie cz�onk�w - w�r�d nich by�a tak�e Polska - odby�o si� 3 marca 1955 r. w Wiedniu i na nim uchwalono statut. Wielokrotnie czynione pr�by zorganizowania mistrzostw na Starym Kontynencie mia�y wi�c wreszcie zako�czy� si� sukcesem. Na konferencji UEFA, kt�r� przeprowadzono 28 pa�dziernika 1954 r. om�wiono projekt mistrzostw. Za�o�enia generalne zosta�y zaakceptowane w lutym 1955 r. podczas obrad w Brukseli. Zatwierdzono m.in., �e mistrzostwa Europy b�d� odbywa�y si� co 4 lata z fina�em w roku olimpijskim. Tak jak pocz�tki organizacji mia�y swoich zapale�c�w, tak z ka�dym kolejnym miesi�cem ich animusz mala�. I wcale nie zmieni�a tego stanu rzeczy �mier� propagatora tej idei Henry Delaunaya w 1955 r. Funkcj� sekretarza generalnego przej�� jego syn Pierre, kt�rego zadaniem by�o przede wszystkim aktywne dzia�anie zmierzaj�ce do zorganizowania mistrzostw Europy w pi�ce no�nej. Jesieni� 1956 r. zmar� Jules Rimet, a kongres UEFA nadal obradowa�. W czerwcu 1957 r. na kongresie w Kopenhadze zatwierdzono ide�, a w rok p�niej 8 czerwca 1958 r. w Sztokholmie podj�to decyzj� m.in. o nazwie imprezy �Puchar Narod�w Europy", o regulaminie rozgrywek (system mecz i rewan� do chwili wy�onienia czterech p�finalist�w, kt�rzy nast�pnie uczestnicz� w turnieju fina�owym, przegrani walcz� o 3. miejsce, a zwyci�zcy o prymat w Europie). Podj�to r�wnie� decyzj� o ufundowaniu trofeum nosz�cego imi� Henry Delaunaya - zwolennika organizacji tej imprezy. Trofeum wa��ce 2657 g przedstawia�o ch�opca �ongluj�cego pi�k� (wzorem by�a p�askorze�ba pochodz�ca z IV w. p.n.e.). Na uwag� zas�uguje fakt, i� nieobecni w pierwszej edycji byli m.in. obro�cy tytu�u mistrz�w �wiata zesp� RFN oraz 5 innych federacji - finalist�w M� 1958 r. Filozofowie nazywaj� sport zjawiskiem niezwyk�ym. Gra w pi�k� no�n� jest bez w�tpienia wielk� i wspania�� przygod�. Mistrzostwa Europy ciesz� si� ogromnym zainteresowaniem nie tylko dlatego, �e wyznaczaj� hierarchi� pi�karsk� w Europie, pozwalaj� tak�e ocenia� szanse pi�karskiej Europy w rywalizacji o prymat �wiatowy z przedstawicielami innych kontynent�w. �adna dyscyplina sportu nie wywo�uje takiego poruszenia, napi�cia i nerwowo�ci. Wsp�czesny futbol to nie tylko pi�karskie mecze, to r�wnie� miejsce spotka�, wok� kt�rych t�tni �ycie �owc�w autograf�w, wymiana pami�tek i ogromny sza� reklam. Z pi�k� no�n� wi��� swoje interesy r�ne dziedziny. Stadion to pot�ny krater mog�cy pomie�ci� morze g��w, spe�niaj�cy jednocze�nie rol� teatru, we wn�trzu kt�rego biegaj� pi�karze. �adna inna dziedzina sportu nie zaw�adn�a �wiatem tak jak pi�ka no�na, i �adnej nie uda�o si� zdoby� tak wielu sympatyk�w. Nale�y wi�c zapyta�, co jest przyczyn� tak ogromnej popularno�ci futbolu w obliczu innych, by� mo�e bardziej widowiskowych dyscyplin sportu? Dlaczego wsp�czesna pi�ka no�na stanowi aren� �ywio�owych emocji, nieprzemijaj�cej rado�ci zwyci�zc�w i rozpaczy przegranych. W sporcie nie ma patentu na ci�g�e zwyci�stwa. W pi�ce no�nej kierunki jej rozwoju wytyczaj� okresowo wybitne jedenastki. Dru�yna W�gier prowadzona przez doskona�ego Gusztava Sebesa zdoby�a z�oty medal olimpijski w 1952 r. w Helsinkach. W 1953 r. Madziarzy pokonali zdecydowanie na Wembley Angli� 6:3, by w rewan�u w Budapeszcie zdeklasowa� �syn�w Albionu" 7:1. W pierwszej rundzie fina�owych M� 1954 r. pokonali os�abiony zesp� RFN 8:3, ale w pami�tnym finale w Bernie reprezentacja RFN pokona�a dru�yn� W�gier 3:2, zdobywaj�c po raz pierwszy mistrzostwo �wiata. Reprezentacja W�gier by�a pierwsz�, kt�ra wprowadzi�a zmiany w ustawieniu pozycyjnym. Nast�pnie by�a dru�yna RFN, kt�rej pasmo zwyci�stw od 1954 r. ugruntowa�o pozycj� wyj�ciow� do kolejnych wielkich sukces�w. Dru�yna z takimi wybitnymi pi�karzami, jak Gerd Muller, Franz Beckenbauer, Giinther Netzer, Paul Breitner, Sepp Maier - to mistrzowie Europy i �wiata, zdobywcy klubowych trofe�w. Doskona�a organizacja gry, �elazna dyscyplina, dobre wyszkolenie techniczne i niebywa�e wr�cz umiej�tno�ci pi�karskie poparte by�y �mudn�, systematyczn� prac� pod kierunkiem znakomitych trener�w - Seppa Herbergera, tw�rcy silnej reprezentacji RFN, i jego asystenta, a p�niej trenera i kontynuatora tych sukces�w, Helmuta Schoena. Niemcy zawsze zaliczali si� do �cis�ego grona faworyt�w licznych imprez o zasi�gu kontynentalnym i �wiatowym, gdy� potrafili umiej�tno�ci pogodzi� z najnowocze�niejszymi metodami obowi�zuj�cymi