Strona 1 GetPedia : Get How Stuff Works! Search GetPedia Works! Welcome To GetPedia.com : The Online Information Resource. Search GetPedia Search GetPedia Business Communications Health & Fitness Advertising Broadband Internet Acne Branding Mobile & Cell Phone Aerobics & Cardio Business Management VOIP Alternative Medicine Business Ethics Video Conferencing Beauty Tips Careers, Jobs & Employment Satellite TV Depression Customer Service Diabetes Reference & Education Marketing Exercise & Fitness Networking Book Reviews Fitness Equipment Network Marketing College & University Hair Loss Pay-Per-Click Advertising Psychology Medicine Presentation Science Articles Meditation Public Relations Muscle Building & Bodybuilding Food & Drinks Sales Nutrition Sales Management Coffee Nutritional Supplements Sales Telemarketing Cooking Tips Weight Loss Sales Training Recipes & Food and Drink Yoga Small Business Wine & Spirits Strategic Planning Recreation and Sport Home & Family Entrepreneur Fishing Negotiation Tips Crafts & Hobbies Golf Team Building Elder Care Martial Arts Top Quick Tips Holiday Motorcycle Home Improvement Internet & Businesses Online Self Improvement & Motivation Home Security Affiliate Revenue Interior Design & Decorating Attraction Blogging, RSS & Feeds Landscaping & Gardening Coaching Domain Name Babies & Toddler Creativity E-Book Pets Dealing with Grief & Loss E-commerce Parenting Finding Happiness Email Marketing Pregnancy Get Organized - Organization Ezine Marketing Leadership News & Society Ezine Publishing Motivation Forums & Boards Dating Inspirational Internet Marketing Divorce Positive Attitude Tips Online Auction Marriage & Wedding Goal Setting Search Engine Optimization Political Innovation (SEO) Relationships Spirituality Spam Blocking Religion Stress Management Streaming Audio & Online Sexuality Success Music Computers & Technology Time Management Traffic Building Computer Hardware Writing & Speaking Video Streaming Data Recovery & Computer Web Design Article Writing Backup Web Development Book Marketing Game Web Hosting Copywriting Internet Security Web Site Promotion Public Speaking Personal Technology Writing Finance Software Credit Travel & Leisure Arts & Entertainment Currency Trading Aviation & Flying Casino & Gambling Debt Consolidation Cruising & Sailing Humanities Debt Relief Outdoors Humor & Entertainment Loan Vacation Rental Language Insurance Music & MP3 Cancer Investing Philosophy Breast Cancer Mortgage Refinance Photography Mesothelioma & Asbestos Personal Finance Poetry Cancer Real Estate Taxes Shopping & Product Reviews Stocks & Mutual Fund Book Reviews Structured Settlements Fashion & Style Leases & Leasing Wealth Building Copyright © 2006 GetPedia | Links Google Search Strona 2 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu 
  im. A. Mickiewicza      Strona 3       w Poznaniu   [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej ( ) © 2002. (kopia bezpłatna) g BHh BHi^B j`B k 1. ALFABET ARABSKI  "! "! -/. . * l l mnB mnB o #%&( $ ) ' *, ' + 0%1 $ 4 2 ' &6 3 5 785 * p p qnB qnB r Na alfabet arabski składa si9 28 liter podstawowych, które z wyj: tkiem pierwszej, słu;<: do zapisu spółgłosek. Oprócz liter alfabetu, istniej: * s s tB tB u równie; znaki dodatkowe, nie zawsze stosowane w * v v wB wB x pi= mie, a słu;<: ce do doprecyzowania zapisu. W pi= mie arabskim nie ma rozró; nienia na litery du; e y BHz BH{|B }~B  i małe. Kierunek zapisu – od strony prawej ku lewej. W zale; no = ci od pozycji w wyrazie wiele € BH BH‚|B ƒ~B „ liter zmienia swój kształt. Wi9 kszo => ł: czy si9 z liter : nast 9 pn: . Znak * w pierwszej kolumnie … BH† BH‡"B ˆ‰B Š poni; szej tabeli oznacza ; e litera wymieniona w danym wierszu nie ł: czy, si9 w wyrazie z nast 9 pn: ‹ BHŒ BH"B Ž‰B  liter : z lewej strony.  BH‘ BH’“B ”•B – 1.1. Litery podstawowe: — B — BH˜“B ™•B š Liter Pozycja Trans- a literacj › BHœ BHžB Ÿ`B   a I P ? K ¡ BH¢ BH£žB ¤ Strona 4 B ¥ * @ @ AB AB brak ¦ BH§ BH¨©B ª,B « K * C D EB EB ¬ BH­ BH®©B ¯`B ° F F B B ± BH² BH³´B µ¶B · BHGIB JB ¸ BH¹ BHº»B ¼B ½ ¾ BH¿ BHÀÁB ÂB à L BHM BHNIB O(B P Ä BHÅ BHÆIB Ç`B È Q BHR BHSIB T(B U É BHÊ BHËÌB ÍB Î V BHW BHXIB Y(B Z * Ï Ï ÐB ÐB Ñ [ BH\ BH]^B _`B a Ò BHÓ BHÔ©B ÕB Ö b BHc BHd^B e`B f Pozycja = pozycja litery w wyrazie: I= samodzielna P=pocz× tkowa; Ø = Ù rodkowa; K=koÚ cowa. 1 Strona 5 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (ÛÜÝ Þ ß à á ß â ã Strona 6 Ûä ãåæß çÛèé ß çÝ êç à ëìíà î ) © 2002. (kopia bezpłatna) 1.1.1. Arabskie nazwy liter. Litery arabskie posiadajï swoje nazwy własne: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Litera ‫א‬        ðñóò ð ÷ùøHú ð ÷ùøHú ð ÷ùøHý ú ð þnÿ ò
ð ÷ùøHú   ð ÷ùøHú ð   ú ð   ú ð÷  ú Nazwa ôõ ö û ü arabska  Strona 7               %  %    Trans-   ! " # $ & ' literacja Nazwa alif ba ta tha d( im ) a cha dal dhal ra spolszczona 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Litera
        Strona 8 *+ ,./ - *245 3 *246 3 *78!9 - *78!: - *+;8 = < *+;8 > < *?A @ B - *?A @ C < *+;8 D < *EF8 G < *EF8 H < Nazwa arabska *01,.- ( /) I;JKL M TVU!W L M X U!W L M Y J Z[L M \ J Z[L M ] JKL M ^ JKL M _ ` O W L M aQ` O W L M b JKL M c J b L M d J b L M Trans- N I;JPOQL MSR literacja Nazwa zajn sin szin sad dad ea za ajn ghajn fa qaf kaf spolszczona 23 24 25 26 27 28 Litera
     *fS<g *h A i 3 *jlkno m *+;8!p - q * ., q - *+;8!r - Nazwa arabska s JPtuL M t U tu L M WvlW L M JK L M w x J x L M OJKL M Trans- literacja Nazwa lam mim nun ha waw ja spolszczona 2 Strona 9 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (y{z}| ~  €‚  ƒ „ly{… „‡†SˆV ‰Šy{‹VŒ  ‰P| Ž‰ €‚ŽS‘’€‚“ ) © 2002. (kopia bezpłatna) 1.1.2. Przybli” ona wymowa: ‫א‬   Strona 10   długie [b] jak [t] jak [th] [d˜ ] [™ ] – bardzo [› ] –głš bokie [d] jak [th] [ • ] po “bazar” “tama” mi– dzyz– bowa jak głš bokie i i „chrapliwe” . “ dama” miš dzyzš bowa znaku bez-d— wi– czna “d˜ em” „gładkie” . Brak dœ wiš czna jak fatha jak w Brak polskiego w angielskim: [a]. Po angielskim: polskiego odpowiednika „there” . Brak innych „bath”. Brak odpowiednika polskiego znakach polskiego odpowiednika nie jest odpowiednika czytany.     [r] jak [z] jak [s] jak [sz] jak “ radar” “ zamek” “ sarna” “ szary”     [  ] wymawiane z [   ] wymawiane z [¦ ] wymawiane z [¡ ]wymawiane z naciskiem (z emfazž ) naciskiem (z emfazž ) naciskiem (z emfazž ) naciskiem (z emfazž ) z uniesieniem tylnej z uniesieniem tylnej z uniesieniem tylnej z uniesieniem tylnej czš Ÿ ci jš zyka. Brak czš Ÿ ci jš zyka. Brak czš Ÿ ci jš zyka. Brak czš Ÿ ci jš zyka. Brak odpowiednika w jš z. odpowiednika w jš z. odpowiednika w jš z. odpowiednika w jš z. polskim. Trochš polskim. Trochš polskim. Trochš polskim. Trochš podobne do [s] w podobne do polskiego podobne do [t] w podobne do [z] w wyrazie: “ schody” . [d], czasami wyrazie: “ tchórz” . wyrazie: “ zgoda” . wymawiane szczelinowo jak [¡ ]. Sami Arabowie nazywajž czasami swój jš zyk j¢ zykiem dad (lu£ atu  ’¤ d), gdy¥ tylko w arabskim ich zdaniem ten dœ wiš k siš pojawia. 3 Strona 11 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (§{¨}© ª « ¬‚­ « ® ¯l§{° ¯‡±S²V« ³Š§{´Vµ « ³P© ¶Ž³ ¬‚·Ž¸S¹’¬‚º ) © 2002. (kopia bezpłatna)      [ » ] Bardzo dziwny [Á ] z grubsza rzecz [f] jak w wyrazie: [q] wymawiane [k] jak w wyrazie: dla Europejczyka ujmuj¿ c, przypomina “ frak” . jak [k] tylko “ kanapa” . gardłowy d¼ wi½ k. nieco francuskie [r] bardziej Mylony cz½ sto z grasseyé lub [r] gardłowo. gardłowymi niektórych regionów samogłoskami. W Niemiec. Brak rzeczywisto ¾ ci odpowiednika w samogłoski s¿ w polskim. takich wypadkach gardłowe bo to wła ¾ nie ajn im t ½ gardłowo ¾ŠÀ nadaje. Spółgłoska ajn jest jedn¿ z najbardziej charakterystycznych gardłowych d¼ wi½ ków w j½ zyku arabskim.
