6604
Szczegóły | |
---|---|
Tytuł | 6604 |
Rozszerzenie: |
6604 PDF Ebook podgląd online:
Pobierz PDF
Zobacz podgląd 6604 pdf poniżej lub pobierz na swoje urządzenie za darmo bez rejestracji. 6604 Ebook podgląd za darmo w formacie PDF tylko na PDF-X.PL. Niektóre ebooki są ściśle chronione prawem autorskim i rozpowszechnianie ich jest zabronione, więc w takich wypadkach zamiast podglądu możesz jedynie przeczytać informacje, detale, opinie oraz sprawdzić okładkę.
6604 Ebook transkrypt - 20 pierwszych stron:
NOVELL NETWARE 3.11
w praktyce
Szymon Giermasz
Ksi��ka zawiera opis podstawowych poj�� i polece� systemu
Netware 3.11 oraz uwagi praktyczne zebrane przez autora podczas
pracy z sieci� i prowadzonych szkole�. Ksi��ka przeznaczona
jest dla u�ytkownik�w sieci Novell pracuj�cych w systemie DOS
lub w �rodowisku Windows. Zawiera wiele przyk�ad�w i mo�e by�
wykorzystana przez indywidualnych u�ytkownik�w oraz na kursach,
a tak�e stanowi� pomoc dla pocz�tkuj�cych administrator�w.
Autor jest instruktorem upowa�nionym do prowadzenia szkole� w
centrach szkoleniowych autoryzowanych przez firm� Novell.
Spis tre�ci
WPROWADZENIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
1. PODSTAWOWE WIADOMO�CI O SIECI. . . . . . . . . . . . . . . 8
1.1. Co to jest sie� ?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1.2. Stanowisko robocze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.3. Serwery. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
1.4. Pomosty. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
1.5. Adresowanie w sieci. . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
1.6. Zasoby sieciowe i lokalne. . . . . . . . . . . . . . . .12
1.7. Lokalna prezentacja zasob�w sieciowych . . . . . . . . .13
1.8. Ochrona zasob�w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
1.9. Dzielenie przetwarzania. . . . . . . . . . . . . . . . .15
1.10. ��czenie system�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
1.11. Podstawowe cechy serwera plik�w . . . . . . . . . . . .17
1.12. Wyposa�enie sieciowe stanowiska roboczego . . . . . . .18
1.12.1. Uruchamianie stanowiska roboczego . . . . . . . . . .19
2.PRACA W SIECI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
2.1. Otwarcie sesji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
2.2. Zamkni�cie sesji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
2.3. Polecenia sieciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
2.3.1. Program HELP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
2.3.2. Polecenia sesji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
2.3.3. Przekazywanie komunikat�w. . . . . . . . . . . . . . .32
3. U�YTKOWNICY, GRUPY I ADMINISTRATORZY . . . . . . . . . . .36
3.1. Grupy u�ytkownik�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36
3.1.1. Grupa EVERYONE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
3.2. Administratorzy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
3.3. U�ytkownik sieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
3.3.1. Ograniczenia nak�adane na u�ytkownika. . . . . . . . .41
3.3.2. Stan konta.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
3.3.3. Ograniczenia konta u�ytkownika.. . . . . . . . . . . .42
3.3.4. Dozwolone stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . .45
3.3.5 Dozwolony czas pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . .45
3.3.6. Rozliczanie u�ytkownika. . . . . . . . . . . . . . . .46
3.3.7. Przejmowanie uprawnie� . . . . . . . . . . . . . . . .47
3.3.8. U�ytkownik GUEST . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
4. WOLUMINY, KARTOTEKI I PLIKI. . . . . . . . . . . . . . . .49
4.1. Proste polecenia systemu plik�w. . . . . . . . . . . . .50
4.2. Podstawowe katalogi w NetWare. . . . . . . . . . . . . .51
4.3. Wskazywanie plik�w sieciowych w DOSie. . . . . . . . . .53
4.4. Prawa dost�pu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
4.4.1. Znaczenie poszczeg�lnych uprawnie� . . . . . . . . . .60
4.4.2. Sprawdzanie uprawnie� efektywnych u�ytkownika. . . . .62
4.4.3. Pe�nomocnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
4.4.4. Maska dziedziczenia uprawnie�. . . . . . . . . . . . .66
4.4.5. Przejmowanie praw od grup i u�ytkownik�w . . . . . . .67
4.5. Atrybuty plik�w i kartotek . . . . . . . . . . . . . . .68
4.6. Program FILER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
4.7. Odzyskiwanie usuni�tych plik�w . . . . . . . . . . . . .75
4.8. Przestrze� zajmowana w woluminie . . . . . . . . . . . .77
4.8.1. Miara obj�to�ci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
4.8.2. Limitowanie pojemno�ci woluminu. . . . . . . . . . . .78
4.8.3. Zwalnianie priestrzeni w woluminie . . . . . . . . . .80
5. WYDRUKI W SIECI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
5.1. Przekazywanie wydruku do kolejki . . . . . . . . . . . .82
5.1.1. Bezpo�rednie drukowanie w sieci. . . . . . . . . . . .83
5.1.2. Przechwytywanie wydruk�w lokalnych . . . . . . . . . .85
5.2. Zadanie w kolejce drukowania . . . . . . . . . . . . . .90
5.3. Opis zadania drukowania. . . . . . . . . . . . . . . . .94
6.SCENARIUSZE ZG�OSZE�. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
6.1. Polecenia scenariuszy zg�osze� . . . . . . . . . . . . .96
6.2. Zmienne �rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
6.3. Parametry wywo�ania. . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
6.4. Uwagi i przyk�ady. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
7. INDYWIDUALNE MENU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
7.1. Definicja menu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
7.2. Program COLORPAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
8. PRACA W SIECI Z SYSTEMEM WINDOWS . . . . . . . . . . . . 111
8.1. Control Panel - podstawowa konfiguracja. . . . . . . . 113
8.2. File manager - dost�p do plik�w. . . . . . . . . . . . 115
8.2.1. Definiowanie wska�nik�w sieciowych . . . . . . . . . 115
8.2.2. Ustalanie atrybut�w sieciowych.. . . . . . . . . . . 117
8.3. Drukowanie sieciowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
9. WIRUSY W SIECI.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
SKOROWIDZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Wprowadzenie
Sieci lokalne staj� si� cz�sto spotykanym elementem
wyposa�enia przedsi�biorstw i instytucji. O ich popularno�ci
decyduje op�acalno��. Odpowiednio oprogramowane przynosz�
profit w postaci sprawniejszego zarz�dzania przedsi�biorstwem.
Mog� si�ga� od gabinet�w dyrektor�w przez sekretariaty, pokoje
ksi�gowych, sprzedawc�w po hale produkcyjne i magazynowe.
Barier� w ich wykorzystaniu jest niejednokrotnie s�aba
znajomo�� mo�liwo�ci i ogranicze� dotycz�cych u�ytkownika
sieci. Inaczej m�wi�c osoby korzystaj�ce z sieci nie zdaj�
sobie sprawy, �e same mog� realizowa� niekt�re pomys�y na
zastosowanie sieci lub, �e wystarczy poprosi� o pomoc
administratora systemu by mie� �atwiejszy dost�p do program�w
lub drukarek. Zwykle codzienne problemy zwi�zane z u�ywaniem
sieci s� proste, ale nie zawsze zainteresowany mo�e zasi�gn��
rady u fachowca (administratora) lub skorzysta� z obszernej,
angloj�zycznej dokumentacji sieci.
Ksi��ka jest napisana z my�l� o osobach pracuj�cych z
najnowsz�, na dzi� (listopad 1992), wersj� systemu sieci
lokalnych firmy Novell czyli NetWare 3.11. Ze wzgl�du
na obszerno�� tematu autor ograniczy� si� jedynie
do przedstawiania sieci z punktu widzenia u�ytkownika
stanowiska roboczego, na kt�rym dzia�a system DOS ewentualnie
nak�adka Windows 3.11. Opisano podstawowe mo�liwo�ci i bariery
stwarzane w takim �rodowisku, ograniczaj�c prezentacj� polece�
i program�w do najcz�ciej stosowanych opcji. Przedstawiane
tre�ci s� poparte wieloma przyk�adani stosowania instrukcji
sieciowych, nietypowych zachowa� systemu i uwagami
praktycznymi.
