Maciej Kiery� "Muzyczna apteczka, czyli profilaktyka i terapia muzyczna na co dzie�", Warszawa 1996. Opracowanie graficzne Anna �anczont. @Copyright by Maciej KierylWydanie li poprawione i uzupe�nione Warszawa I 996. Redakcja techniczna, i �amanie komputerowe Jerzy Kiersz. Wszelkie prawa zastrze�one. ISBN 83-903608-1-0. Podzi�kowanie. Vpratwn gor�ce podzi�kowania Przyjacio�om z dawnego Towarzystwa Psychotonicznego w Warszawie(1976-J 982)Annie �anczont dzi�kuj� za nowe pomys�y i opracowanie �ra�czne. Jeizeinu Kierszowi-za inspiracj� i redakcj� techniczn� wydania. Do popularyzacji Profilaktyki i Terapii Muzycznej przyczynili si� walnie dziennikarze, krytycy i redaktorzy RTV. Szczeg�lnie gor�co vesporninamnic�yj�cych Stanis�awa i J�zefa BALCERK�W i Mateusza �wi�cicwteco. Dzi�kuj�, red, red. :Romanowi Waschko, Ryszardowi Vola�skieuw, *Edycje Frasowskiej, Janowi Borkowskiemu, Jerzemu Wundedicbowiwraz z zespo�em. Kliniki Zdrowego Calowieka", Marii �abickiej, Danucie Krynskiej, Lidii Nowickiej, Magdalenie Szenk. Wandale Konarzewskiej, Andrzejowi Noszowi, Irenie Kaczlowskiej i 40 dziennikarzom, kt�rzy popularyzowali Mobiln� Rekreacj� Muzyczn� w latach 1974:1996. Maciej Kiery� lekarz anestezjolog-muzykoterapeuta. Absolwent wroc�awskiego Studium Muzykoterapii. Opracowa� ulotki, poradniki, 'p�yt�, kasety magnetofonowe i video, model koncertu rekreacyjnego, audycje radiowe i TV. Prowadzi szkolenia i warsztaty muzykoterapii, zaj�cia praktyczne ze studentami Warszawskiej Wy�szej Szko�y Pedagogiki Specjalnej, koncerty rekreacyjne, pogadanki, pokazy i szkolenia profilaktyki oraz terapii muzycznej. Pracuje:Warszawa-Mi�dzylesie. Centralny Szpital Kolejowy Tel. O-ZZ?121081 w. 316 Centrum Zdrowia Dziecka Tel. 0-22(152245 Dom Pomocy Spo�ecznej Tel. 0-22(120772 Bli�sze informacje tel.0-226483894 ee. ISBN 83-903608-1-O. Spis tre�ci. Xm cKJakwykorzysta� przypadkow� muzyk� G.nicienia mur, cc:ncj gimnastyki funkcjonalnej Muzyka naszych dzieci Spotkanie(rodzinne, towarzyskie)Niekonwencjonalne �r�d�a D�wi�ku-Muzykowanie rodzinne--Rytrrt naszego serca(dla dticci stursYych i m�odzie�y)ljorriouy:testuje perkusyjny Zcstrtiv rrrc fmrf��ctrt y i'rtrrti�ffs� rrrtt:. X'�rtc g.krujtt i z, ru��rrtrttj. D�wi�ki natury-. MUZYCZNA APTECZKA MUZYCZNA APTECZKA llWytestowaneutwory o dzia�aniu relaksacyjnymWylestowane utwory o dzia�aniu aktywizuj�cym S�u�ebna funkcja muzyki w �yciu codziennym MOBILNA REKREACJA MMUZYCZNA/MRM/Skr�cony i u�atwiony uk�ad �uiczc� 5 lobilncj Rekreacji Mu�ctncjUspokojenie-aktywizacja teksty Nad nnorzcnt--\Y lesie----------------\V s�oneczny letni dzie�--------�dun Mickiewicz-, . Pant Tadeusz"-fragment------------------------------CI �za CrzcszJ-:owa.. Fial Sieni ncnu"-fracjiucnt-------------------------W'bis sanny sunuacr clay---Es un cha hcrrnoso cle v cranO---5 O 6 cstctcnic Mobilna Rekreacja 5 lutyctnu 7 MBM 6 Schemat Mobilnej Rekreacji Mntyctncj-fotografie Bojko a nutrctnych krainach Rekreacja-I-u�o�enie cia�a--Rekreacja-li Przerywniki rytmiczna-oddechowa-ruchowe dla zm�czonych(zdrowych)Koncertowo-estradowe formy Profilaktyki Muaycznej--Muzyka w anestezjologii i w gabinecie terapii manualnej Muzyczne uzupe�nienie rehabilitacji ruchowej Muzyka dla kobiet w ci��y Muzyka w Bibliotece Program warsztat�w profilaktyki i terapii rnuzycznej Organizatorzy, popularyzatorzy i terapeuci stosuj�cy Mobiln� Re. kreacj� Muzyczn� Bibliografia P�ytoteka, ta�moteka, vidcoteka. 62646669717577818 I 82838580868789949(9495. 107-111114. Wst�p. Poradnik ten przeznaczony jest dla sceptyk�w i sympatyk�w zdrowotnego wykorzystania muzyki. Pedagog�w muzycznych zdziwi fakt uproszcze� nomenklatury muzyczaeji rezy�nacja z tradycyjnego sposobu umuzykalniania. Jest wiele rodzaj�w spojrze� na muzyk�. Autor prezentuje spojrzenie lekarza, pragmatyka, kt�ry pragnie ustrzec odbiorc� o przeci�tnej wra�liwo�ci muzycznej przed rozczarowaniem do leczniczego dzia�ania muzyki. Dlatego tak wiele po�wi�ca wzmocnieniom dzia�ania muzyki. Poprzez r�wnoczesne wielopoziomowe pojmowanie muzyki �atwiej b�dzie osi�gn�� efekt profilaktyczny i szybciej mo�na dotrze� do �wiata muzyki. Poradnik sugeruje konieczno�� zrozumienia i wykorzystania muzyki m�odzie�owej, kt�ra stanowi jeden z pomost�w mi�dzypokoleniowych. Tytu� poradnika jest kontynuacj� marze� cz�owieka o znalezieniu cudownego antidotum naszych dolegliwo�ci. Cho� "Muzyczna apteczka" przeznaczona jest jako forma profilaktyki dla zdrowego odbiorcy, ostro�ne stosowanie �wicze� oddechowych i mi�kkiego ruchu stymulowanego muzyk� relaksacyjn� mo�e pom�c w przewlek�ych schorzeniach. Proponowane �wiczenia by�y testowane w r�norodnych sytuacjach terapeutycznych z pacjentami trzech przedzia��w wiekowych. Do�wiadczenia z gabinetu muzykoterapii zosta�y wykorzystane w pedagogice(o�rodki metodyczne, przedszkola, szko�y podstawowe, �rednie, uczelnie, kluby I domy kultury). Dzi�ki licznym zaproszeniom szkoleniowym wymieniane utwory testowane by�y w wielu cz�ciach Polski z r�norodnymi grupami odbiorc�w. Dla sceptyk�w. zdarza si�, �e czasem zacho�ujcrny. Idziemy wtedy do internisty laryngologa, chirurga lub ginekologa. Tylko nieliczni poszukuj� muzykoterapeutyale od, razu nara�eni s� na stwierdzenie otoczenia, �e nic im nie dolega. Ju� to pierwsze zdanie wskazuje, �e leczenie muzyk� jest dyscyplin� dodatkow�, wspieraj�c� g��wne sposoby leczenia. Bez muzykoterapii w wi�kszo�ci przypadk�w nno�emy si� oby�. Zreszt� nawet gdy by�my chcieli skorzysta� z umiej�tno�ci lego specjalisty, to gdzie go znale�� i w czym m�g�by nam pom�c? Aktywnie dzia�aj�cych w kraju terapeut�w muzycznych marny zaledwie Kilkudziesi�ciu i s� oni zwi�zani g��wnie z lecznictwem zamkni�tym(szpitale psychiatryczne, pediatryczne, sanatoria rehabilitacyjne). Nadal r�wnie� w�tpliwa jest interpretacja kto jest, a t�o nie jest muzykoterapeut�. Jeszcze do niedawna dyplom muzykolerapeuly mo�na by�o uzyska� w latach osiemdziesi�tych we Wroc�awiu na dwuletnim Podyplomowym Studium lub po wydziale dziennym Wy�szej Szko�y Muzycznej. Obecnie mo�na najwy�ej uko�czy� szkolenie w nielicznych plac�wkach VZarszawy. Gda�ska i Wroc�awia co zreszt�-i s�usznie-nie uprawnia do u�ywania tytu�u muzykoterapeuty poniewa� o�rodki le