    [l] jak w wyrazie: [m] jak w [n] jak w wyrazie: [h] jak w wyrazie: [u] [ł] jak w wyrazach: “ las” . wyrazie: “ numer” . “ herbata” . “ ład” , “ statua” . “ mama” . Po samogłosce damma [u] wymawiana jako długie [ ].  [j] jak w wyrazie: “ jasny” . Po samogłosce kasra wymawiana jako długie [à ]. 1.2. Znaki wokalizacyjne. 1.2.1. Znaki samogłosek krótkich. Znak Nazwa znaku Pozycja Translit Wymowa zapisu eracja ĎÅÆ ÇÈÅ Ô Ê ËÏÌ Å
Í ÐÒÎ Ó Ñ É Nad liter Õ [ ] [a] ÖÅØ×Ù×ÚÅÜÛ Ê ËÞ Ý ßQÌ à  Nad liter Õ [á ] [u] âãŎäVåŽÅÜÛ Ê æŠç Ì è Î é Ñ à  Pod liter Õ [ê ] [i] 4 Strona 12 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (ë{ì}í î ï ð‚ñ ï ò ólë{ô ó‡õSöVï ÷Šë{øVù ï ÷Pí úŽ÷ ð‚ûŽüSý’ð‚þ ) © 2002. (kopia bezpłatna) 1.2.2. Sukun ÿ       Znak diakrytyczny nazywa si
  Strona 13     lub   !#$ " %  . Znak ten oznacza, & e w miejscu w którym wyst ' puje nie ma & adnej samogłoski. W zasadzie mo & naby przypuszcza( , & e gdyby go nie było, wyszłoby na to samo. Nie do ko ) ca jest to jednak prawd * . 1.2.3. Tanwiny + S * wyznacznikami nieokre , lono , ci i przypadka gramatycznego. S * to relikty arabskiego j' zyka klasycznego i dzisiaj, z nielicznymi wyj* tkami, wła , ciwie nie s* wymawiane w j' zyku potocznym. Bywaj* jednak realizowane wtedy, gdy wypowied- ma charakter bardzo staranny, klasycyzuj* cy, b* d- podniosły, religijny. Nazwa znaku Pozycja Transliteracja zapisu . 8 L > < A ? = BD @ CEGFAI H J = K Nad ostatniM liter M wyrazu [ NPO ] 0 1324 657  9: ; ; / / Q R N0ST3U4S Nad ostatniM liter M wyrazu [ ]^O ] V N0WXWN Y L [ \ CEGFAI H J = K 9: Z ; ; R N0ST3U4S Pod [ hcO ] _ ` ostatniM liter M wyrazu N7acb7N Y L d e f = g @ CEGFAI H J = K 9; ; 1.2.4. Szadda i Znak j umieszczony nad liter M oznacza jej podwojenie lub, mówiM c dokładniej, wzmocnienie, poniewak md Y L o spółgłoska jest wymawiana nie tyle podwójnie, co "dłuk ej". Znak ten nazywa sil szadd M nZ ; . Szadda pojawia sil np. w wyrazie q7p r s Z t ; [uN7vPvxw yb]^O ] – „ pot lk ny” . 1.2.5. Znaki samogłosek długich i Zapis Opis Transliteracja z4{ alif poprzedzony znakiem fat~ a. [ ] |} { € waw poprzedzone znakiem damma. [‚ ] ƒ…„ ya poprzedzone znakiem kasra. [‡ ] }c† } „ 1.2.5.1. Diakrytyczny alif. ‰ ˆ - jest to kreska pionowa nad liter Š oznacza długie [‹ ]. 5 Strona 14 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (ŒŽ ‘ ’ “•” ’ – — ŒŽ˜ —š™›c’ œŒŽžcŸ ’ œ  7œ “•¡7¢£“•¤ ) © 2002. (kopia bezpłatna) Cz¥ sto spotykany w Koranie. Dzi¦ u§ ycie diakrytycznego alifu jest ograniczone do niewielkiej grupy ª ¬« ³ ´¶· µ arabskich wyrazów, np. © ¨ [­P® ¯ °±¯ ], ² [°P® ¯#¸º¹š»½¼ ]. Diakrytyczny alif w pi¾ mie arabskim zwykle nie jest uwzgl¿ dniany i podobnie jak znaki samogłosek krótkich i tanwiny pojawia si¿ głównie w tekstach edukacyjnych i szkoleniowych. ÀºÁ  à ¼ transliteracji [¯ ] Ä 1.2.5.2. Madda. Jest to znak Å [ ƚ¯ ] wymawiany jako długie [¯ ] po hamzie, czyli zwarciu krtaniowym. 1.2.5.3. Alif maqsura Ç MoÈ e siÉ pojawiÊ wyłË cznie na ko Ì cu wyrazów. Í Jest to litera Î [Ï ] poprzedzona znakiem Ð [ Ñ ]. Wymowa ÎÒÐ ( ÓÑÕÔºÖØ×ÚÙÑÜÛºÝ Þ ß7Ñ ) to jakby skrócone [à ], st Ë d ê í ñ ï ò çGè é nazwa ÓÑÕÔºÖØ×ÚÙÑÜÛºÝ Þ ß7Ñâá ëcÐ ìîð Ð ã äæå (alif skrócony). BÉ dziemy uÈ ywaÊ dla ÓÑÕÔºÖØ×ÚÙÑ 1.3. Litery spoza alfabetu. 1.3.1. T ó ` marbuta Ç    Strona 15  Litera ô (w pozycji samodzielnej) i õŽö (w pozycji ko÷ cowej) nazywa siø ù úüûþýÿ
ÿ           . Pojawia  siø tylko i wył cznie na ko ÷ cu wyrazów, zawsze poprzedzona znakiem  [ ÿ ]  Túüûþýÿ
ÿ to najczø! ciej (cho " nie zawsze) formant słowotwórczy, wprowadzaj cy znaczenie rodzaju # e÷ skiego. W liczbie podwójnej i przed zaimkami osobowymi w przypadkach zale# nych zamienia siø w $ [t], a w liczbie mnogiej regularnej rodzaju # e÷ skiego zanika. Razem z poprzedzaj c samogłosk  %  jest realizowana jako [ ÿÜù ] lub [ ÿ ]  1.3.2. Hamza & Hamza oznacza zwarcie krtaniowe i jest oznaczana graficznie przy pomocy znaku
, który mo' e si( pojawia) samodzielnie, b* d+ te' razem z jedn* z trzech liter: , , - , . . Litery te wyst ( puj* c z hamz* nie reprezentuj* ' adnego d+ wi( ku i s* wył* cznie ‘podpórkami’ graficznymi dla znaku hamzy. Umie / ciłem wprawdzie powy' ej hamz( w / ród liter alfabetu, rzadko jednak bywa ona traktowana oficjalnie jako litera alfabetu. Zapis hamzy w podanej wy' ej tabeli liter alfabetu wygl* da tak: „ 1.3.2.1. Ortografia hamzy. * { | }~ }~ 1.3.2.1.1. Na pocz0 tku wyrazu.   ~ ~ Hamza (znak 1 ) na pocz* tku wyrazu zawsze wymaga 3 3 ~€‚~ ƒ~ 6 5 9;7 <: = [ > ? @BADCE@
F ] - podpórki w postaci litery alif 4 2 , np. 8 HJIELNK M O "napisz", G [ >EPRQJ? SUTR@ ] - "mówiV ". Gdy jest wokalizowana Y X \ Z ]_ przez kasr V , pojawia siV przewaW nie pod alifem, np. [ X ^ ` [ > ? acbdTafe ] - "usig dh ". We współczesnych tekstach l Km \ m arabskich hamzy siV czV sto nie zaznacza, np. i X j;G k [ > ? @BADCE@
F ], Y[ X Z ] X Z [ > ? acbdTafe ]. W tek n cie koranicznym hamza na poczg tku wyrazu mo W e pojawio siV bez podpórki tam, gdzie we m I r
s m s współczesnych tekstach jest madda (znak: p [q ]), np. G t u [ > ? qwvxP
yzS ] - "uwierzyli". 6 Strona 16 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (…‡†cˆ ‰ Š ‹fŒ Š  ŽN…‡ Ž‘B’Š “”…‡•– Š “wˆ —“ ‹f˜™Bš‹f› ) © 2002. (kopia bezpłatna) 1.3.2.1.2. Na ko œ cu wyrazu. ¥ Je eli była poprzedzona sukunem   ž Ÿ , wtedy nie ma podpórki, np. ¡”¢¤ Ÿ £ [¦E§ ¨
©dª¬«!­ ] - "co ® ". Nie ma równie¯ podpórki po ° ± [² ], np. ³ ± ´ µ ± [¶§ ²zªE¨ ]. º Je¯ eli hamz· poprzedza głoska []¸ [u], wówczas w zapisie hamza ma podpórk· w postaci litery ¹ , np. ± » ¸ µ ± [¶§ ¨
¼½«UªE¨ ] - "miałodwag· ". Á  Je¯ eli hamz· poprzedza głoska []¾ [i], wówczas w zapisie hamza ma podpórk· w postaci litery ¿ , np. À ± ¾ ± [Ã!§ ¨ĔÅƪE¨ ] - "pomyliłsi· ". 1.3.2.1.3. W Ç rodku wyrazu. O podpórce decydujÈ dwie samogłoski wyst · pujÈ ce bezpo ® rednio przed hamzÈ i po niej. Je¯ eli w pozycji przed hamzÈ , lub bezpo ® rednio po niej wyst È pi samogłoska []¾ [i] wtedy zawsze podpórk È É Ê Ê b· dzie ¿ , np. ± ¾ Ë ¸ [Ìͧ «Uª”ÅwΨ ] - "zostałzapytany", »½Ï Ð Ñ ¾ [ÒƧ Åƪ ¼½«!­ ] - "studnia". Je¯ eli w pozycji przed hamzÈ , lub bezpo ® rednio po niej wyst È pi samogłoska []¸ [u] wtedy zawsze podpórk È Ô Ô b· dzie ¹ , o ile drug È samogłoskÈ w sÈ siedztwie hamzy nie b· dzie []¾ [i], np. Ó± ¸ Ñ ± [ÒƧ ¨Õª¬«