Warunkiem wst�pnym przyst�pienia do lektury jest
podstawowa znajomo�� systemu DOS. Autor przyj��, �e poj�cia
takie jak plik, program i katalog s� czytelnikowi znane.
Pocz�tkuj�cym u�ytkownikom komputer�w klasy IBM PC c mo�na
poleci� inne ksi��ki Wydawnictwa MIKOM, np. "Leksykon
komputerowy dla pocz�tkuj�cych", "System DOS dla
pocz�tkuj�cych", "Poznaj sw�j komputer", "Przewodnik po IBM PC
czyli od DOSa przez Windows do aplikacji".
1. Podstawowe wiadomo�ci o sieci
W rozdziale zawarto wst�pne informacje na temat sieci
lokalnej. W u�ywanych okre�leniach i opisach autor odwo�uje si�
bezpo�rednio do systemu sieciowego NetWare w wersji 3.11.
Popularne rozwi�zania innego typu, stosowane w systemach, (np.
peer�to�peer) nie s� prezentowane.
1.1. Co to jest sie� ?
Najpro�ciej sie� lokaln� okre�li� mo�na jako po��czenie
komputer�w, kt�re pozwala na jednoczesne korzystanie ze
wsp�lnych dysk�w i drukarek przez wielu u�ytkownik�w.
U�ytkownicy mog�, na przyk�ad, r�wnolegle wype�nia� r�ne
formularze trafiaj�ce do jednego pliku rejestr�w, kt�ry jest
przechowywany na dysku sieciowym. O poprawno�� danych oraz o
umo�liwienie u�ytkownikom r�wnoczesnej pracy dbaj� programy
u�ytkowe i system sieciowy.
Podobnie, u�ytkownicy mog� mie� wra�enie, �e drukowali
jednocze�nie kilka dokument�w na jednej drukarce obs�uguj�cej
wszystkie stanowiska sieciowe. To, �e ich wydruki nie
przemiesza�y si�, mimo �e zosta�y przej�te przez system w tej
samej chwili, jest zas�ug� dzia�ania systemu drukowania
sieciowego, kt�ry ustala kolejno�� wysy�ania informacji na
drukark�.
Pierwotnie, sieci lokalne ogranicza�y si� do jednego biura
lub budynku. Z czasem, dzi�ki rozwojowi technologicznemu, sieci
"lokalne" zacz�y obejmowa� wi�kszy obszar kompleks budynk�w
lub dzielnic�. Ponadto, dzi�ki nowym mo�liwo�ciom
telekomunikacji, w jedn� sie� "lokaln�" s� dzi� cz�sto ��czone
systemy odleg�e od siebie o tysi�ce kilometr�w.
Sie� mo�e by� opisywana na dwa sposoby:
- jako logiczna sie� wsp�pracuj�cych modu��w oprogramowania
systemowego i u�ytkowego;
- jako fizyczne po��czenie komputer�w odr�bnych jednostek
tworz�cych sie�.
Z tego powodu niekt�re okre�lenia s� rozumiane dwojako: po
pierwsze jako modu�y lub systemy oprogramowania elementy
logicznej, abstrakcyjnej struktury, po drugie jako fizyczne
urz�dzenia, w kt�rych dzia�aj� jednostki logiczne. Na przyk�ad
pomost (ang. router opisany w punkcie 1.4.) to oprogramowanie
jednostka logiczna realizuj�ca przekazywanie danych mi�dzy
sieciami lub komputer osobisty po�wi�cony na realizacj� tej
funkcji.
Kilka powszechnie u�ywanych okre�le� u�atwia opisywanie
sieci. Pierwszym z nich jest stanowisko robocze.
1.2. Stanowisko robocze
Stanowiska robocze (okre�lane te� jako stacje robocze,
ang. workstations) to stanowiska pracy u�ytkownik�w sieci. S�
nimi komputery osobiste przy��czone do sieci, na kt�rych dzia�a
lokalny system operacyjny (np. DOS lub OS/2) i na kt�rych
uruchamiane s� programy u�ytkowe. Na stanowiskach roboczych nie
dzia�a system sieciowy NetWare. Mo�liwo�� korzystania z sieci
zapewnia dodatkowy sprz�t i oprogramowanie komunikacyjne
opisane bli�ej w punkcie 1.12.
Stanowiska robocze korzystaj� z pracy innych jednostek
sieciowych - serwer�w.
1.3. Serwery
Serwery to elementy sieci, kt�rych zadaniem jest obs�uga
innych jednostek sieciowych. Serwery s� specjalizowanymi
obiektami systemu, przystosowanymi do efektywnego wykonywania
tylko pewnych typ�w zada�. Realizuj� polecenia kierowane do
ruch ze stanowisk roboczych lub innych serwer�w.
Podstawowym serwerem w sieci Novell NetWare jest serwer
plik�w, nazywany tak�e sk�adnic� plik�w (ang: file server).
Jest to jednostka udost�pniaj�ca dane dyskowe innym obiektom w
sieci. Z jednej strony serwer plik�w to oprogramowanie: modu�y
systemu NetWare, kt�re zapewniaj� dost�p do plik�w, z drugiej
strony to komputer osobisty, w kt�rym uruchamia si� system
NetWare. Dane przechowywane na jego dyskach sta�ych s� przez
system NetWare udost�pniane innym jednostkom pracuj�cym w
sieci. Dyski sta�e serwera plik�w okre�la si� jako dyski
sieciowe. Szerzej funkcje i cechy serwera plik�w systemu
NetWare 3.11 opisano w punkcie 1.11.
Drugim serwerem, u�ywanym powszechnie w instalacji
NetWare, jest serwer drukowania, okre�lany tak�e jako
stanowisko drukowania (ang: print server). Jest to jednostka
steruj�ca przekazywaniem wydruk�w pochodz�cych ze stanowisk
sieciowych na wybrane drukarki. Serwer drukowania jest
oprogramowaniem, kt�re mo�e by� uruchomione na wielu typach
jednostek sieciowych:
- na serwerze plik�w jako oprogramowania dodatkowe;
- na komputerze - pomo�cie (jednostce ��cz�cej sieci lokalne)
jako oprogramowanie dodatkowe;
- na komputerze osobistym, przy��czonym do sieci, w formie
programu wywo�anego w systemie DOS. W takim
wypadku komputer osobisty nie pe�ni roli
stanowiska roboczego. Podczas dzia�ania jako serwer drukowania
system DOS nie jest dost�pny. Taki spos�b obs�ugi drukowania
okre�la si� mianem dedykowanego serwera drukowania (ang:
dedicated print server).
1.4. Pomosty
Pomosty (ang. routers) to elementy instalacji sieciowej
��cz�ce oddzielne sieci lokalne. Pomosty stosuje si� ze wzgl�du
na: fizyczne ograniczenia rozmiar�w pojedynczej sieci, r�ne
typy stosowanego sprz�tu sieciowego lub w celu zwi�kszenia
pr�dko�ci dzia�ania instalacji sieciowej.
Sieci komputerowe oddzielone od siebie pomostami okre�la
si� cz�sto mianem segment�w (ang. segments) lub podsieci (ang.
sub network).
Fizyczne jednostki, w kt�rych dzia�aj� pomosty,
charakteryzuj� si� tym, �e s� przy��czone do wi�cej ni� jednej
sieci. Po��czenie pomostem mo�e by� realizowane:
- w komputerze serwerze plik�w,
- w komputerze pomo�cie, kt�rego g��wnym zadaniem jest sprawne
��czenie sieci (routing).
