Strona 1 Strona 2 Strona 3 Grimus Salman Rushdie PrzełoŜył Krzysztof Filip Rudolf Strona 4 Tytuł ui yginału Grimus Copyright Salman Rushdie, 1975 All rights reserwd Copyright © for the Folish edition by REBIS Publishing House Ltd., Poznań 2000, 2007 Redaktor Grzegorz Dziamski Opracowanie graficzne serii i projekt okładki Piotr Majewski Fotografia na okładce © Pieter Estesohn/Beateworks/Corbis Wydanie I (w tej edycji) ISBN 978-83-7510-092- I Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o. ul. śmigrodzka 41/49, 60- I71 Poznań tel. 061-867-47-08, 061-867-81-40; fax 061-867-37-74 email; [email protected] www.rebis.com.pl Skład: AKAPIT, Poznań, tel. 061-879-38-88 Druk i oprawa: WZDZ - Drukarnia „LEGA” Strona 5 Idź, idź, idź, mówił ptak: ludzki gatunek Znieść nie umie niczego, co zbyt rzeczywiste. T. S. Eliot, Cztery kwartety: Bumt Norton, (w przekładzie Czesława Miłosza) Atomy zagubione, do jądra dąŜcie wszystkie, Stając się wymarzonym zwierciadłem wieczystym; Promienie, co wędrowały aŜ do mroków końca, Wracają, aby zgasnąć w blaskach swego słońca. Rarid-ud-din 'Attar, Ptasia konferencja Kruk rozrzucił, słabo zmiętosił swą resztkę. Był swoim własnym odpadkiem, wyplutym chudzielcem. Był tym, czego umysłem nie mógł juŜ wykorzystać. Ted Hughes, Kolesie kruka Piaski Czasu są zanurzone w nowych Początkach. Ignatius Q. Gribb, Cytaty filozoficzne na kaŜdą okazję Dla Clarissy Strona 6 CZĘŚĆ PIERWSZA CZASY OBECNE Strona 7 JEDEN Pan Virgil Jones, człowiek bez przyjaciół i o języku nazbyt duŜym dla jego ust, uwielbiał schodzić ową skalną ścieŜką we wtorakowe poranki (pan Jones, osobnik niezwykle pedantyczny i zafascynowany pochodzeniem nazw i rzeczy, mówiąc o dniach tygodnia, uŜywał słów: niedzielnik, poniedzielnik, wtorak, śrzoda, czwartak, piątak i sabat; stanowiło to jedną z przyczyn jego samotności). Była piąta rano; zupełnie bez powodu pan Jones zwyczajowo wybierał tę zupełnie przypadkową godzinę, by rozkoszować się jedyną, maleńką plaŜą na Wyspie Cielęcej. Tak więc, skacząc niby kozica wąską ścieŜką opadającą spiralnie w dół, posuwał się w ślad za kroczącą z gracją garbatą wiedźmą zwaną Dolores O’Toole, która niosła na plecach niezwykłej piękności fotel na biegunach wykonany z orzecho- wego drewna. Przypasała go paskiem swego towarzysza, pan Jones musiał więc podtrzymywać obiema rękami wciąŜ opadające spodnie. Rzecz jasna było to zajęcie niezwykle absorbujące. Jeszcze kilka faktów dotyczących pana Jonesa, Esq.: miał w nadmiarze ciała, nie dostawało mu natomiast wzroku. Oczy mrugały mu nieustannie, jakby nie chciały uwierzyć w swoją krótkowzroczność. Szczycił się trzema inicjałami: V B. C. „B” od Beauvoir, a „C” od Chanakya. Imiona te nadano mu po postaciach historycznych, naleŜało się zatem z nimi liczyć, a pan Jones, choć z liczeniem było u niego nietęgo, uwaŜał się za kogoś w rodzaju historyka. Dziś, gdy pojawił się na srebrnoszarych piaskach swojej wybranej wyspy, otulonej w srebrnoszare mgły wiecznie zwieszające się nad otaczającymi ją, izolującymi morzami, miał 9 Strona 8 odbyć schadzkę z pewnym drobnym historycznym wydarzeniem. Gdyby o tym wiedział, niewątpliwie wygłosiłby filozoficzną tyradę na temat tego