MARIA CZUDAKOWA PRZESTRZE� �YCIOWA Wszystko to sta�o si� niezwykle szybko. Kraft p�dzi� co tchu po zboczu, w d�, a ju� jeden z nich le�a� w trawie na wznak, drugi za�, pochylony, wpatrywa� si� w twarz swej ofiary z wyrazem, w kt�rym pr�cz ciekawo�ci nie by�o nic. - Jest pan aresztowany! - krzykn�� Kraft podbiegaj�c. Nieznajomy nie zdradza� najmniejszej ch�ci ucieczki. Powoli si� odwr�ci�, spojrza� oboj�tnie na pe�n� nerwowego napi�cia twarz Krafta i na zaci�ni�ty w jego r�ce pistolet. Kraft zbada� puls le��cego, oko�o minuty przys�uchiwa� si� nie zm�conej rytmem oddechu ciszy w jego piersi, a� w ko�cu rzuci� surowo: - Dlaczego pan zabi� tego cz�owieka ? - W pa�skim pytaniu s� a� dwie nie�cis�o�ci - sucho odrzek� nieznajomy. - Nie zabi�em go, a poza tym nie wiadomo, czy by� cz�owiekiem. Czubkiem buta dotkn�� czo�a zabitego i zako�ysawszy si�, przysiad�, wyj�� z kieszeni co� w rodzaju cyrkla i szybko zmierzy� kilka odleg�o�ci na twarzy le��cego, mrucz�c przy tym: - Oczywi�cie. K�t twarzy prawie si� nie zmieni�. Kraft nie przeszkadza� aresztowanemu. Z ciekawo�ci� obserwowa�, gdy ten otworzy� d�o� zabitego i badawczo wpatrywa� si� w ni�, kilka razy odci�gaj�c du�y palec, potem wsta�, dok�adnie otrzepa� z kurzu kolana i, zwr�ciwszy si� do zabitego, rzek�: - Do szybkiego spotkania. Kraft ju� niejednokrotnie obserwowa� nag�e ot�pienie umys�owe, w jakie popada przest�pca natychmiast po dokonaniu zab�jstwa, je�li zabijanie nie sta�o si� jeszcze jego rzemios�em. To zamroczenie szybko jednak zamienia si� w rozja�nienie umys�u, gdy opanuje przest�pc� nag�a i gor�ca skrucha. W tym wypadku zab�jca nie przejawia� jednak najmniejszych oznak skruchy. Zm�czony i blady, jakby straciwszy wszelkie zainteresowanie sw� ofiar�, pogr��y� si� w zadumie. Po pewnym czasie przerwa� kilkoma s�owami milczenie, radz�c Kraftowi nie przejmowa� si� zabezpieczeniem i ochron� trupa. - Przecie� i tak za godzin� jego tutaj nie b�dzie - powiedzia�, niedbale machn�wszy r�k�. - Zreszt�, jak pan sobie �yczy. T� godzin� Kraft i aresztowany nieznajomy musieli sp�dzi� razem obok trupa, bowiem Kraft czeka�, a� ktokolwiek zjawi si� na drodze. Siedzieli wi�c milcz�c, zab�jca zwr�cony plecami do miejsca przest�pstwa, Kraft za� nie spuszcza� ani na chwil� wzroku z trupa, gdy� nigdy nie lekcewa�y� ostrze�e� wypowiadanych przez samych przest�pc�w. Moment, w kt�rym Kraft dostrzeg�, �e trup le��cy przed nim w odleg�o�ci dw�ch metr�w znik� i nawet trawa na tym miejscu nie by�a zgnieciona, wywo�a� w policjancie tak silny wstrz�s, jakiego nigdy w �yciu nie dozna�. Najpierw chcia� biec do najbli�szych krzak�w, po chwili jednak zreflektowa� si�. Krzaki by�y w odleg�o�ci co najmniej 100 metr�w. Zab�jca siedzia� bez ruchu na swym miejscu, nie przejawiaj�c �adnego zainteresowania tym, co dzia�o si� za jego plecami. Pozostawa�o wi�c tylko przypuszczenie, �e trupa poch�on�a