Strona 1 Strona 2 TOMASZ NOWAKOWSKI MARIUSZ SKOTNICKI KIJÓW 1941 SCAN OLOOLO Strona 3 ZSRR, A III RZESZA PRZED CZERWCEM 1941 ROKU Latem 1940 r. niemieckie siły zbrojne Olbrzymie znaczenie dla gospodarki odniosły szereg oszałamiających sukcesów. Niemiec miały także dostawy surowców Rozpoczęta w dniu 10 maja kampania w strategicznych, ropy naftowej i żywności z Europie Zachodniej przyniosła szybką klę- ZSRR. Dzięki tej pomocy skutki blokady skę armii holenderskiej i belgijskiej. Angiel- ekonomicznej Niemiec, zastosowanej przez ski korpus ekspedycyjny zdołał co prawda w aliantów, były niewielkie. Z kolei ZSRR, dramatycznych okolicznościach ewakuować dzięki tajnym porozumieniom o strefach się na Wyspy Brytyjskie, ale poniósł jedno- wpływów w Europie Wschodniej i Południo- cześnie bolesne straty. Po zaledwie półto- wo-Wschodniej, dokonał szeregu aneksji te- ramicsięcznych walkach Niemcy zmusili do rytorialnych. We wrześniu 1939 r. Armia kapitulacji także armię francuską. W tej sy- Czerwona zajęła wschodnie obszary II Rze- tuacji cała zachodnia część kontynentu eu- czypospolitej. W listopadzie 1939 r. ZSRR ropejskiego znalazła się pod kontrolą nie- dokonał agresji na Finlandię. W lipcu miecką. Wojnę z Niemcami kontynuowała 1940 r. przyłączono do niego trzy kraje nad- tylko Wielka Brytania, ale jej położenie było bałtyckie: Litwę, Łotwę i Estonię, a w sierp- bardzo trudne. niu 1940 r. rumuńską Besarabię. Sukcesy militarne III Rzeszy były olbrzy- Klęska Francji w czerwcu 1940 r. spowo- mim zaskoczeniem dla większości polityków dowała rewizję dotychczasowych planów po- na świecie. Zaskoczone były także władze lityczno-militarnych III Rzeszy. Pomoc ZSRR, które dotychczas liczyły, że konflikt ZSRR nie wydawała się już tak potrzebna Niemiec z Francją i Wielką Brytanią będzie jak w początkowym okresie wojny. Hitler długotrwały i wykrwawi obie walczące strony. nie musiał obawiać się jednoczesnej wojny Klęska Francji przekreśliła te kalkulacje i za- na dwóch frontach. Zdawał sobie również chwiała równowagą sił na kontynencie. Mu- sprawę z tego, że nie uda mu się w pełni siało się to odbić na dotychczas bardzo przy- opanować kontynentu europejskiego bez jaznych stosunkach pomiędzy III Rzeszą a zniszczenia ZSRR. Jednocześnie zakładał, ZSRR, których ścisła współpraca miała for- że dopóki istnieje to "państwo, Wielka Bry- malną podstawę od podpisania w Moskwie w tania nie straci nadziei na pomyślny dla niej dniu 23 sierpnia 1939 r. paktu o nieagresji. zwrot w przebiegu wojny. Do ataku na Przyniósł on początkowo olbrzymie korzyści ZSRR inspirowało Hitlera także przekona- obu stronom. Hitler zabezpieczywszy się nie, że pod względem wojskowym państwo przed konfliktem z Rosją mógł zaryzykować to jest przysłowiowym kolosem na glinia- wybuch wojny z mocarstwami zachodnimi i nych nogach. Opinia ta zrodziła się w Nie- zaatakował 1 września 1939 r. Polskę. mczech w wyniku analizy wyjątkowo niefor- Transport radzieckiej ropy naftowej odbierany przez niemieckich kolejarzy na stacji w Przemyślu zimą 1940 roku 5 Strona 4 winny użyć wszystkich jednostek jakimi dys- ponują, z wyjątkiem koniecznie niezbędnych do osłony obszarów okupowanych (...). Za- daniem lotnictwa będzie wydzielenie w cza- sie kampanii wschodniej takich sil do wsparcia wojsk lądowych, ażeby można było liczyć na szybkie zakończenie prowadzonych przez nie operacji (...)". Wielki nacisk poło- żono na konieczność zniszczenia na począt- ku kampanii wojsk radzieckich, znajdują- cych się w zachodnich okręgach wojsko- wych. "Nie można było pozwolić tym siłom - podkreślono w dyrektywie - na wycofanie się na szerokie przestrzenie rosyjskiego te- rytorium". Dlatego bliższym celem operacji "Barbarossa" było rozbicie Armii Czerwonej w republikach nadbałtyckich, na Białorusi i prawobrzeżnej Ukrainie. Zamierzano w pierwszym etapie osiągnąć ogólną linię: Ki- jów z umocnionym przedmościem na wschodnim brzegu Dniepru, Smoleńsk oraz. rejon na południe i zachód od jeziora II- meń. Dalszym celem strategicznym miało lunnych działań Armii Czerwonej w Finlan- być zajęcie na południu Zagłębia Donie- dii zimą 1939/40 r. Niekompetencja dowód- ckiego, na północy Leningradu oraz zdoby- ców różnych szczebli, słabe wyszkolenie i cie stolicy kraju Moskwy, co miałoby decy- wyposażenie żołnierzy do walk w warunkach dujące znaczenie polityczne i militarne dla zimowych doprowadziły wówczas do olbrzy- końcowego zwycięstwa III Rzeszy. "Ostate- mich strat wśród czerwonoarmistów. W tej cznym celem operacji jest utworzenie barie- sytuacji wojna z dotychczasowym cichym ry przeciwko Rosji azjatyckiej na ogólnej li- sprzymierzeńcem miała być dla Wehrmachtu nii Wołga-Archangielsk. W ten sposób, w tylko kolejnym "Blitzkriegem". razie konieczności, można będzie sparaliżo- Jeszcze w ostatnich dniach czerwca wać z pomocą lotnictwa ostatni okręg prze- 1940 r. w niemieckim Sztabie Generalnym mysłowy znajdujący się w rękach Rosjan na rozpoczęto wstępne prace nad stworzeniem Uralu". planu wojny