̨ ] - "był odwa¯ ny", ÏÖU° ± Ë ¸ [̽«Uª § ²×ÎR«!­ ] - "pytanie". Je¯ eli w pozycji przed hamzÈ , lub bezpo ® rednio po niej wyst È pi samogłoska []± [a] wtedy podpórkÈ b· dzie alif ( ° ), o ile w sÈ siedztwie hamzy nie b· dzie ani []¾ [i] ani []¸ [u] , np. Ï ÓÙØ Ú Ñ ± [ÒƧ ¨Õªc̽«!­ ] - "moc", Ö± Û Ú Ë ± [Ìͧ ¨ÕªE¨ÜΨ ] - zapytał. ± ³ ± ´ Ë ± Je¯ eli po hamzie wyst È pi []± [a], a przed niÈ [ ° ]± [² ], to hamza raczej nie b· dzie miała podpórki, np. ÖU [Ìͧ ²zªE¨ÜΨ ] - "zadałpytanie". 7 Strona 17 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (݇Þcß à á âfã á ä åN݇æ å‘çBèá é”݇êë á éwß ìé âfíîBïâfð ) © 2002. (kopia bezpłatna) ó öô õød÷ úü û ù ý þ÷ ø ÿ û 2. ZARYS GRAMATYKI Jñ ZYKA ARABSKIEGO ò ò 
   ÷ ÷  õ ÷ Strona 18  õ ò ò ò    2.1.1. Akcent    [ ! "$#&% ] ' ( Akcent w j zyku arabskim, w wyrazach dłu szych ni jednosylabowe, pada na sylab drug od ko ca lub trzeci od ko ca. O ) ) ( * + * + ( tym, która z sylab b dzie akcentowana decyduje budowa obu tych sylab. Wszystkie sylaby w j zyku arabskim rozpoczynaj si od ( * ( , , spó g oski. Do przedstawienia typów sylab u yjemy nast puj cych symboli: ) ( * - - b - spó g oska; . . - a - samog oska krótka; . / - samog oska d uga lub rednia; . . 0 Typy sylab arabskich: • ba - sylaba s aba (spó g oska + samog oska krótka) . . . . • 1 b - sylaba mocna (spó g oska + samog oska d uga lub rednia) . . . . 0 • bab - sylaba mocna (spó g oska + samog oska krótka lub rednia + spó g oska) . . . 0 . . • 1 b b - sylaba bardzo mocna (spó g oska + samog oska d uga + spó g oska) . . . . . . 1 Sylaby typu b b nie wyst puj w arabskim obok siebie. 2 3 4 5 3 3 6 3 1 6 Je eli sylab drug od ko ca lub trzeci od ko ca jest sylaba b b - wówczas jest zawsze akcentowana, niezale nie od tego, 5 jaka sylaba wyst2 puje obok niej, np. 8:7 9<= ; [> ? 1A@<BC@ED F ] "gor 3 cy". 4 JLM K Ostatnia sylaba wyrazu mo5 e byG akcentowana tylko wtedy, gdy jest sylab3 typu b1 b, np. H I 9<; [NPORQ ? 1 S&D F ] (wymawiane 4 potocznie: NPORQ ? 1 S ). Je5 eli sylab3 drug3 od ko6 ca jest sylaba mocna (bab lub b1 ) a sylab3 trzeci3 od ko6 ca jest sylaba s. aba (ba), to akcentowana K dfeg jest sylaba druga od ko6 ca, np. HTEU V W ; [XZY[B]\^? _ Ba`bD F ] ". adny", c h ; [ijY[Blkm? Dn`oBa`bD ] "wskazuje". 4 Je5 eli sylab3 trzeci3 od ko6 ca jest sylaba mocna (bab lub b1 ) a sylab3 przedostatni3 jest sylaba s. aba (ba), to akcentowana s K et K jest sylaba trzecia od ko6 ca, np. p qAr U V W ; [XZY[B]\^? _ Ba`bY[BlQAD F ] ". adna", Wvw:u h ; [i ? Ym@<BRXPO BLxyD ] "wraca". 4 Je5 eli sylab3 trzeci3 od ko6 ca jest sylaba mocna (bab lub b1 ), a sylab3 przedostatni3 jest tak5 e sylaba mocna (bab lub b1 ), J}e ~ | s]| „ ƒ g gˆ„ e to akcentowana jest sylaba przedostatnia, np. H I{z  ; [\€YlNBlQ ? lByS&D F ] - "napisany", ‚; u h ; [ijYklBa`…? Dn`oB]†jY ] "wskazuj3 " (f), ‡ ; u r z ‰ ƒ Ž [SElBa`…? Ya†BlkŠ1 ] - "Polska", H ‹Œz 9<; [†1]Bml? lBy‘ED F ] - "dzwon". 4 Je5 eli sylab3 trzeci3 od ko6 ca jest sylaba słaba (ba) i sylab3 przedostatni3 jest tak5 e sylaba słaba (ba), to akcentowana jest ƒ’ K ” „ | sylaba trzecia od ko6 ca, niezale5 nie od tego czy w wyrazie wyst2 puj3 sylaby mocne, np. ;w “ 9 r r ‡ [ •AY`oBm}1]BR–n? O BC@EY[BlQAD ] "Kair" (wymowa klasyczna). Gdy wymowa wyrazu ulega zmianie, akcent podlega zasadom podanym wy ej: [ ] "Kair" (wymowa potoczna). W 5 •AY`oBml? 1]BR–PO BC@EY 0 niektórych regionach wiata arabskiego, akcent mo e w takich wyrazach pada jednak i na przedostatni sylab : [ ]. 5 G 3 2 •AY`oBm}1]BR–n? O BC@EY 2.1.2. Wymowa staranna i potoczna. . Wyg os fleksyjny: [ D F ], [ ORF ], [ YF ], [ D ], [ O ], [ Y ] zanika w mowie potocznej. Ko6 3 cówki te s opuszczane i nie s wymawiane, np. 3 LJ M K wyraz: H I 9<; jest wymawiany starannie: [NPORQ ? 1 S&D F ] i potocznie [NPORQ ? 1 S ]. 8 Strona 19 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej ( °±³²<µL´ · ¶ ­m® ¯ )—[˜o™ š › œl › ž ŸE—[  Ÿ¢¡a£A› ¤—[¥A¦ › ¤n™ §:¤ œl¨:©aªœl« © 2002. (kopia bezpłatna) Wyraz: ¬ jest wymawiany starannie: [ ¸A¹º…»P¼R½ ¾ ¿ À&Á ] i potocznie [ ¸A¹º…»P¼R½ ¾ ¿ À ]. W j zyku bardzo starannym zanika tylko wygłos ostatniego wyrazu w zdaniu lub wyraà eniu. Pełny wygłos pojawia si wyjÄ tkowo w tak podniosłych momentach jak recytacja Koranu lub niektórych utworów poetyckich, tanwin fatha [ Å ¹Æ ], w wymowie potocznej, jest wymawiany tylko wtedy, gdy wyst puje w niektórych tradycyjnie przyjmowanych formach przysÇ<ÈnÉÊEËnÉ^ÌnÍaÎLÏnÐnÑbÒÔÓ Õ ÖnØ}× Ù Ú [ Û Ü Ý}Þ&ÝßÝà ] "wiecznie", "nigdy". WygÇ os [ Ýà ] jest opuszczany w mowie potocznej, gdy jest tylko wykÇ adnikiem trzeciego przypadka wyrazu nieokreá lonego, np. ãLå ä wyraz: Ó â Ø â<× [æPçRè Ü é Þ&Ýà ] jest wymawiany starannie: [æPçRè Ü é Þ&Ýà ] i potocznie: [æPçRè Ü é Þ ]. ìí ì ï ðCñ ä WygÇ os wyrazów zakoê czonych sufiksem ë × w wymowie potocznej jest realizowany przewaî nie jako [ Ý ], np. wyraz: × Önò × jest wymawiane starannie: [ó€ÝßmÜ ôRõjÝèAö à ] i potocznie: [ó€ÝßmÜ ôRõjÝ ]. ìí Jeî eli formant ë × wyst÷ puje po długiej samogłosce, to wygłos w wymowie potocznej jest realizowany przewaî nie jako [ Ýè ], np. ìí wyraz: Ùø ù × "modlitwa" jest wymawiany starannie: [ úݏû…Ü é}èAö à ] i potocznie: [ úݏû…Ü é}è ]. Ustalenie reguł dla tego, kiedy wygłos powinien zanikn ü ý , a kiedy pozostaý nie jest łatwym zadaniem. Ogólnie moî na stwierdziý , î e im sytuacja jest bardziej podniosła, tym wymowa jest staranniejsza. Wiele zaleî y takî e od wykształcenia uî ytkownika j÷ zyka. Ludzie niewykształceni, zwykle nie wymawiajü koê cówek fleksyjnych. W ustach ludzi wykształconych pojawiajü si÷ one cz÷ á ciej, niemniej jednak uî ywanie pełnych form wygłosowych w sytuacjach codziennych jest nienaturalne i razi á miesznoá ciü . Pozbawienie wygłosu wyrazów arabskich bardzo zbliî y j÷ zyk standardowy do j÷ zyka, którym Arabowie posługujü si÷ na co dzieê , nie oznacza jednak tego, î e tak wła á nie si÷ Arabowie porozumiewajü mi÷ dzy sobü , poniewaî j÷ zyki poszczególnych grup ludnoá ciowych posiadajü własne cechy, charakterystyczne dla regionu, w którym dana grupa zamieszkuje. Tekst arabski moî e byý wymawiany w róî ny sposób. Poniî ej przedstawiam tylko trzy z wielu wariantów uproszczonej wymowy wyraî eê , z których drugi obrazuje wymow÷ staranniejszü od trzeciego i jednoczeá nie mniej starann ü od wersji pierwszej, z pełnym wygłosem. Przykładowe Wariant z pełnym Pierwszy wariant z Drugi wariant z konstrukcje arabskie: wygłosem: ograniczonym wygłosem. ograniczonym wygłosem. ÿ þ ä ù × þÖ