U�ytkownik zazwyczaj nie musi sobie zdawa� sprawy z
wykorzystywania pomostu w pracy sieci. Z jego punktu widzenia
nie jest istotne, na kt�rym segmencie znajduje si� serwer, z
kt�rego korzysta.
Podzia� sieci na segmenty mo�e by� wykorzystany przez
administratora w systemie ochrony danych sieciowych. Na
przyk�ad mo�na zezwoli� u�ytkownikowi na korzystanie ze
stanowisk roboczych przy��czonych tylko do wybranego segmentu.
Tego typu ograniczenia w u�ytkowaniu sieci om�wiono w punkcie
3.3.4.
1.5. Adresowanie w sieci
Jednostki sk�adaj�ce si� na sie� okre�la si� og�lnie jako
w�z�y (ang. nodes). Tak wi�c w�z�ami sieci s�: stanowiska
robocze, serwery plik�w, serwery drukowania, pomosty.
Oprogramowanie systemu sieciowego rozpoznaje w�z�y w obr�bie
jednego segmentu sieci dzi�ki numerom w�z��w (ang. node
number). Wszystkie w�z�y segmentu sieci maj� r�ne numery, tak
jak domy stoj�ce przy jednej ulicy.
Ponadto ka�da podsie� ma w�asny identyfikator numeryczny
(ang. network number), tak jak ka�da ulica ma w�asn� nazw�.
Ka�dy w�ze� w sieci sk�adaj�cej si� z wielu segment�w
(podsieci) jest jednoznacznie okre�lony przez par� liczb: numer
sieciowy i numer w�z�a. Pomosty s� specjalnie traktowane w
strukturze wielosegmentowej sieci. Jako elementy ��cz�ce s�
odr�bnie numerowane w ka�dej podsieci, do kt�rej nale��. Pomost
jest wi�c identyfikowany r�nymi numerami w�le, w zale�no�ci
od podsieci, z kt�rej jest widziany.
W�z�y sieci wymieniaj� wi�c informacj� mi�dzy sob�
adresuj�c j� analogicznie do adresowania list�w w systemie
pocztowym. Mechanizmy komunikacji s� skrz�tnie ukryte przed
u�ytkownikami, tak by w swej codziennej pracy nie musieli
zwraca� uwagi na adresy serwer�w i rozmieszczenie zasob�w z
kt�rych korzystaj�. Na przyk�ad, dyski serwera W1 sieci 1 na
powy�szym schemacie, s� udost�pniane u�ytkownikowi stanowiska
roboczego W77 sieci 1 w taki sam spos�b jak dyski serwera W7
sieci 3.
1.6. Zasoby sieciowe i lokalne
Zamiast m�wi� o udost�pnianiu drukarek lub dysk�w mo�na
u�y� og�lnego sformu�owania: udost�pnianie zasob�w. Zas�b to
okre�lenie u�ywane wobec element�w systemu, kt�re mog� by�
przydzielone obiektom dzia�aj�cym w systemie. W tym sensie
zasobami s� nie tylko elementy sprz�towe, ale tak�e np:
- czas pracy procesora maszyny wykorzystywany przez
poszczeg�lne programy u�ytkowe dzia�aj�ce "jednocze�nie";
- sesje pracy z serwerem plik�w realizowane ze stanowisk
roboczych;
- pliki danych przekszta�cane r�wnolegle przez wiele program�w
u�ytkowych.
Zasoby sieciowe to te elementy ca�ego systemu, kt�re s�
udost�pniane jednostkom pracuj�cym w obr�bie sieci. W tym
sensie pliki przechowywane na serwerze plik�w s� zasobami
sieciowymi, poniewa� mog� by� przetwarzane przez oprogramowanie
wielu stanowisk roboczych.
Zasoby lokalne to okre�lenie wyr�niaj�ce te elementy
systemu, kt�re nie s� udost�pniane na zewn�trz jednostki w
�rodowisku sieciowym. Lokalnym zasobem jest dysk sta�y
stanowiska roboczego - poniewa� jego zawarto�� nie jest
udost�pniana innym jednostkom w systemie sieci. Na przyk�ad nie
mo�na edytowa� pliku przechowywanego na innym stanowisku
roboczym.
Drukarka przy��czona do stanowiska roboczego jest zwykle
jego lokalnym, �prywatnym� urz�dzeniem. Jednak w odr�nieniu od
lokalnego dysku mo�na j� udost�pni� innym u�ytkownikom sieci.
Wymaga to odpowiedniego przygotowania systemu drukowania
sieciowego oraz uruchomienia dodatkowego programu, kt�ry w��czy
drukark� do zestawu urz�dze� sieciowych. W�wczas drukarka
nie pe�ni roli urz�dzenia lokalnego, s�u�y systemowi
sieciowemu.
1.7. Lokalna prezentacja zasob�w
sieciowych
System NetWare udost�pnia pliki przechowywane na dysku
sieciowym, tak, jakby to by� lokalny zas�b stanowiska
roboczego. Na przyk�ad, dane z dysku lokalnego mog� by�
udost�pniane przy u�yciu nazwy dysku C:, natomiast dane dysku
sieciowego przy u�yciu oznaczenia F:.
Dzi�ki zastosowaniu takiego rozwi�zania, programom
u�ytkowym jest "wszystko jedno ", czy przetwarzane pliki danych
s� dost�pne przez po��czenie sieciowe, czy z dysku lokalnego.
Na przyk�ad, u�ywaj�c edytora tekstu, poprawiamy pliki:
C:\LIST\LIST.1 (dysk lokalny) i F:\USERS\ULA\LISTY\LIST.2 (dysk
sieciowy). Oprogramowanie sieciowe symuluje istnienie
dodatkowego urz�dzenia w stanowisku roboczym. Z punktu widzenia
u�ytkownika, po rozpocz�ciu pracy w sieci, pojawia si� na jego
komputerze dodatkowy dysk logiczny. Nale�y pami�ta�, �e to
urz�dzenie ma niezwyk�� cech�: tym samym dyskiem, w tym samym
czasie, pos�uguj� si� inni u�ytkownicy sieci.
Inny przyk�ad to symulacja istnienia drukarki lokalnej
w �rodowisku NetWare. Po uruchomieniu programu "udaj�cego"
drukark� lokaln�, program u�ytkowy mo�e drukowa� tak, jakby
wydruk mia� powsta� na urz�dzeniu po��czonym bezpo�rednio ze
stanowiskiem pracy. W rzeczywisto�ci strumie� danych jest
przekazywany przez system sieciowy na urz�dzenie wsp�lne
drukark� kontrolowan� przez serwer drukowania. W�wczas, na
stanowisku roboczym, nie wyposa�onym w drukark� mo�na korzysta�
z polece� systemu DOS kieruj�cych wydruki na drukark� lokaln�.
Na przyk�ad wydrukowa� ekran (klawisz Print Screen) lub wykona�
polecenie:
COPY CON LPTl
kieruj�ce dane z klawiatury na drukark� lokaln�.
1.8. Ochrona zasob�w
System sieciowy tworzy �rodowisko wielodost�pne.
Porz�dkuje i umo�liwia prac� wielu osobom korzystaj�cym z
dzielonych i ograniczonych zasob�w. Konsekwencj� tego faktu
jest rozwijanie podw�jnego systemu ochrony zasob�w sieciowych.
Po pierwsze - system chroni zasoby (pliki, drukarki itp.)
przed nieprawid�owym i niepo��danym wykorzystaniem przez
u�ytkownik�w. Zakaz dost�pu do katalog�w zawieraj�cych dane
poufne jest niejednokrotnie r�wnie wa�ne jak umo�liwienie
wsp�lnego z nich korzystania. S�u�y temu rozbudowany system
praw, przywilej�w i zale�no�ci mi�dzy u�ytkownikami a
udost�pnianymi obiektami.