nie kończącego się przedstawienia, któremu na imię historia, o doświadczanej przez historyka niemoŜności zajęcia pozycji niezaangaŜowanego obserwatora; powiedziałby, Ŝe błędem jest uwaŜać się za olimpijskiego kronikarza, jako Ŝe jest się aktorem uczestniczącym w tymŜe przedstawieniu. Historyk pozostaje pod nieustannym wpływem wydarzeń teraźniejszych, które nieustannie odtwarzają przeszłość. Pomyślałby o tym wszystkim z całkowitą powagą, choć od pewnego czasu przedstawienie owo toczyło się bez jego pomocy. JednakŜe z uwagi na swą krótkowzroczność, na wspomniane mgły oraz nieustające wysiłki, by utrzymać opadające spodnie, nie dostrzegł on ciała niejakiego Trzepoczącego Orła, niesionego przez pędzącą do brzegu falę; a Dolores O'Toole oszczędzona była rola publiczności. Czasami zdarza się tak, Ŝe ludzie usiłujący popełnić samobójstwo dokonują tego w stylu, który zatyka im dech w piersiach. Trzepoczący Orzeł, niesiony przez rącze grzbiety fal, miał się niebawem o tym przekonać. Chwilowo jeszcze był nieprzytomny; właśnie wypadł przez dziurę w morzu. To morze było wówczas Śródziemne. Teraz juŜ nie, a raczej nie całkiem. Jędza Dolores postawiła bujany fotel na piasku. Pan Jones przyglądał się temu z aprobatą. Bujany fotel stał tyłem do morza, a przodem do zalesionego masywu Góry Cielęcej, zajmującej niemal całą Wyspę Cielęcą, z wyjątkiem niewielkiej polany tuŜ nad plaŜą, gdzie mieszkali pan Jones i Dolores. Pan Jones usiadł i zaczął się bujać. Dolores O’Toole była ongiś katoliczką. Czasami oddawała się grzesznej przyjemności: pobudzała się kościelnymi, rzymskokatolickimi świecami. Czyniła tak, poniewaŜ rozstała się ze swym małŜonkiem, choć nie ze swoimi pragnieniami. Jej niegdysiejszy mąŜ, pan O’Toole, prowadził lokal z napojami alkoholowymi w Ch., mieście połoŜonym wysoko na zboczu Góry Cielęcej, ona zaś z zasady nie lubiła Ch., w szczególności pijących, a najbardziej juŜ swego małŜon- 10 Strona 9 ka. Ów brak aprobaty objawiał się tym, Ŝe Ŝyła z dala od niego, z Virgilem Jonesem (z dala od Ch., od baru pana O’Toole'a i jego ulubionego miejsca wypoczynku - domu rozpusty Madame Jokasty). I w kaŜdy wtorek o świcie dźwigała na plaŜę bujany fotel pana Jonesa. - Przygnębione - zamruczał pan Jones do siebie, siedząc tyłem do morza. - Przygnębione jest dziś morze. Ciało Trzepoczącego Orła osiadło na lądzie twarzą do góry - z tej właśnie przyczyny nie zdołał się utopić. Znajdował się całkiem blisko tyłu fotela pana Jonesa, a uderzające regularnie fale popychały go coraz bliŜej. Pan Jones i pani O’Toole nie zdawali sobie sprawy z jego obecności. NaleŜy nadmienić, Ŝe Trzepoczący Orzeł był stworzeniem względnie łagodnym i dobrym; miał się jednak niebawem stać odpowiedzialny za śmierć wielu osób. Poza tym był równie normalny jak pierwszy z brzegu męŜczyzna, z tym Ŝe owym męŜczyzną był akurat pan Virgil Jones. Związek Virgila Jonesa i Dolores O’Toole charakteryzowała niezwykła wręcz paralelność: otóŜ kochali się i zarazem nie potrafili wyznać sobie tego uczucia. Nie była to piękna miłość, gdyŜ oboje byli ogromnie brzydcy. Nie wyznali jej, poniewaŜ kaŜde zostało niegdyś tak głęboko zranione, Ŝe wolało teraz pielęgnować to uczucie