KRZYSZTOF BORU� �SMY KR�G PIEKIE� WYDAWNICTWO TOWER PRESS GDA�SK 2002 2 Take�my gwarz�c przyszli na granic� Wa�u, sk�d zajrze� mo�na by�o w g��bie Gdyby �wit jaki� rozja�ni� ciemnic�. (Dante Alighieri Boska komedia Piek�o � Pie�� XXIX, przek�ad Edwarda Por�bowicza) Roku Pa�skiego 1593 bogobojni mieszka�cy Kontwaldu na ci�k� pr�b� wystawieni zostali. Jak jeszcze po wielu latach wspominano � zima owego roku by�a pono� nad podziw �agodna, tak �e ju� na Trzech Kr�li ��ki pokry�a ziele� �wie�a, a w Za�lubiny Naj�wi�tszej Marii Panny s�o�ce pra�y�o jakoby na Bo�e Cia�o. M�wiono te�, �e zaraz po Zmartwychwstaniu ptactwo wszelakie hurmem z boru Opatowego, p�niej Czarcim nazywanego, uciek�o, i to by� pierwszy widomy znak, �e jakowe� z�e tam si� szykuje. Kiedy wi�c jasno�� niezwyk�a a czerwona jako p�omie� po�aru pojawi�a si� nad lasem, nikt nie wa�y� si� na mil� do onego dost�pi�. Jeden tylko znalaz� si� �mia�ek, a by� nim medyk i alchemik Mateusz Rylus. On to, ju� drugiego dnia gdy ona jasno�� si� pojawi�a, do boru po�pieszy�, aby � jak p�niej wyzna� na m�kach � pok�on podda�czy piekielnikom z�o�y�. Ale o mistrzu Mateuszu od dawna szeptano, �e w zmowie z czartem by� i tylko dzi�ki wstawiennictwu Ja�nie Wielmo�nego Pana Burgrabiego. kt�remu obiecywa� o��w w z�oto przemieni� � nie sczez� wcze�niej na stosie. Kiedy wi�c, mimo nieustaj�cych mod��w i bicia w dzwony, szatan boru Opatowego opu�ci� nie chcia�, a nawet rozzuchwalony, pocz�� spokojnych mieszka�c�w noc�, a czasem i dniem nawiedza�, posta� ogromnego jak �eb wo�u paj�ka przybrawszy, Ja�nie Wielmo�ny Pan Burgrabia d�u�ej zwleka� nie m�g� i do Jego Ekscelencji Ksi�dza Biskupa Ordynariusza wraz z ojcami duchownymi list o pomoc wystosowa�. Rych�o te� przyjecha� do Kontwaldu ojciec Modestus M�nch � najm�drszy pono� z inkwizytor�w w ca�ym ksi�stwie, kt�ry ju� niejednego czarta przep�dzi�, a wiele wied�m, czarownik�w i kacerzy na stos zaprowadzi�. Bez zw�oki te�, wys�uchawszy przytomnych �wiadk�w diabelskich wizyt, a wieczorem na w�asne oczy jasno�� nad Opatowym borem ujrzawszy, �w m�� prawy ca�� noc na �arliwej modlitwie, krzy�em le��c przed wielkim o�tarzem ko�cio�a �w. J�zefa, sp�dzi�, a nazajutrz nakaza� onego mistrza Mateusza pojma� i przed swe oblicze sprowadzi�. Mistrz Mateusz pr�bowa� zrazu wda� si� z Ojcem Inkwizytorem w dysput�, zaprzeczaj�c, i�by by� z szatanem w zmowie, lubo przyzna�, �e do boru Opatowego chadza�, ale �e tam�e jeno wielki i �wiec�cy grzyb z ziemi wyros�y ujrza� i zdj�ty trwog� uszed�. Diabelskie paj�ki kr�ci�y si� te� pono� obok onego grzyba, przez powietrze jak osy lataj�c, ale �aden na medyka baczenia nie mia�, ni krzywdy, ni te� protekcji jakowej� mu nie czyni�c. I dlatego �w heretycko dowodzi�, jakoby nie byli to wys�annicy piekie�, a tylko nie znane oku ludzkiemu dziwy natury. Ale ojciec Modestus na te wykr�tne t�umaczenia nie zwa�a�, jeno do prawdy opornego nak�ania�, wskazuj�c jasno, �e Mateusz z czartami si� niechybnie pokuma�, bo� inaczej nie wypu�ci�yby onego z Opatowego boru. Lizn�wszy tedy, �e ju� do�� dowod�w przeciw sobie mistrz Mateusz przytoczy� � 3 inkwizytor M�nch j�� raz jeszcze zaklina� go po ojcowsku i prosi�, aby do swych konszacht�w z diab�em si� przyzna�, innych wsp�lnik�w jako te� wsp�lniczki czarta powo�a� i Boga o mi�osierdzie b�aga�, a gdy i to nie pomog�o � z ci�kim sercem na tortury musia� zezwoli�. Mistrz Mateusz swe winy na m�kach wyzna�, lubo wsp�lnik�w ani wsp�lniczek nie powo�a�. Gdy zasi� przed s�dem stan��, pocz�� si� zapiera�, heretyckie my�li g�osi� i szatan�w broni� tak, i� innego wyroku trybuna� wyda� nie m�g�, jeno na spalenie �ywcem i rozrzucenie popio��w na rozstajnych drogach skaza�. A kiedy ju� mistrz Mateusz w rynku na stosie pod s�upem stan�� i kat ogie� pod�o�y� � nadlecia�y one diabelskie paj�ki znad lasu i widno chcia�y swego kumotra ratowa�, jako �e kr��y�y d�ugo nad rynkiem. Lud zgromadzony, stra� miejska, a nawet sam Ja�nie Wielmo�ny Pan Burgrabia z ma��onk� w pop�ochu pierzchli i w ko�ciele �w. J�zefa si� ukryli, a tylko nieustraszony ojciec Modestus pozosta� i Krzy�em �wi�tym czarta odp�dza� tak d�ugo, a� tylko popio�y po Mateuszu Rylusie pozosta�y, a diabelscy kumotrzy na powr�t do boru odlecieli. W�wczas to przez ca�y wiecz�r i noc bito w dzwony i we wszystkich ko�cio�ach lud si� modli� o zwyci�stwo nad szatanem, za� skoro pocz�o �wita� � ku boru Opatowemu ruszy�a procesja. Prowadzi� j� Ojciec Inkwizytor w asy�cie przeora, wszystkich ojc�w i braci zakonnych. Im te� g��biej w b�r si� zapuszczano, tym wi�kszy wszystkich l�k ogarnia�, atoli wi�kszo�� wytrwa�a a� do skraju polany, o kt�rej Rylus s�dowi m�wi�. W rzeczy samej, tak jak czarownik wspomnia�, sta� tam owy diabelski grzyb, z ziemi jakoby wyros�y. Ojciec Modestus rozkaza�, aby si� zatrzymano, a sam jeno z kropid�em i krzy�em wyszed� �mia�o na polan�, znak �wi�ty M�ki Pa�skiej ku onemu czartowskiemu dziwu zwr�ci� i wo�aj�c: �apage� � p�dzi� czarta rozpocz��. Strach ogarn�� przytomnych, bo oto otwar�a si� jakoby g�ba w owym grzybie i wylecia�y z niej dwa diabelskie paj�ki ku inkwizytorowi przez powietrze zd��aj�c. Zrazu wszystkich l�k straszny zmrozi�, �e czarty ojca Modestusa rozedr�, ali� sta� on niewzruszony, a nawet pocz�� post�powa� krok za krokiem, z�emu naprzeciw, litani� w g�os odmawiaj�c i diab�y nie tylko nie mog�y go dosi�gn��, ale pocz�y z wolna cofa� si� ku onej g�bie rozwartej. Ojciec Inkwizytor szed� za nimi dalej a dalej i by� ju� chyba na rzut kamieniem od onego piekielnego dziwa, gdy na t� chwil� spode grzyba wype�zn�� ogromny bury ob�ok i ojca Modestusa otoczy�. Kto �yw salwowa� si� ucieczk�. Nikt by te� nikogo nie wstrzyma�, taka boja�� ogromna ogarn�a ludzi. Nie dziw zreszt�, bo nie up�yn�o jednej �zdrowa�ki�, a oto ju� pot�ny wicher uderzy� w las. Wraz z nim rozni�s� si� daleko zrazu gwizd przera�liwy, a p�niej grzmot nieustaj�cy, jakoby sto grom�w spad�o na polan� diabelsk�. �aden z pierzchaj�cych w pop�ochu nie �mia� spojrze� za siebie, ale ci, kt�rzy pozostali w miasteczku, widzieli jak w onej chwili nad borem wzni�s� si� wielki wiruj�cy ob�ok i znik� w niebiesiech, pozostawiaj�c tylko d�ug�, jasn� smug�, widoczn� jeszcze w po�udnie, kiedy dzwoniono na Anio� Pa�ski. Ojciec Modestus nie powr�ci�. Zrazu m�wiono, �e sam Lucyper porwa� z zemsty inkwizytora M�ncha do piek�a, ale rych�o jego Ekscelencja Ksi�dz Biskup zapewni�, �e widno ten m�� �wi�ty zosta�, po przep�dzeniu czart�w, w nagrod� �ywcem do nieba uniesiony. Dopiero po wielu latach pierwsi �mia�kowie odwa�yli si� zapu�ci� w b�r Opatowy ku diabelskiej polanie. Jako jedyny �lad czartowskich odwiedzin pozosta� tam�e p�ytki, acz rozleg�y na kilka s��ni w�d�, poros�y bujnie le�nym zielem. 