w pi�-karstwie. Wielcy i utytu�owani pi�karze ko�czyli karier�, a w ich miejsce byli ju� przygotowani pe�nowarto�ciowi nast�pcy. Pami�ta� nale�y i o tym, �e Niemcy nie wygrywali wszystkich mecz�w. Zdarza�y si� im te� pora�ki, po kt�rych jednak nie zwalniano natychmiast trenera. Najpierw Herberger odszed� na zas�u�on� emerytur�, a potem Schoen obj�� pierwszy zesp�. Jupp Derwall, Franz Beckenbauer i Rudi V�ller podtrzymywali dobr� pass� swoich poprzednik�w. Pi�karskie mistrzostwa Europy to twarda walka o punkty, kt�ra niewiele r�ni si� skal� trudno�ci od mistrzostw �wiata. Dla nas Polak�w - p�ki co -jest barier� nie do pokonania. � I PUCHAR NAROD�W EUROPY (NIEOFICJALNE MISTRZOSTWA EUROPY) 1958-1960 Pierwsze rozgrywki po latach oczekiwa� dosz�y wreszcie do skutku. Mankamentem by�a jednak s�aba obsada, zabrak�o m.in. reprezentacji RFN, Anglii, Szkocji, Belgii, Holandii, W�och. Po raz pierwszy r�wnie� reprezentacja Polski uczestniczy�a w tych rozgrywkach. Po M� w Szwecji (1958) o�y�y nadzieje, �e tak�e potyczki na szczeblu europejskim dostarcz� r�wnie sporo bramek i emocji. W losowaniu zesp� Polski trafi� na reprezentacj� Hiszpanii, kt�ra co prawda odpad�a w eliminacjach M�, ale zobaczy� na �ywo asy Realu czy Barcelony na czele z legendarnym Alfredo di Ste-fano by�o marzeniem tysi�cy Polak�w. Decyzj� II Kongresu UEFA z dnia 6 czerwca 1958 r. na miejsce fina�u I Pucharu Narod�w Europy wybrano Francj�. Pocz�wszy od 28 wrze�nia 1958 r. do 29 maja 1960 r. ustalono terminarz rozgrywek od szczebla 1/8 fina�u a� do �wier�fina��w. P�fina�y i fina� zaplanowano od 6 do 10 lipca 1960 r. W fazie eliminacyjnej rozegrano 24 spotkania, ��cznie z faz� fina�ow� strzelono 108 bramek. W debiucie spotka�y si� 28 wrze�nia 1958 r. reprezentacje ZSRR i W�gier. Wygra�a dru�yna Zwi�zku Radzieckiego 3:1, a pierwsz� bramk� w tej fazie rozgrywek zdoby� Anatolij Iljin. Rewan�owe spotkanie zako�czy�o si� tak�e zwyci�stwem Rosjan, kt�rzy przeszli do nast�pnej rundy. Kolejno pierwsz� faz� eliminacji przesz�y reprezentacje Francji, Austrii, Portugalii, Jugos�awii, Rumunii, Czechos�owacji i Hiszpanii, kt�ra wyeliminowa�a zesp� Polski. Ale i w tych rozgrywkach nie obesz�o si� bez niespodzianek. Spotkanie pomi�dzy Hiszpani� i Zwi�zkiem Radzieckim wzbudza�o wiele emocji. Radzieckie si�y lotnicze zestrzeli�y ameryka�ski szpiegowski samolot U 2. Z powodu licznych niedom�wie�, w atmosferze napi�tej sytuacji politycznej pojawi� si� powa�ny problem. Despotyczny genera� Franco nie wyrazi� zgody na wyjazdowe spotkanie dru�yny Hiszpanii do Moskwy, w rezultacie czego decyzj� UEFA na rok zawieszono prawa cz�onkowskie Hiszpanii w FIFA. Ucierpia� na tym sport, a kibice przede wszystkim, gdy� pozbawiono ich mo�liwo�ci obejrzenia zapowiadaj�cego si� niezwykle atrakcyjnie spotkania. Turniej pi�karski we Francji nie odbi� si� znacz�cym echem w mediach, pomimo �e �tr�jkolorowi" zaj�li 3. miejsce na M� w 1958 r. Ekipa gospodarzy wyst�pi�a w eliminacjach w swoim najsilniejszym sk�adzie, ale do dalszych rozgrywek wesz�a ju� kompletnie odm�odzona. Je�li wierzy� zasadzie, ��e pi�k� na boisku nale�y szanowa� na r�wni z przeciwnikiem", to jak bo- le�ne mo�e okaza� si� jej �z�amanie" przekonali si� gospodarze turnieju. W spotkaniu p�fina�owym z Jugos�awi� dru�yna Francji na 15 minut przed ko�cem spotkania prowadzi�a 4:2, ale wystarczy�o zaledwie 5 minut doskona�ej gry Jugos�owian, by trzema efektownymi bramkami pozbawi� gospodarzy marze� o finale. Fantastycznie graj�cy w tych rozgrywkach Dr��e� Jerkovi� dwukrotnie wpisa� si� na list� strzelc�w. W drugim spotkaniu p�fina�owym Zwi�zek Radziecki pokona� Czechos�owacj� 3:0. W spotkaniu o 3. miejsce spotkali si� przegrani p�fina��w. Francuzi przyst�pili do spotkania w odm�odzonym sk�adzie i z mocnym postanowieniem zwyci�stwa. Prasa lokalna ostro oskar�y�a ich o brak koncepcji i zaanga�owania na boisku, a liczni kibice wybrali rodzinne spotkania w plenerze zamiast dopingowa� swoich idoli w czasie meczu. Tymczasem Czesi - dobrze zorganizowani i silni zespo�owo - nie pozostawili cienia w�tpliwo�ci, �e ten zesp� jest zmobilizowany i pewnie pokonali Francj� 2:0. Po wyeliminowaniu z fina�u jedynego reprezentanta tzw. zachodniej Europy i rozdziale medali w�r�d dru�yn �bloku wschodniego" prasa francuska niezwykle oszcz�dnie poinformowa�a o udanym turnieju. Bo czym�e wyt�umaczy� fakt, �e trzecia dru�yna M� sprzed