str 1 Adam K. Majczak C~ ~- w 48 godzin INTERSOFTLAND WARSZAWA 1993 str 2 ~ Copyright by Adam K. Majczak Wszelkie prawa zastrze�one �adna cz�� tej pracy nie mo�e by� powielana, czy rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek spos�b, b�d� elektroniczny, b�d� mechaniczny, w��cznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na ta�my lub przy u�yciu innych system�w, bez pisemnej zgody wydawcy. ISBN 83-85515-33-X ~ by INTERSOFTLAND WARSZAWA 1993 r. Podpisano do druku w kwietniu I993 r Druk uko�czono w maju 1493 r. �amanie: STAND's, tel. 665-58-33 Druk i oprawa: Papcr & Tinta, Warszawa, ul. Klaudyny 32 str 3 Gor�ce podzigkowania dla Nonny, bez pomocy i cierpliwo�ci kt�rej niniejsza ksi��ka nigdyby nie powsta�a. Adam Majczak str 4 Zastrze�one znaki towarowe i handlowe: Turbo C, Turbo C + + , Turbo Pascal, TASM, BASM, Turbo Vision, ObjectVision, ObjectWindows s� zastrze�onymi znakami firmy Borland International Inc. SCO C+ + jest zastrze�onym znakiem handlowym firmy The Santa Cruz Operation. Windows i Microsoft C jest zastrze�onymi znakami handlowym firmy Microsoft Corp str 5 Spis tre�ci Wprowadzenie . . 6 OD AUTORA czyli dla kogo i po co jest ta ksi��ka Konwencja zastosowana w niniejszej ksi��ce . Jak korzysta� z niniejszej ksi��ki . . . . Czg�� I. Klasyczny jgzyk C . . . 9 LEKCJA 1. Co o "C" ka�dy wiedzie� powinien . 11 LEKCJA 2. G��wne menu i inne elementy IDE . . 19 LEKCJA 3. Jeszcze o IDE Turbo C+ + . . 26 LEKCJA 4. Z czego sk�ada si� program . . . LEKCJA 5. Jakich s��w kluczowych u�ywa Turbo C+ + LEKCJA 6 Jakie operatory stosuje Turbo C+ + . LEKCJA 7. Jak deklarowa� zmienne. Co to jest pointer? . LEKCJA 8. Pointery i tablice w "C' LEKCJA 9. Jak tworzy� w programie p�tle i rozga��zienia LEKCJA 10. Jak tworzy� i stosowa� struktury 104 LEKCJA 11. Jak pos�ugiwa� si� funkcjami . . 114 Czg�� II. OOP - Programowanie obiektowe w Turbo C+ + . . 132 LEKCJA 12. Operacje plikowe i wst�p do strumieni danych 135 LEKCJA 13. Pocz�tek programowania obiektowego - klasy i obiekty . . 147 LEKCJA 14. Manipulujemy obiektami . . . 157 LEKCJA 15. Funkcje wirtualne i polimorfizm . 168 LEKCJA 16. Jak zobaczy� obiekt . . . 181 DODATEK A. Troch� praktycznych porad 190 DODATEK B. Dla zaawansowanych i maj�cych ambitne plany . . 197 Spis literatury dodatkowej, szczeg�lnie zalecanej . . 207 B.W Kerninghan, D.M. Ritchie - "J�zyk C", WNT 1987 R. Wac�awek - "Turbo C v.2", Intersoftland 1990 J . Bielecki: "Od C do C+ + programowanie obiektowe w j�zyku C", WNT 1990 "Turbo C dla programist�w" WKi� 1989 5 str 6 Wprowadzenie OD AUTORA czyG dla kogo i po co jest ta ksi��ka Szanowny Czytelniku! Wiem z w�asnego do�wiadczenia, �e przedmowy, wst�py, zako�czenia, epilogi itp. s� cz�sto opuszczane (bo kto traci�by czas na takie dyrdyma�y?). Skoro jednak tu zajrza�e�, to zapewne uczyni�e� tak z co najmniej dwu powod�w: - Po pierwsze - aby upewni� si�, czy wybra�e� odpowiedni dla siebie podr�cznik. - Po drugie - aby uzyska� dodatkowe wskaz�wki, w jaki spos�b szybko i skutecznie, korzystaj�c z ksi��ki, sta� si� wprawnym programist�, pos�uguj�cym si� biegle j�zykiem C. Spr�buj� wi�c odpowiedzie� Ci na tak w�a�nie sformu�owane pytania. By� mo�e dzi� w�a�nie przyszed�e� do pracy i zasta�e� na swoim komputerze zainstalowany nowy kompilator j�zyka C. Tw�j szef chce, by Twoje programy by�y bardziej eleganckie i profesjonalne, bardziej skuteczne. Mo�ejeste� studentem, kt�rego za kilka miesi�cy czeka zaliczenie lub egzamin z informatyki (o kolokwiach po drodze nie wspomn�). Mo�e znasz ju� BASIC i PASCAL i chcesz wiedzie� dlaczego wi�kszo�� profesjonalnych programist�w na ca�ym �wiecie od kilku lat pos�uguje si� w�a�nie CiC++. Z ca�� pewno�ci� zechcesz: * Szybko zaznajomi� si� z dzia�aniem kompilatora Turbo C + + . * Okre�li�, jakie w�asno�ci j�zyka C pozwol� Ci tworzy� programy szybsze i bardziej skuteczne. B�dziesz potrzebowa� kr�tkiego, dobrego podr�cznika, kt�ry w prosty spos�b * wyja�ni Ci zasady tworzenia program�w w j�zyku C, * uchroni Ci� przed "odkrywaniem Ameryki", zapoznaj�c Ci� z gotowymi funkcjami, kt�re masz do dyspozycji jako u�ytkownik Turbo C + + . * pomo�e Ci zrozumie� angielsk� terminologi�, angielsko-j�zyczne nazwy i komunikaty. Kr�tko m�wi�c, potrzebna Cijest W�A�NIE TA KSI��KA: "C + + W 48 godzin!". "C+ + W 48 godzin!" - co to oznacza? Niniejsza ksi��ka przeznaczona jest dla czytelnik�w pragn�cych w szybki i pcosty spos�b opanowa� podstawy programowania w j�zyku C + + . W trakcie lekcji, z kt�rych �adna nie powinna zaj�� Ci wi�cej ni� 60 minut, szybko i �atwo opanujesz podstawowe umiej�tno�ci potrzebne Ci do tworzenia w j�zyku C + + program�w wykonuj�cych wszystkie typowe dzia�ania, pocz�wszy od prostych oblicze� i manipulowania tekstami, a� do programowania obiektowego. Je�li po maksimum godzinnej lekcji, drug� godzin� po�wi�cisz na zadania, w�asne eksperymenty i dociekania szczeg��w (diabe� podobno siedzi w�a�nie w szczeg�ach), a trzeci� godzin� na dok�adne przemy�lenie zagadnienia, to sp�dzisz nad tym kursem w�a�nie wymienione w tytule 48 godzin. 