4 I. SPOTKANIE Dzie� by� ciep�y i s�oneczny. Delikatny woal mg�y, spowijaj�cy rankiem g�ry, ust�pi� ju� zupe�nie i tylko nad najwy�szymi partiami Karkonoszy wisia�y nieruchomo w powietrzu pojedyncze bia�e ob�oki. Po wczorajszej burzy ziele� nabra�a soczystych barw, a paruj�cy w s�o�cu las pe�en by� ptasiego �wiergotu. Stefan Miksza postawi� w trawie selektron i siad� na omsza�ym kamieniu. Prowadzone od �witu poszukiwania nie przynios�y �adnego rezultatu, chocia� przeczesa� dok�adnie obszar wyznaczony namiarem radaru. Nie pozostawa�o nic innego jak zbada� teren le��cy w teoretycznej elipsie rozproszenia, ale to wymaga�o przeprowadzenia dodatkowych oblicze�. W�a�nie si�ga� po map�, gdy szelest li�ci i trzask �amanych ga��zi zwr�ci� jego uwag� w innymi kierunku. W pierwszej chwili s�dzi�, �e za jego plecami przemyka jakie� zwierz�. Wsta�, podszed� par� krok�w ku pobliskim zaro�lom i stan��. Z odleg�o�ci kilkunastu metr�w, spoza krzak�w patrzy�o na Miksz� dwoje ludzkich oczu. � Halo! � zawo�a� niepewnie, troch� zaskoczony niespodziewanym spotkaniem. Ga��zie zn�w zaszele�ci�y i z zaro�li wysun�a si� dziwaczna posta� z w�osami opadaj�cymi na ramiona i d�ug� ciemn� brod�. M�czyzna ubrany by� w pow��czyst�, si�gaj�c� do ziemi szat�. Z��k�a, postrz�pion� sukni� okrywa� czarny, zab�ocony p�aszcz. Obszarpany, zsuni�ty z g�owy kaptur, gruby sznur opasuj�cy sukni�, sanda�y na bosych nogach � uzupe�nia�y ten niezwyk�y, jakby wydobyty z rekwizyt�w teatralnych str�j. Nieznajomy milcza�, wpatruj�c si� w astronoma oczami pe�nymi zdziwienia i jakby niepokoju. Miksza r�wnie�, nie wiedz�c sam dlaczego, poczu� si� nieswojo. � Przyjechali�cie tu nagrywa�? � spyta� po chwili przekonany, �e ma przed sob� aktora lub statyst�. � Sk�d jeste�, panie? Kto� ty?... Powiedz mi, prosz�... � odezwa� si� dr��cym g�osem nieznajomy. Ku ogromnemu zdziwieniu Mikszy s�owa te by�y wypowiedziane po �acinie. Nie by�a to, co prawda, mowa Owidiusza � niemniej zdawa�y si� brzmie� w niej echa jakich� odleg�ych czas�w. � Przylecia�em z Radowa. Sze�� godzin temu wyl�dowa�em. Niedaleko st�d, na polanie. Szukam meteorytu... Tu gdzie� wczoraj spad� w czasie burzy � odrzek� Miksza w j�zyku inter, lecz z wyrazu twarzy nieznajomego �atwo by�o wyczyta�, �e nie zrozumia� on ani s�owa. Czy mo�liwe, aby cz�owiek doros�y, mieszkaniec Ziemi, nie zna� mi�dzynarodowego j�zyka? � Panie, sk�d przybywasz? � pad�o zn�w pytanie po �acinie. � No, przylecia�em! Sze�� godzin temu... Miksza uczyni� r�k� ruch wyobra�aj�cy l�dowanie. Niestety, jego znajomo�� �aciny nie by�a a� tak gruntowna, aby potrafi� pos�ugiwa� si� tym j�zykiem p�ynnie w mowie potocznej. Twarz nieznajomego przybra�a wyraz zachwytu. � Chwa�a Panu na wysoko�ciach! � zawo�a� z przej�ciem. Kolana ugi�y si� pod nim i pad� w traw� pod nogi Mikszy, zanim ten zd��y� go podtrzyma�. 5 Nie omdla� jednak. Miksza wydoby� z torby p�ask� butelk� z turystycznym napojem od�ywczym i d�wign�wszy nieznajomego przytkn�� mu j� do ust. Brodacz prze�kn�� z trudem kilka �yk�w i w oczach jego pojawi�o si� wzruszenie. Biedak... Musia� znajdowa� si� gdzie� blisko miejsca upadku kosmolitu. Szok by� zbyt silny � pomy�la� Miksza. � Mo�e b��dzi� ca�� noc w lesie i os�ab� z wyczerpania i g�odu. Wyci�gn�� pude�ko z regionem i poda� pastylk� brodaczowi. Ten przyj�� j� z niezrozumia�ym zachwytem. Widocznie jego stan psychiczny pozostawia� jeszcze wiele do �yczenia. �rodki od�ywcze dzia�a�y szybko. Nieznajomy wyra�nie si� o�ywi�, nabra� wi�kszej �mia�o�ci i raz po raz jakby w radosnym oczekiwaniu spogl�da� w twarz Mikszy. � Chwa�a Panu! � wyszepta� ponownie. � Chwa�a Panu! � powt�rzy� Miksza, s�dz�c, i� nieznajomy u�ywa tego zwrotu jako pewnego rodzaju pozdrowienia. � Panie, czy mo�esz mnie zabra� ze sob�? � zapyta� brodacz po chwili, patrz�c b�agalnie. Pozostawienie tego cz�owieka w tym stanie samego w lesie nie wchodzi�o w rachub�. Nie ulega�o w�tpliwo�ci, �e trzeba odwie�� go na jaki� punkt medyczny, a przynajmniej skomunikowa� si� z jego towarzyszami. � Sk�d ty... tu? � zapyta� Miksza po �acinie. � Zab��dzi�e�? Oczy nieznajomego jakby przygas�y. � Nie wiem, panie, czy zb��dzi�em... � odrzek� cicho. � Zawsze stara�em si� s�u�y�, jak umia�em najlepiej, chwale Boga Wszechmog�cego... � Tak, tak... � stara� si� go uspokoi� Miksza. � Powiedz, gdzie, by�e�... zanim tu doszed�e�? Nieznajomy zadr�a�. W oczach jego zn�w pojawi� si� l�k. � By�em... Ja by�em... w piekle... � wyszepta� z wysi�kiem. � Panie, b�d� mi�o�ciw mnie grzesznemu. � Widzia�e� ogie�? Gdzie to by�o? � Nie wiem, panie... Szatani przybrawszy paj�cz� posta� dr�czyli moj� nieszcz�sn� dusz�... Wida� zgrzeszy�em pych�, �em zbyt dufa� w sw� si��, a nie w pomoc Najwy�szego. Ale B�g mi�osierny... Nie ulega�o w�tpliwo�ci, �e dalsza indagacja do niczego nie doprowadzi. Brodacz z uporem wraca� do uroje�. Tu przede wszystkim potrzebny by� lekarz. Znajomo�� �redniowiecznej �aciny i �wczesnych wyobra�e� religijnych nie budzi�a szczeg�lnego zdziwienia Mikszy. Ludzie miewali najniezwyklejsze hobby. Je�li on sam pr�bowa� kiedy� t�umaczy� Owidiusza � ten cz�owiek m�g� studiowa� histori� wierze� chrze�cija�skich. Mo�e by� kiedy� ksi�dzem?... Po c� zreszt� stawia� tak skomplikowane hipotezy? Po prostu pod wp�ywem wstrz�su nerwowego, wywo�anego blisko�ci� upadku meteorytu, biedak gra dalej odtwarzan� rol�. � Niech pan tu zostanie! Zaraz wr�c� � powiedzia� do brodacza i ruszy� �cie�k� ku polanie, gdzie sta� �wr�bel�. Nie mia� przy sobie nar�cznego telefonu, gdy� m�g�by on zak��ca� dzia�anie selektronu. Musia� wi�c skorzysta� ze stacyjki. Postanowi� po��czy� si� z Informacj� i nawi�za� kontakt z towarzyszami nieznajomego. Pomimo jednak, �e ��czono go kolejno a� z trzema grupami realizatorskimi pracuj�cymi w promieniu 50 kilometr�w � nigdzie nie stwierdzono, aby ktokolwiek, z cz�onk�w zespo�u zagin�� w g�rach. Wi�cej � �adna z ekip nie kr�ci�a filmu kostiumowego. Zagadka � sk�d si� wzi�� w�r�d lasu cz�owiek w tak dziwnym przebraniu � pozostawa�a nadal nie rozwi�zana. Jedno zdawa�o si� pewne: by� on chory psychicznie i jak najszybciej nale�a�o przekaza� go najbli�szemu o�rodkowi medycznemu. Przywr�cenie nieznajomemu pe�nej �wiadomo�ci mog�o zreszt� u�atwi� zadanie Mikszy. Ten cz�owiek zna� przecie� miejsce upadku meteorytu. 