dw�ch lat nie znalaz�a pomys�u, by powstrzyma� liczne ataki przeciwnika teoretycznie uwa�anego za �outsidera". Odpowied� pojawi�a si� ju� na kolejnych MS w Chile (1962), na kt�rych dru�yna Czechos�owacji dopiero w finale uleg�a rewelacyjnej Brazylii. WYNIKI SPOTKA� KWALIFIKACYJNYCH (dru�yn� awansuj�c� do nast�pnej rundy oznaczono pogrubionym drukiem) Runda wst�pna Irlandia - Czechos�owacja 2:0 (2:0) Czechos�owacja - Irlandia 4:0 (1:0) 1/8 fina�u ZSRR - W�gry W�gry - ZSRR 3:1 (3:0) 0:1 (0:0) Francja - Grecja Grecja - Francja 7:1 (3:0) 1:1 (0:0) Rumunia - Turcja Turcja - Rumunia 3:0 (0:0) 2:0(1:0) Norwegia - Austria Austria - Norwegia 0:1 (0:1) 5:2 (3:2) Jugos�awia - Bu�garia Bu�garia - Jugos�awia 2:0(1:0) 1:1 (0:0) NRD - Portugalia Portugalia - NRD 0:2(0:1) 3:2(1:0) Polska - Hiszpania Hiszpania - Polska 2:4(1:2) 3:0(1:0) Dania - Czechos�owacja Czechos�owacja - Dania 2:2(2:2) 5:1 (1:1) �wier�fina�y Francja - Austria Austria - Francja 5:2(3:1) 2:4(1:0) Portugalia -Jugos�awia Jugos�awia - Portugalia 2:1 (1:0) 5:1 (2:1) Hiszpania - ZSRR ZSRR - Hiszpania nie odby� si� nie odby� si� Rumunia - Czechos�owacja Czechos�owacja - Rumunia 0:2 (0:2) 3:0 (3:0) Rz�d Hiszpanii nie wyrazi� zgody na wyjazd reprezentacji swego kraju do ZSRR oraz odm�wi� Rosjanom prawa wjazdu do Hiszpanii - UEFA zweryfikowa�a oba spotkania jako walkower dla ZSRR. TURNIEJ FINA�OWY 6-10.07.1960 ORGANIZATOR: FRANCJA P�fina�y 6 lipca, Marsylia (Stade Velodrome) ZSRR-CZECHOS�OWACJA 3:0 (1:0) Bramki: ZSRR - 34' Iwanow, 56' Iwanow, 66' Poniedielnik ZSRR: Jaszyn, Czocheli, Maslenkin, Krutikow, Wojn�w, Netto, Metreweli, Iwanow, Poniedielnik, Bubukin, Meschi Czechos�owacja: Schrojf, Safranek, Popluhar, Novak, Bubernik, Pluska�, Vojta, Morav�ik, Kva�nak, Bubnik, Dolinsky S�dziowa�: Cesare Jonni (W�ochy) 7 lipca, Pary� (Par� des Princes) FRANCJA-JUGOS�AWIA 4:5 (2:1) Bramki: Francja - 12' Vincent, 43' Heutte, 53' Wisnieski, 65' Heutte; Jugos�awia - 11' Gali�, 56' Zaneti�, 76' Knez, 78'Jerkovi�, 79'Jerkovi� Francja: Lamia, Wendling, Herbin, Rodzik, Marcel, Ferrier, Heutte, Muller, Wisnieski, Stievenard, Vincent Jugos�awia: So�ki�, Durkovi�, Zebec, Jusufi, Zaneti�, Peru�i�, Knez, Jerko-vi�, Gali�, Sekularac, Kosti� S�dziowa�: Gaston Grandain (Belgia) Mecz o 3. miejsce 9 lipca, Marsylia (Stade Ve"lodrome) CZECHOS�OWACJA-FRANCJA 2:0 (0:0) Bramki: Czechos�owacja - 58' Bubnik, 88' Pavlovi� Czechos�owacja: Schrojf, Safranek, Popluhar, Novak, Bubernik, Masopust, Pavlovi�, Vojta, Molnar, Bubnik, Dolinsky Francja: Tai�landier, Rodzik, Jonquet, Chorda, Marcel, Siatka, Heutte, Do- uis, Wisnieski, Stievenard, Vincent S�dziowa�: Cesare Jonni (W�ochy) Fina� Pierwszy fina� Pucharu Narod�w Europy dostarczy� niezapomnianych emocji. To by�o dobre widowisko. Mimo �e bez wielkich indywidualno�ci - mo�e z wyj�tkiem Lwa Jaszyna - i z raczkuj�cym regulaminem rozgrywek. Bramka Galica strzelona w ko�cowym czasie gry pierwszej po�owy nie przes�dza�a jeszcze o zwyci�stwie Jugos�awii. Z pocz�tkiem drugiej po�owy Po-niedielnik i Bubukin przeprowadzili szybk� kontr�, a po strzale tego ostatniego pi�ka wysz�a w pole. Nast�pnie przej�� j� Metreweli i skierowa� do siatki. Rosjanie po zdobyciu wyr�wnuj�cego gola przez najbli�szy kwadrans kontrolowali przebieg gry. Jugos�owianie natomiast nie zamierzali oddawa� inicjatywy. Boisko by�o �liskie z powodu padaj�cego deszczu i nie mo�na by�o skonstruowa� akcji mog�cych zmieni� wynik spotkania. W regulaminowym czasie rezultat nie uleg� zmianie. Ambicji i dobrej gry nie mo�na by�o odm�wi� �adnej z dru�yn. W dogrywce szcz�cie dopisa�o Rosjanom po golu Poniedielnika i oni jako pierwsi w historii tych rozgrywek odbierali Puchar Delaunaya. Jak si� wkr�tce oka�e, nieprzerwanie do 1976 r. obie dru�yny b�d� wyst�powa�y w turnieju g��wnym, z czego Zwi�zek Radziecki a� czterokrotnie b�dzie walczy� w finale o z�oty medal. 