gdzieś w głębi serca, niŜ wystawiać je na ewentualne pośmiewisko i od- rzucenie. Siadali więc blisko siebie, lecz oddzieleni barierą swych prywatności, a Dolores śpiewała chrypliwie pieśni, starodawne strofy o Ŝałobliwym spełnieniu; w tym czasie Virgil artykułował rytmicznie swoje eliptyczne przemowy, gimnastykując myśli i język, które były tak wielkie, Ŝe ich udźwignięcie przekraczało moŜliwości jego głowy, i tak oto na tej bezludnej plaŜy doświadczał szczęścia na miarę swoich moŜliwości. - „Białobroda jest ma miłość i białobrode jest me poŜądanie” - śpiewała płaczliwie Dolores w rytm fotelowego bujania. Virgil, pogrąŜony w myślach, gładził podbródek pokryty siwym zarostem i nie słuchał. - Język - mówił w zadumie. - Język tworzy pojęcia. Poję- 11 Strona 10 cia tworzą łańcuchy. Jestem przykuty, Dotty, przykuty, choć nie wiem do czego. Za mało tu eteru, by Ŝyć jak Grimus, za mało ziemi, by Ŝyć jak mieszkańcy Ch., a ja w myślach skaczę między nimi a tobą jak piłeczka pingpongowa. Dolores O’Toole. śal bogów. Moja droga, nie byłem zawsze taki, jakiego widzisz mnie teraz. Postrach wszystkich cycuszków - to ja. Kiedyś. Potem. Przedtem. - „Wczesnym rankiem, właśnie gdy Syn się rodził, ja płakałam w dolinie poniŜej” - zawodziła Dolores. Nieprzytomny Orzeł leŜał o kilka stóp od bujającego się fotela. - Ta wyspa - wymamrotał Virgil pod nosem, lecz zdecydowanie - jest najstraszniejszym miejscem na ziemi. PoniewaŜ najwyraźniej udaje nam się przetrwać i wyspa nie wsysa nas w swą głąb, najwyraźniej kochamy. I pewnie dalej by rozmyślał, na temat rytuałów, obsesji, nerwic i marzeń sennych będących skutkiem wygnania, na temat wieku, pułapek, przyjaźni i miłości, stanu swoich odcisków, ornitologii mitycznej, snując nowatorskie i wyszukane rozwaŜania w tym spokoju wywołanym obecnością Dolores, ona zaś śpiewałaby dalej, do chwili, gdy od jej piosenek łza zakręciłaby się jej w oku, a potem oboje poszliby do domu. W tym jednak momencie ciało Trzepoczącego Orła spoczęło na idealnie wyrzeźbionych biegunach idealnie wyrzeźbionego fotela pokrytego figurami idealnie wyrzeźbionych tancerzy. Fotel wobec takiego afrontu zastygł w bezruchu. -Śmierć! - wykrzyknęła z przeraŜeniem Dolores. - Śmierć z morza...! Virgil Jones nic nie odpowiedział, bo usta miał pełne wody morskiej, która zalegała w płucach Trzepoczącego Orła. Lecz i jego opanowało przeraŜenie, gdy próbował przywrócić Ŝycie tej obcej istocie. - Nie - odparł wreszcie, zmuszając siebie i Dolores do uwierzenia w te słowa. - Ma zbyt bladą twarz. 12 Strona 11 W przybyciu Trzepoczącego Orła na Wyspę Cielęcą było coś niezwykłego: otóŜ mieszkańcy wyspy, którzy nie powinni być nazbyt zdumieni jego pojawieniem się, byli poruszeni, a nawet nieco przeraŜeni. Tymczasem sam Trzepoczący Orzeł, gdy tylko nabył odrobinę wiedzy, gwałtownie począł traktować swoje przybycie jako coś najzupełniej zwykłego. Owa odrobina wiedzy przedstawiała się następująco: Nikt nie zjawia się przypadkowo na Wyspie Cielęcej. Góra ściąga podobnych sobie. Albo moŜe to wszystko sprawił Grimus. Strona 12 DWA Dzień zaczął się dość dobrze. To znaczy, Ŝe dostatecznie przypominał dzień poprzedni (pod względem pogody, temperatury