6 Ju� mia� nada� sygna� ��czno�ci z najbli�szym punktem pogotowia lekarskiego, gdy odruchowo spojrza� na zegarek i nowy pomys� zrodzi� si� w jego g�owie. Kama powinna by� w tej chwili w Instytucie. Dlaczego nie skorzysta� z jej pomocy w nawi�zaniu kontaktu z lekarzem. Mo�e nawet sama zechce zbada� nieznajomego. To bardzo u�atwi�oby sytuacj�. Najlepiej zreszt� postawi� j� wobec faktu dokonanego. Zaledwie p� godziny lotu... Brodacz kl�cza� w tym samym miejscu, gdzie go pozostawi� i modli� si�... � No to polecimy! � Miksza uj�� nieznajomego pod rami� i poprowadzi� ku �cie�ce. � Chwa�a Panu! � Chwa�a! Wyszli z zaro�li na polan�. Nieznajomy teraz dopiero jakby dostrzeg� maszyn� i troch� si� zawaha�. � Nie ma obawy. Uniesie nas obu! � u�miechn�� si� zach�caj�co Miksza. Podeszli do �wr�bla�. Astronom przesun�� wiatrochronn� tarcz�, roz�o�y� zapasowe siode�ko. � Prosz� usi��� tu! � Ufam wam, panie... Mimo jednak tego zapewnienia dr�a� nerwowo, gdy Miksza zapina� pas. Silnik zawy� przeci�gle i maszyna unios�a si� w g�r�. Nieznajomy kurczowo zacisn�� palce na r�kawie kombinezonu Mikszy. Usta jego szepta�y modlitw�. Polana znik�a z oczu, a konary drzew wtopi�y si� w zwarty ciemnozielony obszar le�ny, i on zreszt� oddala� si� szybko, staj�c si� jedn� z plam na zboczu widocznego teraz w ca�ej okaza�o�ci masywu Szrenicy. Ciemna plama lasu schowa�a si� za g�rami. Maszyna mkn�a nad kolorow� mozaik� budowli wypoczynkowych, rozrzuconych w�r�d ogrod�w i le�nych park�w. Raz po raz poprzez ziele� b�yska�y w s�o�cu baseny k�pielowe i l�dowiska aerobus�w. Zaraz za Jeleni� G�r� dotarli do radioszlaku Zach�d-Wsch�d, gdzie Stefan przekaza� prowadzenie s�u�bie ruchu. W powietrzu zaroi�o si� od maszyn. G�r� przemyka�y cygara aerobus�w i p�kate wrzeciona transportowc�w. Nie one jednak budzi�y najwi�ksze zdumienie brodacza, lecz poruszaj�ce si� znacznie wolniej w �pieszym� pasie powietrznym na �lataj�cych podeszwach.� pojedyncze sylwetki ludzi... Na policzki wyst�pi�y mu wypieki, a wp�otwarte usta i roziskrzone oczy przybiera�y wyraz to os�upienia, to zn�w niemego zachwytu, tak przebyli blisko sto kilometr�w i zza widnokr�gu pocz�y wy�ania� si� wierzcho�ki strzelistych budowli Radowa. Lecieli teraz nad szachownic� zbiornik�w przemys�owej hodowli glon�w i zak�adami przetw�rczymi wielkiej syntezy spo�ywczej, o kt�rych sygnalizowa�y ju� wyrastaj�ce spod ziemi wysokie, podobne do o��wk�w wie�e absorpcyjne. Na pulpicie sterowniczym �wiate�ko sygnalizacyjne s�u�by ruchu pocz�o rytmicznie mruga�. � 11 23... 11 23... Instytut M�zgu! � przekaza� Miksza informacje automatowi prowadz�cemu. Pier�cie� wytw�rczy dostarczaj�cy temu wielkiemu miastu �ywno�ci, wody i tlenu, ust�pi� miejsca wysmuk�ym wie�owcom i blokom mieszkalnym. B�yskaj�ce w s�o�cu t�czowymi refleksami budowle mno�y�y si� i ros�y, zdaj�c si� wspina� coraz wy�ej i wy�ej. Poprzecinane wielopoziomowymi jezdniami i chodnikami poch�ania�y stopniowo widoczny z g�ry krajobraz, aby wreszcie wype�ni� go a� po horyzont. Nieznajomy nie patrzy� ju� teraz na maszyny powietrzne przelatuj�ce w pobli�u, lecz rozszerzonymi szeroko oczami ch�on�� ten nowy widok. Nagle gwa�townym ruchem pochwyci� rami� Mikszy i wpatruj�c si� z niepokojem w jego twarz zapyta�: � Czy... czy... ja umar�em? 7 � My�l�, �e... by� pan... nieprzytomny. Przez pewien czas. Ale to nic... � A wi�c jestem �ywym cz�owiekiem? � Na pewno! � potwierdzi� Miksza zastanawiaj�c si�, do czego nieznajomy zmierza. � A ty kto�, panie? � Jestem meteorytologiem. � Nie rozumiem. � Jakby to panu wyja�ni�... Zbieram... takie... od�amki cia� niebieskich... Spad�ych z nieba na ziemi�. � Panie, nie�atwo mi poj��, na czym to twoje zaj�cie w Niebie polega � podj�� po chwili milczenia brodacz. � Powiedz mi jednak, je�li wolno ci to uczyni�, gdzie ja jestem? Na Ziemi czy te� w Niebie? Miksza z trudem zachowywa� powag�. � Jeszcze jeste�my... w powietrzu! Ale zaraz znajdziemy si� na Ziemi. � A to jest miasto? � Miasto. Twarz nieznajomego rozpromieni�a si�. � Czy... to miasto... to miasto, co �wi�ty Jan Ewangelista?... � Tak! Tak! � Miksza nie chcia� przeci�ga� rozmowy, bo maszyna wesz�a ju� w stref� przyziemn� i �wiate�ka sygnalizacyjne wskazywa�y, �e rozpoczyna si� l�dowanie. Pod nimi zdawa� si� rosn�� w g�r� gmach z b�yszcz�c� elips� l�dowiska na szczycie. Tymczasem nieznajomy w jakim� radosnym uniesieniu pocz�� recytowa�: � �I zani�s� mi� w duchu na g�r� wielk� a wysok�...I ukaza� mi miasto wielkie... Ono �wi�te Jeruzalem, zst�puj�ce z Nieba od Boga, maj�ce chwa�� Bo��, kt�rego �wiat�o�� podobna by�a kamieniowi najkosztowniejszemu, jako kamieniowi jaspisowi, na kszta�t kryszta�u przezroczystemu... I mia�o ono miasto mur wielki a wysoki, bram dwana�cie, a na swych bramach dwana�cie Anio��w, a dwana�cie bram, to dwana�cie pere�: a ka�da brama by�a z jednej per�y, a rynek miasta z�oto czyste, jako szk�o przezroczyste. Alem ko�cio�a w nim nie widzia�. Albowiem Pan B�g Wszechmog�cy jest ko�cio�em jego...