szkol� w w�skim zakresie psychiatrycznym, pediatrycznym lub profilaktycznym. �rodowisko muzykoterapeut�w polskich nie jest jednorodne i zintegrowane. Specjalno�� podstawowa muzyka, lekarza, psychologa, pedagoga muzycznego czy muzykologa determinuje podej�cie do pacjenta i muzykoterapii. Dopiero czas poka�e czy bardziej terapeut� jest ten kto podob-@e jak dr Stupnicki we Lwowie w 1865 r.grywa� z chorymi na skrzypcach czy len kto z dystansu, przez szkie�ko'dubluje diagnozowanie nic daj�c pacjentowi rado�ci �atwego muzykowania. Efekty muzykoterapii s� niewidoczne, cz�sto wplecione w skutki innych dzia�a� leczniczych(farmakologicznych, operacyjnych, kinezylerapeutycznych). Muzykoterapeuci poprawiaj� sobie samopoczucie poprzez korzystanie ze s�ownictwa zaadoptowanego od psycholog�w, psychoterapeut�w, psychiatr�w, pedagog�w i muzykolog�w. S�uchaj�c lego napo-szonego stylu konferencji naukowych przypadkowy s�uchacz mo�e odnosi� w�a�enie, �e muzykoterapia jest specjalno�ci� ratuj�c� �ycie, a jej efekty s� por�wnywalne z lransplaolacjami narz�d�w wewn�trznych. Ten. przerost formy nad tre�ci� zachwyca pocz�tkuj�cych adept�w ale z czasem nast�puje otrze�wienie i rezygnacja z edukacji. A zasadzie muzykoterapia jest szczeg�ln� form� psychoterapii i jej efekty psychotropowe(katharsis, odreagowanie, relaksacja, uwra�liwienie, integracja, zmiana zachowa�, korekta postawy, wal wymowy)sk�aniaj� do tego aby zaliczy� j� do technik psychiatryczna-psychologicznych. Pramuzykoterapia. Dawno, dawno temu pierwotnego cz�owieka otacza�y ze wszystkich stron d�wi�ki natury. Ze snu budzi� go �wiergot ptak�w, plusk wody �ub odg�osy burzy. Cz�owiek uwa�nie ws�uchiwa� si� w szum drzew i krzew�w, kt�re informowa�y go o zbli�aj�cym si� niebezpiecze�stwie ze strony pogody, zwierz�t lub ludzi. Wieczorem wpatrywa� si� w blask ognia. Tizas� pal�cego si� drzewa uspakajal i zach�ca� do odpoczynku. A rzadkich chwilach syto�ci cz�owiek siada� nad szemrz�cym strumieniem lub k�ad� si� w cieniu drzew i zasypia� ko�ysany zawodzeniem wiatru. Kiedy indziej melodyjny brz�k owad�w, srebrzysta pie�� p�yn�cej w�r�d kamieni wody czy monotonny szum deszczu budzi�y w nim niezrozumia�e uczucie wzruszenia i zamy�lenia. Gdy krzesa� ogie� zauwa�y�, �e rytmiczne postukiwanie krzemieniami wzbudza�o zainteresowanie a nawet wt�rowanie wsp�plemie�c�w. Jedni Ko�ysali si� do taktu, inni stukali patykami. Wyschni�ty szpik w porzuconej ko�ci wydawa� podczas potrz�sania grzecbol, kt�ry przyci�ga� uwag� dzieci. Pramatka tul�c strwo�one male�stwo wydawa�a przyjazne pomruki i ko�ysa�a si� na boki. Pewny siebie samiec, pizechwalaj�c si� sw� si��, uderza� rytmicznie r�kami po udach, klatce pieisiowej lub biodrach wzbudzaj�c zainteresowanie. Pierwotny cz�owiek nie zdawa� sobie spraezy, �e d�wi�ki spe�niaj� wa�n� dla niego s�u�ebn� funkcj�. A pocz�tkowym okresie rozwoju ludzko�ci poj�cie muzyka jeszcze nie by�o znane ale ju� wtedy cz�owiek korzysta� z Dobrodziejstw informacyjnych, odreagowuj�cych, rytmizuj�cych i relaksacyjnychdzia�ania odg�os�w przyrody. B�d�c przekonany, �e jest cz�ci� przyrody, z szacunkiem odnosi� si� do grzmot�w burzy, b�yskawic, potok�w deszczu, t�czy czy wschoa�w i zachod�w s�o�ca. W zale�no�ci od sytuacji by�y one synonimami z�ych lub dobrych mocy dla kt�rych mia� respekt i przypisywa� im wp�yw na swoje �ycie. Praprzodek uwa�a�, �e g�osy przyrody s� g�osami duch�w i bog�w totemicznych. Wyobra�a� sobie, �e wobec pot�gi d�wi�ku, kt�ry i on sam nauczy� si� wytwarza�, z�e moce staj� si�-podobnie jak cz�owiek-bezbronne. Terapia lud�w pierwotnych wykorzystywa�a muzyk� jako jeden z wa�niejszych element�w uzupe�niaj�cych dzia�ali magiczna-religijna-leczniczych. Wierzono, �e za chorob� odpowiedzialne s� z�e moce. Pierwotny cz�o- wiek �piewa, ta�czy, pokrzykuje czy prymitywnie muzykuje nie dla zabawy lub dozna� artystycznych ale w kuuktuloytn celu, przywo�ania deszczu, uciszenia burzy, zapewnienia obfitych zbior�w, powodzenia w walce o nowe �owieckie terytorium lub w celu unieszkodliwienia demon�w choroby. Okre�lone utwory, ta�ce, dob�r inshunncut�w spe�niaj� konkretntccele. W grupach plemiennych nie unika podzia��w na wykonawc�w i widz�w. Wszyscy s� tw�rcami misterium Muzyka i taniec wynos**wykonawc� do sfery ponadludzkiej, ponad �ycic, cbnobp i �niicr�. Choroby, �mier� i si�y natury musz� by� pos�uszne pot�dze d�wi�ku. Nad przebiegiem uroczysto�ci czuwa�a osoba o szczeg�lnych predyspozycjach obdarzona r�norodnymi zdolno�ciami, nic tylko muzycznyn�. Szaman-czarownik byt pr�-psychoterapeut�. Piastowa� cz�sto wiele godno�ci plemiennych. Wykorzystywa� r�norodne techniki jak by�my dzi� powiedzieli arteterapeutyczne(oddzia�ywanie poprzez sztuk� na stan psychofizyczny odbiorcy). Szaman stosowa� kolorowe maski, ozdoby, potrafi� gra� na grzechotkach, b�bnach, �piewa�, nuci�, mrucza�, ta�czy�, stosowa� tecluoiki para teatralne, pos�ugiwa� si� ogniem, dyniami, kadzid�ami, stosowa� wywary zio�owe, auran�owa� uroczysto�ci plemienne. Mia� wielki autorytet u wsp�plemie�c�w i cz�sto fang� wodza. Leczenie muzyk� od zarania ludzko�ci mia�o dzia�anie tylko uzupe�niaj�ce ale niezb�dne dla przebiegu �a�lego misterium. Historia leczniczego dzia�ania muzyki. U lud�w pierwotnych muzyka by�a jednym z element�w rytua��w plemiennych. Rytua�y magiczno-lecznicze przebiega�y dwufazowo. Stosowano naprzemiennie stany napi�cia i odpr�enia. W fazie napi�cia wykorzystywano cz�sto instrumenty perkusyjne(b�bny grzechotki, ko�atki, dzwonki i czynele). W fazie odpr�enia np. w Afryce i Ameryce Po�udniowej u�ywano inslouneol�w melodycznych(flety, gitary). W rytua�ach afryka�skich szaman(czarownik)zach�ca� uczestnik�w do ta�ca. Na drugiej p�kuli wsp�plemie�cy przygl�dali si� szamanowi prze�ywaj�cemu stan ekstazy. Z przekaz�w zachowa� rytualnych wynika, �e by�o du�e zr�nicowanie w tych dzia�aniach w zale�no�ci od regionu �wiata. Wyr�niamy kilka cel�w, dla kt�rych by�y one prowadzone:energclyzuj�ce, kathartyczne(oczyszczaj�ce), ekstatyczne, hipnotyczne lub Kontemplacyjne(np. �piewy Indian). W dzia�aniach leczniczych chory by� postaci� pierwszoplanow�, wzmacnian� przez czarownika, rodzin� i pozosta�ych uczestnik�w rytua�u. Muzyka pot�gowa�a