6 str 7 W ksi��ce opisano sposoby rozwi�zania wszystkich podstawowych i typowych zada�. Opracowane w prosty i przyst�pny spos�b lekcje pozwol� Ci uzyska� potrzebne umiej�tno�ci bez potrzeby d�ugich i uci��liwych �wicze� a tak�e bez konieczno�ci studiowania dokumentacji. Konwencja zastosowana w niniejszej ksi��ce Ksi��ka sk�ada si� z 16 lekcji. Ka�da zawarta w niniejszej ksi��ce lekcja zawiera dok�adn� instrukcj�, jak zredagowa�, skompilowa� i wykona� okre�lone programy przyk�adowe ilustruj�ce r�ne w�asno�ci j�zyka C. Instrukcja jest opracowana metod� KROK po KROKU, czyli STEP-by-STEP. W ko�cowej cz�ci lekcji znajdziesz kilka zada� do samodzielnego wykonania, kt�re powinny pom�c Ci nabra� wprawy w tworze- niu program�w w j�zyku C. Aby u�atwi� Ci orientacj�, zastosowano nast�puj�ce oznaczenia, sygnalizuj�ce w tre�ci ksi��ki niekt�re specyficzne fragmenty tekstu: - Wprowadzenie i wyja�nienie, - S�owniczek, czyli wyja�nienie poj�� i termin�w, - Program przyk�adowy ilustruj�cy dany mechanizm, wraz z komen- tarzem, - Zadanie/a do samodzielnego wykonania. - typowe b��dy i k�opotliwe sytuacje - komentarz i rady - Praktyczne rady, m.in. jak zrobi� to samo szybciej; str 8 Dodatkowo, niekt�re fragmenty tekstu wyr�niono przy pomocy innego kszta�tu czcionek: Komunikaty na ekranie Tekst pojawiaj�cy si� na ekranie b�dzie podawany w oryginal- nym brzmieniu angielskim a w nawiasie obok znajdziesz thimaczenie. Abort, Retry, Fail? (Zrezygnowa�, Jeszcze raz, Awaria ?). Klawisze Kombinacje klawiszy s�u��ce do wyboru opcji lub rozkazu z menu b�d� z okienka dialogowego uj�to w nawiasy kwad- ratowe. [Ctrl]-[Alt]-[Del). Jak korzysta� z niniejszej ksi��ki Autor radzi Ci przerabia� lekcje kolejno i w ca�o�ci, a� do uzyskania bieg�o�ci i swobody w poshxgiwaniu si� j�zykiem C + + . Je�li niekt�re zagadnienia s� Ci ju� znane, mo�esz oczywi�cie pomin�� kilka pocz�tkowy�h lekcji. Jakkolwiek post�pisz, zwr�� uwag� na DODATEK A, gdzie znajdziesz instrukcj�, jak zainstalowa� kompilator Turbo C + + na Twoim komputerze i odpowiedzi na najbardziej typowe pytania. Je�li zechcesz wiedzie� wi�cej... Je�li zechcesz wiedzie� wi�cej (mam nadziej�, �e ta ksi��ka stanie si� dla Ciebie pocz�tkiem wielkiej przygody z j�zykiem C) mo�esz si�gn�� do podr�cznik�w podanych w spisie literatury. Je�li jeste� "starym" u�ytkownikiem PC, to wymienione tam nazwiska Petera Nortona, Denisa Ritchie czy Jana Bieleckiego nie s� Ci zapewne ju� ca�kiem obce. str 9 Czg�� I. Klasyczny jgzyk C str 10 str 11 Lekcja 1 Co o C ka�dy wiedzie� powinien W trakcie tej lekcji poznasz sposoby rozwi�zania typowych problem�w wyst�puj�cych przy uruchomieniu Turbo C+ ~- . J�zyk C jest uniwersalnym, nowoczesnym j�zykiem programowania opracowanym przez Denisa M. Ritchie i Kena Thompsona dla systemu operacyjnego UNIX kom- puter�w PDP 11 Grmy Digital Equipment Corp. (USA). Za oficjalnego ojcaj�zyka C+ + uwa�any jest Bjarne Stroustrup a za dat� urodzin i nadania nazwy czyli "chrztu" C + + uznaje si� rok 1983. Wieloletnie ograniczenia COCOMu w dost�pie do nowoczesnej technolog� sprawi�y m. in., �e popularno�� UNIXa i C jest w Polsce do dzi� nieproporcjonalnie ma�a, a Basica, Pascala i DOSa nieproporcjonalnie du�a. Ale chyba ju� pora zacz�� odrabia� te straty. Ju� widz� Twoj� min�, Czytelniku i s�ysz� oburzenie (A co mnie obchodzi historia "komputerologii" i koligacyjki!). Ot� obchodzi, bo wynikaj� z niej pewne "grzechy pierworodne" j�zyka C, a dla Ciebie, szanowny Czytelniku - pewne wnioski praktyczne. Grzech Pierwszy: * Kompilatorj�zyka Cjest standardowym wyposa�eniem systemu operacyjnego UNIX. Skutki praktyczne: Ka�dy PC jest w momenc;ie zakupu (co cz�sto wchodzi w cen� zakupu komputera) wyposa�any w system operacyjny DOS - np. MS DOS 3.30 lub MS DOS 5.0. Standardowo w zestaw systemu MS DOS wchodzi interpreter j�zyka BASIC (BASICA, GWBASIC, Quick Basic itp.). Mo�esz wi�c by� pewien, �e je�li jest DOS, to musi by� i BASIC. Podobnie rzecz ma si� z C. Je�li jest na komputerze system UNIX/XENIX (za wyj�tkiem najubo�szych wersji systemu XENIX pozbawionych kompilatora C), to masz tam do dyspozycji kompilator C, za to BASICA prawie na pewno tam nie ma. Grzech drugi: * J�zyk C powsta� jeszcze zanim wymy�lono PC, DOS, GUI (Graficzny Interfejs U�ytkownika), Windows i inne tym podobne. Skutki praktyczne: I. W za�o�eniach tw�rc�w j�zyk C mia� by� szybki (i jest) i zajmowa� ma�o miejsca w pami�ci (bo �wczesne komputery mia�y jej bardzo ma�o!). Zawiera wi�c r�ne, niezrozumia�e dla nas z dzisiejszego punktu widzenia skr�ty. Np. to co w Pascalu czy Basicu wygl�da zrozumiale: i: = i + 1; (Pascal) 11 str 12 10 I = I + 1 lub inaczej N EXT I (Basic) to w j�zyku C wygl�da dziwacznie: i + + ; albo jeszeze dziwniej + + i; Tym niemniej zwr�� uwag�, �e w Pascalu zajmuje to 7 znak�w, w Basicu - 8 znak�w (spacja to te� znak!), a w C tylko 4. Inny przyk�ad: X = X + 5 (Basic, 5 znak�w), X: = X + 5 (Pascal, 6 znak�w), X + = 5 (C + + , tylko 4 znaki). Z takiej w�a�nie filozofii wynika i sama nazwa - najkr�tsza z mo�liwych. Je�li bowiem i + + mia�o znaczy� mniej wi�cej tyle samo co NEXT I (nast�pne I) to C + + znaczy mniej wi�cej tyle samo co "NAST�PNA WERSJA C". II. Jak zapewne wiesz, nie ma nic za darmo. W j�zyku C, podobnie jak w samochodzie wy�cigowym formu�y I, za szybko�� i skuteczno�� p�aci si� komfortem u�ytkownika. Konstrukcje stosowane w j�zyku C s� bardziej dostosowane do wygody komputera, ni� do wygody programisty. Co to oznacza w praktyce przekonasz si� w trakcie opracowywa- nia program�w. Grzech Trzeci (i chyba najci�szy): * Jest najlepszy. Ostro�niej - jest najch�tniej stosowanym narz�dziem profesjonalnych programist�w. Najpierw uzasadnienie. Aby nie wdawa� si� w rozwa�ania "O wy�szo�ci �wi�t Wielkiej Nocy nad �wi�tami Bo�ego Narodzenia" (przepraszam profesora J. T. Stanis�awskiego za nieautoryzowane zapo�yczenie) przytocz� jako argument tylko jeden fakt. Od kilku ju� lat na ca�ym �wiecie najwi�cej program�w pisanych jest w�a�nie w j�zyku C. Skutki praktyczne: Nauczywszy si� j�zyka