� 8 II. CZ�OWIEK ZNIK�D � Stefek! Ockn�� si� raptownie. Kama Darecka sta�a naprzeciw niego, ju� w p�aszczu, gotowa do wyj�cia. � Zdaje si�, �e zasn��em... � skonstatowa� niepewnie i rozejrza� si� po hallu. � Kt�ra godzina? � Dochodzi pierwsza. � Niemo�liwe! � zdziwi� si�. � A wi�c spa�em blisko cztery godziny? Dziewczyna u�miecha�a si�. � Czeka�e� na mnie? � Tak. Balicz m�wi�, �e zaraz wychodzisz. Nie wiem sam, kiedy zasn��em. By�em bardzo zm�czony. Nie k�ad�em si� spa� od trzech dni. � Balicz ci� nabra�. A mo�e nawet nie � za�mia�a si� kr�tko. � Proponowa� mi ���ty Kr�g�. Jako dow�d jego szczerze pokojowych intencji. Rano poprztykali�my si� troch� i widocznie doszed� do wniosku, �e przeholowa�. Powiedzia�am, �e mam wiecz�r zaj�ty. Dos�ownie tak. Gdy ci� zobaczy� w hallu, pewno pomy�la�, �e wybieram si� gdzie� z tob�. � Uparty facet. � Nie w moim gu�cie. Zreszt� nie mam czasu. � Widz�, �e jednak... � Opowiadasz g�upstwa. Po prostu gra mi na nerwach. � Kto si� lubi, ten si� czubi! � Gadanie. Wyszli przed gmach Instytutu. Noc by�a ch�odna. Ulica za dnia i wieczorem t�tni�ca �yciem, teraz, w czterogodzinnym okresie nocnego odpoczynku, opustosza�a niemal zupe�nie. Pogas�y r�nobarwne �wiat�a, tylko promieniuj�ce zielonkawo �ciany dom�w zdawa� si� spowija� przedwieczorny zmierzch. � Jedziesz do domu? � spyta� Stefan niepewnie. � Nie. Nocuj� w Instytucie. Wysz�am tylko na chwil�. Chc� si� troch� przej��. � Pozwolisz, �e p�jd� z tob�? � Jak chcesz... Zeszli z g��wnego ci�gu pieszego w d� na bulwar. By�o tu jeszcze ciemniej, bo szereg cienistych topoli, biegn�cych skrajem bulwaru, tworzy� naturaln� os�on� przed �wiat�ami miasta. Tylko w czarnym lustrze Odry odbija�y si� o�wietlone ��tawo najwy�sze kondygnacje wie�owc�w na przeciwleg�ym brzegu. Usiedli na �awce. � Odnalaz�e� ju� wreszcie ten sw�j meteoryt? � zapyta�a Kama przerywaj�c d�u�sze milczenie. � Nie. Przepad� jak kamie� w wodzie. Najmniejszego �ladu... Jakby go w og�le nie by�o. � M�g� przecie� wyparowa� w powietrzu... � Nie s�dz�. Pomiary dokonane tu� przed samym upadkiem, gdy by� na wysoko�ci oko�o trzystu metr�w nad Ziemi� wykaza�y, �e mia� �rednic� ponad trzymetrow�. To by� kolos o masie rz�du kilkudziesi�ciu ton. Chyba, �e pomiar by� b��dny... 9 � I to mo�liwe. � Niemniej, powinien by� jaki� �lad � zastanawia� si� meteorytolog. � Inna sprawa, �e mamy z tym obiektem k�opoty od samego pocz�tku. Ze wst�pnych oblicze� wynika�o, �e tor mia� si� przeci�� z powierzchni� Ziemi w rejonie p�nocnego Atlantyku. Ale zaraz nadesz�y dane poprawkowe, a za nimi jeszcze nast�pne. Hipotetyczny punkt upadku przesuwano coraz bardziej na wsch�d... M�wi�em nawet Tomowi, �e wygl�da tak, jak gdyby obiekt zamiast zwi�ksza�, zmniejsza� pr�dko��. Ale to by� chyba b��d w obliczeniach. Zreszt� na zastanawianie si� wtedy nie by�o czasu. Ostatnie dane otrzyma�em na niespe�na trzy minuty przed zetkni�ciem si� bolidu z Ziemi�. Prawdopodobny punkt upadku znajdowa� si� na obszarze Karkonoszy. A wi�c w moim sektorze. Oczywi�cie, abym dotar� tam przed bolidem i dokona� osobi�cie zdj��, nie by�o mowy. Po��czy�em si� wi�c z obserwatorium na �nie�ce, aby chocia� na ekranie �ledzi� to zjawisko. Okaza�o si� jednak, i� g�sta mg�a uniemo�liwia obserwacje optyczne. Na rozp�dzenie chmur nie starczy�o ju� czasu. Musiano wi�c ograniczy� si� do radaru i podczerwieni... � St�d te dane dotycz�ce �rednicy. � Tak. Ale wyniki obserwacji i pomiar�w okaza�y si� nadspodziewanie sk�pe. Nie uda�o si� zauwa�y� �adnych efekt�w �wietlnych ani termicznych. Na ta�mach nie ma najs�abszych �lad�w promieniowania podczerwonego. Stosunkowo najwi�cej informacji przynios�y obserwacje radarowe. Pr�dko�� opadania zmniejszy�a si� na ostatnich kilkudziesi�ciu kilometrach niemal do zera. Co dziwniejsze, niekt�re dane zdaj� si� wskazywa� na ruchy poziome. Punkt upadku znajdowa� si�, niestety, poza polem widzenia stacji na �nie�ce, tak, �e uda�o si� go zlokalizowa� z dok�adno�ci� tylko do trzech kilometr�w. Ale chyba i w tym jest b��d. St�d te� moje k�opoty. Na domiar z�ego przysz�a zaraz ta piekielna burza i jeszcze bardziej utrudni�a poszukiwania zacieraj�c prawdopodobnie wszelkie wyra�niejsze �lady. Licz� tylko na ciebie, �e potrafisz co� wyci�gn�� z tego biedaka. Niechby cho� w przybli�eniu okre�li�, gdzie nast�pi� upadek. � Niestety, musz� ci� zmartwi�: on nic nie wie o meteorycie. � Jeste� pewna? Przecie� m�wi� o ogniu. � Przeprowadzi�am pr�b� fantowizyjn�. Nie lubi� stosowa� tej metody, lecz tym razem chcia�am mie� pewno��. �adnej reakcji kojarzeniowej. Jak gdyby nigdy, nawet na zdj�ciu, nie widzia� upadku bolidu. � Ale mo�e chocia� widzia� �un�? Mo�e powie, gdzie by� ten ogie�?... Uj�a jego r�k� i u�cisn�a. � Nie wiem, sk�d wytrzasn��e� tego cz�owieka, ale ci powiem, �e jestem wdzi�czna, �e� go do mnie przywi�z�. To naprawd� niezwyk�y przypadek zespo�u urojeniowego � powiedzia�a wstaj�c. � Znalaz�em go w lesie. W Karkonoszach. M�wi�em ci przecie�... � No, tak. Chodzi jednak o to, �e jak dot�d nic o nim nie wiemy. Pekoderu nie ma. Musia� zgubi�... Mo�e le�y gdzie� w g�rach. Ale na to, aby stwierdzi� jaki jest jego sygna� wywo�awczy, trzeba wiedzie�, kim jest ten cz�owiek. � S�owem: b��dne ko�o! � Dzi� rano wezwali�my speca z SBS i sporz�dzi� cechogram. Dane ju� s� w GIB-ie. Czekam w�a�nie na wiadomo��. � Widz�, �e narobi�em wam k�opotu... � Nie chodzi o k�opot. Identyfikacja jest raczej spraw� formaln� i gdyby tylko sz�o o to, mo�na przecie� tego cz�owieka przekaza� najbli�szej plac�wce SBS. Jest to jednak tak interesuj�cy przypadek, �e chcemy koniecznie zatrzyma� go w Instytucie. Jutro przylatuje z Warszawy Garda. Wyniki s� tego rodzaju, �e albo, co wydaje si� ma�o prawdopodobne, mamy do czynienia z fenomenem, kt�ry spowoduje rewizj� wielu zasadniczych pogl�d�w dotycz�cych fizjologicznych podstaw pami�ci, albo, co jest chyba niemal pewne, pope�niam 10 jaki� b��d. Nie potrafi� jednak stwierdzi�, na czym ten b��d polega! Podesz�a a� do samego brzegu i zapatrzy�a si� w ciemny nurt rzeki. Miksza wsta� z �awki. � M�wisz: fenomen � odezwa� si� po chwili podchodz�c do dziewczyny. � Czy�by te jego urojenia?... Chyba zdarza�y si� takie przypadki? � Urojenia s� spraw� uboczn�. Istota problemu polega na tym, �e wyniki badania zdaj� si� sugerowa�, i�... jakby tu powiedzie�... on jest niemal pierwotny. Tak pod wzgl�dem fizycznym, jak i psychicznym. � Pierwotny? W jakim sensie? Co prawda, jego zachowanie si�... i wygl�d... My�la�em, �e to aktor, kt�ry pod wp�ywem szoku... � Nie jest aktorem. Tego jestem pewna. Widzia�e� jego sk�r�, z�by, w�osy?... Tak jakby przez ca�e lata �y� poza �wiatem cywilizowanym, pozbawiony najelementarniejszych �rodk�w medycznych... Ale nie chodzi tylko o jego wygl�d. Czy wiesz, �e on nie potrafi zupe�nie korzysta� z urz�dze� sanitarnych? Wszystkiego