Ù  × [ Ý ûbÝßö à úÝ nô Eö à   ] [ Ý ûbÝßö à úÝ nô   ] [   ] ݏûbÝß úÝ nô ì í ä þ ð ä [Þç õLèAö à úÝnôEÝèAö à ] [Þç õLèAö à úÝnôEÝ ] [Þç õLè úÝnôEÝ ] ÿ× ù× Ø ÿ  Strona 20 ä 
Õ Ö
Ù ×
 Ù Õ [ ÛAݏû  ݏûbÝßö úyúÝ nô Eö ] [ ÛAݏû ݏûbÝßö úyúÝ nô  ] [ ÛAݏû ݏûbÝß úyúÝnô ] í ÿ × Strona 21 ä 
Õ  ð  ä
 Ù Õ [ ÛAݏûmÞç õLèAö úyúÝ nô EÝèAö ] [ ÛAݏûmÞç õLèAö úyúÝ nô EÝ ] [ ÛAݏûmÞç õLè úyúÝnôEÝ ] þ   ä   ò ð   ò [ó€Ý}Þõé}à ó€ö lèAÝ }!ç yö à ] [ó€Ý}Þõé}à ó€ö lèAÝ }!ç ] [ó€Ý}Þõé ó€ö lèAÝ }!ç ] × × ×  "# Õ  ð ×  "#×
 Ù Õ   ä  
[ ÛAݏûló€Ý}Þõé ûló€ö lè Ü Ý }!ç yö ] [ ÛAݏûló€Ý}Þõé ûló€ö lèAÝ }!ç ] [ ÛAݏûló€Ý}Þõé ûló€ö lèAÝ }!ç ] þ$% " ä &(' & [)Z* Ý + ö à )ZÝaó ôlûbö à ] [)Z* Ý + ö à )ZÝaó ôlû ] [)Z* Ý + )ZÝaó ôlû ] × × ì ï , ñ . ìí [ó€Ý ŠÛAÝèAö à /A* Ý ôlûbÝèAö à ] [ó€Ý ŠÛAÝèAö à /A* Ý ôlûbÝ ] [ó€Ý ŠÛAÝ /A* Ý ôlûbÝ ] Ù  Ù ÙÚ  ò × - $ ñ 12
$3 0 Õ &  Strona 22
Ù Õ [ ÛAÝ 4EÝ )Zönûbö //A*Ý ôlûbö ] [ ÛAÝ 4EÝ )Zönûbö //A* Ý ôlû ] [ ÛAÝ 4EÝ )Zönû //A* Ý ôlû ]   ï í - , Ù ñ 12 0
Õ Ù Ú  "#×
 Ù Õ [ ÛAݏûló€Ý ŠÛAÝèAö //A* Ý ôlûbÝèAö ] [ ÛAݏûló€Ý ŠÛAÝèAö //A* Ý ôlûbÝ ] [ ÛAݏûló€Ý ŠÛAÝ //A* Ý ôlûbÝ ] - 5  ä 6 ð "#
 7 8  9 Strona 23
Ù [ ÛA;Ý :<:E>Ý =Šö ûló€öm>õ ?jÝ }Aç @ö ] [ ÛA;Ý :<:E>Ý =Šö ûló€öm>õ ?jÝ }Aç @ ] [ ÛA;Ý :<:E>Ý = ûló€öm>õ ?jÝ }Aç @ ] × Õ Õ  % ä
" B ×  Õ2 C B ×
 Ù Õ [ ÛAݏDû )Z* Ý + ö Dû )ZÝaó ôlûbö ] [ ÛAݏDû )Z* Ý + ö Dû )ZÝaó ôlû ] [ ÛAݏDû )Z* Ý + Dû )ZÝaó ôlû ] $ þ5  ä 6 ð ò  þ7 8  E [:E>Ý =Šö à ó€öm>õ ?jÝ }Aç @ö à ] [:E> Ý =Šö à ó€öm>õ ?jÝ }Aç @ ] [:E> Ý = ó€öm>õ ?jÝ }Aç @ ] × × × ÙG Õ  B × H ×
 Ù Õ [ ÛAݏû IjÝ )ZÝ Eö ûÛA;Ý : Ýßö ] [ ÛAݏû IjÝ )ZÝ Eö ûÛA;Ý : Ýß ] [ ÛAݏû IjÝ )ZÝ  ûÛA;Ý : Ýß ] F   E F þ  × E ÙÚ  B × J × [IjÝ )ZÝ Eö à ÛA;Ý : Ýßö ] [IjÝ )ZÝ Eö à ÛA;Ý : Ýß ] [IjÝ )ZÝ  ÛA;Ý : Ýß ] â<× × å Ù [æZÝ N>ŠÝ IéEûbö[æZP Ý O] [æZÝ N>ŠÝ IéEûbö[æZP Ý O] [æZÝ N> IéEûbÝl æO  K ÙL
J 7M% 9 Strona 24 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (QSRUT V W XY W Z [QS\ [^]_`W abQSc`d W a>T efa Xgfhi#Xj ) © 2002. (kopia bezpłatna) klnmop kv^xz w y |um } } qsrut { ~  [ €‚„ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ‹ˆ Œ<Œ*…bŠ‹ˆ ] [ €‚„ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ‹ˆ Œ<Œ*…bŠ ] [ €‚„ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ Œ<Œ*…bŠ ] y} } } }  { ’ru‘ t “s” • – [ —;˜>b™  …š †›uœ ] [ —;˜>b™  …š †› ] [ —;˜>b™ …š †› ] Ž y } } } }  { ’ru‘ t  ” q ž [Š‹;Œ<#Ÿ` …š †›uœ ] [Š‹;Œ<#Ÿ` …š †› ] [Š‹;Œ<#Ÿ …š †› ] Ž  ¡¢ ¤ m  ¡3k } £ ¥ ¦ [›§‰ˆ>…Pˆ!¨ ©`*€«ª…Pˆ!¨ ] [›§‰ˆ>…Pˆ!¨ ©`*€«ª… ] [›§‰ˆ>… ©`*€«ª… ] Ž y } } m¯  { ­ ¬ ” ® [ Ÿ`±* ˜«œ š †›uœA¨ ] [ Ÿ`±* ˜«œ š †› ] [ Ÿ`±* ˜«œ š †› ] ° } } } ¦ £#³ ² rut “s” • – [ —;˜>b™  ±>±µ´›uœ ] [ —;˜>b™  ±>±µ´› ] [ —;˜>b™ ±>±µ´› ] Ž } } } ¦ £#³ ² rut  ” q ž [Š‹;Œ<#Ÿ` ±>±µ´›uœ ] [Š‹;Œ<#Ÿ` ±>±µ´› ] [Š‹;Œ<#Ÿ ±>±µ´› ] Ž v^y xz w y |um }   lnmo } { ~ ¶ [Œ*…bŠ‹ˆ!¨ ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ ] [Œ*…bŠ‹ˆ!¨ ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ ] [Œ*…bŠ ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ ] v^y xz w y |um } kl mop { ~ qsrut [ Ÿ`;Œ<Œ*…bŠ‹ˆ ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ ] [ Ÿ`;Œ<Œ*…bŠ‹ˆ ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ ] [ Ÿ`;Œ<Œ*…bŠ ƒ<*…P†!‡‰ˆŠ ] w· } ¸ ¬ } ‘ w º } p } m  r t ~ ” qsrut »*¼ t ”¹ u [ Ÿ`*…*Ÿ b±  Œ<Œ<«ƒ<½`ˆ …¾ƒ `¿µœ ›½`ˆ ] [ Ÿ`*…*Ÿ b±  Œ<Œ<«ƒ<½`ˆ [ Ÿ`*…*Ÿ b± Œ<Œ<«ƒ< …¾ƒ `¿µœ › ] …¾ƒ `¿µœ › ] À x k t ‘ ¸ [¿#ˆS‡*›¨ ] [¿#ˆS‡*›¨ ] [¿#ˆS‡*›¨ ] À } t £ ‘Á ~ [ ƒ<Â€‚¨ ] [ ƒ<Â€‚¨ ] [ ƒ<Â€‚¨ ] À } y } [ŠÅÄ ›n™ ;˜>;¨ ] [Š‹›n™ ;˜> ] [Š‹›n™ ;˜> ] ”• à  ž Ào m¯ Æy [ Ÿ`ÇȅP¨ ] [ Ÿ`ÇȅP¨ ] [ Ÿ`ÇȅP¨ ] É m ÊË k ¶Ì y t ”ž } [ŠÍ ŒnŠ‹ˆS‡‰PÎ ] [ŠÍ ŒnŠ‹ˆS‡‰PÎ ] [ŠÍ ŒnŠ‹‡ Î ] kl } ÏDÐÒÑ Ë ¬ ¶ y ¬t [ Ÿ<œ^ŒnŠª Ÿ ;ӄŠ ] [ Ÿ<œ^ŒnŠª Ÿ ;ӄŠ ] [ Ÿ<œ^ŒnŠª Ÿ ;ӄŠ ] É w º ~ } qs p nv Ô m [‡‰ŠÕœ Œ<Œ<«ƒ<½`ˆ*Î ] [‡‰ŠÕœ Œ<Œ<«ƒ<PÎ ] [‡‰ŠÕœ Œ<Œ<«ƒ<PÎ ] Ö ” rut Ž W wielu dialektach arabskich wymowa mo× e byØ jeszcze inna, np. [ قÚ*ÛPÚÜÞÝ^ß>àá ], [â«ã äµåæÝ^ß>àáÚ ], [ قç>ÛbÜéèß>àá ], [â«ã äµåêèß>àáÚ ]. Regionalnie mogë pojawiaØ siì zupełnie inne wyrazy, a nawet skí adnia mo× e siì ró× niØ doînØ znacznie od składni klasycznej. 2.2. Arabskie cz ï+ð ci mowy ñ Podstawowe czòPó ci mowy w jò zyku arabskim to: ♦ Imi ô
 ] õö>ø’ ÷ ùú [ û ü ýþbÿ / zaimek osobowy a b  c  [de$JMfgI.!# ] lub     rzeczownik Strona 25        [    "!# C b h i   [    "!#j"!dT $Jk%$JI.!# ] %$'&)(* +-,.!# ] / zaimek pytajny Q l ] m  2 S n   o     [    "! / 23   [    "!7(8(* 9,$;:  ] przymiotnik 0 1 465    UT: 9,XpN _`q ] / zaimek > lub < =  [? $A@B:8!# ] s t   [    "! wskazujr cy  K  ]  Q u    / przysłówek:  C- D 5    E   [    "!7FGFH $JI , ] UNYwv8 _`I$;:  ] / / elativus (imix stopnia wyy szego)     rzeczownik odsłowny K L 4   [M $N(HOP$JI.!# ] 2TS   [    "!VUW,X @YU ] lub Q R =  5    QR-z i  2 S n h 5  [    "!{:g:Y$J,TdTfTU ] / S   [    "!VU'@  $OP$O[ ] liczebnik Z L =  5     ♦ Czasownik |}eP~ € [‚ ƒ „N…8†G‡ˆ‰Š ] / imiesłów czynny Q R \^ ] 1 5    2TS   [    "! ♦ Przyimek Œ[‹ Ž  ‘- ’G”– “ Œ[• —  [˜Nƒ ™šY‚›ˆœ†W;ƒ ™šYš-‡`„wŠ ] UW,X _P@Y`U ] 10 Strona 26 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; ³W´Xµ ¶P·Y¸`³¸ ] Podstawy gramatyki arabskiej ( ž*Ÿw  ¡ ¢ £¤ ¢ ¥ ¦-ž*§ ¦©¨Hª ¢ «Yž*¬ ­ ¢ «`  ®« £¯°H±£² ) © 2002. (kopia bezpłatna) ¹ À Á ÃTÄ Æ ÈÄ [ É Ê ËÌ Í"Î ♦ Partyku a Ô Õ Ö8×ÙYÚ Ø ÛÜ [ ÝßÞ.àá â.ãßäå ] imiesłów bierny º »T¼¾½ ¿ ¿ ½Å8Ç Ï Í%ÐJÑ›Ò Ê Ó Ï Ë ] 2.3. Rodzaj gramatyczny æ ç ç è W j zyku arabskim wyst puj dwa rodzaje gramatyczne: m ski ( [ ]) i e ski (   ç Wê é ìJë îí ïWé ñ©ð òó ô8õeöW÷"øùNú õTûNûüõJý.ø þ ÿ é