sugestywno�� zachowania uczestnik�w, podkre�la�a abnosfer� magii, dzia�a� integracyjnych czy koolaklu z si�ami nadprzyrodzonymi. W cywilizacjach archaicznych(Grecja. Orient podobnie jak u lud�w pierwotnych d�wi�k(muzyka)nic s�u�y� do s�uchania we wsp�czesnym lego s�owa znaczeniu. Przypuszcza si�, �e d�wi�k le�y u podstaw wszystkich religii. Od pocz�tku istnienia ludzko�ci pojmowany by� jako Boska Zasada Wszech�wiata. Wiar� w wielk� moc muzyki wi�zano z jej ekstatycznym dzia�aniem, kt�re powodowa�o, oczyszczenie duszy'. Vyslyles Kwintylian zauwa�y�, �e ta�ce i �piewy przynosz� ukojenie. Platon m�wi� o zaczarowanym d�wi�ku Octu. Podkre�la�, �e ha�a�liwa muzyka i ta�ce(d�ugotrwa�e)powoduj� ekstaz� i znieczulenie. Jamblich pisze, �e muzyka mo�e zmieni� stan uczuciowy i fizyczny. W Grecji 01 w.p nc)w sanktuarium boga medycyny Asklepiosa s�uchano chor�w w celu uzyskania calharsis po wprowadzeniu s�uchacza w stan ekstazy. W Grecji, Tuurcji i Bu�garii do czan�wwspalczcsnzch zachowa� si� obrz�d podczas kt�rego uczestnicy nie czuj�c b�lu ta�cz� po roz�arzonych vyeglach. Muzyka lecznicza w okresie maqiczno-mistycznym mia�a najcz�ciej faun� �piewu z towarzyszeniem d�wi�ku fletu lub sk�ada�a si� z magicznych formu� i zakl�� z towarzyszeniem d�wi�ku perkusji. A staro�ytnej Grecji pie�ni lecznicze wyst�powa�y pod postaci� Epody i Pcamu(pie�ni o zdrowie). Epody leczy�y palaczk�, przyspiesza�y gojenie ran i b�le porodowe. Pitagoras-tw�rca teorii harmonijnej builoyy V/szech�wiata twierdzi�, �e muzyka ma budow� odpowiadaj�c� regu�om matematycznym. Harmonia w cz�owieku daje zdrowie, dolna i pi�kno, s�aniem przeciwnym jest chora ba, brzydota i z�o". , Muzyki nale�y s�ucha� w skupieniu". Preferowano instrumenty o cichym brzmieniu(lira, kitara). Wirdzia�o, �e rytmy, tona cje i brzmienie instrument�w wp�ywaj� na postaw�nnoralna cz�owieka muzyka mo�e uspokaja� lub doprowadza� do szale�stwa. Platon pod chodzi� do cz�owieka jako do ca�o�ci psychofizycznej. By� tw�rc� teorii Etosu-rozr�nia� po�yteczny i szkodliwy wp�yw muzyki. Ceni� tylko t� muzyk�, kt�ra budzi�a uczucia szlachetne i umiarkowane. Przestrzega� przed �amaniem praw panuj�cych w muzyce. My�l Platona rozwin�� Arystotelespropaguj�c koncepcje Mimcsis, rnuzzka na�laduje �ycic duszy. jest podobie�stwo mi�dzy rytmami i melodiami a gniewem, �agodno�ci� i m�stwem cz�owieka". Koncepcja aurystolclowska pr�buje uchwyci� zwi�zek mi�dzy muzyk� a reakcj� cz�owieka na jej dzia�anie. Oczyszczenie poprzez sztuk� uznawane jest obecnie jako proces psychologiczna biologiczny. V oczyszczaj�cy spos�b dzia�aj� wg Ary slotclesa d�wi�ki llctu. Stosujemy je kiedy chcemy wyzwoli� uczucia. Phutuch-wskazywa� na oczyszczaj�c� funkcj� muzyki pogrzebowej. Muzyka ta gwa�townie pobudza do �ez, pozwala wybuchn�� uczuciu ale si�a �alu wyczerpuje si� stopniowo'. Wsp�cze�nie t�uurnaczyiny, �e cli cagowanic nast�puje przez pobudzenie *cz*c*jc*oczesnie*z*c rr*cc*z**o*yc*i*czc*samokontroli. Takie wanrunki zapewni�a muzyka plemiennych rytua��wleczniczych i ekstatyczna muzyka cywilizacji uchaicznych. W sluo�ylnej Giecji i Rzymie nurzyka by�a najwa�niejsz� ze wszystkich sztuk. Wykorzystywauno j� jako �udck przccwdcpresyjny lub uspokajaj�cy w stanach pobudzenia. �clsus zaleca� pacjentom depresyjnym pocz�tkowo ha�a�liwe d�wi�ki cyiobai�w, a potem nnuizyk� spokojnicjszt. *eOe� 3 pisa�:, tr�bki pobudzaj� uczucia a �piewy pochlebne uspokajaj�'. Tw�ca teorii catharsis(oczyszczenie poprzez s�uchania muzyki). �(ysloleles wykorzystywa� ten spos�b y leczeniu chorych psychicznie. Cbtisoppos wykorzystywa� a�wi�ki auulosu j 3 ko �rodek przeciw padaczko Wy. W najwi�kszym dziele rnedycznynn owych czas�w Corpus Hippocraticumznajdujemy wzmiank� o leczniczynn d�wi�ku fletu. Galion pisak. Sita muzyki jest tak wielka, �e kto urnie prawid�owo j� stosowa� najlepiej dogodzi cia�u i duszy'. Za�o�yciel sekty rneayk�w Asklcpiadcs(I w.ne)stosoe, a� w ostrych stanach uroicniowyc� opr�cz k�pieli, muzyk� harfy, kt�ra, dodawa�a oto-cny pacjentowi'. Soranos(li w.p ne)przepisywa� clnoniczoie chorym psychicznie �wiczenia g�osowe pod kierunkiem nauczyciela. Teolrast-ucze� Arystoteles podaje, �e muzyka aulosu leczy u�omno�ci cia�a i auszy(epilepsjo, niepok�j, nic@oc, ob��d i rw� kulszow�). Zapocz�tkowany w li w.p nc, w Epidauros i na wyspie KOS kieruunck Arteterapeutycznyjest nadal obowi�zuj�cym modelce)leczenia skojarzonego(muzy ka, plastyka, natura, poezja, aroundciepie, k�piele, masa�e, zio�olecznictwo, dzia�anie grupowe, rnollilw:, le*zenie chirurgiczne). �redniowiecze V/o�tesie tym stosowano metody slauoo�yluych Gtek�w. Przej�to model pitagorejski:muzyka oczyszcza dusz� z lego co zmys�owe i pospolite wprowadzaj�c harmoni�'. Adann z Fully(XV)pisa�, , stosunki liczbowe haououii usuwaj� nalrniarnami�tno�ci, zaburzenia umys�owe i cielesna-przyspieszaj�ce leczenie d uszy'. Poj�cie zdrowia zwi�zane by�o z przestrzeganiem zasad �ycia religijnego. Teoria etosu nabra�a cech moralizatorskich. Uwa�ano, �e muzyk� �wiecka dzia�a na dusz� rozwiezie, a nnuzyka SACRA podnio�le. Chorob� awa�ano jako kar� za grzechy. Chprych psychicznie prze�ladowano. W. odr�nieniu od chrze�cijan muzu�manie uei�ali, �e choroby duszy pochodz� od Boga. Arabowie zak�adali oddzia�y psychiatryczne w k�utych leczonuo muzyk�(Konstantynopol I 560). MV �redniowieczu instrumentem szczeg�lnie cenionym by�a harfa. Na os�d ten wp�yn�a wzmianka w Biblii(I Ks. Samuela-16-23)jak pastuszek Dawid wyleczy� gr� na harfie kro-la Saula cierpi�cego na depresj�. A �redniowieczu leczenie muzyk� by�o zaw�one lylko do chor�b psychicznych. Wi�kszo�� opis�w pochodzi z traktat�w filozoficzna-muzycznych. Tylko nieliczni lekarze stosoweli i opisywali dzia�ania muzyczne(Constantinus AOikanus-XI w)Wzmlank� o wyr�wnywaniu efekt�w za pomoc� muzyki'spotykamy w pism zbiorze medycznych z Salerno(leczono b�le g�owy, padaczk�, z�e sny, melancholi�, usuwano zm�czenie i dodawano odwagi). Pocz�wszy od XI w.pojawiaj� si� obserwacje na temat zale�no�ci upodoba� muzycznych od wieku, narodowo�ci, temperamentu u osobowo�ci s�uchacza. Rozpowszcchnniony jest pogi��, �e podobie�stwa s� mi�e a niepodobie�stwa odpychaj�ce. Waca arystolelowska zasada, �zo'-pacjent jest bardziej