przeciwko ZSRR. W dniu 31 lipca Hitler spotkał się z wyższymi dowódca- Zwycięstwo w wojnie z ZSRR miało zo­ mi wojsk lądowych, lotnictwa i marynarki stać przesądzone w toku kampanii trwającej wojennej. Stwierdził wówczas jednoznacz- 6-8 tygodni lub, w najgorszym wypadku, 3-4 nie: "Rosja powinna być zlikwidowana (...). miesiące. Jak widać przywódcy III Rzeszy Im szybciej ją zniszczymy tym lepiej. Opera- oceniali bardzo optymistycznie możliwości cja tylko wtedy będzie miała sens, jeśli jed- własnych sił zbrojnych. W działaniach prze­ nym uderzeniem rozgromimy to państwo". ciwko ZSRR, u boku Wehrmachtu, mieli Hitler stwierdził, że chciał pierwotnie zaata- wziąć udział także żołnierze państw sprzy­ kować ZSRR jeszcze w 1940 r., jednak zmu- mierzonych z III Rzeszą - Finlandii, Rumu­ siłoby to do kampanii zimowej, co byłoby nii i Węgier. zbyt ryzykowne. Dlatego zdecydował się Operacja "Barbarossa", jak już wspo­ uderzyć w maju 1941 r.. mniano, miała rozpocząć się w maju 1941 r. W dniu 18 grudnia'1940 r. Hitler podpi- Jednak w związku z niemiecką agresją na sał dyrektywę nr 21. Zawierała ona ogólny Jugosławię i Grecję w kwietniu 1941 r. na­ plan wojny przeciwko ZSRR, ukryty pod ruszony został harmonogram zcsrodkowania kryptonimem "Fali Barbarossa". We wstępie wojsk przeznaczonych do ataku na ZSRR. do dyrektywy stwierdzono m.in.: "Niemiec- Dlatego w połowie maja Hitler zdecydował, kie siły zbrojne powinny być gotowe do roz- że nastąpi on dopiero 22 czerwca 1941 r. bicia Rosji Radzieckiej w krótkotrwałej Ostatecznie w dniu 21 czerwca nad gra­ kampanii. W tym celu wojska lądowe po­ nicą ZSRR skoncentrowano 129 dywizji u Strona 5 PRZEBIEG KAMPANII PIERWSZA FAZA WALK popołudniowych 22 czerwca, mówiły o zni- 22 czerwca 1941 r. o godzinie 3:30 roz- szczeniu 400 samololów! W tej sytuacji pa- poczęło się uderzenie niemieckich sil zbroj- nowanie w powietrzu należało bezdyskusyj- nych na ZSRR. Walki rozgorzały na szero- nie do strony niemieckiej. kim froncie od Morza Bałtyckiego aż po Należy podkreślić, że równolegle do Karpaty. W radziecką przestrzeń powietrz- działań skierowanych przeciw lotniskom ną, w tym także nad Ukrainę, wtargnęły set- przeciwnika. LuftwalTe wykonywała silne ki samolotów Luftwaffe. Uderzenia na lotni- uderzenia bombowe na wojska lądowe. Nie ska w strefie przygranicznej wykonywały one tylko na jednostki znajdujące się jeszcze w z reguły lotem koszącym, grupami po 6-18 swoich stałych garnizonach lub obozach ćwi- samolotów. Już pierwsze naloty przyniosły czbnych, ale i na przemieszczające się już w Niemcom olbrzymie sukcesy. W Okręgu Ki- stronę granicy. Bombardowano także węzły jowskim tylko na dwóch lotniskach, w rejo- komunikacyjne, przeprawy, węzły łączności nie Stanisławowa i Czerniowiec zniszczo- itd., dezorganizując w dużym stopniu pracę nych zostało 57 samololów. Atakowano radzieckiego zaplecza. również bazy lotnicze położone w głębi kra- O godzinie 3:30 podjęły działania rów- ju. Łącznie w Okręgu Kijowskim w pier- nież, niemieckie wojska lądowe - rozpoczęło wszych godzinach wojny LuftwalTe wykonało je 15-minutowc przygotowanie artyleryjskie. naloty na 23 lotniska. Pierwsze meldunki, Ostrzeliwano strażnice graniczne, wcześniej które nadeszły z. dowództwa niemieckiej 4 rozpoznane pozycje obronne, rejony dyslo- Floty Powietrznej we wczesnych godzinach kacji wojsk i sztabów. Jeszcze przed zakoń- SKŁAD LEWEGO SKRZYDŁA GRUPY ARMII "POŁUDNIE" w dniu 22 czerwca 1941 r. 1 Grupa Pancerna - d-ca gen.pik von Kleist: - /// KZmol, XLVKZmot, XXIX KA, XXXXVIII KZmoi, -9, 11, 13, 14, lóDPanc, - 16, 25 DZmot., - 44, 57, 75, 111, 298, 299 DP, - dywizja SS "Wiking" (zmor.), dywizja SS "LSSAH" (zmot), 6 Armia - d-ca gen.pik von Reichenau: - XVII KA, XXXXIVKA, LV KA, - 9, 56, 62, 168, 297 DP, - 213 DOchr., 17 Armia - d-ca gen.pik. von Stiipnagel: - IV KA, XXXXIX KGór, LU KA, - 24, 68, 71, 257, 262, 295, 296 DP, - 97, 100, 101 DLek, - 444, 454 DOchr, - 1 DGór Łącznie siły te składały się z 34 dywizji, w tym 5 dywizji pancernych, 4 dywizji zmotory- zowanych, 18 dywizji piechoty, 3 dywizji lek- kich, 3 dywizji ochronnych i 1 dywizji górskiej. Ponadto na wschód od Sandomierza znajdowała się 99 DLek będąca odwodem dowództwa Grupy Armii "Południe". Z kolei na wschód od Tarnowa, na tylach prawego skrzydła 17 Armii znajdowały się 125 DP i 4 DGór, należące do rezerwy strategicznej do- wództwa wojsk lądowych (OKH). L3 Strona 6 niemieckich, w tym 17 dywizji pancernych, UKRAINA W PLANACH 13 dywizji zmotoryzowanych i 1 dywizję ka- NIEMIECKIEGO DOWÓDZTWA walerii. Ponadto 24 dywizje - w tym 2 pan- Zgodnie z planem "Barbarossa" na po- cerne i 1 zmotoryzowana - wchodziły w łudnie od Polesia, od Włodawy aż po ujście skład odwodów strategicznych niemieckiego Dunaju, na froncie miały działać jednostki dowództwa wojsk lądowych (OKH). Łącznie Grupy Armii "Południe". Jej dowódcą został we wspomnianych jednostkach znajdowało feldmarszałek von Rundstedt. Lewe skrzyd- się 3,3 min żołnierzy wojsk lądowych, ok. ło grupy armii tworzyło silne ugrupowanie 3700 czołgów i dział samobieżnych oraz uderzeniowe w składzie: 1 Grupa Pancerna ponad 40 tys. dział i moździerzy. Ich działa- (d-ca gen.płk von Kleist). 