Po drugie - system chroni zasoby przed uszkodzeniem
wynikaj�cym z wadliwej pracy sprz�tu i oprogramowania. Dzielone
zasoby s� newralgicznymi elementami ca�ego systemu. Je�eli
uszkodzeniu ulega stanowisko robocze, mo�na skorzysta� z
innego. Natomiast uszkodzenie dysku sieciowego uniemo�liwia
prac� ka�demu u�ytkownikowi. Dlatego rozwini�to metody ochrony:
dublowanie dysk�w, stabilizowanie i podtrzymywanie napi�cia
zasilania, �ledzenie transakcji itp. Wszystkie maj� s�u�y�
przeciwstawianiu si� szeroko poj�tym k�opotom technicznym.
1.9. Dzielenie przetwarzania
W sieci komputerowej przetwarzanie informacji
jest dzielone mi�dzy jednostki. Na przyk�ad edytor tekstu,
w kt�rym u�ytkownik wydaje polecenie drukowania, to program
dzia�aj�cy na stanowisku roboczym. Drukowany tekst jest
zapami�tany na serwerze plik�w, a sam wydruk powstaje na
drukarce sieciowej, przy��czonej do innego stanowiska
roboczego. Drukowanie sieciowe odbywa si� pod kontrol� serwera
drukowania zainstalowanego na jeszcze innym komputerze. W tym
wypadku proste do sformu�owania zadanie (wydruk tekstu)
anga�uje podczas realizacji nawet cztery komputery osobiste.
Nie jest to sytuacja niezwyk�a. Cz�sto dzia�anie
"sieciowe" anga�uje par� lub kilka w�z��w. W instalacji
sieciowej mo�e odbywa� si� wiele takich dzia�a� jednocze�nie.
Ca�a sie� mo�e przecie� sk�ada� si� z wielu w�z��w i obs�ugiwa�
setki u�ytkownik�w.
W�z�y sieci, cho� cz�sto dzia�aj� wsp�lnie dla osi�gni�cia
jednego celu, s� obiektami bardzo autonomicznymi, niezale�nymi
od siebie. Poszczeg�lne komputery s� zasilane oddzielnie. Mog�
by� na nich zainstalowane r�ne systemy operacyjne i r�ne
wersje oprogramowania komunikacyjnego i u�ytkowego. Stanowiska
robocze s� oddzielnie w��czane i wy��czane. Po��czenie mi�dzy
w�z�ami jest podatne na zak��cenia elektromagnetyczne, i
uszkodzenia mechaniczne. Autonomia dzia�ania poszczeg�lnych
w�z��w i zawodno�� komunikacji mi�dzy nimi powoduje, �e sie�
jest zestawem element�w, kt�re mog� ulega� uszkodzeniom
niezale�nie od siebie.
Z jednej strony w�z�y sieci s� wi�c �ci�le powi�zane ze
sob� w czasie realizacji konkretnych polece� i zada�.
Z drugiej, s� jednostkami niezale�nymi od siebie, mog�cymi
"odm�wi� wsp�pracy" z reszt� w�z��w. Dlatego w oprogramowaniu
komunikacyjnym i zarz�dzaj�cym sieci� realizuje si� wiele
algorytm�w uodparniaj�cych na b��dy w dzia�aniu pojedynczych
w�z��w i b��dy komunikacji.
Dzi�ki temu na przyk�ad nieprzewidziane od��czenie jednego
stanowiska roboczego nie ma wi�kszego znaczenia dla dzia�ania
systemu sieciowego jako ca�o�ci, gdy� mechanizm radzenia sobie
z zerwanymi po��czeniami jest wbudowany w oprogramowanie
serwera. Inny przyk�ad to ukrywanie, w podstawowym
oprogramowaniu komunikacyjnym, kr�tkotrwa�ych przerw po��cze�
mi�dzy w�z�ami. U�ytkownik nie jest informowany o problemach z
realizacj� transmisji, ze wzgl�du na chwilowe roz��czenie
okablowania sieciowego.
1.10. ��czenie system�w
Ostatni� cech� sieci lokalnej, kt�r� nale�y wymieni�
(zw�aszcza maj�c na uwadze implementacj� Novell NetWare 3.11)
jest zdolno�� do ��czenia r�nych system�w w celu realizacji
przetwarzania sieciowego. Utworzenie sieci, w kt�rej
u�ytkownicy pracuj� jednocze�nie na stanowiskach opartych o
systemy DOS, Windows, OS/2, Unix, Apple Macintosh, nie jest
dzi� niczym nadzwyczajnym. Oprogramowanie sieciowe, przy
wykorzystaniu kilku rozszerze�, jest w stanie przystosowa� si�
do wymog�w poszczeg�lnych system�w operacyjnych. W systemie
NetWare 3.11 mo�liwe jest, na przyk�ad, udost�pnianie struktury
katalog�w i plik�w w taki spos�b jakby to by�y struktura
systemu Unix.
Zdolno�� do pracy ze stanowiskami, w kt�rych dzia�aj�
bardzo r�ne systemy operacyjne, mo�na przyr�wna�
do umiej�tno�ci porozumiewania si� wieloma j�zykami.
Oprogramowanie sieciowe realizuje jednoczesne "dialogi"
w j�zykach rozumianych przez stacj� Unixow�, komputer klasy PC
czy Apple. Uniwersalne, "wieloj�zyczne" oprogramowanie
komunikacyjne, zastosowane w systemie NetWare 3.11, nosi nazw�
sprz�gu otwartego ��cza danych (ang. Open Datalink Interface).
D��enie do realizacji efektywnej wsp�pracy wielu r�nych
system�w jest cech� charakterystyczn� nowoczesnego
oprogramowania sieciowego. System Novell Netware jest, dzi�ki
uniwersalnemu oprogramowaniu komunikacyjnemu, otwiera nowe
mo�liwo�ci przed u�ytkownikami komputer�w osobistych. Warto o
nich pami�ta� na przysz�o��, mimo �e dzisiejsze praktyczne
potrzeby ograniczaj� si� zwykle do wykorzystywania jedynie
�rodowiska DOS.
1.11. Podstawowe cechy serwera plik�w
Zasadniczym zadaniem, pe�nionym przez serwer plik�w typu
Novell NetWare, jest udost�pnianie plik�w u�ytkownikom sieci.
Opr�cz tego system NetWare serwera plik�w pe�ni istotne funkcje
dodatkowe:
- chroni i udost�pnia zasoby sieciowe; utrzymuje dane
o u�ytkownikach s�u��ce do zarz�dzania sieci�;
- pracuje jako pomost;
- jest platform� dla dzia�ania innych modu��w oprogramowania
sieciowego np. serwera drukowania czy serwera bazodanowego.
Serwer plik�w, jak ka�dy w�ze� sieci, jest identyfikowany,
na potrzeby oprogramowania komunikacyjnego, przez par� liczb:
- numer sieci, w kt�rej funkcjonuje,
- numer w�z�a.
U�ytkownik sieci identyfikuje serwer plik�w przez jego
nazw� (ci�g znak�w), na przyk�ad: NW_PLIKIl. Wszystkie serwery,
bez wzgl�du na ich sieciowe adresy, nosz� r�ne nazwy
1.12. Wyposa�enie sieciowe stanowiska
roboczego
Przeci�tny komputer osobisty, nie w��czony do sieci, jest
pod wzgl�dem oprogramowania wykorzystywany nast�puj�co:
- sprz�tem zarz�dza system operacyjny DOS podstawowe
oprogramowanie stanowiska pracy;
- aplikacje (programy u�ytkowe) realizuj� zadania stawiane
przez u�ytkownik�w, wykorzystuj�c zestaw funkcji udost�pnianych
przez DOS.
Przekszta�cenie komputera w stanowisko robocze NetWare
polega na dodaniu sprz�tu i oprogramowania sieciowego.
Komputery osobiste klasy PC s� ��czone w sie� przez
komunikacyjne uk�ady elektroniczne, montowane w nich jako
dodatkowy ekwipunek karty sieciowe (ang. LAN cards). Tak
wzbogacona sprz�towo jednostka staje si� stanowiskiem roboczym
systemu NetWare po uruchomieniu oprogramowania okre�lanego jako
�rodowisko sieciowe lub pow�oka sieciowa (ang. shell).