trzeba go uczy�. Ju� z k�piel� by� k�opot. Nie chcia� si� rozebra� do naga. A brudny by� potwornie... � Czy nie bierzesz pod uwag� mo�liwo�ci, �e jest to jaki� cz�owiek chory psychicznie, ukrywaj�cy si� przez d�u�szy czas, mo�e nawet lata ca�e, w zamkni�tych dla ruchu turystycznego partiach rezerwatu? Mo�e wydawa�o mu si�, �e jest pustelnikiem? � Rozwa�ali�my i tak� mo�liwo��, ale dok�adniejsze badania zdecydowanie jej przecz�. Przeprowadzi�am szereg pr�b testowych i sonda�y. � A mo�e on po prostu udaje? � Nie. Ja te� pocz�tkowo podejrzewa�am... Jego urojenia s� konsekwentnie powi�zane i stanowi� logiczn� ca�o��. Nie jestem, co prawda, specjalist� w zakresie historii wierze� religijnych, obyczaj�w i j�zyka szesnastowiecznego, ale jak dot�d nie napotka�am na �adn� reakcj� sprzeczn� z urojeniami. Wykluczam, aby cz�owiek normalny by� w stanie z tak� �elazn� konsekwencj� gra� rol� fanatycznego mnicha z czas�w Grzegorza XIII i Sykstusa V. To w�a�nie, moim zdaniem, przemawia za tym, �e mamy tu jednak do czynienia z niezwyk�ym fenomenem. Co wi�cej, sonda� pod�wiadomo�ci te� nie wni�s� nic nowego. Ten sam kr�g poj��, to samo s�ownictwo. Pr�bowa�am skojarze� kodowych... To samo. Reakcje takie, jakby rzeczywi�cie nigdy nie zna� j�zyka inter. Charakterystyczne zmiany krzywej powoduje tylko �acina i szesnastowieczny niemiecki. Reakcja na inter, w�oski, angielski, francuski, polski czy rosyjski wyst�puje tylko w przypadkach podobnego brzmienia wyraz�w jak w �acinie i niemieckim. Przekaza�am ta�my analizatorowi lingwo... � No, i?... � Wyobra� sobie, �e on rzeczywi�cie m�wi p�ynnie szesnastowieczn� �acin� i niemieckim! � To by sugerowa�o, �e jest jakim� wybitnym badaczem tego okresu. � Twierdzi, �e nazywa si� Modestus M�nch. � Modestus M�nch � powt�rzy� Miksza i zamy�li� si�. � Nadejdzie odpowied� GIB-u i wszystko si� wyja�ni � podj�a Kama i nie doko�czy�a. Uczu�a delikatne uk�ucie w okolicy nadgarstka lewej r�ki, gdzie nosi�a bransoletk� telefoniczn�. Opar�a d�o� na szyi tu� pod uchem. � Zero, zero, zero, s�ucham � �wypowiedzia�a� w my�lach has�o kontaktowe. � O wilku mowa... W�a�nie GIB mnie wzywa� rzuci�a wyja�niaj�co do Mikszy. Patrzy� z napi�ciem na dziewczyn�, kt�re] twarz z minuty na minut� wyra�a�a coraz wi�ksze zdziwienie. Wreszcie Kama opu�ci�a d�o� wy��czaj�c telefon. � Nic nie rozumiem... � powiedzia�a na wp� do siebie. � Trudno uwierzy�, ale poszukiwania da�y wynik negatywny. � Czy to w og�le mo�liwe? � Powiedzia�am to samo. Przeszukali wszystkie rejestry. Takiego zestawu cechuj�cego nie znale�li. 11 � Ale� to niemo�liwe! �aden cz�owiek zamieszkuj�cy Uk�ad S�oneczny nie powinien znajdowa� si� poza Pami�ci�! � A jednak... Okazuje si�, �e system jest zawodny. � Mo�e sztuczna zmiana parametr�w? � podsun�� Miksza. Kama pokr�ci�a przecz�co g�ow�. � To zbyt skomplikowane. Wystarcz� dwa parametry do identyfikacji, a rejestr zawiera ponad setk�. � A mo�e po prostu nie dope�niono obowi�zku zapisu? � My�lisz o �wolnych ptakach�?... � W�a�nie... Ile on mo�e mie� lat? � Trudno oceni� na oko, bez pobierania pr�bek. Twierdzi, �e urodzi� si� w 1500 roku, co oczywi�cie jest urojeniem, bo mia�by dzi� blisko pi��set lat. Wygl�da na siedemdziesi�t, ale to mo�e by� skutek prymitywnych warunk�w �ycia. Nie s�dz� jednak, aby mia� mniej ni� pi��dziesi�t. � W czasie wprowadzenia pekoder�w mia� wi�c co najmniej dwadzie�cia lat i m�g� nale�e� do �ptak�w� najbardziej nieprzejednanych. Mo�e od tego czasu ukrywa� si� gdzie� w g�rach, w niewielkiej grupie? Pokr�ci�a przecz�co g�ow�. � Nie s�dz�, aby nale�a� do �ptak�w�. Chyba, �e mamy tu do czynienia z pe�n� amnezj�. W og�le nie reaguje na s�owo �pekoder� i sk�onna jestem raczej przyj��, i� ca�kowita izolacja nast�pi�a jeszcze przed �wiatowym referendum w sprawie cechogram�w. � Czy m�g�by �y� ponad trzydzie�ci lat jako pustelnik, w jakiej� pieczarze, nie kontaktuj�c si� zupe�nie ze �wiatem?... To nonsens. A jego habit, sanda�y?... Dawno by ju� z nich pozosta�y strz�py... � Nie wiem, co o tym my�le� � wzruszy�a ramionami. � Faktem jest, i� ten nasz brat Modestus jest cz�owiekiem bardzo podejrzanym. I u�miechaj�c si� doda�: � A mo�e on naprawd� przyw�drowa� do nas z roku 1593? Dzi�ki jakiej� cudownej machinie czasu? 12 III. SENSACJE PRASOWE ��YCIE ARKONU� Zagadka �cz�owieka znik�d� nadal nie rozwi�zana. Co odkry� profesor Garda w Bibliotece Watyka�skiej? Jak donosi nasz warszawski korespondent, sprawa Modesta M�ncha, odnalezionego sze�� tygodni temu w Karkonoszach, nie schodzi z �am�w tutejszej prasy. Wed�ug opinii k� zazwyczaj dobrze poinformowanych, badania nad rozwi�zaniem zagadki �cz�owieka znik�d� posun�y si� w ostatnim czasie znacznie naprz�d. Niemniej pozostaje ona nadal nie rozwi�zana. Kierownik zespo�u naukowc�w zajmuj�cy si� t� spraw�, cz�onek �wiatowej Akademii Nauk � E. Garda zgromadzi� podobno bardzo interesuj�ce materia�y zdaj�ce si� wskazywa�, i� historia, jak� z uporem powtarza M�nch, nie jest tylko wytworem jego chorej wyobra�ni. Okazuje si� bowiem, i� w drugiej po�owie XVI wieku rzeczywi�cie istnia� dominikanin o tym nazwisku, wyst�puj�cy jako rzecznik oskar�enia w wielu procesach inkwizycyjnych. Wzmianki o nim mo�na znale�� w anna�ach kilku biskupstw, mi�dzy innymi w Bambergu, a tak�e w klasztorze w pobli�u Kontwaldu, o kt�rym wspomina �cz�owiek znik�d�. Ot� w miasteczku o tej nazwie, w roku 1593, w jakich� do�� zagadkowych okoliczno�ciach �w pater Modestus poni�s� �mier� podczas � je�li tak mo�na powiedzie� � pe�nienia obowi�zk�w s�u�bowych. Niestety, relacji naocznych �wiadk�w zdarzenia nie uda�o si� odnale��, gdy� w okresie wojny trzydziestoletniej klasztor zosta� spalony, a wraz z nim uleg�y zniszczeniu wszystkie dokumenty. Po blisko stu latach dopiero spisana zosta�a historia owych wypadk�w, z tym �e nie ma tam nazwiska inkwizytora, lecz powtarza si� tylko imi� �Modestus�. Zestawiaj�c jednak �w kronikarski zapis z raportem o zagini�ciu inkwizytora M�ncha, znajduj�cym si� w Bibliotece Watyka�skiej, prof. Garda stwierdzi� wyra�n� zgodno�� zar�wno co do miejsca i czasu wydarzenia, jak i niekt�rych jego szczeg��w. Nasuwa si� st�d wniosek, i� �w tajemniczy �cz�owiek znik�d� musia� mie� w r�ku