C mo�esz nie ba� si� ani systemu UNIX/XENIX, ani komputer�w RISC i stacji roboczych, ani du�ych komputer�w klasy mainframe. J�zyk C dos�u�y� si� bowiem ogromnej ilo�ci tzw. implementacji czyli swoich odmian, przeznaczonych dla r�nych komputer�w i dla r�nych system�w operacyjnych. Z Grzechu Trzeciego (cho� nie tylko) wynika tak�e po�rednio Grzech Czwarty. J�zyka C Grzech Czwarty - ANSI C, C, C + + , czy Turbo C, czyli ma�a wie�a BABEL. Nie jestem pewien, czy "wie�a BABEL" jest okre�leniem trafniejszym ni� "kamie� filozoficzny", b�d� "perpetuum mobile". To co w ci�gu ostatnich lat sta�o si� zj�zykiem C ma co� wsp�lnego z ka�dym z tych utopijnych symboli. A w du�ym uproszczeniu by�o to tak. Podobnie, jak mechanikom od zarania dziej�w marzy�o si� perpetuum mobile, tak informatykom zawsze marzy�o si� stworzenie jednego SUPER-UNIWERSALNEGO j�zyka programowania. Takiego, kt�ry My�by zupe�nie niezale�ny od sprz�tu tzn., aby program napisany w takim j�zyku m�g� by� przeniesiony BEZ �ADNYCH ZMIAN na dowolny komputer I DZIA�A�. Do takiej roli pretendowa�y kolejno FORTRAN, Algol a potem przy�z�a pora i na C. Gdyby informatycy nie okazali si� zbyt zach�anni, mo�e co� by z tego wysz�o. Ale, jak to w �yciu, programi�ci (podobnie jak �ona rybaka z bajki O rybaku i z�otej rybce) chcieli wszystkiego naraz: l2 str 13 * �eby program da� si� przenie�� na komputer innego typu i dzia�a�, * �eby dzia�a� szybko i optymalnie wykorzystywa� sprz�t, * �eby umia� wszystko, co w informatyce tylko wymy�lono (tj. i grafika i obiekty i rekordy i obs�uga peryferii i...). I sta�o si�. W pomy�lanym jako uniwersalny j�zyku zacz�y powstawa� odmiany, dialekty, mutacje, wersje itp. itd. Je�li C nie jest Twoim pierwszym j�zykiem, to z pewno�ci� zauwa�y�e� Czytelniku, �e pomi�dzy GW Basic a Quick Basic s� pewne drobne r�nice. Podobnie Turbo Pascal 6.0 troch� r�ni si� od Turbo Pascala 5.0. Mimo to przyk�ad poni�ej pewnie Ci� troch� zaskoczy. Dla zilustrowania skali problemu przedstawiam poni�ej dwie wersje TEGO SAMEGO PROGRAMU napisanego w dwu r�nych wersjach TEGO SAMEGO J�ZYKA C. Program pierwszy (1) pochodzi z ksi��ki [2] Kerninghana i Ritchiego "J�zyk C" natomiast drugi (2) z artyku�u "Nowe metody programowania obiektowego..." [10]. Obydwa programy robi� dok�adnie to samo. Maj� za zadanie wypisa� na ekranie napis "HELLO WORLD" (czyli "cze�� �wiecie!"). Program ( 1 ) main() printf("HELLO WORLD\n"); Program (2) /*UWAGA: Turbo C+ + tego "nie strawi!" nie ma OI/oi.H !*/ ~include < OI/oi.H > void main (int argc, char **argv) OI connection *conp; OI app~window *wp; OI static text *tp; if(conp=OI init( &argc, argv, "Test")) { wp=oi create app~window( "main",200,100,"Main"); wp->set layout( OI layout row ); tp = oicreatestatictext( "text", HELLO WORLD ); tp- > layout associated object( wp,l ,1,OI ACTIVE ); wp->set associated object( wp->root(), OI~DEF~LOC, OI DEF LOC, OI ACTIVE ); OI begin interaction(); oi fini(); C� za uderzaj�ce podobie�stwo, prawda? Ale �arty na bok. Je�li zaistniejejaki� problem, to zawsze mamy co najmniej trzy wyj�cia. Mo�emy: 1. Udawa�, �e go nie ma. Tak post�puje wielu autor�w podr�cznik�w na temat C. 2. Krzycze�, �e nam si� to nie podoba, bo to BEEE. Mamy pe�ne prawo obrazi� si� i wr�ci� do Basica. 13 str 14 3. Spr�bowa� porusza� si� w tym g�szczu. Wyj�cie trzecie ma jedn� wad� - jest najtrudniejsze, ale i efekty takiego wyboru s� najbardziej obiecuj�ce. Skoro wybra�e� wyj�cie trzecie, spr�bujmy zrobi� pierwszy krok w tej "d�ungli". Wyja�nijmy kilka nazw, poj�� i zasad gry obowi�zuj�cych w tym obszarze. W businesie komputerowym, jak i wsz�dzie gdzie indziej chodzi o pieni�dze. Dop�ki pieni�dzmi p�aci si� za sprz�t (czyli po angielsku "HARDWARE") - wszystko jest oczywiste. Ale w komputerach stosunkowo ma�o warta jest mied�, stal, plastik, a nieproporcjonalnie du�o - MY�L TECHNICZNA. Ta my�l nazywa si� r�nie - SOFTWARE, KNOW HOW, bardziej swojsko - licencja, patent, wynalazek, czy w�asno�� intelektualna. Finansowo-prawn� form� ochrony s� patenty, prawa autorskie, znaki handlowe i towarowe. Wykaz zastrze�onych znak�w i nazw towarowych i hand- lowych, na kt�re si� powo�uj�, wypisa�em na pocz�tku ksi��ki. Z lektury takiego spisu wynika np. kto liczy si� w danej bran�y i o czym b�dzie ksi��ka. By� mo�e nie zwr�ci�e� na to uwagi, wi�c przytocz� niekt�re nazwy wraz z kr�tkim wyja�nieniem jeszcze raz. SCO C + + Kompilator j�zyka C wzbogacony o mo�liwo�ci programowania obiektowego, prze- znaczony dla systemu UNIX. Producent: The Santa Cruz Operation. ANSI C Standardj�zyka C opracowany w Ameryka�skim Narodowym Instytucie Standard�w (w skr�cie ANSI). To ten od ANSI.SYS, poznajesz? Microsoft C Kompilator j�zyka C dla komputer�w PC opracowany przez firm� Microsoft Corp., nazywany czasem w skr�cie MS C. Borland Turbo C Popularny kompilator j�zyka C dla PC pracuj�cych w systemie DOS. Szczeg�lnie popularna w Polsce jest wersja Turbo C 2.0. Borland Turbo C + + Kompilator j�zyka C firmy Borland Int. wzbogacony o mo�liwo�ci programowania obiektowego. Jak pewnie zauwa�y�e�, tak si� jako� przyj�o, �e C+ + oznacza te wersje kom- pilator�w, kt�re posiadaj� mo�liwo�ci programowania obiektowego. Nie jest to jedyna r�nica. C + + wyposa�ony jest w mo�liwo�� nadawania nowych znacze� operatorom i funkcjom (ang. overloading), co umo�liwia rozbudow� istniej�cych starszych pro- gram�w pisanych w "zwyk�ym" C. C+ + by� pocz�tkowo nazywany "C z klasami". Dla ujednolicenia j�zyka C decyduj�ce znaczenie ma istnienie standardu ANSI C, z kt�rym zar�wno Borland Turbo