i nastroju), by dać na pół śpiącemu młodemu męŜczyźnie złudzenie ciągłości. Zarazem róŜnił się na tyle od tych, które juŜ minęły (pod względem rzeczy tak ulotnych, jak: kierunek wiatru, krzyki nurkujących w powietrzu ptaków i skrzeczenie znajdujących się poniŜej kobiet), Ŝe tworzył równowaŜne i przeciwne złudzenie upływu czasu. Młody człowiek napawał się tymi sprzecznymi i harmonijnymi złudzeniami, wynurzając się powoli ku świadomości, która wypędzi jedno i drugie, zastępując je trzecim złudzeniem: teraźniejszością. To właśnie ja byłem tym chłopcem. Byłem Joem-Sue, Indianinem Axoną, sierotą, nazwanym tak dwuznacznie przy urodzeniu, gdyŜ moja płeć ujawniła się nieco później, dziewicą, młodszym bratem dzikiej istoty płci Ŝeńskiej imieniem Ptako-Pies, która lękała się utraty urody, co było dość ironiczne, gdyŜ nie była urodziwa. Były to równieŜ moje (jego) dwudzieste pierwsze urodziny i właśnie miałem się stać Trzepoczącym Orłem. I przestać być kilkoma innymi ludźmi. (Byłem Trzepoczącym Orłem.) Indianie Axona nie przywiązują wagi do dwudziestych pierwszych urodzin. Uroczyście obchodzą jedynie wejście w okres dojrzewania, utratę dziewictwa, dostarczenie dowodu męstwa, małŜeństwo i śmierć. Gdy wszedłem w okres dojrzewania, Starsi wzięli koźle włosie i przylepili mi je do twarzy jak brodę, a Szaman namaścił moje świeŜo uaktywnione organy wnętrznościami królika, dla zapewnienia płodności, śpiewając przy tym pieśń do boga Axonów. 14 Strona 13 Bóg Axonów ustalił tylko dwa prawa: lubił, gdy Axonowie śpiewali mu jak najczęściej - w polu, podczas wypróŜniania się, w czasie stosunku (warunkiem była tu podzielność uwagi) - oraz polecił Axo- nom, by nie mieszali się z Ŝadną inną rasą i nie mieli nic wspólnego ze złem tego świata. Nigdy nie miałem wiele czasu dla boga Axonów, zwłaszcza po wejściu w okres dojrzewania, poniewaŜ głos mi się zmienił i sprawował się nieszczególnie, w związku z czym całkowicie zarzuciłem śpiewanie. Do tego doszła jeszcze Ptako-Pies i jej upodo- banie do świata zewnętrznego. Gdyby nie to upodobanie, zapewne nigdy nie spotkałaby domokrąŜcy Sispy'ego i nigdy by nie wyjechała, i ja nigdy bym nie wyjechał, i być moŜe wszystko byłoby inaczej. A moŜe i tak trafiłby się jakiś Sispy. Pozwólcie mi jednak wyjaśnić kilka spraw. Dorastałem na tym płaskim stole, który - jak sądzę - w dalszym ciągu nazywany jest Stanami Zjednoczonymi albo, potocznie, Amerindiami. Ów stół był samowystarczalny: oznacza to, Ŝe produkował tyle Ŝywności, ile potrzebowali Axonowie. śaden Indianin Axona nie schodził z tego płaskowyŜu na równiny, a po kilku bitwach, gdy tamten świat przekonał się, Ŝe Axona jest niezdobytą twierdzą, zostawiono nas w spokoju. Ptako-Pies była - o ile mi wiadomo - pierwszym Axoną, który przybył na równiny, niewątpliwie zaś była pierwszym, który nauczył się tamtejszego języka i wyraźnie polubił mieszkańców, a nawet Abysię zrozumieć z nimi związał. Ptako-Psa, trzeba wiedzieć, Ŝe byliśmy - Ptako-Pies i Joe-Sue - sierotami. Moja matka umarła kilka chwil przed moim przyjściem na świat, stąd wzięło się moje pierwsze oficjalne imię: Urodzony z Umarłej. Nazywano mnie Joe-Sue, by oszczędzić mi bólu. Niech jednak