6 Armia (d-ca nia miało wspierać ponad 4 tys. samolotów gen.płk von Reichenau) i 17 Armia (d-ca Luftwaffe. gen.płk von Stiilpnagel). Na terenie Rumu- Na drugorzędnych kierunkach operacyj- nii skoncentrowano jednostki 11 Armii nych miały działać także wojska sojuszników (d-ca gen.płk von Schobert), które miały Niemiec w sile 16 dywizji i 3 brygad fiń- wspierać działania rumuńskiej 3 i 4 Armii. skich, 13 dywizji i 9 brygad rumuńskich oraz Ogniwem łączącym oba skrzydła Gr.A. "Po- 4 brygad węgierskich. Wojska te dysponowa- łudnie" był węgierski korpus szybki. Łącznie ły kilkoma tysiącami dział i moździerzy, kil- siły feldmarszałka von Rundstedta liczyły 57 ku setkami samolotów bojowych i stosunko- dywizji i 13 brygad, co stanowiło 32% cało- wo nielicznymi czołgami. Łącznie wymienio- ści sił biorących udział w uderzeniu na ne państwa wydzieliły do działań przeciwko ZSRR. W skład Gr.A. "Południe" obok 44 ZSRR około 900 tys. żołnierzy. dywizji niemieckich - w tym 5 pancernych i 4 zmotoryzowanych - wchodziło także 13 dy- Po drugiej stronic granicy, w zachodnich wizji i 9 brygad rumuńskich oraz 4 brygady okręgach wojskowych ZSRR znajdowało się węgierskie. Na uzbrojeniu tych jednostek 170 dywizji Armii Czerwonej, w tym 103 dy- znajdowało się około 16 tysięcy dział i wizje piechoty, 40 dywizji pancernych, 20 dy- moździerzy oraz 850 czołgów. Uderzenia wizji zmechanizowanych i 7 dywizji kawale- wojsk feldmarszałka von Rundstedta wspie- rii. Siły te dysponowały blisko 10 tysiącami rała niemiecka 4 Flota Powietrzna (d-ca c/.olgów (w tym 1475 czołgów to wozy no- gen. Lohr) oraz lotnictwo rumuńskie i wę- wych typów T-34 i KW) i prawie 47 tysiąca- gierskie, dysponujące ogółem 1300 samolo- mi dział i moździerzy (liczba ta nic obejmuje tami bojowymi. moździerzy kal. 50 mm). Lotnictwo ZSRR na tym samym obszarze posiadało ponad Zadanie, które otrzymał dowódca Gr.A. 9 tys. maszyn bojowych (w tym 1540 samo- "Południe" było jasno sprecyzowane - miał lotów nowych typów np. ŁaGG-3, Jak-1, on wykonać główne uderzenie swoim lewym MiG-1, Ił-2). Łącznie siły zbrojne znajdujące skrzydłem, z rejonu Tomaszowa Lubelskie- sic w zachodnich okręgach wojskowych go, w kierunku na Kijów. Wysuwając do ZSRR liczyły ponad 2,6 min żołnierzy. przodu związki pancerne i zmotoryzowane miał zniszczyć jednostki Armii Czerwonej Kołowo-gąsienicowe czołgi radzieckie BT-7 podczas manewrów w 1940 roku Strona 7 na obszarze Ukrainy Zachodniej, przerwać cernymi i 8 zmechanizowanymi. Stanowiło się w rejon Kijowa i uchwycić przyczółki na to 34% ogólnej liczby dywizji i aż 40% dy- wschodnim brzegu Dniepru. Wykonanie wizji pancernych i zmechanizowanych Armii ostatniego zadania stworzyłoby warunki dla Czerwonej, które skoncentrowano na obsza- dalszego prowadzenia operacji zaczepnych rze zachodnich obwodów ZSRR. W sumie na obszarze położonym na wschodzie od je- wojska okręgu liczyły 864 tys. żołnierzy. go dolnego brzegu. Główną siłę uderzeniową stanowiło ponad 6 Armia i 1 Grupa Pancerna miały prze- 4,5 tys. czołgów. Działania wojsk okręgu łamać obronę wojsk radzieckich na północ miało wspierać około 2800 samolotów bojo- od Rawy Ruskiej i przez Żytomierz szybko wych. Bardzo duża koncentracja sił w Okrę- osiągnąć rejon Kijowa. Po zdobyciu prze- gu Kijowskiego była spowodowana przyję- praw na Dnieprze 1 Grupa Pancerna miała ciem błędnego założenia, że właśnie tutaj rozwinąć natarcie wzdłuż wspomnianej rzeki uderzą główne siły przeciwnika. W rzeczywi- w kierunku południowo-wschodnim, tak by stości największe zgrupowanie wojsk nie- uniemożliwić wycofanie się wojsk radziec- mieckich (Gr.A. "Środek") miało uderzyć na kich z prawobrzeżnej Ukrainy i zniszczyć je Białorusi. uderzeniem od tyłu. Warto podkreślić, że w Pierwszy rzut wojsk okręgu, liczący 30 składzie 1 Gr.Panc. miały działać wszystkie dywizji, rozdyslokowano wzdłuż granicy niemieckie dywizje pancerne i zmotoryzowa- państwowej od Prypeci aż po miejscowość ne, jakie OKH przydzieliło Gr.A. "Połud- Lipkany (styk granicy Ukraińskiej i Mołda- nie". Zakładano bardzo wysokie tempo dzia- wskiej SRR oraz Rumunii). Wspomniane łań niemieckich wojsk pancernych - w tra- dywizje wchodziły w skład 5 Armii gen.mjr. kcie przełamywania obrony do 40-50 km na Potapowa, 6 Armii gen.lejt. Muzyczenki, 26 dobę, a w przypadku działań w przestrzeni Armii gen.lejt. Kostienko i 12 Armii operacyjnej do 80-90 km na dobę. gen.mjr. Ponicdielina. Łączny front obronny 17 Armia miała przełamać obronę na tych armii wynosił prawic 1000 km. północ od Przemyśla i przez Lwów posuwać Ugrupowanie obronne armii osłonowych się na wschód. Następnie, wykorzystując po- Okręgu Kijowskiego można przedstawić na wodzenie 1 Gr.Panc., armia ta miała nisz- przykładzie 5 i 6 Armii. Pierwsza z nich osła- czyć odrzucone na południe jednostki Armii niała kierunek