C + + , jak i Microsoft C s� w bardzo du�ym stopniu godne (po wybraniu odpowiedniej opcji programu konfiguruj�cego mo�na uzyska� 100 /o zgodno�ci ze standardem ANSI C). Bjarne Stroustrup i ANSI w 1990 roku wprowadzili standard ANSI C + + 2.1 z kt�rym zgodne s� najnowsze wersje Turbo C + + 3.0 oraz Microsoft C + + 7. Poniewa� jednak ta ksi��ka ma w za�o�eniu autora pretendowa� raczej do roli "elementarza C+ + " ni� "encykloped� C+ + ", ogranicz� si� tu tylko do zasygnalizowania tego zagadnienia bardziej dociekliwym Czytelnikom. W niniejszej ksi��ce zajmiemy si� kompilatorem Borland Turbo C + + w jego wresji podstawowej 1.0, jest to bowiem najpopularniejszy (obok starszej wersji Borland Turbo 14 str 15 C 1.5/2.0) w Polsce kompilatorj�zyka C przeznaczony dla komputer�w IBM PC. Nie bez znaczenia dla tej decyzji by� tak�e fakt, �e Turbo C i Turbo C+ + bez konflikt�w wsp�pracuj� z pakietami: * Turbo Pascal 6.0; * Turbo Assembler 2.0; * Turbo Debugger; * Turbo Profiler, Turbo Vision, ObjectVision i in. produktami ze stajni Borlanda popularnymi w�r�d polskich programist�w. Je�li Tw�j szef wybra� Microsoft C/C + + , nie martw si�. Po dokonaniu kosmetycznych zmian, wszystkie programy dadz� si� uruchomi�. I jeszcze jeden czynnik, kt�ry mo�e sta� si� Twoim, czytelniku atutem. Je�li znasz ju� Turbo Pascal firmy Borland Int. to zwr�� uwag�, �e wiele funkcji zaimplementowanych w Turbo Pascal 5.5-7.0 ma swoje odpowiedniki w Turbo C + + . Odpowiedniki te zwykle dzia�aj� dok�adnie tak samo, a r�ni� si� najcz�ciej nieznacznie pisowni� nazwy funkcji. Wynika to z "lenistwa". Firmie Borland Int. nie chcia�o si� wymy�la� od nowa tego, coju� sprawdzi�o si� wcze�niej i do czego przyzwyczaili si� klienci! I odwrotnie. Poznawszy Turbo C+ + z �atwo�ci� zauwa�ysz te same funkcje w Turbo Pascalu. A teraz do roboty. Zaczynamy Jak korzysta� z Turbo C~- ~- UWAGA: Z A N I M rozpoczniesz prac� z dyskietk� do��czon� do niniejszej ksi��ki radzimy Ci przy pomocy rozkazu DISKCOPY, np. DISKCOPY A: A: lub DISKCOPY B: B: SPORZ�DZI� ZAPASOW� KOPI� DYSKIETKI. Unikniesz dzi�ki temu by� mo�e wielu k�opot�w, kt�rych mo�e Ci narobi� np. przypadkowy wirus. Dyskietka jest Typu DSDD -- o pojemno�ci 360 KB. URUCHOMIENIE TURBO C+ + . Aby uruchomi� Turbo C+ + powiniene� w linii rozkazu po DOS'owskim znaku zach�ty (zwykle C > lub C:\ > ) wyda� polecenie: TC i nacisn�� [Enter]. Je�li Tw�j komputer odpowiedzia� na to: Bad command or file name to: * na Twoim komputerze nie ma Turbo C + + ; ROZWI�ZANIE: Zainstaluj Turbo C+ + (patrz DODATEK). * w pliku AUTOEXEC.BAT nie ma �cie�ki dost�pu do katalogu, w kt�rym za- instalowany jest Turbo C + + . 15 str 16 ROZWI�ZANIE: 1. Zmieni� bie��cy katalog (i ewentualnie dysk) na odpowiedni, np.: D: [Enter] CD D:\TC\BIN[Enter]. Albo 2. Ustawi� �cie�k� dost�pu przy pomocy rozkazu: PATH C:\TC\ B I N (lub D:\TC\BINstosownie do rozmieszczenia plik�w na Twoim komputerze; najlepiej zasi�gnij rady lokalnego eksperta). NIE CHCE USTAWI� �CIE�KI? Musisz pozby� si� "na chwil�" programu NC. Naci�nij [F 10] - Quit i potwierd� przez [Y) lub [Enter]. Po ustawieniu �cie�ek mo�esz powt�rnie uruchomi� NC. Albo 3. Doda� do pliku AUTOEXEC.BAT dodatkow� �cie�k�. Jest to wyj�cie najlepsze. Na ko�cu linii ustawiaj�cej �cie�ki - np.: PATH C:\; C:\DOS; C:\NC; dodaj �cie�k� do Turbo C + + , np. : PATH C:\; C:\DOS; C:\NC; D:\TC\BIN; Za�atwi to problem "raz na zawsze". Po uruchomieniu komputera �cie�ka b�dzie odt�d zawsze ustawiana automatycznie. Je�li wybra�e� wariant trzeci, wykonaj prze�adowanie systemu [Ctrl]-[Alt]-[Del]. Teraz mo�esz wyda� rozkaz TC [Enter) Mam nadziej�, �e tym razem si� uda�o. I oto jeste�my w IDE Turbo C+ + . Je�li nie jeste� jedynym u�ytkownikiem Turbo C + + , na ekranie rozwinie si� ca�a kaskada okienek roboczych. Skonsultuj z w�a�cicielem, kt�re z nich mo�na pozamyka� a kt�re pliki mo�na skasowa� lub przenie�� na dyskietk�. Pami�taj primo non nocere - przede wszystkim nie szkodzi�! IDE = Integrated Development Environment, czyli Zintegrowane �rodowisko Uruchomieniowe. Bardziej prozaicznie - po��czony EDY- TOR i KOMPILATOR. Zapewne znasz ju� co� podobnego z Pascala lub Quick Basica. Od dzi� b�dzie to Twoje �rodowisko pracy, w kt�rym b�dziesz pisa�, uruchamia� i modyfikowa� swoje programy. 16 str 17 DISK FULL! Co robi�, je�li przy pr�bie uruchomienia Turbo C + + odpowiedzia� Ci: Disk fulll Not enough swap space. Program TC.EXE jest bardzo d�ugi. Je�li wydasz rozkaz DIR TC.EXE uzyskasz odpowied�, jak poni�ej: Volume in drive E has no label Volume Serial Number is 3F22-OFEB Directory of E:\TC\BIN TC EXE 87648005-04-90 1:OOa 1 file(s) 876480 bytes 1658880 bytes free Poniewa� plik TC.EXE nie mie�ci si� w 640 K pami�ci musi dokonywa� tzw. SWAPOWANIA i tworzy na dysku dodatkowy plik tymczasowy (ang. swap file). Na dysku roboczym Turbo C+ + musi pozosta� najmniej 300 KB wolnego miejsca. Je�li mo�esz, pozostaw na tym dysku nie mniej ni� 1 MB wolnego miejsca. U�atwi to i przyspieszy prac�. Tworzony tymczasowo plik roboczy wygl�da tak: Volume in drive D has no label Directory of D:\SIERRA TCOOOA SWP 26214412-13-92 5:42p (13-XII to dzi�l) 1 file(s) 262144 bytes 696320 bytes free UWAGA: Turbo C + + b�dzie pr�bowa� tworzy� plik tymczasowy zawsze w bie��cym katalogu, tzn. tym, z kt�rego wyda�e� rozkaz TC Wnioski praktyczne: * Lepiej nie uruchamia� Turbo C+ + siedz�c na dyskietce, poniewa� mo�e mu tam zabrakn�� miejsca na plik tymczasowy. * Dla u�ytkownik�w Novella: Uruchamiajcie TC tylko we w�asnych katalogach - do innych mo�ecie nie mie� praw zapisu. Plik TCOOOA.SWP jest tworzony tylko podczas sesji z Turbo C++ i usuwany natychmiast po jej zako�czeniu. Mo�esz go zobaczy� tylko wychodz�c "na chwil�" do systemu DOS przy pomocy rozkazu DOS Shell (menu File). 