inni osądzą, czy mniej bolesne jest nazywanie kogoś przez dwadzieścia jeden lat imieniem hermafrodyty, sprawiają- cym, Ŝe kaŜda panna na wydaniu wręcz drŜy z lęku, by nie złamać tabu. Mój ojciec zmarł wkrótce potem i cała odpowiedzialność za mnie spadła na trzynastoletnią Ptako-Psa. Ptako-Pies nie było jej oficjalnym imieniem. Nikt nigdy mi nie powie- 15 Strona 14 dział, jak ono brzmiało. Gdy miała szesnaście lat, przyjęła je jako imię wojownika. Axonowie nie polubili jej za to, lecz po śmierci naszych rodziców nikt specjalnie nie kochał ani Ptako-Psa, ani mnie. Powód jest prosty: wśród Axonów sieroty są traktowane jak kundle przez rasowe psy. Odkąd nasz ojciec zamknął oczy, byliśmy niemal pariasami, a nasze natury tylko pogarszały ten stan rzeczy. Ptako-Pies zawsze była wolnym duchem. Mówię to z odrobiną zawiści, bo sam nigdy taki nie byłem i nie jestem. Nie była układna, a podstępami się brzydziła. Jeszcze w dzieciństwie ciągnęło ją do łuku i strzał, a palenisko i kocioł - ku przeraŜeniu Starszych - miała w pogardzie. Dla mnie był to uśmiech losu. Oznaczało to bowiem, Ŝe moŜe zdobywać dla nas poŜywienie. Oznaczało to, Ŝe w polowaniu dorównywała większości młodych męŜczyzn. Ptako-Pies była urodzonym Ŝywicielem. Z piersiami. A Ŝywiciele z piersiami budzili zgorszenie Axonów. Dorastając, zauwaŜałem, Ŝe ta niechęć staje się coraz jawniejsza. Gdy zbliŜałem się do źródła, rozmowy się urywały. Gdy Ptako-Pies szła przez wioskę, odwracano się do niej plecami. Zadzierając nosa, Axonowie odrzucali nas na tyle, na ile to było moŜliwe. Nie mogli nas wypędzić, gdyŜ nie popełniliśmy Ŝadnej zbrodni. Lecz nie musieli nas lubić i w pełni z tego korzystali. - No cóŜ - powiedziała do mnie Ptako-Pies, gdy miałem szesnaście lat (a jak na ten wiek byłem niedoświadczony i bezradny) - jeśli nas nie chcą, obejdziemy się bez nich. -Tak - odparłem. - Obejdziemy się bez nich. - Powiedziałem to ze smutkiem, bo choć znajdowałem się pod silnym wpływem Ptako-Psa, jak kaŜdy młodzieniec bardzo potrzebowałem akceptacji. - Po prostu będziemy musieli znaleźć sobie przyjaciół gdzieś indziej - powiedziała obojętnie, wyczułem jednak lekko buntowniczą nutę. Najwyraźniej ta myśl juŜ od łat chodziła jej po głowie. To zdanie miało zmienić całą naszą teraźniejszość, naszą przyszłość, całe nasze Ŝycie. Rzecz jasna Joe-Sue zgodził się ze swoją starszą, kompetentną, męską siostrą. 16 Strona 15 Było jednak coś, o czym Ptako-Pies nigdy nie wspominała, a co - jak się przekonałem, gdy odeszła - stanowiło główną przyczynę odrzucenia nas przez plemię. OtóŜ nie chodziło wcale o to, Ŝe byliśmy sierotami, ani o wyczyny Ptako-Psa, nie o to, Ŝe przyjęła imię wojownika, nie o jej ogólne zachowanie, wcale nie o nią. Chodziło o mnie - Joe-Sue. Z trzech powodów: po pierwsze, mojej niepewnej płci, po drugie, okoliczności mojego przyjścia na świat i po trzecie, koloru mojej skóry. Omówmy je po kolei. Dla Axonów hermafrodyta to coś strasznego. Istny potwór. A przemiana kogoś takiego w „normalnego” męŜczyznę graniczy z czarną magią. To się im nie podobało. Urodzić się z martwej kobiety to przeraŜająca wróŜba: skoro potrafiłem przy- nieść śmierć w chwili narodzin, siedziała