Susan Forward Toksyczni te�ciowie Z angielskiego prze�o�y�a Monika Betley Grupa Wydawnicza Berteismann Media W trakcie radosnej idylli poprzedzaj�cej ma��e�stwo wydaje ci si�, �e to ty wynalaz�e� mi�o�� i �e tylko kilka krok�w dzieli ci� od stworzenia rodziny, o jakiej marzy�e� ca�e �ycie. To w�a�nie ta przekonuj�ca wizja pcha nas w stron� ma��e�stwa. Z pocz�tku skomplikowana mieszanina filozoficznych, religijnych, spo�ecznych, kulturowych, intelektualnych i zupe�nie niewidzialnych r�nic nie nastr�cza wam wi�kszych k�opot�w. Wkr�tce jednak pojawia si� konieczno�� podj�cia decyzji, dotycz�cych sposob�w obchodzenia �wi�t, urz�dzania mieszkania i inwestowania pieni�dzy, a wreszcie nast�puje k��tnia o to, jak nale�y wyciska� past� do z�b�w z tubki. Pojawiaj�ce si� r�nice mog� wystawi� na pr�b� nawet najsilniejsze uczucie. Wzajemne akcje i reakcje, nieod��czna cz�� ka�dego ma��e�stwa, by�yby wystarczaj�co stresuj�ce nawet w�wczas, gdyby�cie mieli do czynienia tylko ze sob� nawzajem. Ale zadziwiaj�c�, przera�aj�c�, a cz�sto bolesn� prawd� jest to, �e zwykle nie wi��emy si� tylko z jedn� osob�. Wnosimy w ma��e�stwo sw� w�asn�, wyj�tkow� histori�, swoje potrzeby i ustalone sposoby post�powania, ale te� wchodzimy do rodziny o pewnym baga�u emocjonalnym i utrwalonych tradycjach. Mamy �on� lub m�a. I w wi�kszo�ci przypadk�w mamy r�wnie� powinowatych. Powinowaci nie zawsze s� �r�d�em konfliktu Wbrew do�� powszechnym dowcipom i narzekaniom, zdarza si�, �e rodzina m�a lub �ony to wspaniali ludzie. Znam osoby, kt�re spotka�o to szcz�cie, �e maj� wspania�ych te�ci�w; mam nadziej�, �e w niebie zarezerwowano specjalne miejsce dla tych wszystkich rodzic�w, kt�rzy traktuj� nowego cz�onka rodziny z mi�o�ci� i szacunkiem - uczuciami z czasem si� pog��biaj�cymi i ulegaj�cymi wzbogaceniu. Znam ludzi, kt�rzy uwielbiaj� swych te�ci�w, a tak�e takich, kt�rych relacja z te�ciami jest lepsza ni� stosunki z rodzicami. Znam te� osoby maj�ce okropnych te�ci�w, ale chronione przez swych partner�w, kt�rzy trzymaj� r�k� na pulsie i pilnuj�, by rodzice nie wykraczali poza pewne ustalone granice zachowa�. Szcz�ciarze! Jednak�e ogromna wi�kszo�� ludzi odkrywa z czasem, �e tak w ma��e�stwie, jak w ca�ym ich �yciu, powa�nym �r�d�em konflikt�w i tar� s� rodzice partnera. Niniejsza ksi��ka jest podr�cznikiem, niezb�dnym dla tych wszystkich, kt�rzy odkryli ju� lub obawiaj� si�, �e ich ma��e�stwo stopniowo si� rozpada lub jest zagro�one wskutek urazy, �alu, gniewu, poczucia winy i beznadziejno�ci zrodzonych w relacjach z te�ciami. Gdy te�ciowie krytykuj� was, okazuj� ch��d, czy chc� wtr�ca� si� w wasze �ycie, �atwo mo�ecie straci� zimn� krew i da� si� wci�gn�� w wojownicz� wymian� nieuprzejmo-�ci. Mo�e si� te� zdarzy�, �e zaczniecie tl�ce si� w was �ale elewa� na swego partnera, czy wreszcie