wspomniane dokumenty. Okaza�o si� jednak, �e raport znajduj�cy si� w Bibliotece Watyka�skiej nie by� od blisko stu siedemdziesi�ciu lat w og�le przegl�dany. Ostatni zapis w kartotece dokonany zosta� przed 169 laty, tj. jeszcze w czasie, kiedy ta cz�� archiwum nie by�a udost�pniona badaniom religioznawczym. Oczywi�cie, prof. Garda nie twierdzi bynajmniej, i� rzekomy mnich M�nch odnaleziony w Karkonoszach ma co� wsp�lnego z szesnastowiecznym dominikaninem. Jest raczej zdania, �e przed 169 laty musia�a by� sporz�dzona kopia dokumentu, kt�ry dotar� p�niej w jaki� spos�b do r�k �cz�owieka znik�d�. �WIADOMO�CI� Wok� sprawy M. M�ncha Z Radowa donosz�, �e St. Miksza� meteorytolog, kt�ry w po�owie marca br. odnalaz� M. M�ncha podaj�cego si� za XVI-wiecznego inkwizytora � przeprowadzi� badania dotycz�ce czasu produkcji i pochodzenia niekt�rych przedmiot�w nale��cych do M�ncha, a w szczeg�lno�ci: habitu, sznura, sanda��w i drewnianego krzy�a. Jakkolwiek przedmioty 13 wykonane s� z tworzyw naturalnych i do z�udzenia przypominaj� wytwory r�kodzie�a z XVI wieku, z pomiar�w przeprowadzonych metodami izotopowymi wynika, �e wspomniany krzy� liczy 15 lat, habit oko�o 4 lat, a sanda�y i sznur nie wi�cej ni� trzy lata. �PROBLEMY NAUKI� Nie tolerowa� nieuctwa i dezinformacji! Atmosfera niezdrowej sensacji, jak� usi�uj� pewne brukowe czasopisma i stacje telewizyjne wytworzy� wok� sprawy Modesta M�ncha, zwanego �cz�owiekiem znik�d�, wskazuje, �e nawet w naszych czasach nieuctwo i dezinformacja mo�e liczy� na poklask pewnej cz�ci spo�ecze�stwa. Jest to zjawisko niew�tpliwie gro�ne i wszelka tolerancja wobec niego � jak najbardziej szkodliwa. A oto fakty! Przytaczamy poni�ej gar�� tytu��w, jakie ukaza�y si� w prasie i programach telewizyjnych: M�oda uczona udowadnia: Modest M�nch � to XVI-wieczny inkwizytor. � Cz�owiek znik�d liczy 486 lot. � Czy piek�o, o kt�rym wspomina Modest M�nch, istnieje w rzeczywisto�ci? � Czy mog� istnie� zjawiska nadprzyrodzone? Nauka nie wypowiedzia�a w tej sprawie ostatniego s�owa. A oto fragment jednej z notatek prasowych, kt�rej autor bije rekordy ignorancji: �Prof. Barecka (autor notatki przekr�ci� nazwisko i zmieni� tytu� naukowy � chodzi tu w rzeczywisto�ci o dr Kam� Dareck� � znan� uczon�, specjalistk� w dziedzinie psychosonda�u i neurofizjologii, tw�rczyni� teorii uk�ad�w tr�jzbie�nych � przyp. red.) wykaza�a, �e wszystko, co m�wi M. M�nch, jest prawd�. Nie ma bowiem �adnej sprzeczno�ci mi�dzy stwierdzonymi przez ni� faktami a relacjami by�ego inkwizytora. To stwierdzenie stanowi tryumf nauki, ale tryumf odniesiony... nad ni� sam�. Ostatnie dwa wieki bowiem, znaczone nieustannym post�pem nauki i techniki, ugruntowa�y �lep� wiar� we wszechmoc rozumu ludzkiego. Teraz za� okazuje si�, �e nie mo�na ufa� ani niezachwianym rzekomo prawom przyrody, ani zdrowemu rozs�dkowi, ani nawet precyzyjnym przyrz�dom i wypr�bowanym metodom badawczym�. Chyba wystarczy. Mo�na darowa� prymitywny styl wywod�w, ale przecie� z be�kotu tego nic w og�le nie wynika. Gorzej � niezorientowany czytelnik tego pi�mid�a nosz�cego tytu�: �Aktualno�ci naukowe� (sic!) nie tylko nie b�dzie wiedzia�, o co tu w rzeczywisto�ci chodzi, ale got�w jeszcze pomy�le�, i� w zwi�zku ze spraw� �cz�owieka znik�d� dokonano odkry�, kt�re zachwia�y podstawami wsp�czesnej nauki! �TELEEXPRESS� Czy�by agent innej cywilizacji? W czasie konferencji prasowej zorganizowanej przez Agencj� CDK z uczonymi zajmuj�cymi si� zagadk� �cz�owieka znik�d� nasz korespondent naukowy zapyta�: �Czy nie mo�e istnie� zwi�zek mi�dzy tajemniczym meteorytem spad�ym w rezerwacie karkonoskim i dot�d nie odnalezionym a pojawieniem si� w tym rejonie owego nieznanego cz�owieka, podaj�cego si� za XVI-wiecznego inkwizytora?� Odpowiedzi na to pytanie udzieli� naszemu korespondentowi odkrywca �cz�owieka znik�d�, meteorytolog S. C. Miksza. O�wiadczy� on, �e by� mo�e M. M�nch zosta� �podrzucony� na Ziemi� z kosmosu w tym celu, by narobi� k�opotu naszym naukowcom. Miksza traktowa� to oczywi�cie jako �art, niemniej chyba i takiej mo�liwo�ci nie nale�y wykluczy�. W po�owie XX wieku autorzy �science-fiction� wykorzystywali w swych dziwacznych opowie�ciach motyw inwazji na Ziemi� agent�w obcych cywilizacji, uformowanych dla niepoznaki fizycznie i umys�owo na podobie�stwo Istot ludzkich. Brzmi to oczywi�cie jak bajka, ale czy nie warto rozwa�y�, cho�by tylko w formie hipotezy 14 roboczej, czy �cz�owiek znik�d� nie mo�e by� w�a�nie czym� w rodzaju sztucznie stworzonej kopii inkwizytora M�ncha, podrzuconej na skutek jakiej� pomy�ki czy b��d�w w obliczeniach w niew�a�ciwy okres cywilizacji ziemskiej. Czy stworzenie takiej kopii jest w og�le mo�liwe? A je�li nawet tak jest, to czy imitacja mo�e si�ga� a� tak daleko, �e �zegar radioaktywny� wska�e, i� pater, Modestus liczy obecnie 34 lata, a jego krzy� � 15, za� sanda�y tylko trzy lata? Odpowied� na te pytania zostawiamy specjalistom. �STV 88� Tajemnica m�zgu �cz�owieka znik�d� (Rozmowy przed kamer�) W dzisiejszych naszych spotkaniach z m�odymi naukowcami pozwolili�my sobie zaprosi� do studia wybitn� specjalistk� z zakresu psychofizjologii, dr Kam� Dareck�. Mimo m�odego wieku jest ona autork� szeregu cenionych prac naukowych, a w szczeg�lno�ci teorii dotycz�cej granicy b��du w statystyczno-wybiorczej metodzie psychosonda�u. Tym razem jednak tematem naszej rozmowy s� wyniki bada�, jakie dr Dareck prowadzi od trzech miesi�cy w Instytucie M�zgu w Radowie nad rozwi�zaniem zagadki s�ynnego Modesta M�ncha, zwanego �cz�owiekiem znik�d�. Dr Darecka zajmuje si� sonda�em psychiki tego cz�owieka oraz eksperymentami z zakresu reedukacji i adaptacji. STV: W ostatnim czasie w niekt�rych czasopismach ukaza�y si� pod sensacyjnymi tytu�ami doniesienia, i� w wyniku bada� przez was prowadzonych doszli�cie do wniosku, �e odnaleziony w rezerwacie karkonoskim cz�owiek jest zaginionym w XVI wieku inkwizytorem Modestem M�nchem. Czy� mo�na w og�le przyj��, �e takie zjawisko jest mo�liwe z punktu widzenia fizjologii? K. D.: Chcia�abym od razu usun�� pewne nieporozumienie, kt�re, jak s�dz�, by�o przyczyn� pojawienia si� szeregu fa�szywych informacji prasowych. Przede wszystkim nigdy nie twierdzi�am, �e cz�owiek