17 str 18 SWAP - Zamiana. Je�li wszystkie dane, potrzebne do pracy programu nie mieszcz� si� jednocze�nie w pami�ci operacyjnej komputera, to program - "w�a�ciciel", lub system operacyjny mo�e dokona� tzw. SWAPOWANIA. Polega to na usuni�ciu z pami�ci operacyjnej i zapisa- niu na dysk zb�dnej w tym momencie cz�ci danych, a na ich miejsce wpisaniu odczytanej z dysku innej cz�ci danych, zwykle takich, kt�re s� programowi (systemowi) pilnie potrzebne do pracy w�a�nie teraz. 1. I Sprawd� ile bajt�w ma plik TC.EXE w tej wersji Turbo C + + , kt�rej u�ywasz. 1.2. Pos�uguj�c si� rozkazem DOS Shell z menu File sprawd� gdzie znajduje si� ijakiejjest wielko�ci plik tymczasowy Twojego TC.EXE. Ile masz wolnego miejsca na dysku? 18 str 19 Lekcja 2 G��wne menu i inne elementy IDE Wtrakcie tej lekcji dowiesz si�jak porusza� si� w zintegrowanym �rodowisku (IDE) Turbo C-H + . Najwa�niejsz� rzecz� w �rodowisku IDE jest G��WNE MENU (ang. MENU BAR), czyli pasek, kt�ry widzisz w g�rnej cz�ci ekranu. Dzia�a to podobnie, jak g��wne menu w programie Norton Commander (dost�pne tam przez klawisz [F9]). KR�TKI PRZEGL�D G��WNEGO MENU Przyci�nij klawisz [F10]. G��wne menu sta�o si� aktywne. Teraz przy pomocy klawiszy kursora (ze strza�kami [ < -], [- > ]) mo�esz porusza� si� po menu i wybra� t� grup� polece�, kt�ra jest Ci potrzebna. A oto nazwy poszczeg�lnych grup: GRUPY POLECE� - NAZWY POSZCZEG�LNYCH "ROZWIJA- NYCH" MENU. Bez nazwy (menu systemowe). FILE Operacje na plikach. EDIT Edycja plik�w z tekstami �r�d�owymi program�w. SEARCH Przeszukiwanie. RUN Uruchomienie programu. COMPILE Kompilacja programu. DEBUG Odpluskwianie, czyli wyszukiwanie b��d�w w programie. PROJECT Tworzenie du�ych, wielomodu�owych program�w. OPTIONS Opcje, warianty IDE i kompilatora. WINDOW Okna (te na ekranie). HELP Pomoc, niestety po angielsku. ROZWIJAMY MENU Z takiego kr�cenia si� w k�ko po pasku (a propos, czy zauwa�y�e�, �e pasek pod�wietlenia mo�e by� "przewijany w k�ko"?) jeszcze niewiele wynika. Robimy wi�c nast�pny krok. 19 str 20 Wska� w menu g��wnym nazw� "FILE" i naci�nij [Enter]. Rozwin�o si� menu File zawieraj�ce list� rozkaz�w dotycz�cych operacji na plikach. Po tym menu te� mo�esz si� porusza� przy pomocy klawiszy kursora ze strza�kami g�r� lub w d�. Masz do wyboru dwie grupy rozkaz�w rozdzielone poziom� lini�: OPEN - Otw�rz istniej�cy ju� plik z programem (np. w celu dopisania czego� nowego) lub nowy plik. NEW - Utw�rz nowy plik (zaczynamy tworzy� nowy pro- gram). ~' SAVE - Zapisz bie��cy program na dysk. Pami�taj: Pliki z dysku nie znikaj� po wy��czeniu komputera. Zawsze lepiej mie� o jedn� kopi� za du�o ni� o jedn� za ma�o. oraz PRINT - Wydrukuj program. GET INFO - Wy�wietl informacie o stanie IDE. DOS SHELL - Wyj�cie "na chwil�" do systemu DOS z mo�liwo�ci� powrotu do IDE przez rozkaz EXIT. QUIT - Wyj�cie z IDE Turbo C+ + i powr�t do DOSa. Inaczej - KONIEC PRACY. Skoro ju� wiemy jak rozpocz�� prac� nad nowym programem, zacznijmy przygotowa- nie do uruchomienia naszego pierwszego programu. Wybierz z menu File rozkaz OPEN... (otw�rz plik). Poniewa� rozkaz taki jest niejednoznaczny, wymaga przed wykonaniem podania dodatkowych informacji. Gdyby Tw�j komputer m�wi�, zapyta�by w tym momencie "kt�ry plik mam otworzy�?". Na razie niestety nie m�wi, a pytanie zada� musi, b�dzie wi�c prowadzi� dialog z Tob� przy pomocy tzw. OKIENEK DIALOGOWYCH. Je�li wybra�e� z menu rozkaz OPEN i nacisn��e� [Enter], to masz w�a�nie na ekranie takie okienko dialogowe. Okienko sk�ada si� z kilku charakterystycznych element�w: OKIENKO TEKSTOWE - (ang. Text Box lub Input Box) w kt�rym mo�esz pisa� (klawisz Back Space [ < -] pozwoli Ci skaso- wa� wprowadzony tekst, je�li si� rozmy�lisz). Okienko to zawiera tekst "*.C". OKIENKO Z LIST� - (ang. List Box) zawiera list� plik�w, z kt�rej mo�esz wybra� plik z programem. KLAWISZE OPCJI/POLECE� - (ang. Command Button) kiedy ju� dokonasz wyboru, to mo�esz wskazuj�c taki klawisz np. potwierdzi� [OK], zrezygnowa� [Cancel], otwo- rzy� plik [Open] itp. Pomi�dzy elementami okienka dialogowego mo�esz porusza� si� przy pomocy klawiszy kursora i klawisza [Tab] lub kombinacji klawiszy [Shift]-[Tab] (spr�buj!). Wi�cej o okienkach i menu dowiesz si� z nast�pnych lekcji, a na razie wr��my do naszego podstawowego zadania - tworzenia pierwszego programu. Zanim zaczniemy tworzy� program w�� do kieszeni nap�du A: dyskietk� do��czon� do niniejszej ksi��ki. Powinna ona sta� si� Twoj� dyskietk� robocz� i pomocnicz� zarazem na okres tego kursu. 