podatny na muzyk� zbli�on� do jego aktualnego nastroju. Renesans W pogl�dach na muzyk� w XV w.wyst�puj� lwa nuHy:pitagorejski neotycznyz koncepcjami matematycznymi i retoryczny(bli�szy praktyce). Renesans obok interpretacji emocjonalnej i fizykalnej wprowadza koncepcje magiczna-astrologiczn�. Agrippa-podkre�la czynnik emocjonalny dzia�muia �piewu, kt�ry, porusza fantazj� s�uchacza, chwyta za serce, przenika do najg��bszej cz�ci duszy, wprowadza w ruch krew lub j� zatrzymuje". Zarliuo uwa�a�, �e medykom potrzebna jest znajomo��-muzyki w celu zrozumienia proporcji i rytmu. Jest to niezb�dne dla prawid�owej oceny pulsu(t�tna)i w�a�ciwego stosowania leku. Proponowano nawet zapis rodzaj�w t�tna za pomoc� notacji muzycznej. Aychodz�c od zasady harmonii w muzyce, medycynie i kosmosie stworzono system zale�no�ci. Skala Dorycka-woda, flegmatyk. Ksi�yc. Skala Frygijska-ogie�, ���, . cOoleryk. Mars. Dostrzegano podobie�slwB@RUzy l�tnem s�uchacza a rylnnern rnuzycznyou. Zarlino wymienia szereg zastosowa� muzyki, w leczeniu szale�stwa D(zep�dzaniu zarazy, u�mierzaniu b�lu. Jednak najskuteczniejsze data-�anie wywiera�a muzyk� w leczeniu chor�b psychicznych. W wieku XVII i XVIII pr�bowano t�umaczy� zjawiska ualury poprzez proste prawid�owo�ci fizyczne(ruch krwi dociera do jam in�zgu(worz�c �am tchnienia duchowe"kt�re po�rednicz� mi�dzy cialcn)a dusz�. Szybko�� ruchu tchnie� zale�y od temperamentu's�uchacza. Ruch len mo�emy zmienia� bodzcami zewn�trznymi i muzyk�'. Mechanistyczna teoria rzutowa�a na eslelyk�muzyczn�. Modna w tym okresie teoria afekt�w zwana, patologi� niuzyczu�"g�osi�a, �e w moczce nno�na wyra�a� konkretne stany uczuciowe. Afekty obrazowano w muzyce przez stereotypowe zwroty, kt�re by�y jako�ciami tylko statystycznymi(nie znano w�wczas interpretacji dynuniki ennocji). W tym okresie uwa�ano, �e muzyka mo�e kierowa� mechanizmem organizmu. Powietrze wprowadzone w drganie przez muzyk� przenika przez sk�r� wprowadzaj�c w drgania narz�dy wewn�trzne". Od rodzaju drga� zale�� oaczucia i ciek�y s�uchacza, ��arnnonijnc drgani::d�wi�ku muzycznego przezwyci�aj� drgania nieremutarnc spowodowane chorob�. W XVII i XVIII w.analogicznie do uiclyczny�b szk� jatrochcmikuw, jaboOzy��wczy jatromechaiik�w powstaje Ooccpcja Jatromuzyki. Opiera�a si� ona, na greckich tradycjach haononii-cz�owieka z kosmosem, Gzjolugicznzchfunkcji cz�owieka i za�o�eniu o istnieniu si� transcendentalnych dzia�aj�cych na dusz� cz�owieka z zewn�trz. Podstaw� rneoycznomuzycznegosposobu my�lenia przedstawiciela tego kierunku Kirchera(1684 r.)by�a koordynacja nuuzyki, hnununana'i rnundana'. Kircher podaje 3 rodzaje kuracji muzycznej:nadnalurilu�, dzie�o z�ego ducha i natunralna. Autor uwa�a�, �e d�wi�k i dusza sk�adaj� si� z mikroskopijnych cz�steczek(korpusku��w), kt�re spotykoji si� ze sob� wywo�uj�c procesy lecz�*a. A XVIII w.wybucha�y epidernie spowoOowane uk�szeniem paj�ka Tarantuli. Uwa�ano, �e mo�na je wyleczy� pizez taniec przy hai�a��wychd�wi�kach b�benk�w, oiszcza�ek i S�wzypiec. By�y to ta�ce ze sta�ym przy�pieszeniem, o zaakcenlowaOyOO 6 O@e. Terapeutyczny efekt t�umaczono tym, �e szale�czy taniec pOyuJle wzoio�one wydzielanie potu z kt�rym wydala si� trucizna zawali w MJzic paj�ka. Im szybsze tempo muzyki i wy�szy d�wi�k tynf s� le(szc c(c�Jy KuuBcji. Mechanistyczne. teoria leczenia(jatromuzyka)obfitowa�a w o�oc fantastyczna-mistyczne wyt�umaczenia leczniczego dzia�ania muzyki. 'Magnetyzmem muzycznym't�umaczono fakt przyci�gania dusz ludzkich okre�lonym rodzajem muzyki'. Zalecano komponowanie specjalnej muzyki uczuciowej tzw.patetycznej, kt�ra jest w stanie wywo�a� w duszy odbiorcy dowolny elekt. BomantyziuKoncepcja ionnauntyzmuu uwa�a muzyk� za albicie idei absolutu i pi�kna. Muzyka jest sztuk� nastroju i wyidealizowanego uczucia'. Pomimo przyznania muzyce pierwszego miejsca w�r�d wszystkich sztuk do leczniczego dzia�ania muzyki odnoszono si� krytycznie. Psychiatra francuski J. Es�uirol stwierdza:, to uspokaja�o ducha ale nie leczy�o'. Opr�cz krytycznych s�d�w nadal potwierdzano, �e muzyka uwalnia z ziemskiego cierpienia, nalr�ctw my�li, oczyszcza nc-ze wn�trze i czyni nas szlachetniejszymi. Romantyzm wi�za� muzyk� z pod�wiadomo�ci�. Kompozytorzy tego okresu uwa�ali, �e muzyka wyra�a subiektywne prze�ycia odbiorcy, przenika do uczu� s�uchacza z pomini�ciem rozumu i wypowiada to czego s�owem nic da si� pzwiedzie�. Zauwa�ono zale�no�� reakcji psycho, fizjologicznych od dzia�ania muzyko przy rado�ci serce uderza szybciej i krew pulsuje gwa�townie, a przy smutku w muzyce przebieg� �yciowe zostaj� zahamowane'. Rozr�niano muzyk� pozytywn�, wzmacniaj�c�'i negatywn�'dzia�aj�c� destruktywnie. P. J. Schnncider rozr�nia muzyk� dzia�aj�c� wed�ug zasady antagonizmu lub przyci�gania. Tw�rca magnelyznnu zwieizpcego E. Mesmer stosowa� spokojn� muzyk� podczas s�ynnych sens�w sugestywna-magicznych. Wiek XX Pocz�tki naukowej muzykotcrmpii rozpocz�y sie dopiero ostatnim stuleciu. W USA stosowano muzyk� wed�ug zasady IZO nawi�zuj�c do teorii Arystotelesa lub zasady Level-stopniowania programu muzycznego aby uzyska� maksimum koncentracji i zaangi�owania pacjenta. Du�e zas�ugi przypisuje si� J. Altschulcrowi z Detroit. W fuopie szko�a szwedzka nawi�zuje do my�lenia pitagorejskiego i psycbologiianalitycznej K. G. Junga. Szwedzki uczony Pontvik by� tw�nrc�teorii psychorezonansu. Twierdzi�, �e letqi@Oouzyczna mo�e przywr�ci� cz�owiekowi prawa w�asnej r�wnowagi. Dzieje si� la dzi�ki docieraniu toczyli do najg��bszych warstw ducha z pwoioi�cicm cia�a i �wiadomo�ci. Niemiecki muzyk i psycholog Ob. Scbwibe twierdzi, �e to co s�yszymy z zewn�trz jest projekcj� tego co w nas d�wi�czy, a co jest uwarunsoeanenaszymi zdolno�ciami i nawykuni muzycznymi. Niestety CO. Schwabuc nie docenia znaczenia wp�ywu Oiuzy�i na soio� w procesie leczeniia(wp�yw na uk�ad hormonalny, krwiono�ny, mi�niowy, nerwowy i bounionalny czy oddechowy). W latach 5 O-tych w Niemczech I-t. Gil�ay i 1. Grot� ukszta�towali kierunek tuelalizyczno-religijny nawi�zuj�cy la leuoi Clbosu. Mo�na leczy� muzyk(poniewa� prze�ycia muzyczne polubcie jak religijne si�gaj� prabytu ludzkiego istnienia'. Groto nazywa nnuzykolerapi� terapi� przc�yciow�, �l� zalicza