ziemia. W pi�� minut po dziwnym znikni�ciu zabitego Kraft, zrezygnowany z powodu takiego obrotu sprawy, zgodzi� si� nawet na to, aby w milczeniu uda� si� za swoim nieznajomym aresztantem, kiedy ten zaprosi� go do swego mieszkania. Kraft wl�k� si� z ty�u za nieznajomym, od czasu do czasu bezmy�lnie spogl�daj�c na krocz�c� przed nim jego wysok� posta�. Przez ca�� drog� nie zamienili ani s�owa. Wreszcie znale�li si� obaj w mieszkaniu nieznajomego, w dwupi�trowym domku, w gabinecie, kt�rego urz�dzenie �wiadczy�o o antropologicznych zainteresowaniach w�a�ciciela. Kraft siad� na wygodnym krze�le, nieznajomy za� - na sk�rzanej kanapie. - Chyba ju� pan rozumie, �e aresztowanie mnie nie mia�o i nie ma najmniejszego sensu - odezwa� si� zab�jca. - Wyja�nie� w tej sprawie nie b�d� udziela�, mimo �e nie wymagaj� one d�u�szych komentarzy, ostatecznie nie po to pana tutaj zaprosi�em. Mam do pana wielk� pro�b�. Jutro ju� mnie tutaj nie b�dzie. Nie b�d� m�g� r�wnie� zabra� ze sob� swoich r�kopis�w. Ale pragn��bym bardzo je w jaki� spos�b przechowa�. Swego czasu ju� dwukrotnie zwraca�em si� z tak� pro�b� do innych ludzi. Jednak w obu wypadkach moje papiery potem nie odnalaz�y si�. Ile pan ma lat? Przepraszam, �e o to pytam. Kraft nie mia� trzydziestu o�miu i to widocznie w zupe�no�ci odpowiada�o nieznajomemu. Kraftowi wydawa�o si�, �e jego rozm�wca jest m�odszy. Nieznajomy w kilku s�owach wyja�ni�, �e ma nadziej� zabra� r�kopisy nie wcze�niej ni� za trzydzie�ci lat, a mo�liwe, �e jeszcze p�niej, i �e tre�� r�kopis�w dotyczy bada� antropologicznych, kt�rych ku wielkiemu jego nieszcz�ciu nie zd��y� doprowadzi� do ko�ca, mimo �e do niedawna mia� nadziej�, i� zdo�a je zako�czy�. Zdaje sobie spraw�, jak dziwne wydaje si� jego zachowanie, jednak prosi, aby mu zaufa�, bo przecie� on nie jest przest�pc�, gdy� tam ko�o rzeki wyst�powa� tylko w obronie w�asnego �ycia, a najwa�niejsze - nie zrobi� .nic z�ego cz�owiekowi, kt�rego Kraft widzia� ju� martwego. W nast�pnych tygodniach, po wizycie u nieznajomego, Kraft cz�sto rozmy�la� o ca�ym tym zdarzeniu i nie m�g� zrozumie�, jak to si� sta�o, �e on, cz�owiek pe�ni�cy odpowiedzialn� s�u�b� pa�stwow�, nie tylko pozwoli� uciec niebezpiecznemu przest�pcy, ale jeszcze wzi�� na przechowanie jego r�kopisy. Ponadto uczyni� to dla tak przebieg�ego przest�pcy, kt�remu uda�o si� skry� lub zniszczy� trupa jakim� jeszcze nie znanym w kryminalistyce sposobem. Niepok�j spowodowany jednoczesnym tajemniczym znikni�ciem z miasta dw�ch ludzi do�� pr�dko min��, a z czasem po prostu o tym zapomniano. Nikt nie widzia�, �e Kraft by� u jednego z nich w mieszkaniu w przeddzie� jego znikni�cia. Nikt zreszt� o to go nie pyta�. A mimo to on sam, �wiadek przest�pstwa, uwa�a�, �e honor jego zosta� splamiony, postanowi� wi�c wyst�pi� ze s�u�by w policji. Nie b�d�c ju� na s�u�bie, korzystaj�c z wolnego czasu, zacz�� zagl�da� do