20 str 21 Wpisz do okienka tekstowego nazw� A:\PIERWSZY. Rozszerzeniem mo�esz si� nie przejmowa� - zostanie nadane automatycznie. Plik roboczy z Twoim programem zostanie utworzony na dyskietce w nap�dzie A:. Wska� klawisz [Open) w okienku dialogowym i naci�nij [Enter] na klawiaturze. UWAGA! Dop�ki manipulujesz okienkiem tekstowym i okienkiem z list� klawisz polecenia [Open] jest wyr�niony (pod�wietlony) i traktowany jako tzw. OPCJA DOMY�LNA (ang. default). W tym stadium aby wybra� [Open] WYSTARCZY NACISN�� [Enter]. Wr�cili�my do IDE. zmieni�o si� tyle, �e w nag��wku okna edytora zamiast napisu "NONAMEOO.C" (ang. no mame - bez nazwy) jest teraz nazwa Twojego programu - PIERWSZY.C. Kursor miga w lewym g�rnym rogu okna edytora. Mo�emy zaczyna�. WPISUJENIY PROGRAM PIERWSZY.C Wpisz nast�puj�cy tekst programu: #include < stdio.h > main() printf("Autor: ... ... .."); /'tu wpisz imie Twojel"/ printf("TO JA, TWOJ PROGRAM - PIERWSZY.C"); printf("...ahoj III"); I ju�. Jak widzisz nie jest to a� takie straszne. Gdyby nie to, �e zamiast znajomego PRINT"TO JA...", albo writeln('..'); jest printf("...")" by�oby prawie ca�kiem zro- zumia�e. Ale najpierw sprawdzimy czy program dzia�a. Tam, gdzie s� kropki wpisz Twoje imi� - np. Ewa, Marian, Marcin. Pami�taj o postawieniu na ko�cu znak�w cudzys�owu ("), zamkni�ciu nawiasu i �redniku (;) na ko�cu linii. Naci�nij kombinacj� klawiszy [Alt)-[R). Jest to inny, ni� opisano poprzednio spos�b dost�pu do menu. Kombinacja klawiszy [Alt)-[Litera] powoduje uaktywnienie tego menu, kt�rego nazwa zaczyna si� na podan� liter�. Przy takiej konwencji litera nie musi by� zawsze pierwsz� liter� nazwy opcji. Mo�e to by� tak�e litera wyr�niona w nazwie przez podkre�lenie lub wy�wietlenie np. w innym kolorze. I tak: [Alt]-[F]menu File; [Alt)-[C]menu Compile; [Alt)-[W]menu Window itd., itd.. Kombinacja [Alt]-[R) wybiera wi�c menu RUN (uruchomienie programu). Menu Run daje Ci do wyboru nast�puj�ce polecenia: 21 str 22 RUN - Uruchomienie programu. PROGRAM RESET - Wyzerowanie zmiennych programu. GO TO CURSOR - Wykonanie programu do miejsca wskazanego kursorem w tek�cie. TRACE INTO - Uruchom �ledzenie programu. STEP OVER - Sledzenie programu z mo�liwo�ci� pomini�cia funkcji. ARGUMENTS - Uruchom program z zadanymi ar- gumentami. Wybierz "RUN". Je�li nie zrobi�e� �adnego b��du, program powinien si� skompilowa� z komentarzem "Success" i wykona� (kompilacja zako�czona sukcesem; napis mignie tak szybko, �e mo�esz tego nie zauwa�y�). Je�li chcesz spokojnie obejrze� wyniki dzia�ania swojego programu powiniene� wykona� nast�puj�ce czynno�ci: 1. Rozwi� menu Window naciskaj�c klawisze [Alt]-[W]. 2. Wybierz z menu rozkaz User screen (ekran u�ytkownika). Mo�esz wykona� to samo bez rozwijania menu naciskaj�c kombinacj� klawiszy [Alt]-[F5). 3. Po przejrzeniu wydruku naci�nij [Enter]. Wr�cisz do okna edytora. Je�li zrobi�e� b��dy - kompilacja si� nie uda i program nie zostanie wykonany, w okienku natomiast pojawi si� napis "Errors" (czyli "B��dy"). Je�li tak si� sta�o naci�nij [Enter] dwukrotnie. Popraw ewentualne niezgodno�ci i spr�buj jeszcze raz. Z rachunku prawdopodobie�stwa i z kilkuletniego do�wiadczenia autora wynika, �e b��d�w zwykle bywa nie wi�cej ni� dwa. Najcz�ciej jest to brak lub przek�amanie kt�rej� litery (w s�owie main lub printf) i brak �rednika na ko�cu linii. Je�li sens i znaczenie napis�w: Undfefined symbol ... in module (niezdefiniowany symbol ... w programie) Character constant too long (sta�a znakowa zbyt d�uga - tu: brak cudzys�owu na ko�cu tekstu) Unterminated string or character constant (brak zako�czenia �a�cucha znak�w lub sta�ej znakowej) Function call missing ) (nie zamkni�ty nawias przy wywo�aniu funkcji) Statement missing ; (pomini�ty �rednik) oka�e si� zrozumia�y, uruchomienie pierwszych program�w powinno i�� Ci sprawnie. CZEGO ON JESZCZE CHCE? Nawet po usuni�ciu wszystkich b��d�w Turbo C++ nie "uspokoi si�" ca�kiem i b�dzie wy�wietla� ci�gle komunikat ostrzegawczy: * w OKIENKU KOMPILACJI 22 str 23 Errors: 0 ( B��dy 0) Warnings: 1 (Ostrze�enia:1 ) * W OKIENKU KOMUNIKAT�W - (Messages - tym w dolnej cz�ci ekranu): WARNING A:\PIERWSZY.C4: Function should return a value in function main (Uwaga: Funkcja main powinna zwr�ci� warto��.) Na razie zadowolimy si� spostrze�eniem, �e: * B��dy UNIEMO�LIWIAJ� KOMPILACJ� i powoduj� komunikat ERRORS. * Ostrze�enia NIE WSTRZYMUJ� KOMPILACJI i powoduj� komunikat WAR- NINGS. Jaki jest sens powy�szego ostrze�enia i jak go unikn�� dowiesz si� z nast�pnych lekcji. GDYBY TO NIE BY� C... Gdyby to nie by� C a Pascal lub Basic, program wypisuj�cy na ekranie tekst wygl�da�by mniej wi�cej tak: TT C PASCAL # include < stdio.h > uses Crt; main() /* pocz�tek */ program AHOJ; {pocz�tek} begin printf("Autor"); write('Autor'); printf("TO JA"); write('TO JA'); printf("ahoj"); write('ahoj'); end. a w BASICU: 10 PRINT"Autor":REM pocz�tek 20 PRINT"TO JA" 30 PRINT"ahoj" 40 END UWAGA: Zwr�� uwag�, �e dzia�anie funkcji: print (Basic), printf (C), write i writeln (Pascal) nie jest identyczne, a TYLKO PODOBNE. JAK ST�D WYJ��? Pozostaje nam w ramach tej lekcji: * Zapisa� Tw�j pierwszy program na dysku i * Wyj�� z IDE Turbo C+ + . Aby zapisa� plik PIERWSZY.C z Twoim programem na dysk nale�y wykona� nast�puj�ce czynno�ci: 1. Naci�nij klawisz [F10]. W g��wnym menu pojawi si� pasek wyr�nienia sygnalizuj�c, �e menu sta�o si� aktywne. 2. Naci�nij klawisz [F]. 23 str 24 Pasek wyr�nienia przesunie si� pod�wietlaj�c menu File (operacje na plikach). Rozwinie si� menu File. 3. Naci�nij klawisz [S] - wybierz polecenie Save. Tekst Twojego programu zosta� zapisany w katalogu g��wnym dyskietki A: pod nazw� A:\PIERWSZY.C. Teraz mo�emy wyj�� z Turbo C + + . Aby to zrobi�, wykonaj nast�puj�ce czynno�ci: I. Naci�nij klawisz [F10]. Uaktywni si� g��wne menu. 2. Rozwi� menu File naciskaj�c klawisz [F]. 3. Wybierz z menu polecenie "Quit" i naci�nij [Enter] SAVE szybciej. Zwr�� uwag�, �e zamiast rozwija� kolejne menu, mo�esz korzysta� z kombinacji klawiszy, kt�re pozwalaj� Ci wyda� rozkaz bez rozwijania menu. Takie kombinacje klawiszy (ang. hot keys lub shortcut keys) znajdziesz w menu obok rozkazu, np.: [Alt]-[X] - QUIT [F2] - SAVE [F3] - OPEN [Alt]-[F5] - User screen (Podgl�danie dzia�ania programu) itp. Z pewno�ci� nasun�o Ci si� kilka w�tpliwo�ci i pyta�. Przed nami jeszcze 14 lekcji, w trakcie kt�rych spr�buj� odpowiedzie� na te i nast�pne pytania, a na razie spr�buj: 2.1. Napisa� i uruchomi� kilka w�asnych program�w wypisuj�cych r�ne napisy. W swoich programach zastosuj funkcj� printf wed�ug nast�puj�cego wzoru: printf("....tu wpisz napis do wydrukowania..."); zastosuj znaki nowego wiersza wed�ug wzoru: printf("...napis...