do leczenia duchowego(lr�otcrapia). Lecznicze w�a�ciwo�ci muzyki dostrzegano od najwcze�niejszych okres�w rnzwoj�zz ludzko�ci. Zwraca uwag� jelniknwc podej�cie do wp�ywu muzyki na som� i p�ychp. Z r�wn� wm�o�ci� podkre�la si� efekty intelektualne, idealistyczne czy prze�ycia cunocjoualne(unisleria orfickie, rytua�y plemierune, arystotelowska katharsis czy tanecznicy). Te dwa bieguny ncolyki i retoryki przetrwa�y do la� 9 O-�ych naszego stulecia. Neolykas�u�y dotarciu do najg��bszej istoty naszej osobowo�ci, retoryka wykorzystuje wielokierunkowe dzia�anie inuzy�i o�cjiuuj�ce i�ue slery osobowo�ci-motoryczn�, emocjonalna-pop�Oow� i poznawcz�. Umo�liwia to oOreagowanie emocji negatywnych, poprawia kmmunikacj�, daje prze�ycia Kompensacyjne, kreatywne i estetyczne. Nala� nawi�zuje si� do syo�ielyzrnu sztuki pierwotnej i antycznej. Docenia si� znaczenie prolukcjirytmicznej na instruimentach iwerbalizacje prze�ycia unuzycznego, wMcza �piew, taniec, poezj�. Zachowanie uczesloi��w stanowi islolnymateria� diagnostyczny. Nadal podkre�la si� warto�ci narodowe i uniwersalne dzia�a� rnuzykoterapeutycznych. Niestety dotychczas zbyt ma�o podkre�lano znaczenie profilaktycznego stosowania dzia�ali muzycznych w okresie zdrowia odbiorcy kiedy jest czas na zajmowanie si� wielopoziomowym, wielokierunkowym i wielofunkcyjnym dzia�aniein@uzy�i. Nauczanie w okresie zdrowia okre�lonnych zachowa� muzycznych zwi�ksza skuteczno�� w okresie cha�aty, �ieOy mo�emy powr�ci� i pizypotnnic� sobie Jawne zichowania. 19 Lecznicze wykorzystanie muzyki w Polsce Najdawniejsze przekazy i fakty rak jest przekonywaj�cych dowod�w od fio�y w Polsce zacz�o stosowa� muzyk� w celach leczniczych. Pierwszych spostrze�e� nale�y szuka� w bogatej tradycji ludowej. Przypuszczalnie ko�ysanki �piewane przez matki i piastunki by�y najsluszyiu wzyk�adcm �wiadomego stosowania muzyki uspokajaj�cej. Pie�ni narodowe i patriotyczne krzepi�y wiar� w lepsz� przysz�o��, dzia�aj�c wychowawczo i aktywizuj�co. Podczas d�ugich wieczor�w przy ko�owrotku czy darciu pierza powstawa�y pie�ni u�atwiaj�ce prace, a w rzadkich chwilach wytchnnienia siarczyste obertasy i k(akowiaki roz�adowywa�y wiele napi��. Szczeg�lne znaczenie profilaktyczne, a mo�e i lecznicze, nale�y przypisa� uczestniczeniu w nabo�e�stwach ko�cio�a katolickiego(�piew, medytacje, koncentracj�-katharsis). Z przekazu s�ownego wiadomo, �e w p�nym �redniowieczu w wielu miastach podczas jarmark�w rozstawia� swoje stanowisko w�drowny balwierz, klony tak�e zajmowa� si� leczeniem z�b�w. Mia� on zazwyczaj pomocnika, kt�y rnocnyni uderzeniem w b�ben lub czynel odwraca� uwag� delikwenta aby dentysta m�g� usun�� chory z�b. W pami�tniku J. Ch. Paska w wieku XVII znaj(�ajemy opis relaksacji:gdy zachorowa� niebezpiecznie wojewoda ruski Slelau Czaotecki na naradzie wynale�li inedycy �eby mu muzyka gra�a coutinue, grano zawsze w drugim pokoju na tej muzyce cichej jako na lutniach, cytrach i toerbie a tako�przyszed� do zdrowia z wielk� uciech� wojska i dzi�kowaniu Panu Bogu'. Oko�o roku 1850 chirurg i ginekolog dr Adam Raciborski napisa� broszur�:Mowa o styczno�ci medycyny z innymi naukami, szlu�anii pi�towej i literatur�'. W 1865 r.we Lwowie psychiaha dr Julian Slupnicki wyla� w�asnym nak�adem ksi��k�. Muzyka pud wzgl�dem estetycznym i lekarskim'. Ola niekt�re cylaty:muzyka w chuorobach umys�owych zas�uguje na uwag� lekarzy gdy� wiele wypalk�w �wiadczy o jej sile", dwie skrzypce z kt�rych na jednej pa� chory o 68 drugich szpitalny s�uQ 3. �d�Oy nar�d posiada swoje pie�ni to taka muzyka na umys� najsilniej dzia�a'. F(Spuszczajcie wsz�dzie tam gdzie pracowa� medyk-meloman przenosi� on swoje zainteresowania na teren pracy, m�wi� o muzyce i zach�ca� do muzykowania. W okresie mi�dzywojennym(przekaz s�owny)pewien warszawski internista zauwa�y�, �e muzyka t. Chopina uspokaja�a czekaj�ce w jego poczekalni niekt�re pacjentki. Utwory te gra�a na fortepianie s�siadka, kt�ra dawa�a lekcje muzyki. \Vtaz z rozwojem fonografii(gramolony, patefony na p�yty 78 obrotowejoloczeniepraktykuj�cych stomatolog�w, ginekolog�w czy lekarzy og�lnych w lecie, przy otwartych oknach wype�nia�a przypadkowa muzyka na kt�r� zwracali uwag� pacjenci. Profesor drJ. Bogusz opowiada� mi o Koncertach nnuzyki J. S. Macha i P. Chopina, flor� odbywa�y si� podczas hitlerowskiej okupacji pod Warszaw�. A tych mrocznych czasach muzyka la jednoczy�a i wzmacnia�a s�uchaczy. W o�tesie powojennym liczne pie�ni masowe niii�y na celu zach�canie ludzi do pracy. Pomimo natr�tnie eksponowanego elhosu pracy po latach podkre�la si� nieprzemijaj�c� �adn� melodi� i �ywe tempo. Ucieczk� od nieakceptowanego ustroju by�a muzyka zachodnia(Konspiracyjne s�uchanie radia Luxembunrg i Music USA), uczestnictwo w chorach, zespo�ach artystycznych i �arliwa modlitwa ko�cielna). Dopiero od pocz�tk�w lat 7 o-tych mo�na m�wi� o �wiadomie poj�tej muzykotefd DR. Muzykoterapia w Polsce. istoria leczniczego wykorzystania muzyki szczeg�lnie w okresie ostatnich 20 la� charakteryzuje si� du�� i(zawodno�ci� form i metod terapii. Poj�cie muzykoterapia zosta�o wprowadzone w �wiecie pi�miennictwa dopiero w roku 1950. A Polsce ok, roku 1970 za�o�enie teoretyczne i praktyczae pojawiaj� si� w psychiatrii. Prekursorami byli A. Lubo�ska(Drewnica), M. Markowa(Branica). A. Janicki(Stronie SL), W. Szelenbeiger i E. Gali�ska(Varsaawa). Na szczeg�ln� uwag� zas�uguje nieprzerwana do chwili obecnej dzia�alno�� dr El�biety Gali�skicj, kt�nra prowalzi Grup� Robocz� skupiaj�c� nielicznych muzykoterapeut�w i innych specjalist�w stosuj�cych muzyk�. Pierwsze zr�by kojarzenia muzyki i rnelycyny znajdujemy w polskim pi�miennictwie ju� w 1951 r(Zembrzuski). W 1955 r.stosowano muzyk� dla pacjent�w kardiologicznych, a w 1957 r.w �egiestowie prof.dr 1. Alcksanhowicz stosowa� muzyk� jako uzupe�nienie lccacnia sanatoryjnego chor�b przewodu pokanucwcgo. V 1960 r. Banachowski stosuje muzyk� w cyklu zmniejszenia ruch�w mimowolnych u dzieci z choreoateloz�. W 1966 r.wydano p�yt� relaks(J, �lcksaulrowicz, T. Natanson, S. CwynaQtekst recytowali M. Miko�ajska i G. Holoubek. Te pierwsze pr�by wykorzystania muzyki mia�y charakter lokalny i by�y zaw�one do lecznictwa g��wnie