ona odtąd na moim ramieniu jak sęp, gdziekolwiek bym poszedł. A co do mojej skóry: Axonowie są ciemnej karnacji, na dodatek niewysocy. Tymczasem ja, dorastając, z niewytłumaczalnych przyczyn robiłem się jasnoskóry i wysoki. Ta genetyczna aberracja - białość - sprawiała, Ŝe bali się mnie i na wszelkie sposoby starali się unikać. PoniewaŜ się bali, mieli dla nas odrobinę szacunku. A poniewaŜ byłem monstrum, mieli dla nas odrobinę pogardy. Oczywiście Ptako-Pies i ja zawsze byliśmy sobie bardzo bliscy. Nigdy jednak nie powiedziała, jak bardzo cierpi z powodu moich nienormalności. Był to dowód siły jej uczucia. I tak, nie zdając sobie z tego sprawy, juŜ od młodych lat przygotowywałem się do podróŜy na Wyspę Cielęcą. Byłem wyrzutkiem w Ŝyjącej na uboczu społeczności i kurczowo chwytałem się uczucia mojej siostry, jak rozbitek unoszącej się na wodzie belki. Tego dnia, gdy Ptako-Pies wypowiedziała niewypowiedziane, dopuściła mnie do pewnej tajemnicy. - Gdy byłam młodsza od ciebie, zeszłam na Dół - powiedziała. Byłem wstrząśnięty. W tym czasie myśl o łamaniu praw Axonów jeszcze była dla mnie wstrząsająca. 17 Strona 16 - Gdy miałam tyle lat co ty, poszłam do miasta - ciągnęła. - I stanęłam pod oknem jakiejś jadłodajni. Była tam śpiewająca maszyna. Śpiewała o stworzeniu zwanym ptako- psem, sprytnym, podstępnym. Bała się tego stworzenia. Pomyślałam sobie: oto imię wojownika w sam raz dla mnie. WciąŜ jeszcze wstrząśnięty spytałem: - A co z Demonami? - Zająknąłem się przy tych słowach. - Jak uciekłaś Wirującym Demonom? Potrząsnęła głową. - Łatwizna - odparła z pogardą. - To tylko powietrze, nic więcej. Od tego dnia Ptako-Pies często bywała w mieście. Wracała z mnóstwem opowieści o poruszających się obrazach i szybko przemieszczających się maszynach; o maszynach dających Ŝywność i wodę i o przeogromnym morzu ludzi... Nigdy nie miałem odwagi jej towarzyszyć. Właśnie tam, w mieście, dowiedziała się o dwudziestych pierwszych urodzinach. - W tym właśnie dniu udowadniasz, Ŝe jesteś wojownikiem - powiedziała. - Pójdziesz do miasta. Mało tego, pójdziesz sam. Tego równieŜ dnia spotkała pana Sispy'ego i otrzymała Ŝycie wieczne. Jak juŜ mówiłem, dzień ów rozpoczął się dość dobrze dla młodego Joego-Sue. Gdy jednak Joe-Sue się obudził, dzień ten zadał kłam swoim początkom. Strona 17 TRZY Był to dzień urodzin Joego-Sue. Wstałem i wyszedłem na zewnątrz. Niebo było oślepiająco błękitne. Nasz stół, upstrzony czerwonobrązowymi namiotami, zielenił się soczyście - zielony kciuk sterczący boleśnie nad krwistoczerwonym, jałowobrązowym światem. Jeśli Wirujące Demony wirowały gdzieś poniŜej, nie mogły mnie schwytać i świat wydawał się urządzony jak trzeba. Na odłamku skały siedziała Ptako-Pies, dorosła kobieta w wieku trzydziestu czterech lat, trzech miesięcy i czterech dni, cała w łachmanach, z włosami opadającymi chmurnie na oliwkową twarz. W rękach ściskała dwie buteleczki. Tę w prawej ręce wypełniał jaskrawoŜółty płyn. Tę w lewej ręce wypełniał jaskrawoniebieski płyn. Kolory szalały wszędzie, z wyjątkiem mojej skóry. Poczułem, Ŝe chmura zakryła na chwilę słońce. Ptako-Pies przykucnęła, a błysk podniecenia na jej twarzy rozjaśnił tę ponurą