10 lipca, Pary� (Par� des Princes) ZSRR - JUGOS�AWIA 2:1 (0:1,1:1,1:1) Bramki: ZSRR - 50' Metreweli, 113' Poniedielnik; Jugos�awia - 40' Gali� ZSRR: Jaszyn, Czocheli, Maslenkin, Krutikow, Wojn�w, Netto, Metreweli, Iwanow, Poniedielnik, Bubukin, Meschi Jugos�awia: Vidini�, Durkovi�, Miladinovi�, Jusufi, Perusi�, Zaneti�, Ma- tu�, Jerkovi�, Gali�, Sekularac, Kosti� S�dziowa�: Arthur Edward Ellis (Anglia) STRZELCY BRAMEK TURNIEJU FINA�OWEGO 2 - Heutte (Francja), Gali�, Jerkovi� (Jugos�awia), Iwanow, Poniedielni (ZSRR) 1- Bubnik, Pavlovi� (Czechos�owacja), Vincent, Wisnieski (Francja), Kne Zaneti� (Jugos�awia), Metreweli (ZSRR) 0 NICH SI� M�WI�O Jan Popluhar - ur. 12 wrze�nia 1935 r. we wsi Bernolakowo k. Bratys wy, reprezentant Cerveny Hvezdy Brno i Slovana Bratys�awa. W repreze tacji Czechos�owacji wyst�pi� 65 razy w latach 1957-68. Dwukrotny uczest nik MS (1958 r. w Szwecji, 1962 r. w Chile), uczestnik ME w 1960 r. Warto odnotowa�, �e reprezentacja Czechos�owacji podczas MS w 1958 r. dopiero w finale uleg�a rewelacyjnej Brazylii, a za spraw� Popluhara si�gn�a po srebrny medal. Wielokrotny laureat pi�karskich jedenastek Europy. Dzi�ki wytrwa�ej i systematycznej pracy nad doskonaleniem techniki pi�karskiej wspi�� si� na szczyty. Zdyscyplinowany na treningach i zdecydowany w sytuacjach podbramkowych, prawdziwy talent, jakiego Czechos�owacja d�ugo nie posiada�a. Podziwia� go ca�y pi�karski �wiat. II PUCHAR NAROD�W EUROPY (NIEOFICJALNE MISTRZOSTWA EUROPY) 1962-1964 Zako�czone pi�karskie M� w Chile w 1962 r. sprawi�y, �e wzros�y oczekiwania kibic�w europejskiego futbolu na dobre widowisko. Reprezentacja Czechos�owacji dopiero w finale uleg�a obro�com mistrzowskiego tytu�u Brazylii, a cztery inne dru�yny z Europy dotar�y do �wier�fina��w. Wspomnie� wypada, �e z fotela prezydenta FIFA ust�pi� po 33 latach pe�nych zaszczyt�w Jules Rimet - inicjator pi�karskich M�, nieprzychylny idei Pucharu Narod�w Europy. Z kolejnych zmiennik�w najd�u�ej utrzyma� si� Stanley Frederick Rous. Do drugiej edycji w grach eliminacyjnych zg�oszono o trzy dru�yny wi�cej w stosunku do pierwszych rozgrywek, a obro�c�w tytu�u - dru�yn� Zwi�zku Radzieckiego - uhonorowano awansem bez gier eliminacyjnych. Debiutuj�ca w rozgrywkach reprezentacja Anglii zosta�a wyeliminowana przez �tr�jko- ,. torowych", a Bu�garia dopiero po trzecim spotkaniu awansowa�a do dalszych ' rozgrywek. W czw�rce najlepszych zespo��w zagrali trzykrotni srebrni medali�ci olimpijscy - dru�yna Danii, maj�ca w swoich szeregach Ole Mardsena, kt�ry dwukrotnie popisa� si� hat-trickiem. Debiutowa�a w tych rozgrywkach r�wnie� dru�yna W�och, kt�ra w 1/8 fina�u spotka�a si� z obro�cami tytu�u - dru�yn� Zwi�zku Radzieckiego. Lew Jaszyn, bramkarz-legenda i podpora radzieckiego zespo�u obroni� rzut karny i w przeci�gu ca�ego turnieju zaprezentowa� mi�o�nikom futbolu sw�j bramkarski kunszt. By� na ustach ca�ej pi�karskiej Europy, a �France Football" uhonorowa�a go �Z�ot� Pi�k�". Nie mieli �atwej drogi w eliminacjach gospodarze turnieju Hiszpanie. Kibice zach�ceni sukcesem Realu Madryt, kt�ry triumfowa� w klubowym pucharze mistrz�w krajowych, oczekiwali na pasjonuj�ce widowisko. Tymczasem w szeregi zawodnik�w hiszpa�skich wkrad�o si� du�o nerwowych poczyna�, z trudem sforsowali obron� najpierw Rumunii, a nast�pnie Irlandii. Dopiero ostatnie sekundy spotka� z zespo�em irlandzkim przynios�y rozstrzygni�cia. I kiedy wydawa�o si�, �e teraz mo�e ju� by� tylko �atwiej... Ricardo Zamora, fenomenalny bramkarz, obdarzony wspania�ym refleksem i intuicj�, dyrygent i strateg zespo�u, kieruj�cy poczynaniami koleg�w z pola zostaje odsuni�ty od dalszych gier. W jego miejsce trener wstawia m�odego, obiecuj�cego Jose Angelo Iribara Cortajarena. P�fina�owe i wyczerpuj�ce zarazem spotkanie z W�grami dopiero w dogrywce zadecydowa�o o awansie Hiszpanii. Czy w�a�nie ten mecz otworzy� drog� do zapowiadaj�cej si� imponuj�co kariery m�odziutkiego bramkarza... Tak, to w�a�nie on pobije rekord s�ynnego Zamory w ilo�ci wyst�p�w w reprezentacji narodowej. Drugi p�fina�owy pojedynek reprezentacji Zwi�zku Radzieckiego i Danii mia� zdecydowanego faworyta, kt�ry nie zawi�d�. Du�czykom przysz�o zmierzy� si� w spotkaniu o 3. miejsce z W�grami, ale by poprawi� swoj� lokat�, na sukces b�d� musieli czeka�... 