b�dziecie rozpacza� ka�dym spotkaniu z te�ciami. Albo, co niewykluczone, ziecie pr�bowali wszystko za�agodzi�, u�miecha� si�, robi� >r� min� do z�ej gry i udawa�, �e wszystko jest w porz�dku, mi�o�ci do partnera i gor�cego pragnienia, by rodzinne lisko nie zmieni�o si� w po�og�, b�dziesz by� mo�e nieustan-ust�powa� dla �wi�tego spokoju - a� wreszcie pewnego dnia isz sobie spraw� z tego, �e w rezultacie raz po raz sk�adasz ofierze swe uczucia, przekonania, pragnienia - jak�� cz�� ej osobowo�ci. Nie ma ju� w�tpliwo�ci, �e problemy z te�ciami przygn�biaj� , a ponadto os�abiaj� podwaliny twojego zwi�zku z partne-n. Dlatego im d�u�ej bronimy si� przed ich wyartyku�owa-:m i im d�u�ej pozwalamy, by narasta�y, tym bardziej nas izcz�. Przez dwadzie�cia pi�� lat udziela�am fachowych porad ��wno indywidualnym klientom, jak i parom, w r�nym :ku i o najrozmaitszych osobowo�ciach, i sta�o si� dla mnie ne jedno: Je�li masz problemy z te�ciami, masz te� proble-f ma��e�skie. To z�a nowina. Dobr� wiadomo�ci� jest nato-ast to, �e kiedy ju� zrozumiemy z�o�ony uk�ad, w kt�rym ale�li�my si� wraz z naszym partnerem i jego rodzicami, kryjemy wiele skutecznych sposob�w, kt�re mo�emy zasto-wa�, by zmieni� t� sytuacj� - z korzy�ci� dla nas samych, dla szego partnera i dla zwi�zku. y te�ciowie s� toksyczni? pierwsze zdefiniujmy okre�lenia, kt�rych b�dziemy u�ywa�. W mojej ksi��ce Toksyczni rodzice napisa�am, �e s�owo )ksyczni" wybra�am po g��bokim zastanowieniu. Zdaj� sobie raw� z tego, �e jest prowokacyjne, ale by�am - i nadal jestem przekonana, �e w�a�nie ono najlepiej oddaje istot� niszcz�cego truj�cego wp�ywu, jaki wywieraj� na nas niekt�re osoby laszego otoczenia. Jak zreszt� zobaczysz w trakcie lektury tej ia�ki, toksyczni te�ciowie �wicz� swe umiej�tno�ci ju� wczesuj, jako toksyczni rodzice. Toksyczni te�ciowie to wi�cej ni� te�ciowie, od czasu do czasu m�cz�cy czy trudni. To nie s� ludzie, kt�rzy jedynie nie odpowiadaj� twoim wyobra�eniom o tym, jacy powinni by� rodzice twego partnera. By� mo�e gust twoich te�ci�w wyda ci si� w�tpliwy, a ich pogl�dy polityczne nie b�d� ci odpowiada�y. �wiadomo��, �e tak niewiele ��czy ci� z tymi lud�mi sprawi, �e b�dziesz si� czu� nieswojo. Ale to poczucie dyskomfortu czy zak�opotania nie oznacza, �e masz toksycznych te�ci�w. Toksyczni te�ciowie to ludzie, kt�rzy ca�� gam� atak�w na ciebie i na twoje ma��e�stwo doprowadzaj�, do prawdziwego chaosu. Ataki te mog� by� otwarte i pe�ne jawnej agresji, mog� te� by� dyskretne lub podst�pne. Toksyczni te�ciowie dysponuj� ca�ym arsena�em �rodk�w, od pr�b powodowania tob� za pomoc� poczucia winy lub pieni�dzy, a� po rani�ce odrzucenie twojej osoby z powodu r�nic religijnych lub kulturowych. Najcz�ciej nie widz� potrzeby przepraszania ciebie, sami za� s� zwykle nieub�agani. Prosz� zauwa�, �e okre�lenia "toksyczni" u�ywam tylko w odniesieniu do rodzic�w twego partnera lub twoich. Wiem, �e wielu czytelnik�w miewa wielkie problemy r�wnie� z innymi powinowatymi - dokuczliwym szwagrem, z�o�liw� szwagierk� - ale najwi�ksze k�opoty pojawiaj� si� w stosunkach mi�dzy osobami dojrza�ymi wiekowo a ich doros�ymi dzie�mi. W naszym spo�ecze�stwie tradycyjnie osoby starsze uwa�ane s� za autorytet, wymaga si� dla nich szacunku, niezale�nie od tego, czy na� zas�uguj�. Ponadto, poniewa� te�ciowie nale�� zazwyczaj do pokolenia naszych rodzic�w, zdarza si� cz�sto, �e od�ywa w nas na nowo wiele u�pionych, a nierozwi�zanych konflikt�w, kt�re mieli�my kiedy� z rodzi- cami. Czy masz toksycznych te�ci�w? Aby odpowiedzie� na to pytanie, nale�a�oby przyjrze� si� dw�m sprawom: 1. sytuacji te�ci�w i temu, co zwi�ksza prawdopodobie�stwo ich interwencji w twoje �ycie oraz 2. rzeczywistym przejawom szkodliwej ingerencji te�ci�w. Zamieszczona poni�ej a pyta� mo�e pom�c ci w zidentyfikowaniu punkt�w zapal- ch: Czy w�asne problemy twoich te�ci�w polegaj� na tym, �e: . Ich wzajemne stosunki s� ozi�b�e lub zbyt lu�ne? . K��c� si� nieustannie? '. Nadu�ywaj� alkoholu albo si� narkotyzuj�? :. Rozwi�d�szy si� lub owdowiawszy, uparcie odmawiaj� rozpocz�cia nowego �ycia i oczekuj�, �e tw�j partner zast�pi im nieobecnego wsp�ma��onka? i. Stale wymagaj� od twego partnera, by zaspokaja� ich potrzeby? >. Regularnie stwarzaj� sytuacje, w kt�rych tw�j partner musi wybiera� mi�dzy nimi a tob�? 1. Nieustannie krytykuj� jedno z was lub was oboje? 3. Robi� obra�liwe uwagi na temat twego wygl�du, pracy, przekona� politycznych lub religii, czy wreszcie wa�nych dla ciebie ludzi i rzeczy. 9. Przekupuj� ciebie i twego partnera, aby przeprowadzi� swoj� wol�? 0. Nieustannie pr�buj� wywo�ywa� u ciebie i/lub u twojego partnera poczucie winy, gdy czego� im odmawiacie? 1. Zasypuj� was nieproszonymi radami? Je�li odpowiedzia�e� "tak" na cho�by jedno z trzech pierw-iych pyta�, istnieje du�e prawdopodobie�stwo, �e osobiste 'roblemy twych te�ci�w b�d� mia�y wp�yw na twoje ma��e�-two. Jedno lub dwa "tak" w kwestiach od czwartej do jedena-tej oznaczaj�, �e ju� masz problem z te�ciami i �e nale�y si� iim zaj��. Je�li za� odpowiedzia�e� "tak" na trzy lub wi�cej powy�szych pyta�, oznacza to, �e masz toksycznych te�ci�w, :t�rzy uwa�aj�, �e maj� prawo nadzorowa� najwa�niejsze aspe-cty twojego �ycia. Cho� wyda si� oczywiste to, �e spos�b zachowania twoich :e�ci�w jest �r�d�em wielu problem�w, mog� oni by� zupe�nie nie�wiadomi wp�ywu, jaki wywieraj� na ciebie. Czasami ich jpos�b bycia odzwierciedla po prostu to, jacy s� i jacy zawsze byli. Cz�sto te�ciowie nie zauwa�aj� niestosowno�ci swoich post�pk�w, poniewa� nikt nigdy nie powiedzia� im, jakich rozterek s� one przyczyn�. W pierwszej cz�ci tej ksi��ki przyjrzymy si� temu, jak