psychiatrycznego. Punkiem zwrotnym integruj�cym wszystkich polskich zrckunsur�w stosowania muzyki w lecznictwie by�o powo�anie przez prof. Tadeusza Natansona i doc. Andrzeja Janickiego wroc�awskiego Zak�adu Muzykoterapii. Powsta� on w Ay�szej Szkole Muzycznej w Katedrze Kompozycji i Teorii Muzyki w 1972 r. Fenomen tego przedsi�wzi�cia polega� na znalezieniu wspulnejp�aszczyzny porozumienia dla o�nych specjalist�w stosuj�cych inuzyk�w swojej pracy. Pierwszymi wsp�pracownikami byli ntJn, dr Zbigniew Hora stosuj�cy muzyk� w rehabilitacji ruchowej in�odzie�y, psychiatra dr A, f�ycki i psycholog K. Wrze�uiewski tok, 20 os�b). We Wroc�awiu i Cieszynie prof. T. Nalaunsou i Doc. 6.Janicki organizowali c�reczce Spotkania Muzykotcrapcut�w na kt�rych w latach 1972-89. prezentowano dzia�alno�� teoretyczn� i praktycan�. R�wnie� z inicjatywy prof. T. Natansona i doc. A. Janickicgo powsta�o Z-letnie Podyplomowe Sludiurn Muzykoterapii i studia dzieu@e. Prof. T. Natanson by� autorem wielu prac z zakresu kompozycji, teorii muzyki i muzykoterapii. Opracowa� podr�cznik. Wyst�p do nauki o muzykoterapii'-1979 r. Wai�o zapami�ta� niekt�re nazwiska �ych pierwszych pionier�w, kt�rzy nadal prowadz� prac�. Psychiatra dr rned. A. Janicki jako jeden z pieWszych prowadzi� badania nad zastosowaniem muzyki w psychiatrii. Jest autorem wielu prac teoretycznych i praktycznych z muzykoterapii i artelerapii. Reaktywuje studia nuzykoterapeutyczne przy Akademii Muzycznej we Wroc�awiu(1996'r. ).Powo�a� Stowarzyszenie Muzykolerapeu��w. Choreoterapeutki-dr Zofia Mieszko i Anna Drozdowska ju� w 1966 r.wprowadzi�y taniec w rehabilitacji i psychiatrii, dr(obecnie prof)Miros�aw Janiszews�i i psycholog dr Jan Ty�ka-stosowali muzyk� w rehabilitacji kardiologicznej, Q L. Melibruda-stosowa� metod� hindusk� do medytacji dr K. Lewandowska-podkre�la�a warto�� �piewu ch�ralnego i uzdolnie� muzycznych w rozwoju dzieci i m�odzie�y. Wprowadza elementy muzykoterapii w dzia�alno�ci psychologicznej, dr 3. Domys�awska-leczy�a wady wymowy dzieci, dr J. Ga�a propagowa� muzyk� w lecznictwie sanatoryjnym in�r Anna Metera i dr Artur Metera-prowadzili badania wp�ywu muzyki na sprawno�� oddychania chorych pulrnologiczrych i u sportowc�w, mgr 1. Zathey-wprowadzi�a elementy inuzykoleiapii na obozach m�odzie�owych, dr Helena Cesarz-jako pierwsza stosowa�a muzyk� rockow� z pacjenta mi psychiatrycznymi, dr Zofia Konaszkiewicz-przypomina rnuzykolerapeutorn o znaczeniu wychowania muzycznego w terapii, ingt E. Szwed-opisa�a zachowania pacjent�w sanatoryjnych podczas koncea�w, . mgr M. Pawik-prowadzi�a obsciwacje wp�ywu nnuzyki na rozw�j ma�ego dziecka, dr Wi�a Szulc-stworzy�a poj�cie kulturoleiapii jako przedmiotu nauczania piel�gniarek. Przypomnia�a muzykote*apeulum o ich rodowodzie antyczOylTldr M. Adamkiewicz-podkre�la� znaczenie stosowania muzyki w profilaktyce, dr K. Moczar-zastosowa�a nagrania relaksacyjne M. Kiery�a w przychodni przeciwb�lowej, mgr 1. Klain-podkre�li�a znaczenie dzia�a� parateatralnych w terapii, mgr Pstrokm�ska Nawralil-rozwa�a�a stosowanie muzyki wsp�czesnej w terapii, anestezjolog M. Kiery�-wytestowd rozrywkowy i powa�ny relaks w wielu oddzia�ach szpitala og�lnego. Warto podkre�li�, �e w okresie pocz�tkowym kierunek profilaktyczny nie by� oddzielony od terapii. Prekursorami teorii profilaktyki muzycznej byli:doc.dr Andrzej Janicki i prof. T. Natanson. V latach SO-tych w Wmszawie dzia�a� zesp� estradowy(z�o�ony z lekarzy)prowadzony przez dr Jerzego Woya-Wojciechowskiego. Zesp� len wyst�powa� przez wiele lat z medycznym programem dla chorych w szpitalach i sanatoriach. Dzia�alno�� ta z pozoru rozrywkowa spe�nia�a wa�n� rekreacyjn� rol�-dlatego mo�na m�wi� o zespole Eskulap jako o prekursorze profilaktyki muzycznej w praktyce koncertowej. Muzyka jest w nas. bardzo pi�kna, spokojna muzyk�. Do ka�dego z le��cych przemawia bardzo cicho i spokojnie kr�l. M�wi lak senunwn g�osem, �e wszyscy czujemy si� mi ��d� bujaj�ca si� na falach jeziora. Odpoczynek trwa lak d�ugo jak chcemy. Powoli otwiermny oczy. Kr�l zach�ca aby si� nie spieszy�. Nic lubi jak tury�ci ozuszczaj� jogu kr�lestwo. Zaprasza aby si� jeszcze wyci�gn��. Przeci�gamy si� i jeszcze le��c s�yszymy jak dywan na kt�rym le�ymy jak�� tajemn� si�� przew�drowa� nad granice. Leniwie przenosimy si� przez granice i znajdujemy si� w kr�lestwie kr�la Aktywu. Kr�l ten hbnoruje paszporty krainy Relaksu i spokojnie zach�ca do ruchu odtwarzaj�c marszow� muzyk�. Gzrka jednak jaki pierwszy ruch podejmie ka�dy z nas. Czujemy si� bardzo silni. Z s�sicluicgo lasu przysz�y zwietz�la i niekt�rzy z nas pokazuj� �e s� silni jak nied�wied�, inni szybcy jak sarna, a inni-skoczni jak �aba, zozostali wytrwali jak bocian, s� zwinne koty i �piewaj�ce ptaki. Zwierz�ta odchodz�, a my jeste�my w kolejnym pa�stewku ale ju� nie muzycznym, w Krainie Rozmowy, opowiadamy o swoich wra�eniach z tej cudownej podn�y po krainach Muzyki. nogo i dwa razy wolniejszego ool�chu. Nie wspomn� o d�wi�kach, dodatkowych szmerach, podmuchach i(juczeniach, kt�re wys�uchuj� lekarze w stanoauch chorobowych serca i p�uc. Glyby�rny te d�wi�ki uporz�dkowali, wzuiocnili i odpowiednio ziatao�owali to powsta�aby muzyka nie mniej awangardowa ni� na konccrtab unuzy�i wsp�czesnej. Aby obraz by� pe�ny dodajmy bogactwo d�wi�k�w wytwarzanych podczas snu. Nasza reakcja na prymitywne bod�ce d�wi�kowe przypomina zachowanie noworodka. Rytmiczny stuka� k� i ko�ysanie poci�gu podczas jazdy dzia�a na nas podobnie, jak ko�yska-uspokajaj�co I nasennie. VM podobny spos�b reagujemy na delikatne odg�osy przyrody(saurn spokojnego morza, lasu lub strumyka). Pomimo tych pozornych fascynacji w stosunku do muzyki jeste�my niewdzi�cznikami. Na pocz�tku jest nam potrzebna do wychowania dzieci. Przymilamy si� nagradzaj�c u cioci na imieninach za wierszyki, piosenki. Uczymy si� skomplikowanych figur tanecznych aby �atwiej nawi�za� kontakt towarzyski, pokazujemy si� na koncertach s�aw ze wzgl�d�w nie tylko muzycznych, kupujemy drogie instrumenty muzyczne jako lokat� kapita�u. Z czasem stabilizujemy si� i wraz z m�odo�ci� zostawiamy muzyk� za sob�. Czasem przypuuiiuuuy sobie o G�ralu'kiedy A Polsk� idziemy'. Niestety kompromitacja