32 lata. Dla W�gr�w by� to jedyny medal w historii wyst�p�w na ME, a w pami�tnym finale M� 1954 r. Madziarzy przegrali z dru�yn� RFN (2:3). Lepiej spisywali si� natomiast na igrzyskach olimpijskich (1960 - br�zowy medal, 1964 - z�oty medal, 1968 - z�oty medal, 1972 - srebrny medal, z�oty wywalczy�a Polska). Jak si� wkr�tce okaza�o, wy�yny pi�karskich zmaga� na boiskach �wiata sta�y si� dla �z�otej" jedenastki ju� nieosi�galne. WYNIKI SPOTKA� KWALIFIKACYJNYCH (dru�yn� awansuj�c� do nast�pnej rundy oznaczono pogrubionym drukiem) Wolny los i awans do nast�pnej rundy uzyska�y reprezentacje Luksemburga, Austrii oraz obro�cy tytu�u - ZSRR. 1/16 fina�u Norwegia - Szwecja Szwecja - Norwegia 0:2 (0:2) 1:1 (0:0) Dania - Malta Malta - Dania 6:1 (3:0) 1:3(1:2) Irlandia - Islandia Islandia - Irlandia 4:2(2:1) 1:1 (0:1) Anglia - Francja Francja - Anglia 1:1 (0:1) 5:2 (3:0) Polska - Irlandia P�n. Irlandia P�n. - Polska 0:2(0:1) 2:0(1:0) Hiszpania - Rumunia Rumunia - Hiszpania 6:0 (4:0) 3:1 (2:0) Jugos�awia - Belgia Belgia - Jugos�awia 3:2(2:1) 0:1 (0:1) Bu�garia - Portugalia Portugalia - Bu�garia Bu�garia - Portugalia 3:1 (0:0) 3:1 (2:0) 1:0(0:0)* W�gry - Walia Walia - W�gry 3:1 (2:1) 1:1(1:0) Holandia - Szwajcaria 3:1(1:1) Szwajcaria - Holandia 1:1(0:1) NRD - Czechos�owacja 2:1(0:0) Czechos�owacja - NRD 1:1 (0:0) W�ochy - Turcja 6:0 (4:0) Turcja - W�ochy 0:1 (0:0) Albania - Grecja 3:0 wo. Grecja - Albania 0:3 wo. 0 awansie zadecydowa� dodatkowy mecz na neutralnym terenie w Rzymie. Reprezentacja Grecji odm�wi�a wyjazdu do Albanii, UEFA przyzna�a awans walkowerem dru�ynie Albanii. 1/8 fina�u Hiszpania - Irlandia P�n. 1:1 (0:0) Irlandia P�n. - Hiszpania 0:1 (0:0) Jugos�awia - Szwecja Szwecja -Jugos�awia 0:0 3:2(1:1) Dania - Albania 4:0 (3:0) Albania - Dania 1:0(1:0) Holandia - Luksemburg 1:1(1:1) Holandia - Luksemburg 1:2(1:1)' Austria - Irlandia 0:0 Irlandia - Austria 3:2(1:1) Bu�garia - Francja Francja - Bu�garia 1:0(1:0) 3:1 (1:0) ZSRR - W�ochy W�ochy - ZSRR 2:0 (2:0) 1:1 (0:1) NRD - W�gry W�gry - NRD 1:2(0:1) 3:3 (2:2) Zo zgod� Luksemburga oba mecze rozegrano w Holandii. Luksemburg - Dania 3:3 (2:2) Dania - Luksemburg 2:2 (1:1) Dania - Luksemburg 1:0 (1:0) 19 Hiszpania - Irlandia 5:1 (4:1) Irlandia - Hiszpania 0:2(0:1) Francja - W�gry 1:3 (0:2) W�gry - Francja 2:1 (1:1) Szwecja-ZSRR 1:1(0:0) ZSRR-Szwecja 3:1(1:0) Trzeci mecz rozegrano na neutralnym terenie w Holandii. TURNIEJ FINA�OWY 17-21.06.1964 ORGANIZATOR: HISZPANIA P�fina�y 17 czerwca, Madryt (Estadio Bernabeu) HISZPANIA-W�GRY 2:1 (1:0.1:1,1:1) Bramki: Hiszpania - 35' Pereda, 115' Amancio; W�gry - 84' Bene Hiszpania: Iribar, Rivilla, Olwella, Calleja, Zoco, Fuste, Amancio, Pereda, Marcelino, Suarez, Lapetra W�gry: Szentmihalyi, Matrai, Meszoly, Sipos, Sarosi, Nagy, Komora, Bene, Albert, Tichy, Fenyvesi S�dziowa�: Arthur Blavier (Belgia) 17 czerwca, Barcelona (Camp Nou) ZSRR-DANIA 3:0 (2:0) Bramki: ZSRR - 19' Woronin, 40' Poniedielnik, 87' Iwanow ZSRR: Jaszyn, Mudrik, Szesterniew, Aniczkin, Szustikow, Woronin, Iwanow, Czislenko, Poniedielnik, Gusarow, Chusainow Dania: L. Nielsen, J. Hansen, K. Hansen, B. Hansen, Larsen, E. Nielsen, Bertelsen, Sorensen, Madsen, Thorst, Danielsen S�dziowa�: Concetto Lo Bello (W�ochy) Mecz o 3. miejsce 20 czerwca, Barcelona (Camp Nou) W�GRY-DANIA 3:1 (1:0,1:1,1:1) Bramki: W�gry - 11' Bene, 107' Novak, 110' Novak; Dania - 81' Bertelsen W�gry: Szentmihalyi, Novak, Meszoly, Sipos, Ihasz, Solymosi, Varga, Bene, Albert, Farkas, Fenyvesi Dania: L. Nielsen, Wolmar, K. Hansen, B. Hansen, Larsen, E. Nielsen, Bertelsen, S�rensen, Madsen, Thorst, Danielsen S�dziowa�: Daniel Mellet (Szwajcaria) Fina� Dru�yna Zwi�zku Radzieckiego z trzema z�otymi medalistami z pierwszej edycji (Jaszyn, W. Iwanow i Poniedielnik) przyst�pi�a do gry z wol� zwyci�stwa i nadziej� na powt�rzenie sukcesu. Za rywala mieli tym razem gospodarza mistrzostw - Hiszpani�. T�umnie zgromadzona na Estadio Bernabeu publiczno�� oczekiwa�a wielkich emocji. Hiszpanie mieli za sob� zaci�ty i trudny mecz z W�grami, kt�ry dopiero w dogrywce rozstrzygn�li zwyci�sko. Kr�tko po rozpocz�ciu spotkania w 6 minucie gry, na polu karnym w zamieszaniu straci� pi�k� obro�ca Szesterniew i Pereda uzyska� prowadzenie. Zapanowa�a rado�� na trybunach. Ale Rosjanie w pierwszym finale te� przegrywali... Tu� po wznowieniu gry, po przeprowadzeniu akcji wzd�u� linii bocznej i trzech sk�adnych podaniach Chusainow z linii pola karnego uderzy� tak precyzyjnie, �e Iribar ani drgn�� w bramce. Szybkie wyr�wnanie wybi�o Hiszpan�w z rytmu. Gdy stadion ucich�, a kibice wraz z nim, gra na boisku si� wyr�wna�a. Strza�y z dystansu Suareza i Peredy na bramk� Jaszyna nie by�y jednak na tyle skuteczne, by go zaskoczy�. Czteroosobowy atak dru�yny radzieckiej tak�e nie dokona� �cudu" w polu karnym przeciwnika. Sprawdzi�a si� stara pi�karska prawda, �e futbol zachowawczy nie sprzyja strzelaniu bramek. I kiedy wydawa�o si�, �e do ko�ca regulaminowego czasu gry wynik nie ulegnie zmianie, w walce o g�rn� pi�k� na polu karnym Marcelino uprzedzi� Jaszyna. Spokojny stadion zn�w oszala�, a Puchar Delaunaya mia� nowego w�a�ciciela. 