í Wï é ñ©ð òó [ ô8õeöW÷"ø ô ú õ õ ø   ]). í Gú õ 8ø è Rodzaj gramatyczny odpowiadaj cych sobie wyrazów arabskich i polskich, mo e by taki sam lub mo e si þ þ í ìç þ ç ró ni , np. wyraz   Strona 27  [   ] - jest rodzaju m skiego, tak samo jak odpowiadaj cy mu "dom", natomiast   è û ú ^ø `è þ [   ] "ksi ka", jest w arabskim rodzaju m skiego, w polskim e skiego. ç þ ÿ þ Najwa niejsze informacje o rodzaju gramatycznym w arabskim: 2.3.1. Rodzaj m ski ! Rodzaj m" ski w j" zyku arabskim nie posiada formantów rodzajowych. 2.3.2. Rodzaj # e $ ski % Rodzaj & e' ski tworzy si" najcz"( ciej przy pomocy specjalnych przyrostków. Niektóre wyrazy rodzaju & e' skiego nie posiadaj) formalnych wyró & ników swojego rodzaju. + ,.- 2.3.2.1. Rodzaj # e $ ski tworzony przy pomocy formantu * [ /1032.465 ] ! 89;: Najcz"( ciej tworzy si" rodzaj & e' ski przy pomocy formantu 7 [ <>=@?BAC ], który jest sufigowany do wyrazu w rodzaju mD skim. W ten sposób tworzony jest rodzaj E eF ski wyrazów tylko w liczbie pojedyF czej, np. wyrazy: Przykłady: Rodzaj mD ski X Rodzaj Y[Z E eF ski G HJMIK N L [OP=RQ1S TVUWAC ] – duE y HJMIK N L [OP=RQ1S TVUR=@?BAC ] - duE a G \^] \ Z X Y[\^Z ] \ Z I _ [`=Ra1S TbacAC ] – nowy I _ [`=Ra1S Tbad=@?BAC ] - nowa Gegf Z Xl f Z m L Ih _ Ih _ [`=ijS T[k@AC ] – ładny [`=ijS T[k=@?BAC ] - ładna Sufiks E eF ski mo E e takE e wyst D powan w wyrazach rodzaju E eF skiego, które nie posiadajo mD skich odpowiedników, np. p q.sur xtv w y r [`S z>i|{6}B=@?BAC ] - "uniwersytet"; p ~ r w € r  r [‚ƒ=@„[S z>UR=@?BAC ] - "cywilizacja", itd. 2.3.2.2. … e † ski rodzaj gramatyczny zgodny z rodzajem naturalnym ‡ Jeˆ eli wyraz oznacza istoty o ˆ ywione, to najcz‰Š ciej jest w takim rodzaju gramatycznym, jakiej płci jest dana osoba lub zwierz‰ , niezaleˆ nie od tego, czy wyst ‰ puje formalny wykładnik rodzaju ˆ e‹ skiego, np. • Œ Ž  œ [ ‘ ’ Ž“[ ”•”–“— ] - "matka" ˜ ™›š ž [Ÿ1’  ^¡¢B“— ] - "córka" £ © ˜ ™›š [ ‘ ’ “¤u¢B“— ] - "siostra" ˜ ¥›§¦ ¨ [ªb’ «¬R«R­W“— ] - "klacz" itp. 11 Strona 28 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (®;¯±° ² ³ ´µ ³ ¶ ·®;¸ ·¹»º¼³ ½®;¾¼¿ ³ ½>° ÀR½ ´ÁR»Ãg´Ä ) © 2002. (kopia bezpłatna) 2.3.2.3. Parzyste cz Å3Æ ci ciała Ç Rodzaju È eÉ skiego sÊ te czËÌ ci ciała, które sÊ parzyste z natury, np. Í Î3Ð;Ï Ñ Ò Í ýþä ÿ [ Ó Ô ÕMÖ@×ÕØ ] - "ucho"; [ é[Ô ø
dø– ò ÕØ ] "stopa"; ÍÝ Ï   ÙÛÜ Ú [ÞbÔ ß±àƒá@ÕØ ] - "noga"; ÿ [@  Ô ø W  ÕØ ] - "dło ë "; Í â@ãåä Íþ ä æ [çbÔ èRéêÕØ ] - "noga, goleë "; [ü6Ô ø
cÕØ ] - "r ó ka"; Íìíãåä ð Í ãåä ä îxï [ñxß^òjÔ èuá@ÕØ ] - "lewa r ó ka"; Ü  [üƒøRçbÔ è>ÞWÕØ ] - "lewa r ó ka"; Íô õ ö ä Í Strona 29 ä ï [ ÷ Ô ø@éíßùcÕØ ] - "pió ta"; ïî [üƒøòjÔ V×ÕØ ] - "prawa r ó ka"; Í ú3Ï ö ä û [ ÷ Ô øü×ÕØ ] - "oko"; 2.3.2.4. Nazwy geograficzne  Rozdzaj  eë ski posiada wió kszo  nazw paë stw, miast i niektórych innych nazw geograficznych, np. Ï 3Ï ä    ï [òjÔ ß ÞWÕ ] - "Egipt";  xï [
ß^òjÔ øgñ éêÕ ] - "Damaszek"; 2.3.2.5. Nazwy liter  $ %'&)(+*-,/. $ 6 /, . $ 6 /, . Np. ! " [ # ] , 021 4 3 [5 # ], 021 7 3 [ 8 # ], itd. 2.3.2.6. Inne wyrazy 9 e : skie nie posiadaj ; ce charakterystycznej dla rodzaju 9 e : skiego formy. < =?> $ %DFEG,/. < % $ OBD-,/. P < HJQ I R L [ S %BTU$ OVW,/. @BA C [ # ] - "ziemia"; @ HJKI ML [N 5 ]- ]- "zachodni wiatr"; "staruszka"; < X Y > $ %D Z[% ,/. <\^] D`$ acbd,/. < edf R %D`$ OJh-,/. L @BA C [ # 5 ] - "królik"; @ [ ] - "wiatr"; Ig L [ S ]- _ "panna$ %Umł rs6J. oda"; < i> j $ ( D-,/. <k h`$ %nm'%D-,/. g K [5 # ] - "studnia"; gBA l L [ ] - "piekło"; o p q R L [ S ] - "kij, Tx%y)$ a{z|,/. pałka";$ % h-,/. <t u j v Lw [ l j h`$ (+ZUZx,/. < e€  ‚ A [ƒ # ] - "piekło"; } ~ [ ] - "wiek"; ]- Tx%Z)$ O ,/. "szklanka"; <„ … HJI Lw [ l j h`$ (+ZUZx,/.  5 ] - "płd. }~ [ ] - "z† b"; ‡ ˆŠ‹‰ Œ [Žn +‘`’”“/• ] - wiatr" "brzuch"; ˜š ™ › ™ ¢ ™£ ¨‡ © ™ª [Ÿ) «¬‘-“/• ] - "ogie§ "; ‡ –— [œxBžU ŸUŸ[ |“/• ] - ‡ ¡Š‰ [’¤  ¦¥-“/• ] - "piekło"; "sło § ce"; ¯ ™ ™£ ™ª ‹ ‡ ­®‰ [°) ‘¤±²“/• ] -"wojna"; ‡³ © ¢ Œ [’´+ µ «·¶n“/• ] - ‡¸¹º ‰ [Ÿ) ¼»¶n“/• ] - "północny wiatr"; "sandały"; ¾ ™ ¨‡ ½ [¿À «¬‘-“/• ] - "dom"; Ã Ä ™ ÈJ™ª ‡ Án [ ÅF ±²“G»Æ“/• ] - "hiena"; ‡ ¡€Ç [Ÿ) ɤ¥-“/• ] "dusza" 2.3.3. Rzeczowniki posiadaj Ê ce dwa rodzaje gramatyczne. Niektóre rzeczowniki mog † posiadaË dwa rodzaje jednocze Ì nie, np. ÏBÐ Ñ Ðá ͼº Î Ç [ Ò¤É´»!«J• ] - "Ó mija"; ‡ ßsà ‹ × [Û¤‘` âsãG“/• ] - "droga"; Õ Ô ÖØ× Ù ™ä ™ ‰ [ Ò  Ú±-ÛƓ/• ] - "pacha"; ‡ ­ ‹ Ç å [ »  nãB‘±²“/• ] (m) - "skorpion"; ™ Ðè ˜™ ‡ Á Ã Ü ‰ × Ù [ Ò   Ýرޝ¼»Æ“/• ] - "palec"; ‡ æxçJà  ‰ å [ »¤Ÿ/Žd±À éUꤓ/• ] (m) - "paj† k"; ™ äÐ ‡³ © ¯ [°) «·¶n“/• ] - "stan "; ‡ ­ © å  [ »Æ“)ãF «/±²“/• ] (f) - "orzeł"; 12 Strona 30 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (ëíìïî ð ñ òÚó ñ ô õBëíö õ!÷Øø ñ ùëíú û ñ ù¬î üù òÚýþØÿJò
) © 2002. (kopia bezpłatna)  Strona 31   Strona 32  ; }g~ L V     [ ] - "wino"; [ € C IUi`FI Strona 33 J ] (m) - "szyja";    Strona 34  ; <‚? ƒ c    [ ] - "wiadro"; m [„0C DB"D"GI Strona 35 J ] "ko | ";  …† =  #$%& Strona 36  e:ƒ ‡ "!  [ ] - "zbroja"; [„0C g I fˆv‰I Strona 37 J ] - "arka "; '  +, "-. Strona 38  ; <ŠT"L ? L ƒ (  ) ‹ m"n [* ] - "złoto"; [W„ o$BMŒC Dgp,GI Strona 39 J ] - "raj";   Strona 40 / ) #$0 12%& Strona 41  ; <ŠL Ž c  "! [* ] - "354768:9 ";  [ UC Dgp,GI Strona 42 J ] - "łuk"; ; <= >@? Z c  Ž A [B0C DFEHGI Strona 43 J ] (m) - "głowa"; [ UC D„‘_WJ ] - "potylica"; ; KML ? ; LŽ N A [B0C DOQPRI Strona 44 J ] - "łono"; A ’ n [ UC o
Œ Strona 45 BI Strona 46 J ] - "kociołek"; ; SUTWV ; ”c ’ “n A [B0C XO,I Strona 47 J ] (f) - "duch"; [vbC D"•–o
Œ.I Strona 48 J ] - "w— troba"; ; Y[Z@? ? ; ˜™L ” c ; ˜™L ” š \ ] [G"DP^C _`E&I Strona 49 J ] (f) - "niebo"; [vbC Db› „I Strona 50 J ] lub š n [vbC o‘› „I Strona 51 J ] - "bark"; ; abZ d c e = V ; abZ@?  ] [GIgf&h C _7i,I Strona 52 J ] (m) - "władza"; œ n [ fžo
G0C _7i,I Strona 53 J ] - "j9 zyk"; ; jlk T ? L ? V m"] n [GWo$Bp2C _qfbI Strona 54 J ] - "spodnie"; Ÿ ]    [P^C XWG‘_ ] - "brzytwa"; ; rtu s ; ¡Qe = ]n [GWowvQvbC xyi,I Strona 55 J ] - "nó z ";   n [P^C o7f{O,I Strona 56 J ] - "sól"; ; K:e = ; Y[k ? T ? ]n [G0C o7f{PRI Strona 57 J ] (m) - "bezpiecze| stwo"; A [ pDB0C _`E&I Strona 58 J ] - "tył"; Oznaczenia: (m) - rzeczownik cz9 Strona 59 ¢ ciej wyst 9 puje w rodzaju m9 skim; (f) - rzeczownik cz9 Strona 60 ¢ ciej wyst 9 puje w rodzaju z e| skim; 2.3.4. Schematy rodzaju gramatycznego u przymiotników barw i ułomno£ ci ¤ Specjalny schemat tworzenia rodzaju m¥ skiego i ¦ e§ skiego spotykamy w ¨ ród tzw. przymiotników barw i ułomno ¨ ci: rodzaj m¥ ski rodzaj ¦ e§ ski liczba mnoga ©ª¬« © « « ª ­"¯±® ° ² [ ³ ´ µ"¶ Strona 61 ·¸µb¹Fº ] - "biały" ½ »[¼ ­ ® ¯ [¶2µ·`¹U´ ¾`³&º ] ¿ ­W¯ À [¶´ Á{¹Fº Strona 62  ] ©Ã7« © ë « à © Ä Å ® °² [ ³ ´ µ"Æǵ"È.º ] - "czarny" »[É Ä ® Å [Æ"µgÇ,È´ ¾`³&º ] ¿ Ä Å [Æ0´ ÊWÈ.º Strona 63  ] ©Ì © « « Ì © Ë ° Í ® °² [ ³ ´ µQÎ