post�puj� twoi te�ciowie, na co licz� i jaki ukryty cel - charakterystyczny dla wszystkich toksycznych te�ci�w - chc� osi�gn��. Przeanalizujemy te� mechanizm, kt�ry sprawia, �e post�powanie te�ci�w wp�ywa na zachowanie twoje i twego partnera oraz om�wimy trudno�ci, kt�re powstaj�, gdy tw�j towarzysz �ycia jest rozdarty mi�dzy mi�o�ci� do ciebie a lojalno�ci�, jak� winien okazywa� swym rodzicom a� po kres ich �ywota. Podr�cznik przetrwania w szkole �ycia te�ci�w W drugiej cz�ci ksi��ki pomog� ci znale�� drog� przez burzliwe wody twoich kontakt�w z toksycznymi te�ciami. Po pierwsze, naucz� ci� �agodnego post�powania z partnerem, kt�ry nie potrafi lub nie chce si� przeciwstawi� rodzicom. Poka�� ci bezpieczne sposoby ugaszenia pal�cych uczu� zdrady i �alu, kt�re wybuchaj�, gdy tw�j partner: 1. nie chroni ani nie broni ci� przed swoimi rodzicami, 2. ma pretensje, kiedy sam (sama) pr�bujesz broni� swoich interes�w. B�d� ci� wspiera�, kiedy upomnisz si� u te�ci�w o swe prawa do twego ma��e�stwa, niezale�nie od tego, czy partner b�dzie z tob� wsp�pracowa�, czy nie. Pomog� ci dobra� odpowiednie s�owa. Powiem, co zrobi�, jakie granice ustanowi�, czego mo�esz i masz prawo oczekiwa�. Radzenie sobie z te�ciami to jednak nie tylko kwestia aser-tywno�ci i u�wiadomienia im, jakie skutki ma ich post�powanie oraz czego od nich oczekujesz. W �yciu codziennym te�ciowie b�d� niejednokrotnie przyczyn� twego smutku lub z�o�ci (analogicznie jak twoi rodzice w kontaktach z twoim partnerem). Mo�esz jednak by� osob� asertywn� nie krusz�c kopii o wszystko, co ci� razi. Naucz� ci�, jak by� mniej wra�liwym, kiedy sprawdzaj� tw� cierpliwo��, a tak�e, jak rozpozna� zachowania, kt�re nale�y zwalcza�. 11 10 eczywisto�� i akceptacja e mog� ci obieca�, �e ksi��ka ta w cudowny spos�b wyelimi-:e wszystkie rozbie�no�ci pomi�dzy tob� i twoimi te�ciami, zostawiaj�c ci� zwyci�sko w takim zwi�zku, jakiego zawsze lgn��e�. Mog� natomiast pom�c ci po�o�y� kres wielu nisz-[cym zachowaniom, a tak�e nauczy� ci�, w jaki spos�b stwo--� mo�liwie najlepsz� relacj� mi�dzy tob� i rodzicami twego rtnera. Porzucenie marze� o blisko�ci mo�e by� bolesne. Je�li bak te�ciowie do niej nie dopuszczaj�, lepiej przyj�� rzeczy dmi, jakimi s�, ni� nieustannie pragn�� czego� wi�cej i mie� do ludzi, kt�rzy po prostu nie s� w stanie spe�ni� wygoro-.nych oczekiwa�. Ci z Czytelnik�w, kt�rzy czytali inne moje ksi��ki wiedz�, zawsze staram si� nawi�zywa� do w�asnych do�wiadcze�, am nadziej�, �e fakt, i� osobi�cie do�wiadczy�am wielu podo-ych trosk oraz zrobi�am wiele podobnych b��d�w zwi�kszy isze zaufanie do mnie. Mo�esz by� zaskoczony tym, �e w niniejszej ksi��ce jest mowa ;zej nie o konfrontacji, ale o czym�, co zacz�am ceni� dopiero czasem, a mianowicie o akceptacji opartej na realizmie. Nie geruj� bynajmniej, �e