21 czerwca, Madryt (Estadio Bernabeu) HISZPAN1A-ZSRR2:1 (1:1) Bramki: Hiszpania - 6' Pereda, 84' Marcelino; ZSRR - 8' Chusainow Hiszpania: Iribar, Rivilla, O�ivella, Calleja, Zoco, Fuste, Amancio, Pereda, Marcelino, Suarez, Lapetra ZSRR: Jaszyn, Mudrik, Szesterniew, Aniczkin, Szustikow, Woronin, Kor- niejew, Czislenko, Poniedielnik, Iwanow, Chusainow S�dziowa�: Arthur Holland (Anglia) STRZELCY BRAMEKTURNIEJU FINA�OWEGO 2 - Pereda (Hiszpania), Bene, Novak (W�gry) 1- Bertelsen (Dania), Amancio, Marcelino (Hiszpania), Chusainow, Iwanow, Poniedielnik, Woronin (ZSRR) 0 NICH SI� M�WI�O Lew Jaszyn (1929-90), rosyjski pi�karz, jeden z najs�awniejszych bramkarzy. Z�oty medalista olimpijski (1956), uczestnik M� (1958, 1962, 1966), ME (1960 - z�oty medal, 1964 - srebrny medal). W reprezentacji Zwi�zku Radzieckiego wyst�pi� 77 razy (1954-67). W 1963 r. otrzyma� presti�ow� nagrod� tygodnika �France Football" dla najlepszego pi�karza - pierwszego bramkarza na �wiecie. Od pocz�tku swojej kariery zwi�zany z klubem Dynamo Moskwa. Karier� sportow� rozpoczyna� w hokeju na lodzie w dru�ynie, z kt�r� w sezonie 1951/52 si�gn�� po wicemistrzostwo kraju. Dostrze�ony przez zas�u�onego mistrza sportu Michai�a Jakuszyna szybko trafi� do dru�yny Dynama. W reprezentacji Zwi�zku Radzieckiego zadebiutowa� w 1953 r. w spotkaniu z Indiami wygranym 6:0. W tym samym roku jego klubowa dru�yna Dynamo Moskwa zdoby�a puchar ZSRR. Trzy lata p�niej na letnich igrzyskach w dalekiej Australii zdoby� wraz z dru�yn� olimpijskie z�oto. Kolekcja medali powi�kszy�a si� w latach nast�pnych (1957, 1959, 1963), kiedy Dynamo zdobywa�o mistrzostwo kraju. W I Pucharze Narod�w Europy (nieoficjalne Mistrzostwa Europy) w 1960 r. zadebiutowa� z reprezentacj� i po fantastycznym spotkaniu z Jugos�awi� odbiera� z�oty medal mistrzostw. Zadziwia� swoj� aktywn� postaw� na boisku i doskona�� gr� na przedpolu, gdzie skutecznie interweniowa� oraz broni� mocne strza�y z dystansu. Legendarny hiszpa�ski bramkarz Zamora swoj� s�aw� zawdzi�cza� m.in. b�yskawicznej reakcji, jakby przewidywa� strza� zawodnika. Czeski bramkarz Plani�ka mimo niewysokiego wzrostu odznacza� si� nadzwyczajn� skoczno�ci�. Jaszyn nie ust�powa� swoim poprzednikom. Jego gr� cechowa�o nowatorstwo. To on przeni�s� interwencje bramkarza poza pole karne, gra� r�wnie� g�ow� wprawiaj�c w zdumienie innych pi�karzy i kibic�w na trybunach. To r�wnie� on posiada �patent" na wprowadzenie pi�ki do gry rzutem z r�ki (wcze�niej bramkarze wyrzucali pi�k� szerokim zamachem ramienia). Elastyczny i zwinny niczym pantera, w najbardziej krytycznych sytuacjach zachowywa� spok�j - parali�uj�c w ten spos�b przeciwnika. Nieodzowny czarny str�j i czarne r�kawice przyci�ga�y pi�k� niczym magnez. Wy�mienity refleks wsp�gra� z efektown� gr� pozbawion� zb�dnych parad na poklask publiczno�ci, kt�r� zjedna� sobie prawym charakterem i przyjaznym odnoszeniem si� do kibic�w. Fantastyczna gra i niezwyk�a osobowo�� zosta�y docenione przez �wiat 23 pa�dziernika 1963 r. Z okazji jubileuszu 100-lecia angielskiej pi�ki no�nej w meczu Anglia - Reszta �wiata zn�w imponowa� kunsztem, kt�ry wprawia� w zdumienie i podziw liczne rzesze sympatyk�w futbolu. Z reprezentacj� Zwi�zku Radzieckiego rozsta� si� w 1967 r. Dnia 27 maja 1971 r. na �u�nikach wyst�pi� po raz ostatni. MISTRZOSTWA EUROPY 1966-1968 Zami�owanie kibic�w z P�wyspu Apeni�skiego do futbolu i sympatia do pi�karzy nie ma sobie r�wnych w Europie, mo�e z wyj�tkiem Hiszpanii. W�ochy by�y pierwszym na Starym Kontynencie organizatorem MS i jednocze�nie najlepsz� na �wiecie dru�yn�. W�oska �Serie A" skupia w swych szeregach znakomito�ci pi�karskie i zaliczana jest do najsilniejszych w Europie. Wobec ogromnego zainteresowania rozgrywkami klubowymi o puchar UEFA rozwa�ano, jak� przyj�� formu�� dla mecz�w podczas przysz�ych mistrzostw, by dru�yna rozegra�a wi�cej ni� dwa spotkania (mecz i rewan�). Po licznych burzliwych dyskusjach na posiedzeniu w Zurychu ustalono system z podzia�em na grupy eliminacyjne. ( Dzie� 23 lutego 1966 r. nale�y przyj�� jako narodziny Mistrzostw Europy, bowiem tego dnia ustalono zasady gier eliminacyjnych i dalszych faz turnieju. W o�miu grupach ka�da z dru�yn rozegra mi�dzy sob� mecz i rewan�, a 8 najlepszych zespo��w wyst�pi w �wier�fina�ach. Zwyci�zcy