Zadaniem �rodowiska sieciowego jest wzbogacenie funkcji
systemu DOS o mo�liwo�ci sieciowe i realizacja komunikacji z
innymi w�z�ami sieci. �rodowisko sieciowe, z punktu widzenia
program�w u�ytkowych, stanowi rozszerzenie systemu DOS.
Funkcjonuje mi�dzy systemem operacyjnym a aplikacjami.
�rodowisko sieciowe jest uruchamiane po starcie systemu
DOS, w momencie gdy w pami�ci komputera nie znajduje si� �aden
program u�ytkowy. Uruchomienie �rodowiska polega na wywo�aniu
co najmniej dwu program�w, kt�re pozostaj� w pami�ci komputera
podczas dzia�ania innych program�w (TSR; program rezydentny).
Wywo�ania program�w �rodowiska sieciowego w��cza si� do pliku
polece� startowych systemu DOS (AUTOEXEC.BAT) w komputerach
stale wykorzystywanych jako stanowiska robocze.
1.12.1. Uruchamianie stanowiska roboczego
W��czenie komputera, pe�ni�cego rol� stanowiska roboczego,
powoduje uruchomienie systemu DOS i �rodowiska sieci. Polecenia
instaluj�ce �rodowisko sieciowe znajduj� si� w pliku
AUTOEXEC.BAT. �r�d�em systemowego oprogramowania stanowiska
roboczego mo�e by�:
- nap�d dysk�w elastycznych,
- sta�y dysk lokalny,
- serwer plik�w.
W dwu pierwszych wypadkach procedura uruchamiania jest
identyczna jak dla systemu nie korzystaj�cego z sieci:
- �r�d�em z kt�rego pobierany jest system operacyjny
jest urz�dzenie lokalne w stanowisku roboczym.
- Uruchomienie �rodowiska sieciowego odbywa si� z pliku
AUTOEXEC.BAT. Po w��czeniu komputera u�ytkownik mo�e zg�osi�
si� do pracy z serwerem plik�w (patrz rozdzia� 3.1.).
Trzeci spos�b uruchamiania systemu na stanowisku roboczym
wymaga zastosowania karty sieciowej z zainstalowanym uk�adem do
zdalnego startu (ang. remote boot PROM). Tu� po w��czeniu
komputera, kontrol� przejmuje w�wczas kr�tki program zdalnego
�adowania. Je�eli komputer zawiera dyski lokalne, to w g�rnej
cz�ci ekranu pojawia si� pytanie (zale�ne od typu karty
sieciowej), czy system ma by� uruchamiany lokalnie, czy z
serwera plik�w, na przyk�ad:
Boot from hard disk?
W przypadku wprowadzania systemu z sieci, DOS wraz ze
�rodowiskiem sieciowym jest pobierany z pliku przechowywanego w
serwerze i przygotowanego przez administratora sieci.
Przyk�ad
Prosta pow�oka sieciowa.
Instalowanie najprostszej wersji �rodowiska sieciowego
polega na uruchomieniu dwu program�w rezydentnych IPX.COM i
NETx.COM. Ich wywo�anie cz�sto jest umieszczone w pliku
wsadowym.
Plik NET.BAT:
IPX
NET5
F:
Program IPX.COM zarz�dza prac� karty sieciowej. Jego kod
zale�y od typu i konfiguracji karty sieciowej. Jest tworzony z
plik�w pomocniczych przez osob� instaluj�c� sie� lub
administratora systemu.
Program NETx.COM przechwytuje polecenia kierowane z
program�w do systemu operacyjnego i realizuje te z nich
(najcz�ciej wykorzystuj�c serwer), kt�re odnosz� si� do sieci.
"x" w nazwie pliku zale�y od wersji DOSa u�ytej na stanowisku:
"3" dla DOSa wersji 3.x, "4" dla wersji 4.x itd.
Ostatnia linia pliku NET.BAT powoduje przej�cie
do katalogu bie��cego udost�pnionego na dysku sieciowym.
Identyfikuje go pierwsza w alfabecie litera, kt�ra nie jest
zarezerwowana dla urz�dze� lokalnych stanowiska roboczego. Dla
DOSa w wersji wy�szej ni� 2.x jest to litera F: (A - E s�
przeznaczone na urz�dzenia lokalne).
Pierwsza litera w alfabecie, przeznaczona na identyfikator
dysku sieciowego, mo�e by� zmieniona na inn� od standardowej
parametrem systemowym LASTDRIVE, w pliku konfiguracji systemu
operacyjnego dla stanowiska roboczego, CONFIG.SYS. Parametr
LASTDRIVE wyznacza ostatni� liter� w alfabecie przewidzian� do
wskazywania urz�dzenia lokalnego. Na przyk�ad, je�eli w pliku
CONFIG.SYS wpisany zostanie wiersz
LASTDRIVE=M
to pierwszy sieciowy dysk logiczny zostanie udost�pniony jako
N: (standardowo b�dzie to dysk F:). 2.Praca w sieci
U�ytkownicy sieci wsp�lnie korzystaj� z wielu dost�pnych
zasob�w. Nie oznacza to jednak, �e ka�da osoba
ma nieograniczony dost�p do sieci, �e mo�e odczyta� lub
zniszczy� zbiory innych. W trakcie pracy powstaj� mniej lub
bardziej cenne dane, traktowane przez u�ytkownik�w jako
prywatne lub poufne. Dlatego system oferuje pewne formy ochrony
danych przed niedozwolonym odczytem, zapisem lub przypadkowym
skasowaniem przez innych u�ytkownik�w sieci.
Podstawow� cech� systemu ochrony jest identyfikowanie
u�ytkownik�w korzystaj�cych z sieci. Ka�dy u�ytkownik na
pocz�tku pracy w sieci musi zosta� rozpoznany i zaakceptowany
przez system w przynajmniej jednym serwerze plik�w. Je�eli sie�
jest wyposa�ona w wi�cej ni� jeden serwer plik�w, to
korzystanie z zasob�w sieciowych ka�dego kolejnego serwera
plik�w rozpoczyna si� od zidentyfikowania u�ytkownika w tym
serwerze.
U�ytkowanie sieci polega na realizacji jednej lub wielu
sesji pracy z serwerami plik�w.
Identyfikacja odbywa si� przez podanie nazwy systemowej
u�ytkownika oraz (ewentualnie) has�a. Zar�wno nazwa u�ytkownika
jak i has�o s� umownymi ci�gami znak�w. Je�eli system serwera
plik�w odnajdzie dane na temat w��czaj�cego si� u�ytkownika (w
swoim rejestrze u�ytkownik�w), to udost�pni mu swoje zasoby w
stopniu okre�lonym uprzednio przez nadzorc� administratora
pracy sieci. W ten spos�b rozpocznie si� sesja pracy z serwerem
plik�w.
Pocz�tek sesji pracy z serwerem plik�w (ang. login) jest w
tej ksi��ce nazywany otwarciem sesji (przez analogi� do opisu
pracy w systemie Unix). W wielu publikacjach na temat sieci
Novell NetWare, pocz�tek sesji pracy z serwerem plik�w
okre�lany jest jako zg�oszenie do sieci, wej�cie do sieci,
do��czenie stacji do serwera lub przy��czenie do sieci.
Zako�czenie sesji pracy z serwerem plik�w (ang. logout)
jest w tej ksi��ce nazywane zamkni�ciem sesji. Okre�lenia
spotykane w innych podr�cznikach na temat sieci NetWare to:
wyj�cie z sieci lub od��czenie stacji od serwera.