\n"); por�wnaj dzia�anie. Swoim programom staraj si� nadawa� �atwe do rozpoznania nazwy typu PIERWSZY, DRUGI, ADAM1, PRZYKLAD itp. NIE CHCE DZIA�A�? Pami�taj, �e dla j�zyka C (w przeciwie�stwie np. do Basica) PRINTF i printf to nie to samo! S�owa kluczowe i nazwy standardowych funkcji MUSZ� BY� PISANE MA�YMI LITERAMI!!! 24 str 25 GDZIE MOJE PROGRAMY? B�d� spokojny. Zapisz wersje �r�d�owe program�w na dyskietk� (dysk). Swoje programy skompilowane do wykonywalnej wersji *.EXE znajdziesz w katalogu g��wnym tego dysku, na kt�rym zainstalowany zosta� Turbo C + + . Je�li ich tam nie ma, zachowaj zimn� krew i przeczytaj uwa�nie kilka nast�pnych stron. PAMI�TAJ: Je�li masz oryginalny tekst programu, nazywany WERSJ� R�D�OW� PRO- GRAMU, to zawsze mo�esz uzyska� ten program w wersji "roboczej", tzn. skompilowa� go na plik wykonywalny typu *.EXE (ang. EXEcutable - wykonywalny). printf PRINTing Function - Funkcja DRUKuj�ca na ekranie (dok�adniej - na standardowym urz�dzeniu wyj�cia). Od- powiednik PRINT w Basicu lub write w Pascalu. A JE�LI NIE MA TURBO C + + ??? W przeciwie�stwie do INTER- PRETER�W GWBasic, czy QBasic, kt�re musz� by� obecne, by program zadzia�a�, KOMPILATORY tworz� wersje wykonywalne pro- gram�w, kt�re mog� pracowa� niezale�nie. W katalogu g��wnym tego dysku, na kt�rym jest zainstalowany Turbo C+ + znajdziesz swoje programy PIERWSZY.EXE, DRUGI.EXE itp. Aby te programy uru- chomi� nie musisz uruchamia� Turbo C + + . Wystarczy: l. Przej�� na odpowiedni dysk przy pomocy polecenia: D: (E: lub F:) 2. Przej�� do katalogu g��wnego: CD \ 3. Wyda� polecenie: PI ERWSZY[ Enter] UWAGA: Je�li nie jeste� jedynym u�ytkownikiem Turbo C + + i na tym samym komputerze pracuje jeszcze kto� inny, sprawd�, czy inny u�ytkownik nie ustawi� inaczej katalogu wyj�ciowego. Katalog wyj�ciowy (ang. output directory) to ten katalog, w kt�rym Turbo C + + zapisuje pliki *.EXE po wykonaniu kompilacji. Je�li jeste� skazany na w�asne si�y - patrz LEKCJA 3. 25 str 26 Lekcja 3 Jeszcze o IDE Turbo C~- -~- w rraKcie te~ lekcji: 1. Dowiesz si� wi�cej o menu i okienkach w �rodowisku IDE. 2. Napiszesz i uruchomisz sw�j drugi program. Najprawdopodobniej program TC.EXE (bo to ten w�a�nie program uruchamiasz) nie jest pierwszym programem typu MENU DRIVEN (sterowanym przy pomocy MENU), z jakim si� zetkn��e�. Dzia�anie ca�ego systemu menu w Turbo C i w Turbo Pascalujest niemal identyczne. Bez wzgl�du jednak na Twoj� dotychczasow� znajomo�� tych zagadnie� niekt�re elementy systemu menu Turbo C + + warte s� dok�adniejszego om�wienia. W g�rnej cz�ci ekranu roboczego wy�wietlany jest stale pasek g��wnego menu (cho� nie stale menu to jest aktywne). Korzysta�e� ju� z tego menu w trakcie poprzedniej lekcji. W dolnej cz�ci ekranu jest podobny pasek, niemniej wa�ny, cho� o troch� innym przeznaczeniu. Pasek ten jest to tzw. WIERSZ STATUSOWY (ang. Status Line). Jak wynika z nazwy w tym wierszu wy�wietlane s� informacje dotycz�ce bie��cego stanu (i bie��cych mo�liwo�ci) �rodowiska IDE. Napisy zawarte w tym wierszu maj� dla u�ytkownika charakter informacyjny. Parafrazuj�c znane powiedzenie o rysunkach w podr�czniku zaryzykuj� tez�, �e cz�sto jeden prosty, w�asny eksperyment mo�e by� wi�cej wart ni� wiele stron opis�w. Jest to zreszt� my�l przewodnia, o kt�r� opar�em ca�� koncepcj� tej ksi��ki. Poeksperymentujmy zatem chwil� z wierszem statusowym. Najpierw oczywi�cie musisz uruchomi� Turbo C + + . W�� do nap�du A: dyskietk� do��czon� do niniejszej ksi��ki (zaraz przekonasz si� do czego to jest potrzebne), wydaj znany Ci ju� rozkaz: TC i naci�nij [Enter]. NIE CHCE SI� URUCHOMI�`??? Je�li przy starcie Turbo C+ + nast�pi komunikat: System Message Disk is not ready in drive A Retry Cancel (Komunikat systemu Turbo C + + : Dyskietka w nap�dzie A nie gotowa do odczytu; Jeszcze raz? Zrezygnowa�?) 26 str 27 to znaczy, �e Turbo C+ + nie mo�e odtworzy� ostatniego ekranu roboczego, poniewa� nie udost�pni�e� mu dyskietki z programami, nad kt�rymi ostatnio pracowa�e�. Po uruchomieniu, ZANIM podejmiesz jakiekolwiek dzia�anie, rzu� okiem na wiersz statusowy. W tym momencie wiersz tenjest bardzo podobny do tego, kt�ry znasz zapewne z programu Norton Commander. W wierszu statusowym wyja�nione jest dzia�anie klawiszy funkcyjnych F1, F2, itd. Powinien tam by� napis: F1 Help F2 Save F3 Load AItF9 Compile F9 Make F10 Menu znaczy to: [F1] - Pomoc [F2] - Zapami�tanie bie��cego pliku na dysku pod bie��c� nazw� (nawet je�li t� nazw� jest NONAMEO1.C, tzn. zosta�a nadana automatycznie i znaczy - o ironio - "BEZNAZWYO1.C") i w bie��cym katalogu. [F3] - Za�adowanie do okienka edycyjnego nowego pliku tekstowego (np. nowego programu). [Alt]-[F9] - Kompilacja w trybie "Compile". [F9] - Kompilacja w trybie "Make" (jednoczesnej kompilacji i konsolidacji). [F10] - Uaktywnienie g��wnego menu. JAK ZROBI� PORZ�DEK??? W trakcie uruchamiania program TC.EXE korzysta z plik�w zewn�trznych. Turbo C stara si� by� USER FRIENDLY (przyjazny wobec u�ytkownika) i odtworzy� taki stan ekranu, w jakim ostatnio przerwa�e� prac�, co nie zawsze jednak jest korzystne. W wierszu statusowym pojawiaj� si� napisy informuj�ce o tym (np. Loading Desktop File �aduj� plik zawieraj�cy konfiguracj� ostatniego ekranu roboczego...). Je�li chcesz by na pocz�tku sesji z Turbo C ekran by� "dziewiczo" czysty, powiniene�: * zmieni� nazw� pliku [D:]\TC\BIN\TCDEF.DSK na dowoln� inn�, np. STARY.DSK lub STARYl.DSK, stosuj�c polece- nie systemu DOS RENAME. [D:] oznacza odpowiedni dla Twojego komputera dysk. Turbo C wystartuje wtedy z czystym ekranem i utworzy nowy plik TCDEF.DSK. * Plik�w TCDEF nie nale�y usuwa�! Kiedy nabierzesz troch� wprawy pliki te znacznie przyspiesz� i u�atwi� Ci prac� z TC. Aby zamkn�� zb�dne okna mo�esz zastosowa� r�wnie� rozkaz CLOSE (ang. Close - zamknij) z menu Window (okna). Zwr�� uwag�, �e polecenie Close odnosi si� do bie��cego okna wyr�nionego przy pomocy podw�jnej ramki. Aby zamkn�� bie��ce okno, powiniene�: 1. Nacisn�� klawisze [Alt]-[W] Rozwinie si� menu Windows. 