z czterech par spotka� wyst�pi� w turnieju fina�owym. Do tej edycji rozgrywek po raz pierwszy zg�osili si� reprezentanci RFN pod opiek� debiutuj�cego w roli trenera Helmuta Schoena. Nie by� to udany debiut, gdy� Niemcy nie wyszli nawet z grupy. Ale kt� m�g�by dzi� przypuszcza�, �e historia wyst�p�w reprezentacji RFN w ME sprzed 35 lat mia�a tak niefortunny pocz�tek. As tej reprezentacji Gerd Muller strzeli� w jednym spotkaniu z Albani� 4 z 6 bramek, ale to zosta�o tylko odnotowane w kronikach. A rozgrywki eliminacyjne innych grup mia�y swoich faworyt�w, kt�rzy nie zawiedli. Obro�cy tytu�u Hiszpanie w meczu z Czechos�owacj� do ostatnich minut rewan�owego spotkania nie byli pewni awansu. Jednak dewiza �gramy do ko�ca" przynios�a upragnion� bramk�. Defensywa Czechos�owacji pope�ni�a fatalny b��d i z rado�ci oszaleli kibice na P�wyspie Iberyjskim. W eliminacjach odpad�a r�wnie� trzecia dru�yna M� 1966 r. - Portugalia. Dobrze natomiast wiod�o si� reprezentacji Zwi�zku Radzieckiego, kt�ra nie mia�a k�opot�w z zakwalifikowaniem si� do dalszych gier. Podobnie by�o z W�grami. Nie zawiedli r�wnie� Anglicy, mistrzowie �wiata z 1966 r., kt�rzy ze swoim odwiecznym rywalem Szkocj� rozegrali mecz, do kt�rego chcia�oby si� ci�gle powraca�. Pojedynek na szczycie w tej fazie turnieju mia� sw�j dramatyczny przebieg. Prowadzenie Anglik�w 2:1 przez 80 minut spotkania nawet na moment nie odebra�o wiary Szkotom w zmian� wyniku. Zagrali jak przysta�o na godnego rywala, doprowadzili do remisu, a w ostatniej minucie strzelili zwyci�sk� bramk�. Pi�karze Anglii rozegrali jeszcze jeden pasjonuj�cy dwumecz, ale ju� w �wier�finale, z Hiszpani�. Widowisko, w kt�rym gospodarzami byli Hiszpanie pod wzgl�dem ilo�ci sta�ych fragment�w gry, nerwowych poczyna� obu dru�yn pod bramk� rywala oraz kontrowersyjnego prowadzenia przez s�dziego spowodowa�o, �e trener Anglik�w sir Alf Ramsey nie dotrwa� do ko�cowego gwizdka i zszed� do szatni. Nie widzia� rado�ci na twarzach swoich podopiecznych, ale po spotkaniu rewan�owym na r�wni z innymi fetowa� awans do p�fina��w. C� jest takiego niezwyk�ego w angielskim futbolu i poczynaniach pi�karzy z Wysp? Mo�e to magia stadionu Wembley? Porywaj�ce mecze, dramatyczne rozstrzygni�cia, rado�� i �zy splataj�ce si� w jednym miejscu... Wszystko to czyni futbol fantastycznym, nieprzewidywalnym widowiskiem. Pechowo dla W�gr�w zako�czy�y si� gry w �wier�fina�ach z odwiecznym rywalem, zespo�em Zwi�zku Radzieckiego. �Z�ota jedenastka" i tym razem nie wspi�a si� na wy�yny pi�karskich marze�. Po raz kolejny W�grzy musieli uzna� wy�szo�� rywali. Czwartym p�finalist� (obok Anglii, ZSRR i Jugos�awii) zostali W�osi, maj�cy w p�finale za przeciwnika w�a�nie dru�yn� radzieck�. Dramatyczne i przebiegaj�ce w zupe�nie niesportowym stylu widowisko nie przynios�o rozstrzygni�cia w regulaminowym czasie, nie przynios�a go r�wnie� dogrywka. O zwyci�stwie decydowa� wi�c los - rzut monet�. Szcz�cie u�miechn�o si� do gospodarzy turnieju i to W�osi wyst�pili w finale. W drugim meczu p�fina�owym Anglicy zm�czeni wyczerpuj�cymi spotkaniami z Hiszpani� nie zdo�ali pokona� rewelacyjnej Jugos�awii. Gwiazd� �plavich" i ca�ego turnieju okrzykni�to Dragana D�aji�a, kt�ry pozbawi� mistrz�w �wiata z 1966 r. marze� o finale. Po raz pierwszy s�dzia usun�� z boiska pi�karza, by� nim Mullery. Og�em do rozgrywek eliminacyjnych przyst�pi�o 31 reprezentacji. W turnieju fina�owym z uwagi na niewielk� ilo�� dru�yn strzelono tylko 7 bramek. WYNIKI SPOTKA� KWALIFIKACYJNYCH (dru�yn� awansuj�c� do nast�pnej rundy oznaczono pogrubionym drukiem) Eliminacje grupowe (awansuj� zwyci�zcy 8 grup) Grupa 1 Irlandia - Hiszpania 0:0 Irlandia - Turcja 2:1(0:0) Hiszpania - Irlandia 2:0 (2:0) Turcja - Hiszpania 0:0 Turcja - Irlandia 2:1 (1:0) Irlandia - Czechos�owacja 0:2 (0:1) Hiszpania - Turcja 2:0 (0:0) Czechos�owacja - Turcja 3:0(1:0) Czechos�owacja - Hiszpania 1:0 (0:0) Hiszpania - Czechos�owacja 2:1 (1:0) Turcja - Czechos�owacja 0:0 Czechos�owacja - Irlandia 1:2 (0:0) Poz. Kraj Mecze Punkty Bramki 1 2 3 4 Hiszpania Czechos�owacja Irlandia Turcja 6 6 6 6 8 7 5 4 6-2 8-4 5-8 3-8 Grupa 2 Bu�garia - Norwegia 4:2 (3:0) Portugalia - Szwecja 1:2 (1:1) Szwecja - Portugalia 1:1(0:1) Norwegia - Portugalia 1:2 (1:1) Szwecja - Bu�garia 0:2(0:1) Norwegia - Bu�garia 0:0 Norwegia - Szwecja 3:1(1:1) Szwecja - Norwegia 5:2 (2:0) Bu�garia - Szwecja 3:0 (2:0) Portugalia - Norwegia 2:1(1:1) Bu�garia - Portugalia 1:0 (0:0) Portugalia - Bu�garia 0:0 POZ. Kraj Mecze Punkty Bramki 1 2 3 4 Bu�garia Portugalia Szwecja Norwegia 6 6 6 6 10 6 5 3 10-2 6-6 9-12 9-14 Grupa 3 Finlandia - Austria 0:0 Grecja - Finlandia 2:1 (1:0) Finlandia - Grecja 1:1(1:1) ZSRR - Austria 4:3 (3:1) ZSRR - Grecja 4:0 (0:0) ZSRR - Finlandia 2:0 (1:0) Finlandia - ZSRR 2:5 (2:3) Austria - Finlandia 2:1 (1:0) Grecja - Austria 4:1 (2:0) Austria - ZSRR 1:0(0:0) Grecja - ZSRR 0:1 (0:0) Austria - Grecja 1:1 (1:0) Poz. Kraj Mecze Punkty Bramki 1 2 3 4 ZSRR Grecja Austria Finlandia 6 5 5 6 10 5 5 2 16-6 7-8 7-9 5-12 Mecz przerwany z powodu bijatyki graczy obu zespo��w, spotkanie uniewa�niono, a wynik nie za uwzgl�dniony w tabeli. Grupa 4 RFN - Albania Jugos�awia - RFN Albania -Jugos�awia RFN - Jugos�awia Jugos�awia - Albania Albania - RFN 6:0 (2:0) 1:0(0:0) 0:2(0:1) 3:1 (1:0) 4:0(1:0) 0:0 Poz. Kraj Mecze Punkty Bramki 1 2 3 Jugos�awia RFN Albania 4 4 4 6 5 1 8-3 9-2 0-12 26 Grupa 5 Holandia - W�gry W�gry - Dania Holandia - Dania NRD - Holandia W�gry - Holandia Dania - W�gry Dania - NRD Holandia - NRD W�gry - NRD Dania - Holandia NRD - Dania NRD - W�gry 2:2(1:0) 6:0 (5:0) 2:0 (0:0) 4:3 (0:2) 2:1 (2:0) 0:2(0:1) 1:1 (0:1) 1:0(1:0) 3:1 (1:0) 3:2(1:0) 3:2(1:2) 1:0(0:0) Poz. Kraj Mecze Punkty Bramki .1 2 3 4 W�gry NRD Holandia Dania 6 6 6 6 9 7 5 3 15-5 10-10 11-11 6-16 Grupa 6 Rumunia - Szwajcaria 4:2 (4:0) W�ochy - Rumunia 3:1 (2:1) Cypr - Rumunia 1:5(1:0) Cypr - W�ochy 0:2 (0:0) Rumunia - Cypr 7:0 (3:0) Szwajcaria - Rumunia 7:1 (3:0) Rumunia - W�ochy 0:1 (0:0) W�ochy - Cypr 5:0 (2:0) Szwajcaria - Cypr 5:0 (2:0) Szwajcaria - W�ochy 2:2(1:0) W�ochy - Szwajcaria 4:0 (3:0) Cypr - Szwajcaria 2:1 (1:1) Poz. Kraj Mecze Punkty Bramki 1 2 3 4 Wiochy Rumunia Szwajcaria Cypr 6 6 6 6 11 6 5 2 17-3 18-14 17-13 3-25 Grupa 7 Polska - Luksemburg 4:0 (0:0) Francja - Polska 2:1(1:0) Belgia - Francja 2:1(0:0) Luksemburg - Francja 0:3 (0:3) Luksemburg - Belgia 0:5 (0:3) Luksemburg - Polska 0:0 Polska - Belgia 3:1(2:0) Polska - Francja 1:4(1:2) Belgia - Polska 2:4 (2:2) Francja - Belgia 1:1(0:1) Belgia - Luksemburg 3:0 (0:0) Francja - Luksemburg 3:1(1:0) 27 POZ. Kraj Francja Belgia Polska Luksemburg Mecze 6 6 6 (i Punkty 9 7 7 1 Bramki 14-6 14-9 13-9 1-18 Grupa 8 Walia - Szkocja Irlandia P�n. - Anglia 1:1 (0:0) 0:2 (0:1) Szkocja - Irlandia P�n. 2:1 (2:1) Anglia - Walia 5:1 (3:1) Irlandia P�n. - Walia 0:0 Anglia - Szkocja 2:3(0:1) Walia - Anglia 0:3(0:1) Irlandia Pin. - Szkocja 1:0(0:0) Anglia - Irlandia P�n. 2:0(1:0) Szkocja - Walia 3:2(1:1) Szkocja - Anglia 1:1(1:1) Walia - Irlandia P�n. 2:0 (0:0) Poz. Kraj Mecze Punkty Bramki 1 2 3 4 Anglia Szkocja Walia Irlandia P�n. 6 6 6 6 9 8 4 3 15-5 10-8 6-12 2-8 �wier�fina�y Anglia - Hiszpania Hiszpania - Anglia 1:0(0:0) 1:2(0:0) Bu�garia - W�ochy W�ochy - Bu�garia 3:2(1:0) 2:0(1:0) Francja - Jugos�awia Jugos�awia - Francja 1:1 (0:0) 5:1 (4:1) W�gry - ZSRR ZSRR - W�gry 2:0(1:0) 3:0(1:0) TURNIEJ FINA�OWY 5-10.06.1968 ORGANIZATOR: W�OCHY P�fina�y 5 czerwca, Florencja (Stadio Comunale) JUGOS�AWIA - ANGLIA 1:0 (0:0) Bramki: Jugos�awia - 86' D�aji� Jugos�awia: Panteli�, Fazlagi�, Damjanovi�, Pavlovi�, Paunovi�, Holcer, Pet- kovi�, Trivi�, Musemi�, Osim, D�aji� Anglia: Banks, Newton, Moore, Labone, Wilson, Mullery, B. Charlton, Hunter, Bali, Hurst, Peters Czerwona kartka: Anglia - 89' Mullery S�dziowa�: Jose Maria Ortiz de Mendebil Monasterio (Hiszpania) 5 czerwca, Neapol (Stadio San Paolo) WIOCHY-ZSRR 0:0 (0:0,0:0,0:0) Dogrywka nie przynios�a rozstrzygni�cia, w wyniku losowania awans uzyska�a dru�yna W�och. W�ochy: Zoff, Burgnich, Facchetti, Bercellino, Castano, Ferrini, Rivera, Juliano, Domenghini, Mazzola, Prati ZSRR: Pszenicznikow, Istomin, Szesterniew, Kaplicznyj, Afonin, Leniew, Ma�ofiejew, �ogofiet, Baniszewski, Byszowiec, Jewru�ychin S�dziowa�: Kurt Tschenscher (RFN) Mecz o 3. miejsce 8 czerwca, Rzym (Stadio Olimpico) ANGLIA-ZSRR2:0 (1:0) Bramki: Anglia - 39' B. Charlton, 63' Hurst Anglia: Banks, Wright, Moore, Labone, Wilson, Stiles, B. Charlton, Hunter, Hunt, Hurst, Peters ZSRR: Pszenicznikow, Istomin, Szesterniew, Kaplicznyj, Afonin, Leniew, Ma�ofiejew, �ogofiet, Baniszewski, Byszowiec, Jewru�ychin S�dziowa�: Istvan Zsolt (W�gry) Fina� Po bezbramkowym remisie w p�finale z dru�yn� Zwi�zku Radzieckiego, W�osi dzi�ki szcz�liwemu losowaniu znale�li si� w finale.