Ï"µÐº ] - "¦ ółty" » É ËÌ Ñ Í [ [ΞµÏ[Ð0´ ¾`³&º ] Ë¿ ÑÍ [Έ´ ºUÏ[к Strona 64  ] © « © « « Ò© Ë ½ Ò ® °² [ ³ ´ µWÓq¹µÐº ] - "zielony" » ÉË ½ ® Ò [ [Ó.µb¹Ð0´ ¾`³&º ] Ë¿ ½ ® [Ó Strona 65 ´ ºž¹Ðº Strona 66  ] © « © « « © Ë Ô Õ ® °² [ ³ ´ µÖQ×صк ] - » ÉË Ô ® Õ [ [Ö¸µ×Ð0´ ¾`³&º ] Ë¿ Ô ® Õ [֞´ ºU×к Strona 67  ] "czerwony" ©Ùb« © « Ù © Ú Û ® ° ² [ ³ ´ µWÜ7Ð"µbÝFº ] - »[¼ Þ ° Ú ® Û [Ü`µÐUÝU´ ¾`³&º ] ¿ Ú® Û [Ü&´ ºUÐUÝFº Strona 68  ] "niebieski" « © « « © ß Ô à ® ° ² [ ³ ´ µâá ×¾ ] - »[¼ ­"Ô ® à [ áMµ×·ž´ ¾`³&º ] ¿ã Ô ® à [ á ´ ºU×·,º Strona 69  ] "niewidomy" © « © « « © Ú Ä à ® ° ² [ ³ ´ µâá0ǵк ] - »[É Ú Ä ® à [ áMµgÇ.Ð0´ ¾`³&º ] Ú¿ Ä à [ á ´ Êк Strona 70  ] "jednooki" ©ä‚« å © « ä ËÑ ° ² [ ³ ´ µQæ Ð"µç`º ] - "głuchy" »[¼ è Ë ® å ° [æMµÐ0çM´ ¾`³&º ] ¿ M å Ë®é [æ ´ ºUÐ0ç`º Strona 71  ] ©ê‚« Ò © « « ê Ò© Ë ® °² [ ³ ´ µWӞÐ"µ"ƺ ] - "niemy" » ¼Å Ë ® Ò [ [Ó.µÐMÆ0´ ¾`³&º ] ¿ Ë® [Ó Strona 72 ´ ºUÐMƺ Strona 73  ] ©ë ì © « « ëì © ° ¯±® ° ² [ ³ ´ µ"¶7íîµ×Rº ] - "niemy" » ¼Ô ì Ñ ¯ [ [¶2µUíg×^´ ¾`³&º ] ¿ Ñ ¯ [¶´ º5íg×Rº Strona 74  ] © « © « « © ï Ë à ® °² [ ³ ´ µâá Ð"µðîº ] - "kulawy" » ¼ñ Ë ® à [ [ áMµÐ0ðQ´ ¾`³&º ] ¿ï Ë ® à [ á ´ ºUÐ0ðîº Strona 75  ] ©òó« © « « ò © ô Õ ® °² » ¼ ¯Wô ® Õ [ ô [ ³ ´ µÖgÈ2µ"¶.º ] - [Ö¸µ"ÈQ¶´ ¾`³&º ] ¿ ®Õ [֞´ ºÈQ¶.º Strona 76  ] "garbaty" 13 Strona 77 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza     w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (õˆöH÷ ø ù ú
û ù ü ýõˆþ ýwÿ
[ù õ ù ÷  ú
Wú Strona 78 ) © 2002. (kopia bezpłatna) 2.3.5. Rzeczownik i jego atrybut – zgodno  co do rodzaju gramatycznego Przymiotnik rodzaju m skiego wyst  puje po rzeczowniku rodzaju m skiego. Przymiotnik rodzaju   e skiego wyst  puje po rzeczowniku ( )*+*+, ) 12( 341 rodzaju e skiego, np.         !" [#%$'& #%$.-0/ $.- ] - "nowy nauczyciel";        )*+*( , );: ) 12( 341<);: 59 65 7 8  !  " [#%$'& # $.-0/ $.- ] - "nowa nauczycielka".  W konstrukcjach atrybutywnych musi istnie= zgodno >?= przymiotnika z poprzedzaj@ cym go rzeczownikiem pod wzglA dem rodzaju, liczby, przypadka i okre > lono > ci. 2.4. Nieokre B lono B;C . Formalnym wyznacznikiem :?)EDGFH3DJI) ) nieokre > lono > ci w wielu wyrazach jest jeden z trzech tanwinów (nunacji): L :?)EDGFH3DQPR) SUT ) LV :?)EDGFH3DYX );: Z[) L\  ]_^` b Pc,?: ( d.e #K# MON M b@ dW M , np. w wyrazie a  [ $.- ] jest to  kof cowe g . Niemniej jednak nie w kah dym wyrazie nieokre > lonym taka nunacja siA pojawia, a z drugiej strony  i  zdarzaj@ siA i nazwy własne, w których wyst A puje tanwin, który nie jest wykładnikiem nieokre > lono > ci, np. 8 j " Muhammad (imiA własne). 2.5. Okre B lono B;C . Okre > lamy wyraz wtedy, gdy jego znaczenie zostało u > ci> lone w stosunku do znaczenia ogólnego, gdy ograniczamy jego zakres znaczeniowy do jednego okre > lonego obiektu lub do jednej klasy (gatunku, rodzaju, typu, itp.). W jA zyku arabskim okre > lone mog @ by= nie tylko rzeczowniki, lecz takh e ich atrybuty, czyli przymiotniki, imiesłowy, liczebniki, itp. n;o p 2.5.1. Przedimek okrek laj l cy m [`al]. vxw y Najczq stszym sposobem okre r lania wyrazów arabskich jest prefigowanie przedimka okre r lajs cego: - t
u [ z|{} ]. Przedimka okre r lajs cego nie przyjmujs natomiast przyimki, partykuły i czasowniki. vxw y W wyrazie okre r lonym przedimkiem okre r lajs cym t
u [ z ~ {} ] nigdy nie pojawi siq  aden z trzech tanwinów: € ‰ € € €– ŠO‹ ŠO‹ ŠH™ {EG‚Hƒ…„{E†K†‡{ ˆ {EG‚HƒŒR{ ŽU { ˆ {EG‚’‘“•” { {—ˆ ˜ Przykłady wyrazów okreš lonych i nieokreš lonych. Forma nieokre › lona œ Ÿž ž Forma Ÿž ž okre › lona Znaczenie  ¢£!¡ ¤ ¥ [¦¨§ ©ª¬«+­|®;¯U°|±.²
³ ] · µ x ¸ ¶ ¹ º "uniwersytet" ´  ¢£!¡ ¤ [ »|®¼¦¨§ ©ª¬«+­|®;¯U°|±
³ ] ½ ¾À¿ ž ¾À¿ ž ¸x¹ º Á  [Ã2§ ®EÄO°|±.² ] Å Á Æ ¶ [ »|®¼ÇÃ2§ ®EÄO°|± ] "dom" (pierwszy ž ž przypadek gramatyczny) ½È È ¸Ëº Á É¡¥ [¦c®Eª’§ Ê˼;±.² ] Å Á É ¡ µ·¶ [ »|®¼¦c®Eª’§ Ê˼;± ] "ładny" ¾À¿ ž ¾À¿ ž ¸x¹ º Ì Á  [Ã2§ ®EÄO°U«U² ] ¡ Á Æ ¶ [ »|®¼ÇÃ2§ ®EÄO°U« ] "dom" (drugi przypadek Í ¿ž gramatyczny) ¾ž ¿ ž ¸x¹ º À ¤ Î Á  [Ã2§ ®EÄO°?®¨² ] Á Æ ¶ [ »|®¼ÇÃ2§ ®EÄO°?® ] "dom" (trzeci przypadek gramatyczny) 14 Strona 79 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (ÏÐÒÑ Ó Ô ÕÖ Ô × ØÙÏÚ ØÛ
ÜUÔ Ý?ÏÞUß Ô ÝÑ à Ý Õá â
ãäÕå ) © 2002. (kopia bezpłatna) 2.5.1.1. Hamza łæ cz æ ca i dziel æ ca. òËó<ô õ ö î ÷!ø î   Hamza przedimka okre ç lajè cego jest hamzè łè czè cè . Hamza łè czè ca (é êìíï ë ðÙî ñ ë [ù¨ú ûEüþýOû;ÿ
ú û ]), w         odró nieniu od hamzy dziel cej ( Strona 80 [ù¨ú ûEüþýOû;ÿ
ú û! " ]), nie jest wymawiana, gdy wyst pi przed ni       #$%'  &   (   &   , - #$%' samogłoska. np. [ )|û ú *"|û;ÿ
] - "sala"; + + [.0/ ú *"|û;ÿ ] - "w sali". Hamza ł cz ca jest w niniejszym słowniku uwzgl 1 dniana w transliteracji, pomimo, e w tek 2 cie arabskim,  ( 7  (  znak hamzy nie pojawia si1 , np. zamiast zapisu: 34 5  6 jest: 34 5  6 . Ten rodzaj zapisu wydaje si1 by8 w zgodzie z obecn tendencj zapisu hamzy w 2 wiecie arabskim. > 2.5.1.2. Przedimek okre9 laj : cy po przyimku ;=< [ ?@ ]. C CK  LM C(N O Po przyimku A=B [ DE ] zawsze odpadajF alif, hamza i samogłoska przedimka okre G lajacego, np. HIJB CK  LM Z C [ P
QRSR T UVDEXW'Y ] - "student", ale: IJ B B B [ DE0RSR T UVDEXWE ] - "dla studenta". 2.5.1.3. Litery słoneczne i ksi []\ ycowe. C(N O Czterna G cie liter alfabetu arabskiego powoduje zmian^ brzmienia przedimka okre G lajF cego - A`_ . i C O (C N O S F to tzw. litery słoneczne (a b$d c eg B hf c Hjlkmn H o H _ [ P
QpD(qrYstT u=vwYyx
xVQ{zJ|tT }S~Q€
Y ]). Je‚ eli pierwszF głosk F wyrazu jest głoska słoneczna, wówczas głoska [ ƒ ] [ D ] przedimka okre G lajF cego asymiluje si^ do niej i jest wymawiana tak jak pierwsza głoska wyrazu, np. i CO CK  LM C(N O H„ h f c [ Q=xm…†x
T Q{zJ|wY ] - "sło ‡ ce", HIJB [ QRˆ…tR T UVDEXW'Y ] "student". ‹e Œ C(N O W zapisie takiego wyrazu nad ƒ [ D ] nie stawiamy sukunu (znaku ciszy) ( ‰`Š
a [ P
Q|
|wY`ŽT u= ]). W transliteracji hamza bywa pomijana wtedy, gdy jest pierwszF liter F w wyrazie. Czterna G cie liter słonecznych to: ’‘”“•‘–—‘˜y‘š™›‘šœ›‘šž‘šŸž‘V ¡‘V¢£‘š¤¥‘š¦¥‘š§¨‘š© . ·¹¸ º»¼l½m³ » ¾ » ¹ ¸ ¶ º Pozostałe litery alfabetu arabskiego nazywane sª ksi« ¬ ycowymi (­ ®$°²¯ ³± µm´ ¶ [ ¿
ÀpÁ(ÂrÃÄtÅ Æ=ÇwÃÈÁ ÉpÀ{Ê¡À{ÄtÅ ËSÌÀÍ
à ]). 2.5.2. OkreÎ lonoÎpÏ nazw własnych. » Nazwy własne sª okre Ð lone, pomimo ¬ e formalnie mog ª nie ró ¬ niÑ si« od nazw nieokre Ð lonych, np. ÒÓ µ ¯ ¾ ´ Ô » ¹ ¸ ¶º [ÊÕÃÂÅ À{ÊÖÊ¡À×'ÃÙØ ] - "Muhammad", ³wÛÝ Ú Ô Ü [ÊÞÅ ß0àXÄwà ] - "Egipt". Przed takimi nazwami przedimek okre Ð lajª cy á [ ¿ Å ÀpÁ ] nie mo¬ e wyst ª piÑ . »âº ã Ü ¹ ¸ ¶ º Przedimek okre Ð lajª cy mo ¬ e byÑ jednak integralnª cz«ÙÐ ciª niektórych nazw własnych, np. ´³ [ ¿