2. Wybra� z menu rozkaz Close - [C]. Mo�e pojawi� si� okienko z ostrze�eniem: 27 str 28 WARNING: A:\PIERWSZY.C not saved. Save? (UWAGA: plik A:\PIERWSZY.C nie zapisany na dysku. Zapisa�?). ZNIKN�� PROGRAM??? W ten spos�b Turbo C+ + chce Ci� uchroni� przed utrat� programu, ale uwa�aj! Je�li odpowiesz Yes - Tak ([Y] lub [Enter]), to nowa wersja programu zostanie nadpisana na star�! UWAGA: B�d� ostro�ny podejmuj�c decyzj� o zapisie wersji programu na dysk. Okienko z ostrze�eniem pojawi si� za ka�dym razem przed zamkni�ciem okna edycyjnego z tekstem programu. Je�li przy zamykaniu okna nie pojawi si� ostrze�enie, to znaczy, �e program w tej wersji, kt�r� widzisz na ekranie zosta� ju� zapisany na dysk. A JE�LI NIE CHC� ZAMYKA� OKIEN??? W porz�dku, nie musisz. W menu Window ([Alt]-[W]) masz do dyspozycji rozkaz Next (nast�pne okno). Mo�esz go wybra� albo naciskaj�c klawisz [N], albo przy pomocy klawiszy kursora. Ka�de z okien na Twoim roboczym ekranie ma nazw� - nag��wek - np. NONAMEOO.C, PIERWSZY.C, ale nie tylko. Pierwsze dziesi�� okien ma r�wnie� swoje numery - podane blisko prawego - g�rnego rogu okna w nawiasach kwadratowych - np. [1], [2] itd. Pos�uguj�c si� tym rozkazem mo�esz przechodzi� od okna do okna nie zamykaj�c �adnego z okien. Spr�buj! Jest jeszcze inny spos�b przej�cia od okna do okna. Je�li chcesz przej�� do okna o numerze np. [1], [2], [5] itp. powiniene� nacisn�� kombinacj� klawiszy [Alt]-[1], [Alt]-[5) itp. Mo�esz korzysta� z listy okien (Window List) lub klawisza funkcyjnego [F6]. ZAMYKANIE OKIEN. Mo�esz szybciej zamkn�� okno naciskaj�c kombinacj� klawiszy [Alt]-[F3]. ACTIVE WINDOW - AKTYWNE OKNO. Na ekranie mo�e si� znajdowa� jednocze�nie wiele okien, ale w danym momencie tylko jedno z nich mo�e by� AKTYWNE. Aktywne okno, to to, w kt�rym miga kursor i w kt�rym aktualnie pracujesz. Aktywne okno jest dodatkowo wyr�nione podw�jn� ramk�. Rozwi� teraz menu Options (opcje). Mo�esz to zrobi� na wiele sposob�w. Najszybciej chyba naciskaj�c kombinacj� klawiszy [Alt]-[O). Rozwin�o si� menu, udost�pniaj�c Ci nast�puj�c� list� polece�: FULL MENUs - Pe�ne Menu ("s" oznacza, �e chodzi o "te" menu w liczbie mnogiej, a nie o pojedyncze menu). 28 str 29 COMPILER - Kompilator. MAKE... - dos�. "ZR�B", dotyczy tworzenia "projekt�w" (zwr�� uwag� na wielo- kropek [. . .]). DIRECTORIES... - KATALOGI (zn�w wielokropek!). ENVIRONMENT... - OTOCZENIE lub inaczej �RODOWISKO. SAVE - ZAPAMI�TAJ (UWAGA: To jest zupe�nie inne SAVE ni� w menu File. Nie wolno Ci pomyli� tych polece�. Pomy�ka grozi Ci utrat� tekstu programu!). A teraz popatrz, prosz�, na lini� statusow�. Je�li b�dziesz porusza� si� po menu Option, pod�wietlaj�c kolejne rozkazy, to w wierszu statusowym b�dzie wy�wietlany kr�tki opis dzia�ania wskazanego rozkazu. I tak, powiniene� zobaczy� kolejno nast�puj�ce napisy: FULL MENUS [Off/On] - Use or dont use full set of menu commands. (Stosuj lub nie stosuj pe�nego zestawu rozkaz�w w menu - domy�lnie przyjmowane jest Off/Nie). COMPILER - Set compiler defaults for code generation, error messages and names. (Ustaw domy�lne parametry pracy kompilatora dotycz�ce generowania kodu programu, komunikat�w o b��dach i nazw). MAKE... - Set condition for project-makes. (Ustawianie warunk�w do tworzenia projektu). DIRECTORIES... - Set path for compile, link and executable files. (Wybierz katalogi i ustaw �cie�ki dost�pu dla kompilacji, konsolidacji i WSKA� MIEJSCE - GDZIE ZAPISA� PLIK TYPU *.EXE po kompilacji. - podkre�lenie moje - A.M.). ENVIRONMENT... - Make environment wide settings (eg, mouse settings). (Ustawienie parametr�w rozszerzonego otoczenia, np. parametr�w pracy myszki). ZWR�� UWAG� i na ten rozkaz. MO�ESZ KORZYSTA� Z MYSZKI. SAVE - Save all the settings you've made in the Options menu. (Powoduje zapami�tanie na dysku wszystkich zmian parametr�w roboczych IDE, kt�re ustawi�e�, korzystaj�c z rozkaz�w dostgpnych za po�rednictwem menu Options.). Ten rozkaz pozwala Ci ustawi� konfiguracj� IDE "raz na zawsze". Spr�bujmy praktycznie zastosowa� to czego dowiedzieli�my si� dzi�ki wierszowi statusowemu. Przygotujmy si� do powt�rzenia kompilacji programu PIERWSZY.C, Je�li masz na ekranie rozwini�te menu Options (je�li nie - popatrz wy�ej, jak si� do niego dobra�), wybierz z menu polecenie Directories... . 1. Wska� w menu polecenie Directories i naci�nij [Enter]. Po poleceniu umieszczonyjest wielokropek. Znaczy to, �e rozkaz nie zostanie wykonany, zanim komputer nie uzyska od Ciebie pewnych dodatkowych informacji. Wiesz ju�, �e praktycznie oznacza to dla Ciebie konieczno�� "wype�nienia" okienka dialogowego. Po wybraniu polecenia Directories ukaza�o si� okienko dialogowe ju� "wst�pnie wype�- nione". Takie "wst�pne wype�nienie" ok