wyst�puje zagranic� gdy nie potrafimy za�piewa� 2 zwrotek. Dzieweczki co sz�a do laseczka'. Z wiekiem obni�amy nasze muzyczne loty lub zostajemy na poziomie z czas�w m�odo�ci. Je�li jest to muzyka powa�na lub ambitna muzyka rockowa to jest szansa, �e nasze nagrania i fascynacje b�d� nadal aktualne. Gorzej kiedy szukamy bezskutecznie efemerycznych przeboj�w i dawno nieis(ciel�cych zespo��w. Zostajemy na staro�� bez muzyki, z uczuciem osamotnienia muzycznego. Inny bardziej pragmatyczny stosunek do muzyki ka�e nam poszukiwa� jej poza artystycznych warto�ci. Ju� nie tylko rozrywka ale tak�e pomoc w nauce, pracy w celu zwi�kszenia wydajno�ci. Ukoronowaniem wykorzystania muzyki jest zastosowanie w profilaktyce zdrowia i uzupe�nienie r�nych form leczenia. Nie ma takiego dzia�u medycyny w kt�rym w r�nym stopniu muzyka nie znalaz�aby zastosowania. Oczywi�cie dzia�ania te powinien animowa� wyszkolony MUZYKOTERAPEUTA. Muzyka w szpitalu uzupe�nia prawid�owe leczenie podstawowe(farmakologiczne, operacyjne, psychoterapi� i pedagogik� specjaln�). Szczeg�lnie. wa��e jest stosowanie rnuayki w oddzia�ach pediatryczoycb, psychia�PczOych, rehabilitacji ruchowej i kardiologicznej. Muzykolerapeuta proWaJziJzia�anie indywidualne i najcz�ciej grupowe. Zaj�cia indywidualne OObWaM si� przy ��ku chorego lud podobnie jak zaj�cia grupowe w sfecialnie do tego celu przystosowanych gabinetach muzykoterapii. tele rnuzykoterapii zale�� od rodzaju scbmzeri i od metody, kt�nr� wybiera lerapeuta. Niestety rnuzykoterapeut�w inarny niewielu a miejsc gdzie mo�na by podda� si�'takiemu dzia�aniu jeszcze mniej. Na szcz�cie koizyslnedzia�anie rmuizyki obejnnuje ka�dego z nas i nie trzeba by� oho-rwo, jak powiedzia� mi rekonwalescent aby odczu� zdrowotne dzia�anie muzyki. Do�wiadczenia z gabinet�w nwaykolerapii zosta�y wykorzystane w profilaktyce muzycznej. Profilaktyka Muzyczna/FM/. rolilaklyka muzyczna jest to zesp� ru�norodnych �wicze�(ruchowy eh, rytmicznych, perXusyjnych, oddechowych, wyobra�eniowych i relaksacyjnych)stymulowanych odpowiedni� muzyk�. Wykony*****ictych �wicze� u�atwia zachowanie sprawno�ci psychofizycznej. Celem tych �wicze� jest wczesna redukcja wzino�onego napi�cia psychofizycznego, integracja i poprawa komunikacji w grupie usprawnienie koordynacji ruchowej, zrytmizowanie codzienunych czynno�ci, korekta postawy cia�a, oddechu, mowy, pogl�bicni:wra�liwo�ci kulturowej(muzycznej), ujawnienie zdolno�ci tw�rczych, nauczenie aulorelaksacji, poznanie i�owych form aktywizacji, usprawnienie pracy i nauki. Dzia�ania prmilaiktyczne z pomoc� muzyki przeznaczone-s� dla zdrowego odbiorcy o i�uorodncj wra�liwo�ci muzycznej. Stosowana muzyka na pocz�tku opiera si� na rzeczywistym indywidualnym gu�cie i wra�liwo�ci muzycznej �y, lez�cego. W infu�� wzrostu zainlcicsuwa� FM wpiowalzanc s� nowe tulzajc iuuzyki. FM skierowana jest do wsz stkich gn�p wiekowych, poczynaj�c od okresy prenatalnego tzn.dla kobiet w ci��y, a� do grup III wieku. FM uczy poprzez muzykowanie perkusyjne, wykuizysluue Niekonwencjonalnych �r�de� D�wi�ku, poznawanie nowych rodzaj�w muzyki, nawi�zywanie do stereotyp�w rytmicznych i rytm�w biologicznych pe�nego i aktywnego kontaktu z muzyk� amatorsk� i profesjonaln�. FM wykorzystuje do�wiadczenia niuzykulcrapii zebrane w �atwej uniwersalnej technice-Mobilnej Rekreacji Muzycznej(M. Kiery�-Zeszyty Naukowe Zak�adu Muzykoterapii, 7 ioc�aw-Cicszym, l 982). Niekt�re �wiczenia stosowane w FM mog� by� wykzrzystane w dzia�aniach terapeutycznych z pomoc� muzyki w wielu giupach chorobowych wiekowych i rozwojowych. �atwo�� stosowanych �wicze� zach�ca do ich wykorzystywania przez specjalist�w nie wykszta�conych muzycznie. Cech� charakterystyczn� tych �wicze� jest zabawowa �atwa lama i powszechno�� stosowania. FM jest etapem poprzcr**aj�cym aktywne uczestnictwo w zaj�ciach wychuowania muzycznego �ub innych formach re�reacji. Co ka�dy powinien wiedzie� o Profilaktyce Muzycznej IPM. rolilaktyka Muzyczna 7 PM/zwraca si� do odbiorcy, kt�remu nie jest oboj�tny otaczaj�cy go rodzaj d�wi�ku lub muzyki. Jest liczna grupa ludzi, kt�rzy ws�uchuj� si� w nat�enie i barw� d�wi�ku. Dostosowuj� go Oo sytuacji �yciowej. Odbiorcy ci odruchowo �ciszaj� muzyk� podczas powadzonej rozmowy, pracy umys�owej lub oOpoczynku. Kiedy wracaj� do domu zm�czeni lub zdenerwowani, s�uchaj� muzyki dostosowanej do ich napi�cia psychicznego. Niekt�rzy intuicyjnie wykonuj� dynamiczne �wiczenia ruchowe hib �atw� prac� fizyczn�. Inni wt�ruj� nuuc�c, �piewaj�c lub wykonuj�c taneczne ruchy. Kiedy indziej s�ysz�c ostr� akcentacj� iyOniczu� pr�buj� wystuka� palcami tempo i rytm przeboju. B�d�c w lesie kontempluj� cisz�, rozi�niaj� d�wi�ki natury-szum lasu, �piew ptak�w czy szmer strumyka. Nad morzem ws�uchuj� si� w plusk fal, rytmicznie maszeruj� wzd�u� pla�y i g��boko oddychaj�, t�a koncercie podziwiaj� kunszt artysty-ale tak�e w�r�d wra�e� muzycznych znajduj� wypoczynek i aktywizacj� �yciow�. Rankiem poszukuj� muzyki dostosowanej do nastroju rozleniwienia. Uhruchanniaj� si� stopniowo, dynamizuj�c wiaz ze swym zachowaniem, rodzaj s�uchanej inuzyki. Odbiorcy ci wiedz�, �e zbyt wczesne i ha�a�liwe rytmy zaniasl pornaga�, dra�ni� wzbudzaj�c niepotrzebny poranny niepok�j. Rodzice wiedz�, �e poranuna edukacja muzyczna zostawia niezatarte �lady na wra�liwo�cidziecka na ca�e �ycie. Dlatego w domach tych z rana s�ycha� nuuzyk� powa�n�, popularn� i rozrywkow�. Takie r�norodne potanne urnuzykaloianie jest cz�sto bmrdziej skuteczne ni� p�niejsze przymusowe koncerty. Rodzice, kt�rzy zwracaj� uwag� na, phnalizm rnuzyczny'rnzj� lepszy koniaki z dzie�mi. Kiedz zawodzi elektryczno�� lub elektronika, potrafi� z �y�ek, puszek i pudelek wyczarowa� instrumenty do Domowego Zabawowego Muzykowania. Meekendowy wspulny marszobieg w parku lub w lesie daje wi�cej ni� moralizowanie:r*ie garb si� i oddychaj przez nos'. Rodzice maj�c kr�tk� przerw� w pracy potrafi� nawet przy przypadkowej muzyce wykona� kilka odpr�aj�cych �wicze� ruchowych i oddechowych. Uwiciu ns�b wyst�puje spontaniczna pobzeba r�norodnego wykorzystama muzyki jako taniego, dost�pnego cbo� nie docenianego czynnika. profilaktyki naszego zdrowia. Mcloumui ci intuicyjnie nagrywaj� i