r�kopis�w cz�owieka, kt�rego, mimo aresztowania po dokonaniu zab�jstwa, pu�ci� wolno, sam stawszy si� jednak przez to niejako mimowolnym wsp�lnikiem jego przest�pstwa i jego ucieczki. W tamten pami�tny dzie� na pytanie Krafta, jak ma na imi�, nieznajomy odpowiedzia�: "Nazywam si� First". Papiery i imi�, nie wiadomo czy prawdziwe - to wszystko, co pozosta�o Kraftowi po osobniku, kt�ry tak nieoczekiwanie wp�yn�� na zmian� jego dotychczasowego trybu �ycia. R�kopisy zawiera�y szczeg�owe i bardzo dok�adne notatki z bada�, oparte na ogromnej ilo�ci fakt�w. Nie ma potrzeby drobiazgowo opowiada� o tym, jak Krafta z latami coraz bardziej i g��biej poch�ania�a dziedzina antropologii i pokrewnych jej nauk, a� w ko�cu sta�o si� dla niego oczywiste, �e badania Firsta s� unikalne. Autor tych r�kopis�w nie porusza� zagadnie� dotycz�cych wykopalisk i wszelkiego rodzaju znalezisk w jaskiniach Starego i Nowego �wiata. Pos�ugiwa� si� jakimi� innymi, tylko jemu znanymi danymi, kt�re pozwoli�y mu znale�� potwierdzenie dla wielu bardzo �mia�ych domys��w o ewolucji cz�owieka w ci�gu ca�ych 50 tysi�cy lat. �ci�lej m�wi�c, nie by�a to ju� nawet antropologia, ale raczej co� bardzo zbli�onego do nauki o ca�okszta�cie rozwoju ludzkiego. Krafta szczeg�lnie zadziwi�a wielka swoboda autora w opisywaniu bytu na przyk�ad jaskiniowc�w czy Europejczyk�w z epoki Odrodzenia. Gesty, ch�d, niski, urywany �miech kobiet z epoki neolitu by�y przedstawione tak naturalnie, jakby autor by� ich naocznym �wiadkiem, jakby sam �y� w tych odleg�ych czasach. To samo dotyczy�o innych okres�w historii. To, co dla specjalisty wydawa�oby si� w najlepszym wypadku niedopuszczaln� powierzchowno�ci�, Kraft przedstawia� sobie w zupe�nie nowym �wietle. Baczne zwracanie uwagi na drugorz�dne szczeg�y, kt�re nieraz przynosi�o sukces w wykrywaniu ciemnych i zawi�ych spraw kryminalnych, pomog�o mu i w tym wypadku, w tej ma�o dotychczas znanej mu dziedzinie. Kraft powzi�� w ko�cu dziwne, niemal cudaczne przypuszczenie i ruszy� jego �ladem. Najpierw nale�a�o prze�ledzi� biografi� Firsta. W archiwum policyjnym wiadomo�ci by�y dostateczne. First by� lekarzem z bardzo kr�tk� praktyk�. Zjawi� si� w mie�cie przed pi�cioma laty. W ci�gu tego czasu ani razu nie opu�ci� miasta. Nie mia� �ony ani dzieci. Obraca� si� w kr�gu nielicznych znajomych. Porusza� si� po mie�cie tylko pieszo. W�r�d tych fakt�w szczeg�lnie jeden zwr�ci� uwag� Krafta. Dlaczego ten dobrze sytuowany cz�owiek, maj�cy wiele wolnego czasu, nigdzie nie je�dzi�? Kraft dok�adnie prze�ledzi� jego marszrut� w obr�bie miasta i doszed� do ciekawych wniosk�w. Poruszanie si� Firsta w mie�cie odbywa�o si� dok�adnie po liniach wewn�trz prostok�ta. Jedna z tych linii przebiega�a przez dolin� na zach�d od rzeki, nad kt�r� kiedy� spotkali si� przy owym zabitym cz�owieku. Odleg�o�� mi�dzy p�nocn� i po�udniow� granic� obszaru prostok�ta nie