Łuck-Równe. Zakładano, że Czerwonej i osiągnąć w pierwszym etaipie uderzenie nieprzyjaciela zostanie skoncen- rejon Berdyczowa i Winnicy. Planowano, że trowane na dwóch odcinkach - Włodzimier- 17 Armia podejmie potem działania w kie- sko-Wołyńskim i Kamionkowsko-Strumiło- runku południowym lub południowo- wskim. Przełamanie w tym miejscu radziec- wschodnim. kiej obrony pozwoliłoby nieprzyjacielowi Łącznie siły 6 i 17 Armii oraz 1 Gr.Panc. prowadzić dalsze natarcie na Kowel-Sarny składały się z 34 dywizji, zgrupowanych po- oraz na Łuck i Równe. Dla obrony tych od- między Chełmnem a Rzeszowem, na froncie cinków, o łącznej szerokości 176 km, dowód- o szerokości około 150 km. W pierwszym ca 5 Armii wydzielił cztery dywizje piechoty. rzucie znajdowały się 24 dywizje. W przypadku włamania się wojsk wroga w Zadanie 11 Armii oraz 3 i 4 Armii ru- głąb terytorium Ukrainy miały być one znisz- muńskiej sprowadzało się początkowo do czone kontratakiem odwodów w składzie 22 aktywnego wiązania wojsk radzieckich na KZmech (19, 41 DPanc i 215 DZmech) i 1 granicy ZSRR z Rumunią. Po rozwinięciu jednej dywizji piechoty. natarcia przez lewe skrzydło Gr.A. "Połud- Na południe od 5 Armii miały działać nie", także jej prawe skrzydło miało nacierać jednostki 6 Armii. Wojska te miały wyko- wzdłuż wybrzeża Morza Czarnego w kierun- rzystać fortyfikacje Rawsko-Ruskicgo i Ka- ku wschodnim. Stało się tak jednak dopiero mionkowsko-Strumiłowskiego rejonu umoc- po 30 czerwca. nionego. W pasie 125 km, obok załóg sta- łych rejonów umocnionych, miały walczyć SIŁY ARMII CZERWONEJ dwie dywizje piechoty i dywizja kawalerii, NA UKRAINIE Odwód armii stanowił 4 KZmech (8, 32 Zadanie osłony zachodnich granic DPanc i 81 DZmech) oraz jedna dywizja Ukrainy spoczywało na wojskach Specjalne- piechoty. Warto uwypuklić fakt, że szero- go Kijowskiego Okręgu Wojskowego. Jego kość pasa obronnego dywizji osłonowych dowódcą był gen. płk. Michaił Kirponos. wynosiła około 40 km. Tymczasem zgodnie Dysponował on 58 dywizjami, w tym 16 pan- z przyjętymi w Armii Czerwonej regułami- Strona 8 Żołnierze Armii Czerwonej podczas ćwiczeń w 1940 roku nami dywizja piechoty była zdolna bronić wiedzenie wojny. pasa o maksymalnej szerokości 16 km. Na możliwości bojowe Armii Czerwonej Należy bardzo wyraźnie stwierdzić, że wpłynęły negatywnie nie tylko błędne decy- wojska Okręgu Kijowskiego (jak i innych zje, podejmowane przez Sztab Generalny zachodnich okręgów wojskowych) nie były lub dowództwa poszczególnych okręgów przygotowane do odparcia niespodziewane- wojskowych. Obniżały je także bardzo po- go ataku przeciwnika. Dywizje wchodzące w ważnie niedostatki w przygotowaniu i skom- skład osłonowych armii rozmieszczone były pletowaniu składów osobowych, uzbrojenia w koszarach, obozach letnich i na poligo- •i wyposażenia. nach, w bardzo różnej odległości od granicy Skutki wydarzeń z "lat 1937-1939, kiedy - od kilku do kilkudziesięciu km. Dopiero w na mocy decyzji Józefa Stalina przeprowa- wypadku zagrożenia, na specjalny sygnał z dzono czystkę wśród kadry oficerskiej Armii dowództwa armii, miały one zająć wyznaczo- Czerwonej, były wyraźnie widoczne w mie- ne im wcześniej rubieże obronne wzdłuż siącach poprzedzających wojnę. Represje - granicy - wymagało to jednak czasu. Zakła- włącznie z masowymi wyrokami śmierci lub dano, że niektóre jednostki osłonowe pier- wieloletniego więzienia - objęły dziesiątki wszego rzutu poszczególnych armii osiągną tysięcy oficerów i ich rodzin. Wśród roz- wyznaczone rejony w 3-4 dni od ogłoszenia strzelanych w 1937 r. znalazł się m.in. do- alarmu! wódca Kijowskiego Okręgu Wojskowego Także dyslokacja wojsk drugiego rzutu komandarm I rangi J.Jakir, uważany za jed- Okręgu Kijowskiego nie sprzyjała ich szyb- nego z najzdolniejszych wyższych dowódców kiemu wprowadzeniu do walki na szczegól- Armii Czerwonej. Zmiany personalne objęły nie zagrożonych odcinkach. Niektóre związ- większość pracowników Sztabu Generalne- ki operacyjne znajdowały się w odległości go i Ludowego Komisariatu Obrony, wszy- nawet kilkuset kilometrów od granicy. Przy- stkich dowódców okręgu, armii i flot, wię- kładowo odwodowy 19 KZmech dopiero 25 ' kszość dowódców korpusów, dywizji i puł- czerwca, po przebyciu blisko 300 km, mógł ków! Na miejsce osób represjonowanych skoncentrować się w rejonie Równego i wyznaczono ludzi nowych, zwykle bez odpo- przystąpić do walki. wiedniego przygotowania i doświadczenia. Tak fatalne dla Armii Czerwonej poło- Powszechnie znany jest fakt, że wśród 225 żenie było w dużym stopniu spowodowane dowódców pułków piechoty zebranych w błędną oceną sytuacji militarnej, jakiej do- końcu 1940 r. przez inspektora piechoty na konał Sztab Generalny, który uznał, że nie- szkolenie w Moskwie, tylko 25 ukończyło spodziewany napad ze strony III Rzeszy jest szkoły oficerskie, pozostali ukończyli tylko mało prawdopodobny! Przyjęto więc założe- kilkumiesięczne kursy dla dowódców pluto- nie, że zdecydowane działania zaczepne nów! Stalinowskie czystki doprowadziły