chwilę. - Byłam na dole - powiedziała. - śeby sprawdzić, czy Wirujące Demony są dziś spokojne. Są. Wszystko w porządku. - Jej głos był jednak nieobecny, a oczy wpatrywały się dziko w jaskrawe buteleczki. - Wracając, spotkałam jakiegoś człowieka - odezwała się w zamyśleniu. - On mi je dał. - A co to jest? Kim on był? Dlaczego ci je dał? - To był wędrowny handlarz. Nazywał się Sispy. Miły człowiek. Śmieszne nazwisko, Sispy. Dał mi je, bo ich chciałam. - A co one robią? - Dzięki nim zachowam młodość - odparła, ściskając je jeszcze mocniej. - A przynajmniej dzięki tej. - Uniosła Ŝółtą buteleczkę. 19 Strona 18 - Na jak długo? - spytałem bojaźliwie. Cień znów powrócił. - Na zawsze! - krzyknęła z triumfem, po czym wybuchnęła płaczem. Otoczywszy ją ramionami, mokry od jej łez radości i przeraŜenia, spytałem: - A jak działa ta druga, ta niebieska? Nie odpowiedziała od razu. Teraz, gdy jestem juŜ znacznie starszy, nie mam do końca pewności, co znaczy słowo „czarnoksięŜnik”. Dla ówczesnego Joego- Sue, urodzonego i wychowanego przez plemię, dla którego wydarzenia codzienne przeplatały się z magią, oznaczało ono kogoś, kto ma moc albo wiedzę, której on sam nie posiada. Niewykluczone, Ŝe słowo to znaczy cokolwiek jedynie w tym sensie; według tej definicji, dla ówczesnych Joego-Sue i Ptako-Psa pan Sispy był niewątpliwie czarnoksięŜnikiem. Oto, jak Ptako-Pies opisała mi to spotkanie: - Siedziałam za skałą wypatrując Wirujących Demonów i nagle za moimi plecami rozległ się ten głos szepczący SISPY SISPY powiedział a ja zawirowałam szybko jak demon Ŝeby się przekonać gdzie on JEST bo znał moje imię. Ptako-Psie wyszeptał a ten szept zabrzmiał szorstko w jego ustach bo mówił miękko a westchnienie jak powiew wiatru było w tym jego szepcie głos miał cały świat w tym szepcie tak wielki wywierał czar. Ptako-Psie czy jesteś piękna zapytał a skoro o to zapytał więc tak było i odrzekłam tak tak jestem piękna jeśli tak mówisz a on powiedział tak jesteś piękna lecz Ptako-Psie ty umrzesz to słowo zabrzmiało tak szorstko na jego wargach Ŝe zapłakałam. Sispy płakałam Sispy. Taki był to uśmiech ze słońcem w środku i latem teŜ gdy się uśmiechnął i nie mogłam płakać. Świat jest pełen tajemnic powiedział i niespodzianek. Mówię Sispy za twoimi plecami i tu cię zaskakuję. Z tajemnicą w mojej sakwie. PodróŜuję powiedział i szukam takich jak ty, podobne poszukuje podobnego, przekazując mój mały sekret. Oto jego piękno: z nim pozostaniesz piękna, nie umrzesz, otrzymasz dar czasu, który pozwoli ci szukać tego 20 Strona 19 wszystkiego, czego pragniesz szukać, nauczyć się wszystkiego, czego chcesz wiedzieć, osiągnąć wszystko, co pragniesz zrobić, stać się wszystkim tym, czym pragniesz zostać. Jego piekło jest takie: kaŜdy, kto posiada ten sekret w końcu pragnie się go pozbyć, gdyŜ ciąŜy mu jako ta ostatnia kropla, która przepełnia czarę i zalewa wielbłąda, pod którym uginają się nogi i jakoś przechodzi przez ucho igielne. Następnie podał mi napoje: Ŝółty oznaczający słońce i jasność i Ŝycie oraz niebieski oznaczający nieskończoność i spokój i wyzwolenie gdy go zapragnę. śycie w Ŝółtej buteleczce, śmierć niebieska jak niebo, lodowatobłękitna jak stal, powiedział. Był