przekracza�a dw�ch kilometr�w. First nigdy nie bywa� na po�udniowym kra�cu miasta. Miasto dla tego cz�owieka by�o swego rodzaju wi�zieniem, w kt�rym by� on zamkni�ty z w�asnej lub nie wiadomo czyjej woli. Tajemnica urasta�a i powoli nasuwa�a rozwi�zanie, kt�re przera�a�o Krafta sw� niezwyk�o�ci�. W archiwum policji Kraft odnalaz� jeszcze trzy sprawy "o znikni�ciu mieszka�ca miasta". Pierwsza z nich by�a zg�oszona przed 150 laty. Okoliczno�ci tych trzech spraw by�y podobne. Ludzie znikali w nocy, bez �adnych rzeczy, i nikt nigdy ich wi�cej nie widzia�. Kraft znalaz� r�wnie� du�o wsp�lnego w ma�o istotnych i drobnych szczeg�ach tych spraw. M�g�by nawet postawi� sto przeciw jednemu, �e znika� za ka�dym razem ten sam cz�owiek. Kiedy .t� niezwyk�� hipotez� Kraft postawi� prawie ostatecznie, zaj�a go nowa historia - z planet� Nerejd�. Historia ta wprost poch�on�a Krafta i oderwa�a na d�u�szy czas od sprawy nieznajomego, a potem przysz�y jeszcze inne zdarzenia, kt�re wype�ni�y bez reszty ostatnie 20 lat �ycia by�ego policjanta. W ci�gu tego czasu miasto znacznie zmieni�o sw�j wygl�d. Tam gdzie sta� dom Firsta, od dawna istnia� miejski basen k�pielowy. Kraft r�wnie� przez ten czas dwa razy zmieni� miejsce zamieszkania. Na stare lata by�y policjant szczeg�lnie polubi� niewielki, lecz przytulny bar wybudowany przed 10 laty w dolinie rzeki, w�a�nie na tamtym, pami�tnym dla niego miejscu. Opr�cz dobrego piwa, kt�re tu podawano, i oryginalnej nazwy "Na Kra�cu Swiata" by�a jeszcze jedna poci�gaj�ca Krafta okoliczno��; gdyby rzeczywi�cie First mia� zamiar zjawi� si� jeszcze raz w tym mie�cie, to wed�ug hipotezy Krafta - powinien zjawi� si� w�a�nie tutaj ! I tak si� sta�o. W cichy pa�dziernikowy wiecz�r First zjawi� si� na progu baru tak niespodzianie, jakby wyszed� ze �ciany. Niezdecydowanie przest�powa� z nogi na nog� przy drzwiach baru rozgl�daj�c si� doko�a, jakby nie m�g� zdecydowa� si�, w kt�r� stron� zrobi� pierwszy krok. Mimo swych 67 lat Kraft zachowa� nie tylko jasno�� umys�u, lecz i opanowanie. Wystarczy�o mu zaledwie kilka chwil, aby przyj�� do siebie po wstrz�sie, jakiego dozna�, kiedy tak nagle ujrza� Firsta. W�a�ciwie ujrza� to, na co czeka�. First prawie si� nie zmieni� w ci�gu minionych trzydziestu lat. Kraft skin�� na niego r�k� i First skierowa� si� w stron� jego stolika, uparcie wpatruj�c si� w Krafta. - To pan, drogi przyjacielu - rzek� cicho. - Przypadkowo zasta�em pana tutaj czy te� pan czeka� na mnie? - Czeka�em na pana - twardo odpowiedzia� Kraft. Czeka�em dlatego, �eby pan opowiedzia� mi wszystko i zdj�� ze mnie ci�ar tajemnicy. Pana r�kopisy s� w nale�ytym porz�dku. Jak pan widzi, jestem ju� stary i d�ugo nie po�yj�, a zap�ata, kt�rej oczekuj� od pana, nie jest wcale du�a. - Ja te� jestem stary - odrzek� First - i podr� moja te� zbli�a si� ku ko�cowi. Bardzo bym tego �a�owa�, gdybym odchodz�c na