nie przeciwnik rozwinie dopiero 15 dnia wojny i tylko do spadku ogólnego poziomu szkole- że najprawdopodobniej poprzedzi je wypo- nia kadry oficerskiej, było jej także zbyt ma- Strona 9 to - w chwili wybuchu wojny w wojskach lą- "STALIN NIE CHCIAŁ UWIERZYĆ" dowych braki sięgały 15%, a w wojskach pancernych nawet 36%. Według niektórych historyków zachod- Błędna okazała się również decyzja o nich rząd ZSRR otrzymał w okresie kilku zwolnieniu jesienią 1940 r. do rezerwy rocz- miesięcy poprzedzających wybuch konfliktu nika żołnierzy, którzy odbyli już służbę woj- kilkadziesiąt sygnałów świadczących niezbi- skową. Na jego miejsce przyjęto nowy rocz- cie o niemieckich przygotowaniach do ataku nik poborowych, który do czerwca 1941 r. na ZSRR. Informacje napływały z różnych mógł odbyć tylko początkowe przeszkolenie. stron, m.in. z sieci informacyjno-wywiadow- Dopiero w połowie maja 1941 r., w związku czej, która była niezwykle pewna, a obok ka- z nową decyzją o zwiększeniu stanów Armii drowych pracowników wywiadu opierała się Czerwonej, zaczęły napływać do jednostek na licznych sympatykach i członkach partii Okręgu Kijowskiego nowe uzupełnienia, komunistycznych i lewicowych, działających złożone z rezerwistów. Powstała sytuacja, w w poszczególnych państwach. Już jesienią której wybuch wojny zastał część nowotwo 1940 r. dotarły do Moskwy przez Szwajcarie rzonych jednostek w fazie formowania, pierwsze informacje o planie "Barbarossa". szkolenia i wyposażenia. Ich źródłem był jeden z oficerów niemiec- Szczególnie dużo kłopotów powstało w kiego Sztabu Generalnego. W maju 1941 r, trakcie formowania korpusów zmechanizo- Richard Sorge - szpieg działający w Tokio - wanych. Brak było nowoczesnego sprzętu poinformował Moskwę o treści rozmowy bojowego, zwłaszcza czołgów. Co prawda Hitlera z japońskim ambasadorem Oshimą, etat radzieckiego korpusu zmechanizowane- w której Fiihrer potwierdził chęć zniszcze- go przewidywał wyposażenie go w 1031 czoł- nia ZSRR. W kolejnym meldunku Sorge gów, w tym 126 KW i 420 T-34, była to jed- przekazał nawet dokładną datę ataku - 22 nak tylko teoria. W ośmiu korpusach zme- czerwca! chanizowanych Okręgu Kijowskiego Informacje agenturalne były potwierdza- znajdowało się w czerwcu 1941 r. zaledwie ne przez pograniczników. Już 20 kwietnia kilkaset czołgów KW i T-34, m.in. w 8 1941 r. Ukraiński Okręg Wojsk Pogranicza KZmech około 170, w 15 KZmech - 135, a alarmował władze zwierzchnie o intensyw- w 9 i 19 KZmech - 163 wozy tego typu. Siłą nych przygotowaniach wojennych wzdłuż rzeczy większość sprzętu pancernego musia- granicy niemiecko-radzieckiej i na obszarze ły stanowić czołgi starszych typów, głównie Węgier. BT i T-26. Niewystarczające były dostawy Systematycznie wzrastała ilość lotów sprzętu artyleryjskiego, zwłaszcza dział rozpoznawczych, dokonywanych przez sa- ppanc i plot. Brakowało samochodów i ciąg- moloty Luftwaffe. Od stycznia do czerwca ników artyleryjskich. 1941 r. naruszyły one 152 razy przestrzec Zbliżone problemy nie ominęły także powietrzną ZSRR. niektórych dywizji piechoty należących do Ostrzeżenia płynęły także kanałami dy- armii osłonowych. Nie wszędzie zakończono plomatycznymi. W marcu 1941 r. zastępca organizację drugiego etatowego pułku arty- sekretarza stanu USA Sumner Welles poin- lerii. Tak jak i w wojskach pancernych bra- formował oficjalnie rząd radziecki o tym, że kowało przewidzianych etatem ilości dział w kolejnym celem dywizji Wehrmachtu jesl dywizjonach artylerii plot i artylerii ppanc. ZSRR. W kwietniu 1941 r. brytyjski amba- Lotnictwo okręgu stanowiło pod wzglę- sador w Moskwie Cripson przekazał ludo- dem ilości poważną siłę. Jednak samoloty wemu komisarzowi spraw zagranicznych najnowszych typów stanowiły tylko kilkana- Mołotowowi informacje o ruchach niemiec- ście procent ogólnej liczby maszyn bojowych. kich wojsk w Polsce. Ponadto, co raczej trudno usprawiedliwić, Najbardziej niewiarygodne zdarzenie w piloci odbyli w większości zaledwie po kilka historii dyplomacji nastąpiło w kwietniu godzin lotów na nowych samolotach. Wiel- 1941 r. Niemiecki ambasador w Moskwie kim minusem był brak w Okręgu Kijowskim Schulenburg, będący gorącym zwolenni- wystarczającej liczby lotnisk zapasowych i kiem dalszej współpracy niemiecko-radziec- polowych, w rezultacie czego duża ilość ma- kiej, poinformował o zamiarach Hitlera za- szyn została skupiona na niewielu lotniskach. stępcę ludowego komisarza spraw wewnę- Musiało to doprowadzić do znacznych strat trznych Diekanozowa! Czyn ten w wyniku niespodziewanych nalotów, jakie kwalifikował się jednoznacznie jako zdrada miały miejsce pierwszego dnia wojny. stanu. Postawa Schulcnburga była tak za 10 Strona 10 SKŁAD SPECJALNEGO KIJOWSKIEGO OKRĘGU WOJSKOWEGO w dniu 22 czerwca 1941 r. - d-ca gen płk M.Kirponos 5 Armia - d-ca gen.mjr Potapow: - 22 KZmech. (19, 41 DPanc, 215 DZmech.), - 15 KPiech. (45, 62 DP), - 27 KPiech. (87, 124, 135 DP), 6 Armia - d-ca gen. lejl. J.N.Muzyczenko: - 4 KZmech. (8, 32 DPanc, HI