2.1. Otwarcie sesji
System NetWare, dzia�aj�cy na serwerze plik�w,
po nawi�zaniu ��czno�ci ze stanowiskiem roboczym ale przed
identyfikacj� u�ytkownika, udost�pnia do odczytu zawarto��
jednego katalogu: SYS:LOGIN (patrz rozdzia� 5.2.). W tym
katalogu furtce systemu znajduj� si� programy pozwalaj�ce
u�ytkownikowi na poznanie nazw dost�pnych serwer�w plik�w i
otwarcie sesji pracy: LOGIN, ATTACH i SLIST.
SLIST to polecenie wy�wietlenia listy serwer�w plik�w, z
kt�rym mo�e si� komunikowa� stanowisko robocze. Serwer
udost�pniaj�cy stanowisku roboczemu katalog SYS:LOGIN jest, na
ko�cu wiersza, oznaczony s�owem "Default". (Server LIST wykaz
serwer�w; default - domy�lny).
Przyk�ad
Polecenie SLIST.
Katalog LOGIN jest udost�pniony przez serwer plik�w o
nazwie NWPLIKI_1, oznaczony s�owem Default na ko�cu wiersza.
Jest to serwer domy�lny stanowiska roboczego (ang: default
server). Je�eli u�ytkownik wydaje polecenie otwarcia sesji bez
podania nazwy serwera plik�w, to odnosi si� ono w�a�nie do
serwera domy�lnego. Serwerem domy�lnym staje si� ten serwer,
kt�ry jako pierwszy nawi��e ��czno�� ze stanowiskiem roboczym
(w trakcie wykonania programu NETx.COM). Kolumny Network i Node
Address zawieraj� informacje istotne dla administratora
systemu.
LOGIN to podstawowe polecenie otwarcia sesji pracy w
sieci. Na jego wykonanie sk�ada si� kilka wymienionych ni�ej
czynno�ci.
- Roz��czenie z wykorzystywanymi serwerami. Wskutek
tego, na stanowisku roboczym, nast�puje przerwanie
dotychczas realizowanych sesji u�ytkownik�w.
- Identyfikacja u�ytkownika dzi�ki podanej nazwie i has�u.
Po poprawnym wykonaniu tego kroku, rozpo- czyna si� (jest
otwarta) sesja pracy u�ytkownika z wy- branym serwerem plik�w.
- Wykonanie, na rzecz przy��czonego u�ytkownika, po-
lece� zawartych w scenariuszach zg�osze�. Polecenia te maj�
u�atwi� u�ytkownikowi korzystanie z sieci, przygotowa� prosty
dost�p do katalog�w i drukarek sieciowych, zapozna�
u�ytkownika z zaleceniami ad- ministratora sieci itp.
Scenariusze zg�osze� zosta�y szerzej om�wione w dalszej
cz�ci ksi��ki (rozdzia� 7).
Przyk�ad
Otwarcie sesji pracy z serwerem plik�w.
Pierwszy wiersz to wywo�anie programu LOGIN.EXE
znajduj�cego si� w katalogu SYS:LOGIN domy�lnego serwera.
Parametrem wywo�ania jest nazwa u�ytkownika PIOTR. W kolejnym
wierszu program prosi o podanie has�a (Enter your password:).
Wpisane przez u�ytkownika has�o pozostaje niewidoczne.
Po stwierdzeniu poprawno�ci zg�oszenia, u�ytkownik PIOTR
rozpoczyna sesj� pracy z serwerem NWPLIKI_1. Siedem nast�pnych
wierszy to widoczny na ekranie efekt czynno�ci, podj�tych przez
system, na rzecz zg�aszaj�cego si� u�ytkownika. Po otwarciu
sesji pracy z serwerem, wyznaczany jest zwykle nowy katalog
bie��cy, w�a�ciwy dla u�ytkownika. W omawianym przyk�adzie jest
to SYS:USERS\PIOTR.
ATTACH to polecenie otwarcia sesji pracy z kolejnym
serwerem plik�w, bez przerywania sesji realizowanych
dotychczas. U�ytkownik podaje swoj� nazw� i (ewentualnie) has�o
w�a�ciwe dla serwera, z kt�rym chce pracowa�. Scenariusze
zg�osze�, w odr�nieniu od programu LOGIN, nie s� wykonywane.
U�ytkownik mo�e realizowa� jednocze�nie sesje pracy z o�mioma
serwerami plik�w. (ATTACH przy��czy�, zwi�za� si� z).
Przyk�ad
Otwarcie sesji z kolejnym serwerem plik�w.
W przyk�adzie, osoba pracuj�ca w�a�nie z serwerem
NWPLIKI_1 jako u�ytkownik PIOTR, musi dodatkowo si�gn�� po dane
na serwerze NWPLIKI_2, dost�pne dla u�ytkownika JACEK.
Pierwszy wiersz przyk�adu to wywo�anie programu ATTACH.EXE
z parametrami okre�laj�cymi serwer plik�w i nazw� u�ytkownika.
Drugi wprowadzenie has�a a trzeci potwierdzenie otwarcia sesji.
Tak wi�c osoba wydaj�ca polecenia pracuje jako PIOTR z serwerem
plik�w NWPLIKI_1 i jako JACEK z serwerem NWPLIKI_2.
U�ytkownik mo�e tak�e otwiera� i zamyka� sesje pracy z
serwerami plik�w w wielu programach konwersacyjnych, dost�pnych
w sieci (na przyk�ad: SESSION, SYSCON, FILER). Z regu�y s�u�y
do tego opcja Change Current Server w menu g��wnym programu.
2.2. Zamkni�cie sesji
Poprawne zako�czenie pracy � serwerem plik�w polega na
wydaniu polecenia LOGOUT. Je�eli po s�owie LOGOUT podana
zostanie nazwa serwera, to u�ytkownik zako�czy tylko sesj� z
wymienionym serwerem, kontynuuj�c prac� z innymi serwerami.
LOGOUT bez parametr�w to polecenie przerwania pracy z
wszystkimi serwerami plik�w. Po realizacji takiego polecenia,
na stanowisku roboczym dost�pny jest (tylko do czytania) jeden
katalog serwera domy�lnego: SYS:LOGIN.
Nie zawsze sesja pracy z serwerem plik�w jest zamykana
poprawnie. Czasem przyczyn� przerwania pracy stacji roboczej s�
b��dy w dzia�aniu oprogramowania, przypadkowe wy��czenia
komputera osobistego lub roz��czenie sieci. W�wczas, z punktu
widzenia serwera plik�w, sesja trwa, chocia� nie jest
realizowana przez drug� stron�.
�eby unikn�� sztucznego podtrzymywania zerwanych sesji,
oprogramowanie systemu NetWare sprawdza po ustalonym czasie
"milczenia" stacji roboczej (zwykle oko�o 10 min.), czy sesja
nadal jest podtrzymywana przez drug� stron�. Je�eli stanowisko
robocze nie odpowiada na sygna�y z serwera plik�w, to sesja
jest zamykana. Dzi�ki temu, na przyk�ad, wy��czenie stacji
roboczej bez wykonania polecenia LOGOUT nie ma powa�nych
konsekwencji dla dzia�ania serwera.
Cz�sto, w chwil� po zerwaniu sesji po stronie stanowiska,
nawi�zuje ono ponownie ��czno�� z serwerem plik�w, (na przyk�ad
po wci�ni�ciu klawisza RESET uruchamiaj�cego na nowo komputer
osobisty). System NetWare w serwerze plik�w rozpoznaje tak�
sytuacj�, uznaje trwaj�c� sesj� za zerwan� i likwiduje j�.
Usuni�cie sesji oznacza, mi�dzy innymi, zamkni�cie
otwartych plik�w sieciowych i zaniechanie tworzenia zada�
drukowania zwi�zanych z sesj�. Dopiero wtedy zwalniane s�
ewentualne blokady dost�pu do plik�w, na�o�one przed zerwaniem
sesji. Dlatego u�ytkownik, pracuj�cy na innym stanowisku
roboczym, nie mo�e efektywnie korzysta� z pliku, kt�ry zosta�
otwarty i zablokowany podczas nieudanej sesji. Blokada taka
jest zdejmowana dopiero podczas likwidacji sesji, po stronie
serwera plik�w.