zawsze, komukolwiek nie opowiedzia� o sobie. Nie b�d� rozwodzi� si� d�ugo. Wszystko mo�na by wyrazi� w dw�ch zdaniach. Wy jeste�cie ograniczeni czasem, a ja jestem ograniczony przestrzeni�, i to jest ca�a istota zagadnienia. Spokojne, szare oczy Firsta spocz�y na Krafcie. - Odbyta ju� przeze mnie w czasie �yciowa podr� jest o wiele d�u�sza od waszej. W przestrzeni jest ona o wiele kr�tsza. Tak w�a�nie jak pan, ja te� nieodwo�alnie zbli�am si� do ko�ca istnienia, do tego, co wy nazywacie �mierci�. - Tam za rzek�? - spyta� Kraft. First skin�� g�ow�. - Tak, na pewno, to nast�pi tam. W ka�dym razie nie dalej ni� za wie�ami starej miejskiej stra�nicy. Moje �ycie ograniczone jest do tej przestrzeni, tak jak wasze do okre�lonego czasu. Przypuszczam, �e i pan najprawdopodobniej nie prze�yje stu lat. Mnie zosta�o ze trzysta metr�w d�ugo�ci i pi��dziesi�t szeroko�ci. Czas zawsze mija r�wnomiernie i nawet najbardziej nieszcz�liwy wasz dzie� trwa tyle godzin, ile ka�dy inny, a przestrze� kurczy si� niekiedy skokami. Nagle okazuje si�, �e zosta�o jej mniej, ni� cz�owiek oczekiwa�. - I co pan wtedy robi ? - Odchodz� do innego czasu. Zatrzyma� skracania si� przestrzeni nie mog�, tak jak wy nie mo�ecie zatrzyma� swego czasu. Ale wy mo�ecie przed�u�a� swoje �ycie kosztem przestrzeni. "On prze�y� nie jedno �ycie, ale kilka" - m�wicie o cz�owieku, kt�ry przemierzy� ca�y �wiat. Ponadto macie w zapasie i inne planety. Ja za� "przed�u�am" swe �ycie kosztem czasu. Prze�ywam niezliczon� ilo�� pokole�, ale wszystkie one zmie�ci�yby si� na male�kim obszarze, poza kt�rego obr�b nigdy nie mog�em wyj��. Oszo�omiony tym, co us�ysza�, Kraft dopiero po pewnym czasie przerwa� milczenie pytaj�c, jak dalekie bywaj� podr�e Firsta. - Mog� by� dowolnie dalekie - odrzek� First. - Mo�na wr�ci� do swego poprzedniego czasu, "postarza�ego" dos�ownie o tyle lat, ile przebywa�em w innym czasie, i zasta� jeszcze �yj�cych, znajomych ludzi... Zazwyczaj jednak tego nie robi�. Pewnego razu powr�ci�em zbyt wcze�nie, jednak p�niej ni� obecnie, ale zd��y�em jeszcze ujrze� schorowan� i zgrzybia�� staruszk�, kt�r� kiedy� kocha�em i z kt�r� mieli�my c�rk�. R�wnie� nadarzy�a mi si� wtedy sposobno�� spotkania i z c�rk�. To by�a pi�kna kobieta, z wygl�du starsza ode mnie o pi�tna�cie lat. Gdy nas sobie przedstawiono, powiedzia�a, �e przypominam jej ojca, kt�ry by� r�wnie� pi�kny i elegancki. Musz� przyzna�, �e by�em bardzo zadowolony, i� moja Elen nie zapomnia�a o mnie. - Czy�by pana nigdy nie poznawano? Przecie� m�g� pan znale�� si� w kr�gu swych krewnych, bliskich... First u�miechn�� si�. - Kto dzisiaj wierzy w cuda? Por�wnanie, nawet najbardziej oczywistych fakt�w, mo�e zaledwie niewielu zaprowadzi� tak daleko, jak odwa�y� si� posun�� pan, drogi Krafcie. Pan jest pierwszym znanym mi cz�owiekiem, kt�ry spojrza� rzeczywisto�ci w oczy, jakkolwiek to zaprzecza og�lnie przyj�tej