DZmech), - 6 KPiech. (41, 97, 159 DP), - 3 DKaw., 26 Armia - d-ca gen.lej. F.J.Kostienko: - 8 KZmech (12, 34 DPanc, 7 DZmech). - 8 KPiech. (72 DGór, 97, 99 DP), 12 Armia - d-ca gen.mjr P.G.Poniedielin: - 16 KZmech, (15, 44 DPanc, jedna dyw. zmech.), - dwa korp. piech. (sześć dyw. piech.). Łącznie w składzie I-go nutu wojsk okręgu znajdowało się 30 dywizji, w tym: 8 dywizji pan­ cernych, 4 dywizje zmechanizowane, 17 dywizji piechoty i 1 dywizja kawalerii. W skład odwodów wchodziły: 9, 15, 19, 24 KZmech, 31, 36, 37, 49, 55 KPiech i 5 KKaw. W korpusach tych znajdowało się 28 dywizji, w tym 8 dywizji pancernych, 4 dywizje zmechanizo- wane, 15 dywizji piechoty i 1 dywizja kawalerii. W skład okręgu wchodził również 2 KPow-Des (3 brygady). Artyleria liczyła 5 brygad ppanc, 35 pułków, 4 samodzielne dywizjony artylerii wielkiej mocy i 8 samodzielnych dywizjonów plot. Siły lotnicze okręgu składały się z 10 dywizji lotniczych i 2 pułków lotnictwa rozpoznawczego. W skład okręgu wchodziły także oddziały wojsk inżynieryjnych, łączności itp. skakująca, że Diekanozow uznał ją za pro- ściśle warunków paktu o nieagresji". Skutki wokację polityczną ze strony części niemiec- lego komunikatu były fatalne, nastąpiło kiej generalicji. Później, w miarę upływu ogólne zdezorientowanie, część kadry ofi- czasu, prawdopodobnie coraz bardziej cerskiej Armii Czerwonej uznała, że nie ist- uświadamiano sobie realną groźbę wojny i nieje bliska groźba wojny. Dopiero w ostat- możliwej klęski ZSRR. Świadomość braku nich godzinach przed niemieckim atakiem, gotowości własnych sił działała paraliżująco, kiedy groźne informacje napływały jedna za stąd dążenie do uniknięcia wojny za wszelką drugą, Stalin zezwolił postawić jednostki za- cenę. Przejawiło się to m.in. w ogromnej chodnich okręgów wojskowych w stan goto- ostrożności w polityce obronnej państwa, wości bojowej. Odpowiednia dyrektywa lu- unikaniu czegokolwiek, co mogłoby dać dowego komisarza obrony marszałka Timo- Niemcom pretekst do wojny. szenki dotarła do sztabów okręgów W dniu 14 czerwca 1941 r. agencja wojskowych - w tym oczywiście i Okręgu Ki- TASS opublikowała komunikat stwierdzają- jowskiego - około godziny 1:05 w dniu 22 cy, że: "szerzone przez prasę zagraniczną, czerwca. O godzinie 2:25 analogiczne dyre- szczególnie angielską, wiadomości o bliskim ktywy skierowali dowódcy okręgów do pod- początku wojny między ZSRR a Niemcami ległych im armii. Było to jednak za późno i są zmyślone i nie mają żadnych podstaw, bo- do wielu dywizji osłonowych rozkazy dotarł) wiem tak Niemcy jak i ZSRR przestrzegają już po wybuchu wojny... 12 Strona 11 Kolumna wojsk niemieckich na Ukrainie lałem 1941 roku Działko przeciwpancerne PAK 35/36 kal. 37 mm podczas operacji "Barha- rossa" 14 Strona 12 Hitler i Miissolini studiują w otoczeniu niemieckiej generalicji sytuację militarną na froncie wschodnim latem 1941 roku Odpoczywający niemieccy moto- cykliści latem 1941 roku Strona 13 czeniem ognia artyleryjskiego do natarcia na pierwszych godzinach wojny odnieśli strażnice graniczne ruszyły niewielkie nie- istotne sukcesy. W ręce XXXXVII1 KZmech mieckie grupy szturmowe. Warto wspo- wpadł ważny most na Bugu pod Sokalem mnieć, że niekiedy pogranicznicy, mimo bra- Wchodzące w skład tego korpusu 57 i 75 ku broni ciężkiej, bronili się zaskakująco DP włamały się w linie umocnień granicz- długo. Przykładowo żołnierze 13 strażnicy nych. Jak twierdzą źródła niemieckie, wiele granicznej oddziału z Włodzimierza Wołyń- bunkrów było najnowszej konstrukcji ni- skiego walczyli aż do 1 lipca. Oczywiście dla sko umieszczone otwory strzelnicze utrud- całościowego obrazu walk nie miało to wię- niały prowadzenie do nich ognia na wprost kszego znaczenia.-. trzypiętrowe schrony pozwalały załogą Główne uderzenia lewego skrzydła Gru- schodzić w głąb w trakcie ciężkiego ostrzału py Armii "Południe", wykonywane przez jed- a w przypadku szturmu piechoty ponownie nostki 6 Armii i 1 Grupy Pancernej w kie- zająć stanowiska bojowe. Niektóre z tych runku Sokal-Dubno, trafiło dokładnie w bunkrów broniły się jeszcze długo. Jednak styk radzieckich 5 i 6 Armii. nie zmieniło to faktu, że w wyłom weszła Na kierunku głównego natarcia Niemcy niemiecka 11 DPanc. Zgodnie z. rozkazem dysponowali bardzo dużą przewagą, zarówno gen. Kleista uderzyła ona w kierunku Ra- liczebną jak i w technice wojennej. Już w dziechowa. Dowódca radzieckiej 6 Armii nie 16 Strona 14 Czołgi 11 DPanc ze składu 1 Gr. Panc. podczas walk na Wołyniu w 1941 r. zdając sobie zapewne sprawy z rozmiarów zowanymi, całym lotnictwem frontowym i zagrożenia, rozkazał o godzinie 15:00 do- lotnictwem bombowym dalekiego zasięgu, wódcy 4 KZmech kontratakować w rejonie uderzyły zbieżnie na Lublin, okrążyły i zni- włamania siłami tylko dwóch batalionów szczyły zgrupowanie uderzeniowe wroga, i czołgów i jednego batalionu piechoty! Nie do 24 czerwca opanowały rejon Lublina! mogło to oczywiście przynieść pożądanych Było to nierealne, inicjatywa należała do rezultatów. Do