2.3. Polecenia sieciowe
U�ytkownikowi systemu NetWare udost�pnia si� szereg
program�w, kt�re s�u�� do korzystania z sieci. Dzia�ania takie
jak: rozpocz�cie pracy z sieci�, wys�anie wydruku na drukark�
sieciow�, zmiana has�a czy odzyskanie pliku przypadkowo
usuni�tego sprowadzaj� si� do u�ycia polece� systemu NetWare.
Og�lnie programy te mo�na podzieli� na dwie kategorie:
polecenia jednowierszowe i programy konwersacyjne.
Polecenia jednowierszowe (ang. command line utilities) to
typ program�w dobrze znany u�ytkownikom DOSa. Po znaku
gotowo�ci (ang. prompt) w pojedynczym wierszu wpisuje si� nazw�
polecenia z szeregiem opcji. Wykonanie nast�puje po wci�ni�ciu
klawisza ENTER. U�ytkownik zapoznaje si� z efektem wydanej
instrukcji, czytaj�c kolejne wiersze na ekranie monitora.
Przyk�ad
Polecenie jednowierszowe.
Wpisanie polecenia
LISTDIR /S
powoduje wy�wietlenie ca�ego poddrzewa katalog�w zaczynaj�cego
si� od katalogu bie��cego. Polecenie wydane bez opcji /S
spowodowa�oby wy�wietlenie jedynie podkatalog�w katalogu
bie��cego.
Programy konwersacyjne (ang. menu utilities) uruchamia
si�, wpisuj�c nazw� programu po maku gotowo�ci. Ca�y ekran
stanowiska roboczego staje si� w�wczas arkuszem. Program
wy�wietla na nim prostok�tne menu i okienka dialogowe,
odpowiadaj�ce poleceniom, wydawanym przez u�ytkownika. Format
okienek i spos�b wydawania polece� jest jednakowy dla
wszystkich program�w konwersacyjnych systemu NetWare.
Do poruszania si� po menu program�w konwersacyjnych s�u�y
grupa klawiszy funkcyjnych:
Enter - wyb�r opcji lub potwierdzenie dokonanego wpisu;
przej�cie do kolejnego menu,
Esc - powr�t do poprzedniego menu lub rezygnacja
z wpisu,
Ins - dodanie kolejnej pozycji do listy (wpis nowego
o biektu lub elementu),
Del - usuni�cie pozycji z listy,
F1 - wy�wietlenie informacji pomocniczych (help);
po nowne naci�ni�cie powoduje wy�wietlenie opi- su
klawiszy funkcyjnych,
F3 - modyfikacja wybranego elementu listy,
F5 - zaznaczenie elementu na li�cie; ponowne wci
�ni�cie usuwa zaznaczenie elementu; s�u�y
do wyboru wielu element�w i wykonania dzia�a�
na wszystkich zaznaczonych,
F6 - wyb�r wielu element�w,
Alt-F10 - wyj�cie (ucieczka) z programu.
Wyb�r pojedynczego wiersza w menu polega na przesuni�ciu
klawiszami strza�kami pod�wietlonego paska wyboru lub wpisaniu
pierwszych liter z wybieranego wiersza.
Przyk�ad
Poni�szy ekran pokazuje menu polecenia
SESSION
Polecenie SESSION uruchamia program opisuj�cy sesj� pracy
z serwerem plik�w (Session manager). U�ytkownik korzysta z
pe�noekranowego systemu menu.
Programy konwersacyjne i polecenia jednowierszowe s�
przechowywane w katalogu SYS:PUBLIC ka�dego serwera plik�w
(patrz punkt 4.2.). W trakcie pracy z serwerem plik�w
u�ytkownik ma do dyspozycji wiele polece� zwi�zanych z sesj�
sieciow�. W tym rozdziale om�wiono podstawowe zastosowania:
- programu pomocniczego (HELP),
- polece� informuj�cych o otwartych sesjach i prezentu-
j�cych status u�ytkownika,
- polece� zwi�zanych z przekazywaniem komunikat�w.
2.3.1. Program HELP
Program HELP jest pe�noekranowym s�ownikiem polece� i
poj�� stosowanych w systemie NetWare. Dla os�b znaj�cych j�zyk
angielski (przynajmniej podstawy) jest to zawsze dost�pna,
podr�czna encyklopedia wiedzy o mo�liwo�ciach systemu.
Zbie�no�� nazw, na przyk�ad z programem pomocniczym
systemu DOS v5.0, mo�e powodowa�, �e wydanie polecenia
HELP
wprowadza u�ytkownika do innego programu, ni� si� spodziewa.
Zwykle jednak program HELP systemu NetWare znajduje si� w
katalogu SYS:PUBLIC i jest wywo�ywany jako pierwszy (patrz:
sieciowe wskaz�wki przeszukiwania; punkt 4.3.).
Zasady korzystania ze s�ownika s� zgodne z zasadami u�ycia
innych popularnych program�w pomocniczych. Zazwyczaj, osoba
wyszukuj�ca informacj�, odczytuje szereg opis�w. Przej�cie od
opisu do opisu odbywa si� przez wybranie nazwy kolejnego
polecenia lub poj�cia. Polega to na przeniesieniu kursora na
znak ��cznikowy (odwr�cony tr�jk�t: �), kt�ry s�siaduje z
wybieranym has�em, i wci�ni�ciu klawisza ENTER. W�wczas
wy�wietlany jest ekran, zawieraj�cy opis wybranego has�a.
Klawisze Tab i Shift-Tab umo�liwiaj� szybkie przemieszczanie
pomi�dzy has�ami dost�pnymi na ogl�danym ekranie.
Inny spos�b odnajdywania informacji polega na
wykorzystaniu menu wyszukiwania (klawisz Alt-S). Na przyk�ad,
wciskaj�c klawisz odst�pu (spacja) u�ytkownik przechodzi do
formularza wyszukiwania. Umo�liwia on przegl�d opis�w
zawieraj�cych konkretne s�owa lub zwroty.
Zalet� s�ownika udost�pnianego w programie jest du�a
szczeg�owo�� opis�w polece�. W ka�dym opisie podawana jest
pe�na sk�adnia polecenia, jego opcje i przyk�ady zastosowa�.
Dzi�ki temu program HELP pe�ni jednocze�nie rol� suflera i
stale dost�pnego spisu polece� systemu.
�eby uzyska� informacj� na temat wybranego polecenia, bez
przechodzenia przez spis tre�ci, wystarczy wpisa� nazw�
polecenia jako parametr wywo�ania programu pomocy. Na przyk�ad:
HELP LOGIN
przenosi bezpo�rednio do opisu programu LOGIN.EXE.
Program HELP wykorzystywany w podstawowym zakresie jest
prosty w obs�udze. Jednak liczba i komplikacja funkcji w nim
dost�pnych jest tak du�a, �e opracowano specjalny zestaw
informacji o tym, jak si� nim pos�ugiwa� (ang. Help on help).
Przej�cie do opis�w pomocniczych nast�puje po wci�ni�ciu
klawisza F1.
2.3.2. Polecenia sesji
U�ytkownik mo�e dowiedzie� si�, jaki jest jego status
i jakie sesje pracy s� realizowane w sieci, korzystaj�c
z polece� jednowierszowych: WHOAMI i USERLIST.
System udost�pnia tak�e program konwersacyjny SESSION, w
kt�rym u�ytkownik mo�e odczyta� i zmieni� pewne w�asno�ci
sesji. Wa�niejsze funkcje tego programu zosta�y opisane w
punktach dotycz�cych przekazywania wiadomo�ci (2.3.3.) i
wska�nik�w sieciowych (4.3.).
Polecenie jednowierszowe WHOAMI s�u�y do sprawdzania
statusu u�ytkownika (who am I? kim jestem?). Wydane bez
parametr�w wy�wietla informacj� o sesjach pracy, podj�tych ze
stanowiska roboczego. Dla ka�dej z sesji zostaj� wypisane:
- nazwa i wersja serwera plik�w,
- nazwa u�ytkownika,
- czas rozpocz�cia sesji.