tak nędznie odziany, w jakieś łachmany i miał strasznie połataną torbę pokrytą przeróŜnymi rysunkami i odwrócił się Ŝeby odejść. Powiedziałam Ŝe mam brata zwanego Urodzony z Umarłej i dziś jest dzień w którym ma zostać wojownikiem, czy masz dla niego jakieś tajemnice? Miał, te same dla Urodzonego z Umarłej, powiedział. Potem zanim odszedł powiedział, dla tych, którzy nie uŜyją niebieskiej, jest tylko jedno znane mi miej- sce; idę tam teraz i pewnego dnia, jeśli nie uŜyjesz niebieskiej, pójdziesz razem ze mną. A na koniec powiedział: powiedz twojemu bratu, Urodzonemu z Umarłej, Ŝe wszystkie orły wracają na koniec do swoich gniazd, a wszyscy Ŝeglarze wracają na koniec na ląd. SISPY SISPY wyszeptał na wietrze i zadrŜał a potem juŜ go nie było. Ptako-Pies nie była zbyt rozmowną kobietą, więc Joe-Sue byłby zdziwiony tak długą przemową, nawet gdyby dotyczyła pogody. Natomiast przemowa na taki temat była wręcz wstrząsająca. Ptako- Pies sięgnęła do przepastnych kieszeni swoich łachmanów i wyjęła dwie kolejne buteleczki, takie same jak te, które przedtem trzymała w rękach. To były jego, moje. śółta - wieczność Ŝycia, a niebieska - wieczność śmierci. Joe-Sue chwycił je i wbiegł do swojego namiotu, gdzie zaczął ryć w ziemi, by ukryć je pod matą. Gdy wrócił, Ŝółta buteleczka była pusta, a niebieska leŜała roztrzaskana o skałę, na której siedziała Ptako-Pies. 21 Strona 20 - Śmierć - powiedziała. - Śmierć na śmierć. Lecz Joe-Sue nie wypił płynu ze swoich buteleczek. Wkrótce brat i siostra mieli się poróŜnić. Po długim milczeniu, podczas którego odległości rozciągały się jak wszechświaty we wszystkich kierunkach, powiedziała po staremu, z agresywnym rozsądkiem: - Idź juŜ teraz, Joe-Sue, idź do miasta. Tak więc zszedłem ze stołu Axonów na równinę Wirujących Demonów, których kiedyś nauczono mnie się lękać; jednak pojawiające się gdzieniegdzie na jałowej równinie małe wiry powietrzne okazały się niebawem - jak mówiła Ptako-Pies i jak sama nazwa wskazuje - jedynie powietrzem, więc schodząc im z drogi, bez kłopotu dotarłem do miasta. Zobaczyłem tam automobile i pralnie, i szafy grające, i róŜne maszyny i ludzi ubranych w zakurzone ubrania i z czymś na kształt rozpaczy w oczach; zobaczyłem to wszystko, kryjąc się za drzwiami i ogrodzeniami, czając się w korytarzach, i nie sądzę, by ktoś mnie zauwaŜył. Wreszcie stwierdziłem, Ŝe udało mi się zobaczyć wystarczająco wiele; patrząc, zaraziłem się tym wszystkim, choć nie zdawałem sobie z tego sprawy, tak samo zresztą zaraziła się Ptako-Pies. A ludzie w mieście byli biali. Gdy wracałem na nasz blat stołu, doszło do niezwykłego zdarzenia. Zobaczyłem orła na skale. Siedział na wysokości mojego ramienia, patrzył na mnie. Mówię wam, od razu się zatrzymałem. Było to wielkie, wyrośnięte, okrutnie wyglądające orlisko. Powoli, bardzo powoli, zbliŜałem się do ptaka. Nawet nie drgnął, nie okazywał nawet cienia lęku, zupełnie jakby się mnie tam spodziewał. Wyciągnąłem ręce, a on spokojnie na nich usiadł. Było to moje kolejne zdumienie w tym zdumiewającym dniu. Trzymałem go i przez chwilę głaskałem, gdy nagle - z gwałtownością równie nieoczekiwaną jak jego poprzedni spokój - zaatakował 22