końca dnia jednostki strony niemieckiej, a dowództwo frontu mu- XXXXVIII KZmot wdarły się w głąb obro- siało myśleć nie o zdobyciu Lublina lecz o ny radzieckiej na 20 km. Sukces odniósł tak- zlikwidowaniu wyłomu we własnych liniach że nacierający bardziej na południe obronnych. XXXXIV KA - zdobył on kolejny most na Gen. Kirponos zdecydował się zorgani- Bugu koło Kryslynopola. zować przeciwuderzenie siłami 5 i 6 Armii Mniej pomyślnie dla Niemców wyglądały (w tym należącymi do nich 4 i 22 KZmech), rezultaty walk w dniu 22 czerwca w pasie wzmocnionymi 8 KZmech ze składu 26 Ar- natarcia 17 Armii. Nie tylko nie odnotowa- mii oraz należącymi do odwodów frontu no tu większych sukcesów, ale ponadto duże korpusami: 9, 15, 19 KZmech i 31, 36, 37 straty poniosły jednostki piechoty szturmu- KPiech. Największy problem stwarzał fakt, jące fortyfikacje Ruskorawskiego i Przemy- że korpusy rozmieszczone były w dużej od- skiego Rejonu Umocnionego. ległości, nic tylko od siebie, ale również od Wraz z wybuchem wojny Specjalny Kijo- przewidzianych kierunków natarcia. Dla ze- wski Okręg Wojskowy przemianowano na środkowania ich i przygotowania natarcia Front Południowo-Zachodni. Jego dowódcą potrzeba było dużo czasu, którego zabrakło. został automatycznie gen. Kirponos. Wie- Wykorzystanie znajdujących się najbliżej czorem do sztabu frontu nadeszła z Moskwy granicy 4 i 22 KZmech było utrudnione, po- dyrektywa nr 3 ludowego komisarza obrony. nieważ już pierwszego dnia wojny zostały Marszałek Timoszenko z całkowitym bra- one zaangażowane w walki obronne w pa- kiem poczucia rzeczywistości przeceniając sach swoich armii. własne siły, zażądał by 5 i 6 Armie, wsparte Ostatecznie rankiem 23 czerwca gen. przynajmniej pięcioma korpusami zmotory- Kirponos mógł rzucić do kontrataku tylko 17 Strona 15 18 Strona 16 Niemieckie transportery opancerzone SdKfz 251/1 mijające płonący czołg radziecki BT-7. Zwraca uwagę fakt, że transportery wyposażone są w uchwyty do wyrzutni niekierowanych pocisków rakietowych niektóre jednostki 4 i 15 KZmech. Otrzyma- nowe pojazdy z uzbrojeniem umieszczonym ły one zadanie zniszczenia sokalsko-krystno- w 5 wieżach (w głównej działo kał. 76,2 mm polskiego zgrupowania przeciwnika. W ten i 2 km-y, w czterech pomocniczych 2 działka sposób rozpoczęła się największa w począt- kal. 45 mm i 4 km-y) i załogą liczącą 11 lu- kowym okresie bitwa wojsk pancernych. dzi! W okresie międzywojennym czołgi te Trwała ona ok. tygodnia, a uczestniczyły w stanowiły chlubę Armii Czerwonej, uczest- niej z obu stron coraz większe siły - łącznie niczyły we wszystkich najważniejszych defi- ponad 4000 czołgów! ladach wojskowych. W 1941 r. były już jed- W dniu 23 czerwca główny ciężar walk z nak przestarzałe: wielka masa i rozmiary niemieckimi czołgami na przedpolach Ra- wpływały negatywnie na manewrowość i dziechowa spadł na 10 DPanc. Dysponowała prędkość maksymalną (28-30 km/h). Inną ona poza czołgami starych typów także oko- wadą T-35 było zbyt słabe opancerzenie. ło 100 wozami T-34 i KW. Doszło do pier- Jednak 8 KZmech nie mógł nacierać ra- wszych pancernych bojów spotkaniowych. no 24 czerwca. Zgodnie z wcześniejszymi Walki miały bardzo zacięty charakter, jed- rozkazami podążał on bowiem do rejonu na nak ostatecznie oddziały czołgów i piechoty wschód od Jaworowa i dotarł tam zanim je- zmotoryzowanej 10 DPanc, nie wsparte szcze jego dowództwo otrzymało nowy roz- przez własną artylerię ciągle znajdującą się kaz. Był już wieczór 23 czerwca i korpus do- w marszu, musiały ustąpić z pola walki. piero rankiem kolejnego dnia mógł rozpo- Wieczorem 23 czerwca jednostki niemiec- cząć nowy przemarsz. Drogi były kiego XXXXVIII KZmot wkroczyły do Ra- "zakorkowane" przez inne jednostki. Stale dziechowa i Beresteczka. rosły straty własne i to mimo braku konta- Dowództwo Fontu Płd.-Zach. wydało ktu bojowego z przeciwnikiem. W marszu rozkaz, by rano 24 czerwca zaatakowały nie- kolumny korpusu były bombardowane przez miecki klin pancerny dywizje 8 KZmech. Luftwaffe. Tak się zresztą działo od pier- Przed wojną był to jeden z najlepszych kor- wszych godzin wojny, m.in. 22 czerwca nalo- pusów Okręgu Kijowskiego. W dniu 21 ty praktycznie wyeliminowały z linii wspo- czerwca dysponował on 932 czołgami, w tym mniany już batalion czołgów ciężkich T-35. 170 T-34 i KW. W 67 pułku czołgów 34 Wiele wozów bojowych korpusu musiano DPanc. znajdował się batalion czołgów cięż- pozostawić po drodze z powodu awarii tech- kich T-35 (49 wozów). Były to ponad 50-to- nicznych lub niewystarczającej ilości paliwa! 19 Strona 17 W tej sytuacji w dniu 24 czerwca na umocnienia w rejonie Rawy Ruskiej. Nie- wschód od Radziechowa przeciwko dywi- wiele pomagały naloty bombowe i silny zjom gen. Kleista walczył samotny 15 ogień artyleryjski. Sięgnięto w tej sytuacji KZmech. Niemcy rozwijając powodzenie po czołgi Pz.Kpfw. II/FI/, wyposażone w mio- wprowadzili do walki już cztery dywizje pan- tacze płomieni. Jednak sukcesów nie było w cerne (11, 13, 14 i 16 DPanc). Na styku ra- dalszym ciągu. W 15 punktach rusko-ra- dzieckich 5 i 6 Armii powstała luka o szero- wskiego rejonu umocnionego, z których kości 50 km. każdy liczył po kilka żelbetonowych bun- Oczywiście zacięte walki toczyły się także krów, po 25 czerwca zniszczono zaledwie na innych odcinkach Frontu Płd.