odnaleziony przez mgr. Miksz� i XVI-wieczny inkwizytor Modestus M�nch to ta sama osoba. Problem ten � jakkolwiek z pewno�ci� sam w sobie interesuj�cy � nie wchodzi w zakres moich bada� ani nawet kompetencji naukowej. T� spraw� zajmowali si� dr Balicz i mgr Miksza. Jak wiadomo � wyniki ich bada� sugeruj� w zasadzie odpowied� negatywn�. Ja zajmowa�am si� i w dalszym ci�gu zajmuj� si� obecnym stanem osobowo�ci tego cz�owieka. Zasobem informacji, jakie � ujmuj�c popularnie � zapisane zosta�y w jego m�zgu w ci�gu trzydziestu kilku lat �ycia. Ot� ten zas�b informacji � pocz�wszy od prostych wra�e� a� po najbardziej skomplikowane zespo�y nawyk�w, wyobra�enia i poj�cia � nie zawiera nic, co by wskazywa�o, i� cz�owiek ten prze�y� 34 lata w XXI wieku. Istnieje za to zadziwiaj�ca zgodno�� mi�dzy wynikami sonda�u powy�ej i poni�ej progu �wiadomo�ci a tym, co m�wi o sobie. Chodzi nie tylko o to, �e on wierzy w to, i� jest Modestem M�nchem, ale �e zawarto�� informacyjna jego m�zgu jest taka sama, jak� wed�ug moich wyobra�e� powinien dysponowa� XVI-wieczny Modestus M�nch. Nawet najg��bszy sonda� nie przyni�s� nic, co mog�oby �wiadczy�, �e jest inaczej. Nie twierdz� jednak, �e to jest ten sam cz�owiek. STV: Rozumiem. Istnieje zasadnicza r�nica mi�dzy sformu�owaniami: �ten sam� a �taki sam�, ale s�uchowo wydaje si� ona tak minimalna, �e �atwo o nieporozumienie. Jak jednak wyt�umaczy�, �e cz�owiek �yj�cy w naszych czasach posiada osobowo�� XVI-wiecznego Modesta M�ncha? Bo chyba tak mo�na okre�li� istot� tego fenomenu? K. D.: U�ycie takiego okre�lenia jest nieco ryzykowne, gdy� nie ma �adnych sposob�w stwierdzenia, jak ukszta�towana by�a osobowo�� inkwizytora M�ncha. Je�li chodzi o �cis�o��, to w og�le nie mo�na m�wi� o identyczno�ci dw�ch osobowo�ci. Nawet u jednego i tego samego osobnika dwa zapisy dokonywane tu� po sobie r�ni� si� mi�dzy sob�, pomijaj�c ju� to, i� zawsze obejmuj� one tylko pewien wycinek osobowo�ci. Niemniej, w praktyce przyjmujemy dwa podobne zapisy jako dow�d, �e chodzi tu o t� sam� osobowo��. W 15 omawianym jednak przez nas przypadku dysponujemy tylko jednym zapisem, gdy� zapisu osobowo�ci M�ncha z XVI wieku nie posiadamy, bo nie by�, rzecz jasna, sporz�dzony. Ten stan rzeczy nie oznacza jednak, �e tego rodzaju badania, a w szczeg�lno�ci sonda�e osobowo�ci trac� wszelki sens. Mo�emy bowiem w oparciu o materia�y historyczne okre�li� w przybli�eniu zawarto�� pami�ci cz�owieka wychowanego w XVI wieku, b�d�cego mnichem i cz�onkiem trybuna�u inkwizycyjnego. Ot� zgodno�� takiego modelu pami�ci ze stwierdzon� zawarto�ci� pami�ci domniemanego M�ncha jest zdumiewaj�ca! STV: S�ysza�em jednak, �e niekt�rzy socjohistorycy kwestionuj� t� zgodno��. K. D.: R�nice zda� dotycz� nie zasobu informacji, bo odpowiada on w pe�ni temu, co wiemy o XVI wieku, lecz sposobu interpretacji przez tego cz�owieka okre�lonych zdarze�, jego sposobu my�lenia, rozumowania, kierunku aktywno�ci intelektualnej, s�owem � jego mentalno�ci, kt�ra podobno nie pasuje do naszych wyobra�e� o mentalno�ci cz�owieka XVI wieku. Niekt�rzy specjali�ci z zakresu psychosocjologii schy�kowego okresu wiek�w �rednich i pocz�tk�w ery nowo�ytnej, przede wszystkim prof. Glitz i dr Horak, s� zdania, �e obraz umys�owosci cz�owieka XVI wieku, jaki na podstawie wynurze� rzekomego Modestusa M�ncha mo�na nakre�li�, jest naiwny i karykaturalny, �e wiele w nim sztuczno�ci i tendencyjnie wyeksponowanych element�w fantazji, psychopatii i zacofania intelektualnego, �e za ma�o w nim �lad�w my�li renesansowej, a za wiele mrok�w �redniowiecza. Inaczej m�wi�c: obraz ten, ich zdaniem, jest zbyt czarny, aby m�g� by� prawdziwy. STV: Sk�d jednak ten wyjaskrawiony obraz znalaz� si� w umy�le cz�owieka odnalezionego w rezerwacie karkonoskim? Je�li nie jest to Modestus M�nch z Kontwaldu, to w takim razie kto? K. D.: Dr Horak wysun�� do�� Interesuj�c� hipotez�. Uwa�a on, �e � by� mo�e � mamy tu do czynienia z jakim� nielegalnym eksperymentem. Umys� tego cz�owieka m�g� by� specjalnie spreparowany, czy te� raczej nasycony informacjami z XVI wieku. Mo�e nawet nie si�gano tu do �rodk�w neurofizjologicznych, lecz po prostu wychowano go przez te trzydzie�ci par� lat w warunkach symulowanych. Eksperymentatorzy nie byli w stanie unikn�� pewnych sztuczno�ci i przejaskrawie�, zw�aszcza �e mogli nale�e� do starszej szko�y socjohistorycznej, kt�ra w do�� czarnych barwach widzia�a wiek XVI. Ta sztuczno�� jest w�a�nie � zdaniem dr. Horaka � najlepszym dowodem, ze mamy tu do czynienia z rezultatem nielegalnego eksperymentu. Ot� musz� ze swej strony stwierdzi�, �e chocia� � jak to ju� podkre�li�am z pocz�tku naszej rozmowy � nie zajmuj� stanowiska w sprawie pochodzenia cz�owieka odnalezionego w rezerwacie karkonoskim, gdy� jest to z mego punktu widzenia sprawa nie najistotniejsza, daleka jestem od podzielania zdania, �e obraz wynikaj�cy z wypowiedzi naszego M�ncha razi sztuczno�ci� czy karykaturalno�ci�. Jest to obraz mroczny, ale zupe�nie logiczny i moim zdaniem mo�liwy do przyj�cia. Model umys�owo�ci fanatyka, wierz�cego �lepo w spraw�, kt�rej s�u�y i g�uchego na wszelkie kontrargumenty, cho�by nawet oparte o oczywiste fakty, w moim przekonaniu pasuje do tamtej epoki walk politycznoreligijnych i polowa� na czarownice. Jest to zreszt� model uniwersalny, pojawiaj�cy si� w r�nych epokach... Zaznaczam, �e nie jestem historykiem i mog� si� myli�. STV: Musz� przyzna�, �e nie bardzo rozumiem, dlaczego to, jakiego pochodzenia jest rzekomy Modestus M�nch, uwa�acie za kwesti� nieistotn�. Jest to chyba przecie� sprawa zasadnicza! K. D.: Tylko na poz�r. Mnie interesuje, co dzieje si� w m�zgu tego cz�owieka: stan jego umys�u, to, co on pami�ta, co prze�ywa, ci�g wra�e�, kt�re ukszta�towa�y jego osobowo��. Trwa�o�� tego zapisu i jego odmienno�� od tego, jaki nosi w swej czaszce ka�dy z nas � oto zasadniczy problem. Z tego punktu widzenia nie jest istotne, czy ten cz�owiek jest Modestem M�nchem, przeniesionym jakim� niepoj�tym sposobem w nasz� epok�, czy kopi� inkwizytora M�ncha przes�an� nam w podarku w wyniku jakiego� nieporozumienia kosmicznego, czy te� rezultatem eksperymentu symulacyjnego � efekt pozostaje taki sam. 16 Jest to cz�owiek