ÀpÁ]äßåÄtÅ æÉçà ] - "Irak". W tym wypadku przedimek nie pełni funkcji gramatycznej. 2.5.3. OkreÎ lonoÎpÏ zaimków. ¹ ¸ ¶è Chocia¬ przedimek okre Ð lajª cy á nigdy nie łª czy si« z zaimkami osobowymi, sª one zawsze okre Ð lone. 2.6. Przypadki gramatyczne. W j« zyku arabskim sª trzy przypadki gramatyczne: »é ê ¸ ¹ º 1. mianownik - ³ ¯ ¶ [ ¿
À{Ä0čÀ{Çä$à ] (nominativus) ¹ ¸ ¶º 2. dopełniacz - ³ë ì ´ [ ¿
ÀpÁXíÅ À{Ä0Äwà ] (genetivus) »î Û ï ¹ ¶ º 3. biernik - Ú ¯ [ ¿
À{ððÅ Àà`ñ'à ] (accusativus) 15 Strona 81 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza  w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (òôóöõ ÷ ø ùXú ø û ü=òôý ü†þ`ÿ0ø ò
ø õ  ù mù ) © 2002. (kopia bezpłatna) Nazwy "mianownik", "dopełniacz" i "biernik" s Strona 82 umowne, gdy cz sto nie odpowiadaj Strona 83 przypadkom polskim. Arabski mianownik jest pierwszym przypadkiem gramatycznym, dopełniacz drugim, a biernik trzecim. 2.6.1. Przyrostki fleksyjne w pierwszym przypadku gramatycznym. Przyrostek Przykład Przyrostek Przykład wyrazu w Znaczeni nieokre  lony wyrazu w okre  lony formie okre  lonej e formie nieokre  lonej " #$ " #$      &(+') * , [  ]  [!  ] % [  ] %  [ -/.10!  ] "ksi Strona 84 2 ka " #2; " * 465 * * 465 ( *& +') * , % [ ] %3 7 % [ ] %3 7 [ -/.108.9:0  ] "leniwy" " #2; [8.9:0  ]  *@ " #B  F * +') * , " #B [ ] < = >? [A = ] C  [= ] D E [ -/.102A = ] "s dzia" G #  IJ " # , # IJ   +') * , " # [  ] H K [L .NM  ] [ ] O [ -/.10PL .NM ] "laska" # # $WV " ;PXY# , , , Q  R 5 T*) S [ ] - [ ] U% [ 0 . ] "Polska" G # R G\ 5]  " $;_#  # R  \ 5 `  +') * , " $;_# Z [  ] [ [^ .  ] Z [ ] [ [ -/.10+^ . ] "budyne k"  # gih v+w x Z [ ] gih b e j acdf [kml nporq!s ] acb s [ ] b e tpu acdf [ y/z1{pkml nporq!s ] "dobra nowina" 2.6.2. Przyrostki fleksyjne w drugim przypadku gramatycznym. Przyrostek Przykład Przyrostek Przykład wyrazu w formie nieokre | lony wyrazu w okre | lony okre | lonej formie nieokre | lonej „ ‚‰ ƒ + v wx [ ] … ‚b ƒ [†~!‡ l skˆ~€ ] ƒ [~ ] …ƒ b u [ y/z1{†~!‡ l skˆ~ ] } ~€ } Š w ‹ Œ e w„ ƒ Š w ‹ Œ e w‰ v+u w x b [z ] b [†8z:{l s2Žz ] [~ ]  [ y/z1{†8z:{l s2Ž‘~ ] w– ƒ ƒ ž w v+w x [ ] } ’ “ ”• [ —˜l s™š’ ] › [’ ] œ  u [ y/z1{2—˜l s™š’ ] Ÿ x v+w x ¢ [s: ]    ¡Jb [ £ l zN¤+s: ] [ ] b s b ¥b u  ¡J [ y/z1{P£ l zN¤+s ] x x ¦ § Twv ¨ h - - [ ] b s b e j [kW©ª{l zŽP«Ys ] Ÿ §Ÿ § t ° + v wx a [s: ] ­ t e¬ b [®¯l zkŽ_s: ] acb s [ ] ­ b e b u [ y/z1{+®¯l zkŽ_s ] gih gih v+w x acb s [ ] b e j acdf [kml nporq!s ] acb s [ ] b e tpu acdf [ y/z1{pkml nporq!s ] 2.6.3. Przyrostki fleksyjne w trzecim przypadku gramatycznym. Przyrostek Przykład Przyrostek Przykład wyrazu w formie nieokre | lony wyrazu w okre | lony okre | lonej formie nieokre | lonej Ÿ ‚„ ƒ ‚‰ ƒ + v wx [ zN ]    j b [†~!‡ l sk±zN ] b [z ] …b b u [ y/z1{†~!‡ l sk±z ] Š w ‹ Œ e w„ Š w ‹ Œ e w‰ v+u w x b [z ] b [†8z:{l s2Žz ] b [z ] b [ y/z1{†8z:{l s2Žz ] ƒ ƒ w– ƒ ƒ ž w v+w x  ² [ ~´³_s: ]  µ  [ —˜l s™ª~´³_s: ] ›b [ ~´³z ] œb  u [ y/z1{2—˜l s™ª~´³z ] Ÿ x v+w x ¢ [s: ]    ¡Jb [ £ l zN¤+s: ] [ ] b s b ¥b u ¡J [ y/z1{P£ l zN¤+s ] x [ ] b s - x [ ] b s x ¦ § Twv ¨ h b e j [kW©ª{l zŽP«Ys ] 16 Strona 85 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (¶·¹¸ º » ¼½ » ¾ ¿š¶À ¿ÂÁ À» Ä!¶Å€Æ » Ä2¸ ÇÄ ¼ÈÉ Ê:¼Ë ) © 2002. (kopia bezpłatna) ÌcÍ Ñ:Í ÓÒ Õ Ô Ì Ñ:Ô ÓÒ Û:Ô Ý+Ü Þ ß [Î:Ï ] Ð [Ö¯× ØÙÚ_Î:Ï ] [ ] Ô Î Ð [ à/Ø1á+Ö¯× ØÙÚ_Î ] Ì Ò åä Ì â Ô ãi Ì Ò Ó ä Ý+Ü Þ ß Ì â Ô ãi [ ] Ô Î [Ùm× æpçrè!Î ] [ ] Ô Î [ à/Ø1ápÙm× æpçrè!Î ] 2.6.4. Alif strzeg é cy. Jeê eli w pierwszym przypadku wyst ë pował sufiks ìí [ îï ], wówczas w trzecim przypadku pojawia sië zawsze dodatkowy alif, zwany strzeg ð cym  òórõ:ô ö ø˜÷ úšù ü˜û ýÿþ ü ò ÷
ñ np.  ö ö  ô  ò [  Strona 86 Nï ]. Alif nie pojawia sië jednak nigdy, jeê eli     Strona 87  Nï ]. rzeczownik posiadałtamarbut ë (sufiks ì ô ), np.  órô õ ò  ô [ Alif ten nie pojawia sië takê e na ko ! cu niektórych wyrazów zako! czonych hamzð . 2.6.5. Triptota. Wyrazy posiadajð ce w kaê dym z trzech przypadków gramatycznych ró ê ne ko! cówki deklinacyjne nazywane sð tryptotycznymi. Wyrazy zako ! czone, w formie nieokre " lonej pierwszego przypadka sufiksem -í [ îï ] sð tryptotyczne. 2.6.6. Diptota. O wyrazach dyptotycznych mówi sië wtedy, gdy dwie ko ! cówki deklinacyjne obsługujð znaczenia trzech przypadków gramatycznych. • Wyrazy zako ! czone, w formie nieokre " lonej pierwszego przypadka sufiksem - [ î ] sð w formie nieokre " lonej þ dyptotyczne - majð wspólny drugi i trzeci przypadek, odmieniajð sië jednak tryptotycznie w formie okre " lonej. • Wyrazy zako ! czone w formie nieokre " lonej pierwszego przypadka sufiksem - # [ï ] ), sð dyptotyczne - majð wspólny pierwszy i drugi przypadek zarówno w formie nieokre " lonej, jak i okre " lonej. 2.6.7. Wyrazy nieodmienne przez przypadki. Jeê eli tylko jeden sufiks pojawia sië we wszystkich trzech przypadkach, mowa jest o wyrazach nieodmiennych. ý$ $ • Wyrazy posiadajð ce w pierwszym przypadku ko ! cówki: - [ :ï ]; - ô [ ]; - % [ :ï ]; - % ô [ ], sð nieodmienne ý przez przypadki. 2.6.8. Funkcje przypadków gramatycznych. Nominativus. Jest przypadkiem podstawowym, w którym wyst ë puje podmiot lub inna czë"& zdania o ile zaleê no " ci składniowe nie wymagajð formy drugiego lub trzeciego przypadka. Genetivus. Pojawia sië zawsze po przyimkach. ' ( ù* ý Drugiego przypadka wymaga takê e idafa ( ó ÷ ö ) ô ÷ ) i niektóre liczebniki. Accusativus. W tym przypadku sð na ogół wyrazy pełnið ce w zdaniu funkcjë dopełnienia bliê szego lub dalszego,  okolicznika lub orzecznika po czasownikach posiłkowych: +ô ö ÷ [ Strona 88 , ] "był"; -/ 0˜. ü ÷ [ 12 Strona 89 4365 ] "nie jest" i innych, np. ô ( ' ?@ A  7 ü ò ö 8 ÷ +ô ö  ÷ [ Strona 90 ,:9 Strona 91 ;1<2Nï ö ] - "byłstudentem";  ó ÷ .= > ô ô ô [  Strona 92 CBDE1FHGF Strona 93 îJILK Nï ] - "wszedłdo pokoju";  ,N M O ô ý  þ % ÷