-Zach. Mało dwa i zablokowano następne cztery. Dopie- powodów do zadowolenia miał gen. von ro nocą z 26 na 27 czerwca w związku z Stuipnagel, dowodzący niemiecką 17 Armią. ogólną sytuacją i odwrotem 6 i 26 Armii Udało się mu co prawda w dniu 23 czerwca czerwonoarmiści opuścili nadgraniczne for- przerwać obronę radziecką na styku przemy- tyfikacje. skiego i rusko-rawskiego regionu umocnio- Równocześnie z odwrotem 6 i 26 Armii nego, ale jednocześnie jego dywizje poniosły z tzw. "występu lwowskiego", rozpoczęły wy- bardzo duże straty. Odnosi się to szczególnie cofywanie na wschód jednostki 12 Armii do jednostek szturmujących żelbetonowe rozmieszczone wzdłuż granicy z Węgrami. 2(T Strona 18 Strona 19 korpusy osiągnęły sukces - z północy i pół- nocnego-wschodu podeszły pod Dubno 19 KZmech i 36 KPiech. Szczęśliwie dla Niemców działania po- szczególnych radzieckich korpusów nie zo- stały skoordynowane, ich dowództwa nie zdołały nawiązać ze sobą łączności. W rejon walk 1 Gr.Panc. Niemcy rozpoczęli ściągać dodatkowe siły. Pod Dubno na pomoc pan- cernym dywizjom przerzucono 44, 75, 11 DP, a także 16 DZmot. Olbrzymią rolę w walkach odegrało niemieckie lotnictwo. Pa- nowało ono w powietrzu i stale bombardo- wało radzieckie wojska. Lotnictwo Frontu Płd.-Zach. nic było w stanie zapewnić osło- ny własnym jednostkom. Poniosło ono już olbrzymie straty - według danych radziec- kich tylko w ciągu trzech pierwszych dni wojny utracono 650 samolotów. Brama triumfalna wzniesiona przez Niemców w jed- W dniu 28 czerwca sytuacja zmieniał nym z zajętych miasteczek ukraińskich się już na korzyść wojsk niemieckich. Ra- czątkowo zanosiło się na duży sukces, m.in. dziecka 34 DPanc została odcięta od sił bardzo pomyślnie działał 8 KZmech. W cią- głównych 8 KZmech. Mimo rozpaczliwych gu pierwszego dnia walk przesunął się on o uderzeń 12 DPanc nie udało się już jej od 15 km w kierunku północno-wschodnim. blokować i do 2 lipca uległa ona zagładzie Wieczorem 27 czerwca radziecka 34 DPanc, Natarcie innych radzieckich korpusów - 15 dysponująca 150 czołgami, dotarła do płd. KZmech, 36 i 37 KPiech - nie uzyskały po- krańców Dubna. Wyszła ona w ten sposób wodzenia. Wojska 5 Armii, 9 i 19 KZmech na tyły niemieckiej 11 DPanc. Także i inne nie tylko nie mogły nacierać, ale musiały to- Szczątki spalonych samolotów myśliwskich I-15bis i samolotów rozpoznawczych R-5 na jednym z radzieckiech lotnisk po atakach w dniu 22.06.1941 22 Strona 20 Niemieccy saperzy rozminowywują zdobyty w nieuszko­ Przez rozminowany most przejeżdżają niemieckie dzonym stanie most na Horyniu czołgi dowodzenia Kl.Pz.Bf.Wg. z 11 DPanc czyć ciężkie walki obronne. Od 29 czerwca "KIERUNEK KIJÓW" wszystkie radzieckie korpusy przeszły do ob- W dniu 30 czerwca 1941 r. Naczelne rony. Jeszcze raz dowództwo frontu usiłowa- Dowództwo Armii Czerwonej rozkazało ło przejąć inicjatywę z rąk przeciwnika w wojskom Frontu Płd.-Zach. wycofanie się dniu 1 lipca. Z rubieży Łuck-Hoszcza w kie- na linie umocnień wzdłuż granicy państwo- runku na Dubno ruszyły 9, 19, 22 KZmech wej sprzed 17 września 1939 r. Decyzję tę oraz 27 KPiech. Jednak i to natarcie zostało podjęto głównie w wyniku wyjątkowo nie- przez Niemców powstrzymane. pomyślnego wyniku walk toczonych na Bia- Wojska Frontu Płd.-Zach. nie zdołały łorusi przez wojska Frontu Zachodniego. zniszczyć 1 Gr.Panc. gen. von Kleina. Nie Już w dniu 28 czerwca 3 DPanc ze składu zlikwidowano także włamania na styku 5 i 6 Grupy gen. Guderiana osiągnęła rejon Bo- Armii. Udało się co prawda zadać przeciw- brujska. Obawiano się, że dywizje nikowi bolesne straty, ale kosztem wielo- 2 Gr.Panc. mogą uderzyć na południe i krotnie wyższych strat własnych. Według da- >wyjść w rezultacie tego na tyły wojsk Fron- nych radzieckich korpusy zmechanizowane tu Płd.-Zach. Jednocześnie duże obawy bu- utraciły przeciętnie 25% stanów liczebnych. dziła wielka koncentracja sił niemiecko-ru- Straty w czołgach były przerażające. Według muńskich na obszarze północno-wschodniej Niemców tylko XXXXVIII KPanc zniszczył Rumunii. Podjęcie przez nie bardziej do 1 lipca ponad 600 radzieckich czołgów. aktywnych działań mogło doprowadzić z Pozytywnym natomiast czynnikiem dla stro- kolei do głębokiego oskrzydlenia wojsk ny radzieckiej było uwikłanie niemieckiej gen. Kirponosa z południa. 1 Gr.Panc. w kilkudniowe ciężkie walki. W nocy z 1 na 2 lipca wojska Frontu Uniemożliwiło to wyjście jej dywizji w wolną Płd.-Zach. rozpoczęły wycofywanie się na przestrzeń operacyjną i okrążenie wycofują- rubież Korosteń - Nowogród Wołyński - cych się z tzw. "występu lwowskiego" jedno- Szepietówka - Starokonstantynów - Płoski- stek 6 i 26 Armii. rów: miały ją osiągnąć do 9 lipca. Skrócenie 23