Przyk�ad
Polecenie WHOAMI.
U�ytkownik PIOTR realizuje sesj� pracy z serwerem NWPLIKI_1.
Dla serwera jest to po��czenie logiczne o numerze 1 (connection
1). Czas zg�oszenia (Login time) do pracy z serwerem podano w
ostatniej linii opisu sesji.
Polecenie WHOAMI mo�na wykorzysta� w celu szerszego
zapoznania si� ze statusem u�ytkownika. S�u�� do tego opcje
wpisywane po nazwie polecenia. Wiele z nich dotyczy poj��
przedstawionych w kolejnych rozdzia�ach.
Przyk�adowo:
/G nakazuje wypisanie grup, do kt�rych nale�y u�ytkownik.
/R nakazuje podanie praw u�ytkownika do katalog�w
i plik�w.
Polecenie USERLIST pozwala u�ytkownikowi zapozna� si� z
list� aktualnie realizowanych sesji. Wydane bez parametr�w
powoduje wypisanie wszystkich po��cze� z domy�lnym serwerem
plik�w. Wiersz opisuj�cy sesj� u�ytkownika, kt�ry wyda�
polecenie, jest zaznaczany gwiazdk�. Stanowiska, z kt�rych nikt
nie realizuje sesji pracy, ale na kt�rych uruchomiono
�rodowisko sieciowe, oznaczone s� zwrotem NOT-LOGGED-IN.
Je�eli u�ytkownik chce uzyska� informacje dotycz�ce
serwera innego ni� domy�lny, to podaje (jako parametr) jego
nazw� zako�czon� uko�nikiem.
Informacje na temat czasu zg�oszenia wybranego u�ytkownika
mo�na uzyska�, podaj�c jego nazw� po s�owie USERLIST. Na
przyk�ad, �eby dowiedzie� si�, o kt�rej godzinie u�ytkownik
PIOTR rozpocz�� sesj� pracy na serwerze NWPLIKI 2, nale�y wyda�
polecenie:
USERLIST NWPLIKI_2/PIOTR
2.3.3. Przekazywanie komunikat�w
System NetWare jest przystosowany do natychmiastowego
przekazywania kr�tkich komunikat�w mi�dzy w�z�ami sieci.
Komunikat (kr�tkie zdanie), wys�ane ze stanowiska roboczego lub
serwera, pojawia si� na dole ekranu adresata w postaci wiersza
tekstu.
Do nadawania komunikat�w ze stacji roboczej s�u�y
polecenie jednowierszowe SEND i program konwersacyjny SESSION.
Polecenie SEND jest zwykle u�ywane z dwoma parametrami.
Pierwszy to tre�� wiadomo�ci wzi�ta w cudzys��w. Drugi to nazwa
u�ytkownika lub grupy (poj�cie grupy opisano w punkcie 3.1.).
Na przyk�ad:
SEND " POZDROWIENIA! " JACEK
to polecenie wys�ania wiadomo�ci do u�ytkownika JACEK,
realizuj�cego aktualnie sesj� z domy�lnym (dla nadawcy)
serwerem plik�w.
Je�eli adresatem jest grupa, to wiadomo�� jest wysy�ana do
wszystkich u�ytkownik�w nale��cych do grupy, kt�rzy s�
prze��czeni do serwera plik�w.
Zamiast pojedynczej nazwy u�ytkownika lub grupy mo�na
poda� ci�g nazw oddzielonych przecinkami.
Na przyk�ad:
SEND "Jak si� macie ?" JOANNA,PIOTR
powoduje przes�anie wiadomo�ci do dwu u�ytkownik�w.
Wykonanie polecenia SEND ko�czy si� komunikatem
informuj�cym, czy wys�anie komunikatu nast�pi�o (wiersz Message
sent to... lub Message NOT sent to...).
Wygodnym programem konwersacyjnym, kt�ry umo�liwia
rozsy�anie wiadomo�ci jest program SESSION. Jego g��wne menu
zawiera dwie opcje umo�liwiaj�ce przesy�anie wiadomo�ci:
Group List (wykaz grup) oraz User List (wykaz u�ytkownik�w).
Po wybraniu opcji User List pojawia si� spis aktualnych
po��cze�. Przesuni�cie paska wyboru na nazw� jednego z
u�ytkownik�w i wci�ni�cie klawisza ENTER powoduje otwarcie
kolejnego menu (Available Options). Opcja Send message,
znajduj�ca si� w menu Available Options, umo�liwia wys�anie
wiadomo�ci do wybranego u�ytkownika.
Podobnie przebiega wysy�anie wiadomo�ci do grupy. W menu
Group List nale�y wybra� grup� czyli odpowiedniego adresata i
wpisa� wiadomo��.
Zar�wno w menu spisu u�ytkownik�w jak i grup mo�na
wybiera� wielu adresat�w jednocze�nie. S�u�� do tego, jak w
ka�dym programie konwersacyjnym, klawisze F5 i F6.
�r�d�em wiadomo�ci w systemie sieciowym s� tak�e serwery.
Komunikaty otrzymywane w ten spos�b na stacji roboczej dotycz�
na przyk�ad:
- przekroczenia limitu czasu pracy z serwerem,
- dokonania wydruku na drukarce sieciowej,
- spadku napi�cia zasilania serwera i przej�cia na zasilanie
awaryjne (w�wczas konieczne jest szybkie zako�czenie pracy).
Przys�ana wiadomo�� blokuje konsol� stanowiska roboczego
adresata do czasu jej wymazania z ekranu. Odbiorca kasuje
wiersz wiadomo�ci kombinacj� klawiszy Ctrl-Enter.
Podczas pracy w DOSie, komunikat sieciowy jest wy�wietlany
w trybie tekstowym pracy monitora. Oprogramowanie sieciowe,
uzupe�niaj�ce system DOS; nie jest w stanie poprawnie
wy�wietli� komunikatu, gdy program pracuje w trybie graficznym.
Zamiast przesy�anego tekstu, pojawia si� na ekranie, na
przyk�ad, kilka kresek. Cz�sto stanowisko robocze, pracuj�ce w
trybie graficznym, jest zawieszane na skutek przyj�cia
wiadomo�ci. (Ograniczenie to nie dotyczy systemu Windows, w
kt�rym komunikaty sieciowe s� przedstawiane w standardowym
okienku).
�eby zapobiec k�opotom, zwi�zanym z przyjmowaniem
wiadomo�ci, u�ytkownik stanowiska roboczego mo�e zabroni�
przyjmowania komunikat�w z sieci. S�u�y do tego polecenie
CASTOFF. U�yte bez parametr�w uniemo�liwia przyjmowanie
wiadomo�ci od innych stanowisk roboczych. Dodanie parametru All
blokuje tak�e obs�ug� wiadomo�ci otrzymywanych z serwer�w.
Do zniesienia blokady przyjmowania komunikat�w s�u�y
polecenie CASTON. Likwiduje ono efekt polecenia CASTOFF.
Przyk�ad
Zastosowanie CASTON i CASTOFF.
Bezpo�rednie uruchomienie programu F19.EXE, pracuj�cego w
trybie graficznym, mo�na zast�pi� wywo�aniem pliku wsadowego
Fl9.BAT:
CASTOFF All
F19
CASTON
3. U�ytkownicy, grupy i administratorzy
Uprawnienia u�ytkownik�w s� okre�lane przez
administrator�w, czyli osoby odpowiedzialne za dzia�anie sieci.
To administratorzy decyduj� o nazwach u�ytkownik�w, dost�pno�ci
przestrzeni dyskowej na woluminie sieciowym, czasie pracy sieci
i wielu innych aspektach jej u�ywania. Administratorzy
przypisuj� ka�demu u�ytkownikowi zestaw danych, w kt�rym
okre�laj� jego mo�liwo�ci dzia�ania w sieci. Ponadto, ��