P ô [QI Strona 94 SRT 17 Strona 95 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (UWVYX Z [ \2] [ ^ _`UWa _TbdcL[ eUWfLg [ e,X he \2ijdkC\2l ) © 2002. (kopia bezpłatna) monJp<q r4msmrtrFu ] - "widział Muhammada"; wyv z| x {} ~x € {}  w v ‚„v ƒ …`v †} ‡v ˆ v ‰ v [ Š q rF‹<rEŒFrmon4Ž<‘’q r4“r ”rFu•m—–™˜šm›q –L‹2“r ] - "przybył £€¤ ¦ ¤ ¨§ ¬ ­ ® ¤ ¯4¨ ° ²F± £J³ ´¨ µ ¤ ª¤ ° ¶ ¢ [·6¸¹º »4¼» ½LÀ bezpo œ rednio z Egiptu"; ž ¡JŸ ¢ ¥ Ÿ §©ª¨ « Ÿ / ¾ ¿¿T¸ÂÁ º ¾™¼» ½’ÃÅė¾™ÆǹȾ™Ä›º »`ÉCÊE»ÌË2º »4ÍDËF»FÎ ] - "samolot odleciał z Damaszku w nocy". W trzecim przypadku wyst Ï pujÐ takÑ e wyrazy po niektórych spójnikach, i ³ ¤ × £ÙØCÚ £2Ý ÞE¤ ¤ ¤ á ³ ¤ Ú Úä ¤ partykułach, np. ÓÒ ¢ Ô [ Á º »4ÆFÆ» ] - "Ñ e"; ÓÒ ¢ Õ [ Ë<¾Á º »4ÆFÆ» ] - "poniewaÑ "; Ö Ÿ ¢ ۄÜE¢ ® ß à Ö Ÿ ¢  Ö â Ò ã § ÓÒ ¢ Ô å;Ÿ ¨â æ [ç»4ěº ¾<è齒ÃêÁ º »4ÆFÆ» ÄoÃJë<º »4ÄsÄ»¹»FÎìÊE»¹Àë<º » íE»4¼»îÁ º ¾,Ëd¸Àï©ðñË2º »4Æ6¹<¸ ] - "słyszałem, Ñ e Muhammad przyjechałdo Polski". 2.6.8.1. Przyimki wymagaj ò genetiwu. JeÑ eli przed wyrazem odmiennym przez przypadki pojawi siÏ przyimek, wtedy wyraz ten przyjmuje formÏ ô Ú £J³6÷S¤ ø ¤ ª¤ [¹º »CùD»EËF»îË2·Fº ÃJ¼Lú» ½» ] - "wszedł drugiego przypadka, niezaleÑ nie od funkcji, któr Ð pełniÐ w zdaniu, np. ¢ óL¢ ® Ÿ õö do pokoju" ale: Ló¨ ô ¢ ® Ÿ õÚ £Jö ³ ÜE£2¢ Ý ÞE÷S¤ ø ¤ ª¤ [¹ º »CùD»EËF»îÁ º ¾,Ëd¸ûË2·Fº ÃJ¼Lú» ½L¾ ] "wszedłdo pokoju". (Niektóre arabskie czasowniki mogÐ wyst Ð piü zarówno z przyimkiem, jak i bez niego, jednakowo Ñ nie kaÑ dy czasownik, mo Ñ e wykorzystaü obie te mo Ñ liwo ý ci, tak jak czasownik ÷S¤ ø ¤ ª¤ [¹º »CùD»EËF» ].) 2.7. Zdanie imienne a wyraþ enie atrybutywne. W arabskim zdaniu imiennym podmiot jest najcz
ÿ ciej okre lony, a orzecznik nieokre lony. Zakłócenie stosunku okre lono ci pomiÿ dzy pierwszym i drugim wyrazem konstrukcji pozwala odró  ni zdanie imienne od wyra enia atrybutywnego. W wyra eniu atrybutywnym musi istnie zgodno  pomiÿ dzy wyrazem podstawowym (okre lanym przez atrybut) i atrybutem w stosunku do: Jeden)okre lono ci: je eli wyraz podstawowy jest okre lony, atrybut musi by tak e okre lony, je eli wyraz podstawowy nie jest okre lony, atrybut nie mo  e by okre lony; Dwa)przypadka gramatycznego: atrybut musi by w takim samym przypadku, co wyraz podstawowy; Trzy)liczby: atrybut musi by w takiej samej liczbie, co wyraz podstawowy; Cztery)rodzaju: atrybut musi by w takim samym rodzaju gramatycznym, co wyraz podstawowy; Arabski atrybut w składni zgody pojawia siÿ po wyrazie okre lanym. W arabskim zdaniu imiennym orzecznik, o ile jest przymiotnikiem, musi siÿ zgadza z podmiotem odno nie: a) liczby b) rodzaju. W zdaniu imiennym orzecznik wyst ÿ puje zwykle w mianowniku i jest nieokre lony, niezale nie od przypadka gramatycznego podmiotu. 2.7.1. Przykłady wyra e  atrybutywnych.     
!"  #%$&
    Strona 96   [   ] - "du y dom" ' + ) ' ) .-  /-0"  #%$&   Strona 97 ( *   ( Strona 98 * [ ,   ] - "du y dom" 2.7.2. Przykłady zda  imiennych.  ' ) .-  !"  #%$&
    Strona 99   ( Strona 100 * [ ,   ] - "dom jest du y" 1 2 43 5   ; : =  > <  % # @ ? A    !  "  #%= $ A
   Strona 101 6% 7 8 9 ) ( Strona 102 * [ ,  ] - "miasto jest du e" 18 Strona 103 Jerzy Łacina — Katedra Orientalistyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu [email protected]; Podstawy gramatyki arabskiej (B0CED F G HJI G K LMB0N LPORQSG TB0USV G TWD X=T HJY=ZR[HJ\ ) © 2002. (kopia bezpłatna) 2.7.2.1. Zdanie imienne wprowadzane przez przyimek. W tego typu zdaniach orzecznik mo ] e by^ okre _ lony, je] eli znaczenie wypowiedzi tego wymaga, przy czym nieokre _ lony podmiot cz` sto wyst ` puje po okoliczniku, a podmiot okre _ lony przed nim, np. gh.i sutAt v e d b p o kq r k f acb [wSxzy|{ }~€}‚ ƒ>{ „…†S‡‰ˆŠ{ „M‹"Œ€AŒ
 ] "w tym domu jest człowiek"; jlm k n • –˜— ™‘ › š œš Jž — |¡   u¢ £Sš ¤ ” “ u’ ‘ Ÿ Ž. [ ¥ { „.R}§¦¨{ }~@‡Ey@‡ª©%© { }&«¬‡W|„A†S‡;­®‡† { }
ƒ¯Œ
 ] "na tym stole jest ksi°W± ka"; u  A ¢ ¢ ‘ “ š » º ¼ ½ ¤ ” ² š ¶l¸ · ¢ ‘ ³ µ ´ ´  ¹  [ ¾„ˆSˆŠ{ „M‹"Œ€AŒ¿wSxzy|{ }~€}‚ ƒ>{ „…†S‡ ] "(ten) człowiek jest w tym domu"; š » º ¼ ‘ u½ ¢.¢ ¤‘ ” “ ² ³À š µ´ ¶l´ ¸· ¢ Zdanie: ¹  [ ¾„ˆSˆŠ{ „M‹"Œ€AŒÁwSxÂy|{ }~€}Á ƒ>{ „…†S‡ ] mo ± emy tak± e tłumaczyÄ : "człowiek w domu". O znaczeniu zdania decyduje czÅ sto jego kontekst. 2.7.2.2. Zdanie imienne z okreÆ lonym orzecznikiem. Je± eli zaistnieje sytuacja, ± e nale± y orzecznik okre Ç liÄ , wtedy pomiÅ dzy podmiotem i orzecznikiem pojawia uË Ì |ÍÎ ËuÏ˜Ñ Ð ÒÔÓ ÕW× Ö Ø Ð Ù siÅ czÅ sto ł° cznik w postaci zaimka osobowego np. ÈÉ˜Ê È È [ÚÜÛuÝ¨Þ ßÚàÚ;ß=á¯Û
âäã"Û|åàßçæ%æ Þ èêé¨ëJì¯Û ] - Ð ËuÌ |ÍÎ ËuÏAÐ Ò × Ð ñ@Ì òó "Muhammad jest (tym) studentem"; í î ï Ê ð Ê í î Ê [ôŠÞ èæëõÚ;ßAöÛ÷ã@ëõø@ßùæ%æ Þ èêé¨ëJìúßAûSöÛRü ] "Fatima jest (t ý ) studentk ý "; Zdarzyþ siÿ mo e równie , e orzecznik bÿ dzie okre
lony, pomimo braku łý cznika zaimkowego. Zaimki nie przyjmujý na ogół przedimka okre
lajý cego. S ý traktowane jako wyrazy okre
lone, je
li wiÿ c wyraz wyst ÿ pujý cy po nich jest okre
lony, to najczÿ
ciej jest on atrybutem. Je eli wyraz po zaimku nie jest okre
lony, to wyraz ten jest orzecznikiem zdania imiennego.    Ö ËuÏAÏ Ð   È È [ã|Þ è €è Strona 104  ŠÞ ß"ۀéAÛ ] - "ten mÿ czyzna"  Ó  È  Ð Ï Ð  [ã|Þ è €è Strona 105 ŠÞ ß"ۀéAÛ
â ] - "to jest mÿ czyzna" Po zaimkach osobowych wyraz mo e byþ orzecznikiem, niezale nie od tego czy jest okre
lony, czy nie. Okre
lony orzecznik po zaimku osobowym spotyka siÿ du o rzadziej ni nie okre
lony. Okre
lenie słu y wtedy odniesieniu podanej informacji do znanej ju sytuacji, np. Ó  È  Ð  Ð Ì  Ð [|Þ èßŠÞ ß"ۀéAÛ
â ] - "przyszedł(jaki
) mÿ czyzna";    Ö uË ÏAÑ Ð Ò È È È [ã|Þ Û|åàß ŠÞ ß"ۀéAÛ ] - "on jest (tym) mÿ czyzný ". Oczywi
cie, podmiotem w takich sytuacjach mo e byþ nie tylko zaimek. Kilka przykładów arabskich konstrukcji:    Ö ËuÏ Ó ÕW× Ö Ø Ð Ù È È È [ÚÜÛuÝ¨Þ ßÚàÚ;ß=á¯Û
â ŠÞ ß"ۀéAÛ ] - "Muhammad jest (tym) mÿ czyzný ";    Ö ËuÏAÑ Ð Ò È Ó ÕW× Ö Ø Ð Ù È [ÚÜÛuÝ¨Þ ßÚàÚ;ß=á¯Û
â÷ã|Þ Û|åàß ŠÞ ß"ۀéAÛ ] È È Ó  Ð Ð È  Ñ Ò È [ã|Þ Û|åàßŠÞ ß"ۀéAÛ
â ]- "on jest me czyzný ";  Ð í  ð Ò Ê [ã|Þ ëõø@ß Þ ÛuÚàÚÜÛ
â ] - "ona jest matk ý ";  Ñ Ð Ò  Ù Ð È [Ú¬Þ ß  ã|Þ Û|åàß ] - "kim on jest?"  Ï Ð  Ì Ù Ð  [Ú4è ã|Þ è €è ] - "co to jest?";    Ö ËuÏAÏ Ð     Ù Ð È È [Ú¬Þ ß  ã|Þ è €è Strona 106  ŠÞ ß"ۀéAÛ ] - "kim jest ten człowiek"?  Ó É"!ï Ê òñ È  È  Ö ËuÏAÏ Ð  [ã|Þ è €è Strona 107  ŠÞ ß"ۀéAÛ æß=ì>Þ #Šì¯Û
â ] - "ten mÿ czyzna jest lekarzem"; Ð ò+ Ì , Ð Ò $&' % (  ) *  Ù È È [ã"Û-¨Þ è/."ß ÚÜÛ 0uö Þ ß1ôèâ ] - "tam jest szpital";  2Ð 3  ò   Ù Ð  [Ú;ß 4ß öß ] - "kim jeste
" (m); u Ë Ì ‰ òñ Ì Ð ò Ó É˜Ê 3  [  Þ ß AèÁæ Þ èêé¨ëJì¯Û
â ] - "jestem studentem"; 19