wykorzystuj� muzyk� aktywizuj�c� lub ielaksacyjn� dostosowan� do w�asnej wra�liwo�ci muzycznej. Nim si�gn� po tabletk� uspokajaj�c�, potrafi� stosuj�c naprzemiennie aktywizacj� i relaks muzyczny, zredukowa� wzmo�one napi�cie psychiczne, przej�ciowo obni�ony nastr�j lub brak aktywno�ci �yciowej. Pracuj�c w szkole, biurze lub fabryce wykorzystuj� swoje do�wiadczenia'muzyczne w pracy lub nauce pami�taj�c, �e mo�na proponowa� ale nie zmusza� du s�uchania okre�lonej muzyki. Znajomo�� zasad Profilaktyki Muzycznej porz�dkuje te do�wiadczenia ucz�c empatii muzycznej. FM uczz �yczliwo�ci dla otoczenia, poszerza wra�liwo�� kulturow� i rekieacyjntUmiej�tno�� wczesnego odieagowania napi��, kr�tkiego skutecznego relaksu przeniesienia si� w Krain� Fantazji u�atwia nabranie nowych si� witalnych, na akumulowanie si� Energi� i powr�t do �wiata realnych dzia�ali. Profilaktyka Muzyczna to pewien styl �ycia w kt�rym nie ma miejsca na abnegacj�, zw�tpienie i sztywng� kalinow�". FM wykorzystuje Muzyk� Funkcjonaln� powi�zan� z r�norodnymi �wiczeniarni(ruchowymi, perkusyjnymi, wyobra�eniowymi i relaksacj�). Stosowanie �ych �wicze� poprawi stan naszej kondycji psychofizycznej, zapobiegnie chorobom psychosomatycznym i uzale�nieniom. Model Profilaktyki Muzycznej b�dzie ewoluowa� ze zmieniaj�c� si� wra�liwo�ci� muzyczn� odbiorc�w, modalni muzycznymi i rekreacyjnymi. Profilaktyka Muzyczna/FM/-rodzaje. NMJR 7(NA-otaczaj�ce d�wi�ki natury(�piew ptakuw, szum morza, g�rskiego strumienia, wodoszalu, szelest li�ci na wietrze. sPG�Jj 7 Nt:zNA-spontaniczne nuucenie, gwizdanie, �piew, stukanie stop�, pstrykamie zalcami, rytmiczne maszerowanie. SYTUACYJNA-okre�lona sytuacja zach�ca do dzia�a� spontanicznych-podk�adanie melodii do slu�ulu k�, nuucenie przy ko�ysaniu dziecka, �piew przy k�pieli, goleniu, stukanie w takt muzyki. ADAPTOWANA-�wiadome wykorzystanie przypadkowej muzyki w celu uspokojenia, u�atwienia zasypiania, a�lywizacji ruchowej, odreagowania napi��. ARAN��W-NA-�wiadome przygotowanie indywidualnych utwor�w relaksacyjno-aktywizuj�cych, wykorzystywanie muzyki do autoprofilakly�i, aran�owania zabaw, dyskotek, pogadanki i pokazy, koncerty rekreacyjne. KLINICZNA-edukacja profilaktyki rmuzycanej u rekonwalescent�w, pacjent�w w dobrym stanie og�lnym-jak p. S. Wp�yw muzyki na stan psychofizyczny s�uchacza. uzyka dzia�a na nasz stan emocjonalny(psychik�)i powi�zane z emocj� reakcje wegetatywne(cz�sto�� akcji serca, oddechu, stan napi�cia mi�niowego, op�r skny, podstawow� przemian� materii). Jest to oddzia�ywanie r�wnoczesne. A wi�c kiedy s�uchamy naszej ulubionej piosenki, odczuwamy iado�� lub wzruszenie manifestuj�ce si� przyspieszeniem lub zwolnieniem oddychania, wzros�em lub zmniejszeniem napi�cia mi�niowego itp. Zmiany le rnog� by� r�ne u ka�dego odbiorcy. Reakcja na muzyk� zale�y od wiciu czynnik�w:wrodzonej wra�liwo�ci muzycznej, umiej�tno�ci nabytych, sytuacji poprzedzaj�cej s�uchanie muzyki, aktualnej kondycji psychofizycznej itp. Wp�yw muzyki na psychik� cz�owieka okre�lony jest jako, psychotropowy'. S� to dzia�ania kalharlyczne(oczyszczaj�ce), aktywizuj�ce, rclaksacyjne, nasenne, rytmizuj�ce lub izoluj�ce. Droga d�wi�ku D�wi�k po przej�ciu przez ucho zewn�trzne i �rodkowe ulega transformacji na bodziec elektryczny w obr�bie receptora nerwu s�uchowego(n.VIII). Z receptora nerwu s�uchowego wychodzi impuls, kt�ry jest modulowany przez wiele czynnik�w, m.in.zrzez czynnik hormonalny(adrenalina). Dzi�ki temu przygotowaniu nast�puje percepcja w pniu m�zgu, mi�dzym�zgowiu i korze m�zgu. Dalsze wzctwuzanic d�wi�ku odbywa si� w podwzg�rzu, wzg�rzu, uk�adzie limbicznym i m�d�ku. Przez podkorowe o�rodki prze��cznikowe dochodzi pod wp�ywem d�wi�ku muzyki do zmian w przemianie materii, napi�ciu mi�niowym, oddychtaniu, uk�adzie kr��enia i innych funkcjach wegetatywnych. MVp�yw muzyki na stany emocjonalne t�umaczy si� stymulacj� sekrecji endomorlin, pobudzeniem uk�adu endomotOO i oddzia�ywaniem na tw�r'siatkowaty m�zgu. Wp�yw na percepcj� b�lu zwi�zaay jest z centraln� stymulacj� akustyczn� m�zgu i pobudzeniu syntezy endomorfin przez wibracje. �Oo�OO�� pojmowania muzyki zlokalizowau@jest w prawej p�kuli m�zgowej(razem z postrzeganiem i orientacj�). Od harmonijnego rozwoju tych zdolno�ci zale�y nabycie podstaw my�le@a pizedlogiczaego i przejm� tematycznego. Bod�ce wzmacniaj�ce muzyk�. i�, cudownego'dzia�ania muzyki zosta� zdewaluowany ju� w latach dwudziestych naszego stulecia. Wprawdzie nadal pojawiaj� si� rewelacyjne ciek�y ale g��wnie w s�ownych przekazach. M�wi� o tym zazwyczaj dziennikarze, kt�rzy nigdy nie widzieli zaj�� muzykoterapii z chorymi, a terminem tym nazywaj�, odpoczynek przy muzyce. Nie mia�em jako� szcz�cia spotka� nikggo komu by inuzyka na trwale zmniejszy�a stan depresyjny czy podnios�a nastr�j. Ten s�aby i nietrwa�y efekt uspokojenia, poprawy aktywno�ci, zmiany zachowa� jest g��wnym mankamentem leczniczego dzia�ania muzyki. Dlatego aby zrealizowa� cele dzia�ali muzycznych oraz aby poszerzy� kr�g odbiorc�w od lat stosuje 10200(00118 WZTDOCII IGR 18. INFORMACJA-dostosowana do poziomu odbiorc�w. EDUKACJA-rodzic�w, ci�mnycb, dzieci, ni�odzic�y szkolnej, pedagog�w, tctapcutuw, anhuaton�w piotilaklyki itp.TRENING-powtarzanie r�norodnych �wicze� stymulowanych muzyk� poprawia funkcjonowanie indywidualne i w grupie. SUGESTIA-spos�b przedstawiania zalece�, prowadzenia �wicze�, barwa g�osu, nastawienie wewn�trzne, motywacja terapeuty i pacjenta wp�ywaj� na skuteczno�� dzia�a� profilaktyczna-terapeutycznych. RUGI-I-zwi�zany z oddechem, mi�kki, rytmizuj�cy, koordynuj�cy, izometryczny, odreagowuj�cy, perkusyjny, taneczny, spontaniczny, intuicyjny, stymulowany muzyk� lub uzupe�niaj�cy muzyk� ilustracyj O� 6. ODD�C�-�Y-stanowi�ce przerywnik dzia�a� ruchowych, muzycznych itp. �wiczenia oddechowe poprawiaj�ce sprawno�� fizyczn�, koryguj�ce postaw� cia�a. z tzHu� uu/ykinAath� pERkusrJNE-powszechna forma prymitywnej aktywno�ci muzycznej(wspulmuzyko sanie, wyra�anie emocji, improwizacja itp). WOKALIZA-mruczenie, nucenie, okrzyki, �piew, 8. WYOBRA�NIA-uruchomienie i nauczenie wyzwalania marze� obraz�w itp. **L-es-a�iL-sai rieeee'!!'ile, --es. �a 86 s. -e� �y. 9. UWRA�LIAIENIE PLASTYCZNF