o osobowo�ci bli�szej XVI-wiecznemu M�nchowi ni� komukolwiek w naszym stuleciu, i to jest dla mnie najwa�niejszym stwierdzeniem. STV: A wi�c zagadka pochodzenia tego cz�owieka pozostaje nadal nie rozwi�zana. Na zako�czenie jednak chcia�bym prosi� was, ju� zupe�nie nieoficjalnie, o odpowied� na pytanie spoza waszej specjalno�ci. Odpowied� ju� nie specjalisty-naukowca, lecz obserwatora. Odpowied� wyra�aj�c� prywatne pogl�dy lub mo�e tylko odczucia. Chodzi o to, co s�dzicie o pochodzeniu cz�owieka odnalezionego w rezerwacie karkonoskim? K. D.: Uparcie wracacie do tej sprawy. Chyba jednak was rozczaruj�. Przede wszystkim musz� stwierdzi�, �e nie potrafi� dzieli� swych pogl�d�w na prywatne i oficjalne. Ale je�li ju� chcecie wiedzie�, co s�dz� o pochodzeniu tego cz�owieka � to wam powiem: nieustannie si� waham. Wyniki sonda�u przemawiaj� za hipotez� szesnastowiecznego pochodzenia. Jest to jednak hipoteza tak niezwyk�a, �e rozs�dek opiera si� jej przyj�ciu. Nie ma to jednak, jak ju� podkre�li�am, zupe�nie wp�ywu na tok moich bada� i eksperyment�w. STV: Pozw�lcie, �e inaczej sformu�uj� pytanie: traktuj�c spraw� subiektywnie � potwierdzenie kt�rej hipotezy sprawi�oby wam najwi�ksz� rado��? K. D.: (�mieje si�) Pytanie jest perfidne, gdy� odpowied� jest z g�ry chyba do przewidzenia. S�dz�, �e nawet ci, kt�rzy broni� uparcie i konsekwentnie wsp�czesnego pochodzenia naszego M�ncha, woleliby jednak, aby to by�... prawdziwy inkwizytor Modestus M�nch. Ale to, czego by�my chcieli � nie ma tu �adnego znaczenia. �JUTRO PSYCHOFIZJOLOGII� W sprawie tzw. �cz�owieka znik�d� W ostatnim czasie nap�yn�y do naszej redakcji liczne listy z zapytaniami, dlaczego na naszych �amach nie publikujemy informacji dotycz�cych los�w sprawy tzw. �cz�owieka znik�d�. Jak wiadomo, pismo nasze by�o rzecznikiem powo�ania specjalnej komisji badawczej, w kt�rej sk�ad mieli wej�� nie tylko prowadz�cy aktualnie eksperymenty z M. M�nchem pracownicy Instytutu M�zgu w Radowie, zainteresowani potwierdzeniem wysuwanych przez siebie hipotez, ale r�wnie� obiektywni obserwatorzy i zdecydowani przeciwnicy teorii lansowanych przez IM. Niestety, do powo�ania takiej komisji nie dosz�o. R�wnie� popierana przez nas propozycja przekazania M. M�ncha na pewien okres tym plac�wkom, kt�re oceniaj� krytycznie metody badawcze i terapeutyczne stosowane w IM zosta�a odrzucona, jakoby z uwagi na to, i� badania w innych o�rodkach mog�yby rzekomo utrudni� rehabilitacj� tego cz�owieka. Taki obr�t rzeczy stanowi � naszym zdaniem � powa�ny cios dla sprawy. Trzeba doda�, �e wiele szkody wyrz�dza atmosfera sensacji i reklamiarstwa towarzysz�ca sprawie M�ncha, za kt�r� w pewnej mierze ponosz�, niestety, odpowiedzialno�� tak�e niekt�rzy pracownicy IM. Jest to tym bardziej przykre, �e nie brak w�r�d nich uczonych maj�cych na swym koncie licz�cy si� dorobek naukowy. Jednocze�nie pragniemy tu podkre�li�, i� odrzucamy zdecydowanie wszelkie pr�by insynuacji, �e wok� sprawy tzw. �cz�owieka znik�d� toczy si� w naszych ko�ach naukowych jaka� gra s�u��ca w�tpliwym celom. Zawsze byli�my przeciwni intrygom i zacietrzewieniu, a w propozycjach wysuwanych na naszych �amach widzieli�my drog� do przeciwdzia�ania tym szkodliwym zjawiskom. Dlatego wstrzymujemy si� ostatnio od publikacji wszelkich informacji i polemik dotycz�cych omawianej sprawy, stoj�c na stanowisku, �e w obecnej sytuacji nie nale�y dolewa� oliwy do ognia. Redakcja. 17 �FOTOGAZETA PORANNA� Kosmolit czy kosmolot? W wyniku bardzo drobiazgowych poszukiwa� przeprowadzonych przez meteorytologa dra St. Miksz� uda�o si� wreszcie natrafi� na �lad obiektu kosmicznego, kt�ry w nocy z 16 na 17 marca spad� w rezerwacie karkonoskim. W niewielkiej kotlinie o zboczach poro�ni�tych g�stym lasem, w odleg�o�ci 300 metr�w od miejsca spotkania rzekomego M�ncha, znaleziono wyra�ny �lad w postaci zniszczenia wegetacji ro�linnej. Wok� pewnego punktu na ma�ej, otoczonej lasem ��ce zaznacza si� wyra�ny kr�g, gdzie spo�r�d wyschni�tej trawy przebija �wie�a ziele�. Kr�g ma �rednic� ok. 3,5 metra, a ziemia w jego zasi�gu zasypana jest milionami male�kich stalowych dipoli, tworz�cych jakby �lad jakiej� z�o�onej struktury. Dipole, kt�rych zebrano ponad 2 kilogramy, odznaczaj� si� bardzo wysok� odporno�ci� na korozj�. Dotychczasowe badania wykaza�y, �e zniszczenie ro�linno�ci nast�pi�o przed trzema miesi�cami, a wi�c w tym samym czasie, gdy nast�pi� upadek tajemniczego obiektu. Co ciekawsze, ro�linno�� uleg�a zniszczeniu pod wp�ywem bardzo niskiej temperatury, nie za� � jak pocz�tkowo przypuszczano� wysokiej. Zastanawiaj�cy jest r�wnie� brak �lad�w mechanicznego dzia�ania obiektu. Wydaje si�, �e �go�� kosmiczny� nie zderzy� si� z powierzchni� Ziemi ani te� nie eksplodowa� w atmosferze, lecz opad� �agodnie na polan� i w ci�gu kilku godzin wyparowa� niemal doszcz�tnie. Musia� wi�c sk�ada� si� z substancji szybko paruj�cej w naszych warunkach. Trudno na razie os�dzi�, czy tajemniczy obiekt by� pochodzenia naturalnego, czy te� � jak niekt�rzy pr�buj� sugerowa� � stanowi� jaki� pozaziemski statek kosmiczny, kt�rym M�nch przylecia� na Ziemi�. Co prawda, gdy go sprowadzono na to miejsce stwierdzi�, �e tu w�a�nie odzyska� przytomno�� po rzekomym pobycie w �czy��cu�, za� tajemnicze dipole zdaniem specjalist�w zdaj� si� by� tworami sztucznymi. Tym niemniej � trzeba uzna� za do�� w�tpliwy sens takiego przedsi�wzi�cia, podj�tego przez jakich� nie znanych nam inteligentnych mieszka�c�w kosmosu. Niemal doszcz�tne wyparowanie owego rzekomego wehiku�u kosmicznego wymaga�oby przyj�cia, �e technika, jak� dysponuj� te istoty, r�ni si� ca�kowicie od ziemskiej. Sprawa pozostaje wi�c nadal otwarta. 18 IV. �WIERZ� TOBIE, KAMO!� Na �cianach ukazywa�y si� na przemian ilustracje i napisy: NARZ�DZIE... NARZ�DZIE... NARZ�DZIE... I TO TE� NARZ�DZIE... M�OT TO NARZ�DZIE... CZ�OWIEK TRZYMA W R�KU NARZ�DZIE... I TO R�WNIE� M�OT... M�OT MECHANICZNY... MASZYNA... MASZYNA TO NARZ�DZIE CZ�OWIEKA... CZ�OWIEK KIERUJE MASZYN�... AUTOMAT... AUTOMAT... AUTOMAT TO MASZYNA SAMOCZYNNA... M�nch nacisn�� guzik i napis na ekranie zamar� w bezruchu. � Nie rozumiem, co to �samoczynna�? � Dzia�aj�ca sama bez udzia�u cz�owieka � wyja�ni�a Kama. � Cz