zasadzie. O jakich moich bliskich pan m�wi, dobry przyjacielu? Co by powiedziano w naszym mie�cie o do�� m�odym osobniku, je�liby zatrzyma� na ulicy og�lnie szanowanego doktora Wernie, kt�ry na pewno ju� obchodzi� swe siedemdziesi�ciopi�ciolecie, i trz�s�c go za zgarbione rami�, upewnia� go, �e on, Wernie, jest jego synem, synem tego w�a�nie m�okosa... - Daleka przesz�o��, B�g z ni� - m�wi� dalej First. - Przyznam si�, �e dostaj� dreszczy na sam� my�l znalezienia si� w�r�d waszych praszczur�w, ogl�dania jaski�, gigantycznych drzew zamiast miasta, kt�re w ci�gu ostatnich kilku wiek�w sta�o si� prawie moim. Nie, mnie wcale nie poci�ga przesz�o��. Jedyne, czego bym pragn�� - to znale�� si� zn�w w legionach wielkiego Cezara. Chocia� kto wie, chyba by�oby mi obecnie przykro walczy� przeciwko Gallom - u�miechn�� si� First. Siedzieli przy oknie i First chwilami spogl�da� w stron� starych wie� zupe�nie takim spojrzeniem, z jakim bardzo starzy ludzie patrz� na cmentarz. Wielka lito�� wobec tego cz�owieka, prawdopodobnie jedynego r�wie�nika ludzko�ci, wzruszy�a Krafta. Zaczyna� rozumie�, i� ma�o pocieszaj�ce jest to, �e �ycie Firsta mierzy�o si� nie latami, ale dziesi�tkami metr�w. - Howard, Pele i Fosler, kt�rzy znikn�li swego czasu z miasta, to za ka�dym razem te� by� pan? - spyta� Kraft. - Tak, to ja - odpowiedzia� spokojnie First - i za ka�dym razem nie ze swej woli. Na mnie czatuj� inne niebezpiecze�stwa. Jak ju� wspomnia�em, tak jak i ty, nie jestem wolny od przypadk�w. Oto pewnego razu, zdaje si� na pocz�tku ubieg�ego wieku, by�em na tyle nieostro�ny, �e wynaj��em pow�z. Dom, do kt�rego spieszy�em, sta� w punkcie dobrze mi znanym. Ale wo�nica by� pijany i przejecha� 10 metr�w dalej, a ta odleg�o�� znacznie ju� skraca�a moje �ycie. Na zatrzymanie powozu nie by�o czasu. Wyskoczy�em wi�c w' pe�nym biegu i z�ama�em nog�. Odt�d nigdy nie je�d�� powozem. Okaza�o si� to dla mnie zbyt kosztown� przyjemno�ci�. Ale prawdziwego wroga mam tylko jednego. - Czy to ten, z kt�rym pan walczy� w�wczas nad rzek� ? - Tak, to w�a�nie on, Secand. On jest taki sam jak ja, ale jest mi�dzy nami jedna r�nica. On zjawi� si� p�niej ni� ja i z pewnymi w�a�ciwo�ciami, zbli�aj�cymi go do rodzaju ludzkiego. Tak jak wy nie wiecie, co si� stanie z wami jutro, tak on nie wie, co si� stanie z nim na nast�pnym metrze przestrzeni i do jakiego czasu zostanie przerzucony. Jaka� nieznana si�a kieruje nim i nieoczekiwanie wyrywa go z czasu wed�ug w�asnego widzimisi�. Jest mu o wiele l�ej ni� mnie. Nie potrzebuje sam decydowa�, czy odej�� od bliskich ludzi do innego czasu, gdzie znajdzie, by� mo�e, pustyni� lub sterty gruz�w na znanym ju� terenie. Ale mimo to ten idiota uwa�a, �e kierowanie czasem - to ogromne szcz�cie, kt�rego on jest niezas�u�enie pozbawiony. W�wczas gdy pan, panie Kraft, mnie zaaresztowa�, on rzuci� si� na mnie nieoczekiwanie i poci�gn�� do rzeki. Uda�o mu si� zabra� mi pi�� metr�w �ycia i musia�em dlatego natychmiast odej��. Nie wiem, po co mu to by�o potrzebne. Przecie� wiedzia�, kim jestem. My rzadko si� spotykamy, ale poznajemy si� od pierwszego wejrzenia. - Gdzie wi�c on znikn�� w�wczas? - Moje uderzenie odes�a�o go do innego czasu. Mo�liwe, �e obecnie przebywa na tym miejscu z naszymi praprawnukami. Kraft drgn�� i spojrza� na opustosza�y lokal. Oto przywidzia�y mu si� sylwetki tych jeszcze nie narodzonych ludzi, kt�re w milczeniu usadowi�y si� niedaleko ich stolika. - Mo�e by� te� i inna wersja - powiedzia� First i g��boki cie� przemkn�� po jego twarzy. - Second podr�uje w czasie do przodu i do ty�u. Tamtego dnia widocznie wr�ci� z dalekiej przesz�o�ci. Nie mo�e pan sobie wyobrazi�, jak przera�aj�ce by�o patrze� na zwyk�� twarz Europejczyka zniekszta�can� w strasznym grymasie g�by Neandertalczyka... W�wczas go uderzy�em... - Jakie to przykre - cicho mrucza� Kraft. - Dw�ch was tylko i jeste�cie wrogami ! - C� zrobi�? Ja z Secondem przebywam na tej samej przestrzeni, wy za� �yjecie ze swymi wrogami w tym samym czasie. Ale to nie jest istotne. Przera�a mnie co innego: to sta�e odczuwanie sko�czonej przestrzeni, nieustanne zbli�anie si� do punktu granicznego, te marne dziesi�tki metr�w, kt�re mi pozosta�y... Przej�ty niezwyk�o�ci� sytuacji Kraft zdecydowa� si� wreszcie zada� Firstowi ostatnie pytanie, kt�re nurtowa�o go od pocz�tku spotkania. - Czy pan te� boi si� �mierci ? First opu�ci� g�ow�. - A czy wy wiecie o niej co�kolwiek? - Absolutnie nic. Zawsze my�la�em, �e strach przed �mierci� powstaje dlatego, �e o niej nic nie wiemy. - Rozumiem was - powiedzia� First - sam nieraz kraja�em trupy i dobrze wiem, jak wygl�da cz�owiek na skraju swej drogi w czasie. Ale co stanie si� ze mn�, gdy zabraknie mi przestrzeni?... Bar ju� zamykano, wi�c obaj wyszli na ulic�. Po�egnali si� przed domem Krafta. First zabra� cz�� swych r�kopis�w. Nazajutrz zn�w mieli si� spotka�. Kraft d�ugo nie m�g� zasn�� tej nocy. Rozmy�la� nad niezwyk�� okazj�, kt�r� mu stworzy� przypadek. Oto ostatnie swoje dni sp�dzi na rozmowach z cz�owiekiem, kt�ry widzia� to, o czym nie napisano jeszcze w �adnej z ksi��ek. Nazajutrz First nie przyszed� na um�wione spotkanie. Ko�o po�udnia Kraft, kupiwszy porann� gazet�, przeczyta� w niej notatk� o nieznajomym m�odym cz�owieku, kt�ry przechodzi� wczoraj wieczorem ulic� w p�nocnej cz�ci miasta i zosta� uderzony przez jad�cy pow�z. Wo�nica zabra� rannego, kt�ry straci� przytomno��, i wi�z� przez ca�e miasto do szpitala. Kiedy zatrzyma� si� przed szpitalem, w powozie nie by�o nikogo. Dok�adnie przeszukano ca�y teren w pobli�u, ale bez skutku. Uda�o si� odnale�� tylko zakrwawion� teczk� pe�n� arkuszy z rysunkami ko�ci i czaszek, prawdopodobnie nale��c� do rannego. Ranny m�ody cz�owiek przypuszczalnie spad� z mostu do rzeki i zosta� uniesiony z pr�dem.