powiniene� biernie akceptowa� zachowa-i, kt�re s� nie do przyj�cia. Jednak�e pragn� zwr�ci� twoj� rag� na fakt, �e je�li kiedy� przyjrzysz si� krytycznie swoim erealnym oczekiwaniom, a tak�e temu, co bezpo�rednio prowa-i do konflikt�w z te�ciami, wtedy by� mo�e dostrze�esz zarysy apy swych emocji, na kt�rej kszta�t mo�esz mie� wp�yw. Ja sama r�wnie� stoczy�am ze sob� powa�n� walk�, pr�buj�c przesta� ci�g�ego powtarzania "ja mam racj�, a oni nie" i wy-y� si� samozadowolenia, kt�re p�ynie z takiego w�a�nie postrz�pi� problem�w. Nauczy�am si�, metod� pr�b i b��d�w, kt�ra eszt� cz�sto prowadzi do m�dro�ci, �e ludzie mog� da� z siebie Iko tyle, na ile ich sta�, i mog� by� tylko tym, kim ju� s�. 'szyscy w jakim� stopniu jeste�my niedoskonali, wszyscy te� ste�my tacy, jakimi ukszta�towa�o nas �ycie. Zrozumia�am, �e twiej �y� w spokojnym i pe�nym mi�o�ci zwi�zku, nawet lud�mi niedoskona�ymi, ni� w poczuciu alienacji. Realistyczna xeptacja sprawi�a, �e moje �ycie sta�o si� o wiele lepsze. Jeste� w stanie wyzby� si� z�o�ci, kt�ra nie s�u�y ci dobrze, i znale�� spok�j pojawiaj�cy si� wraz z realistyczn� ocen� tego, co jest mo�liwe do osi�gni�cia w twojej relacji z te�ciami. To z kolei pozwoli ci by� z lud�mi w nowy, odmienny spos�b, kt�ry wymusza wi�ksz� otwarto��. Praktyczne odpowiedzi na uniwersalne pytania Wiem, �e nasunie ci si� wiele pyta�, dlatego b�d� si� stara�a pom�c ci w znalezieniu odpowiedzi na te dotycz�ce toksycznych te�ci�w. Najcz�ciej s�ysza�am takie pytania jak na przyk�ad: 1. M�j m�� okropnie si� z�o�ci, kiedy m�wi� mu, �e nie chc� sp�dzi� czasu z jego rodzicami. Czy wobec tego mam prawo wszystkich zasmuca�? 2. Jak sobie poradzi� z poczuciem winy, kiedy nie post�puj� zgodnie z oczekiwaniami innych? 3. Mi�dzy mn� i moimi te�ciami nie dzieje si� dobrze. Czy m�g�bym poradzi� sobie z nimi bez pomocy mojej �ony? 4. Te�ciowie wy�ywaj� si� na mnie pod nieobecno�� mojego m�a. On my�li, �e wyolbrzymiam problem i �e jestem przewra�liwiona. Co zrobi�, aby potraktowa� spraw� powa�nie? 5. M�j te�� psuje ka�de spotkanie rodzinne nadu�ywaniem alkoholu i niezno�nym sposobem bycia. Jak jednak mam mu powiedzie�, �eby nas nie odwiedza�? 6. Czy nie jestem ma�ostkowa i samolubna, gdy oczekuj� od m�a, by stawia� mnie na pierwszym miejscu? Pomog� ci nauczy� si�, jak sobie radzi� z toksycznymi te�ciami tyle� stanowczo, co �agodnie, a tak�e, w jaki spos�b zapewni� swemu ma��e�stwu wi�cej swobody. Pot�ga pozytywnego dzia�ania Power of Positwe Tbinking (Pot�ga pozytywnego my�lenia) jest jedn� z najpopularniejszych ksi��ek. To cudownie inspiruj�cy przewodnik. Pragn� ci pokaza�, w jaki spos�b mo�na przej�� od 13 tywnego nastawienia do pozytywnego dzia�ania, wykorzy-mo�liwo�ci, jakie daje zmiana zachowania i �wiadomie :�� kroki niezb�dne do skutecznego uporania si� z trudn� acj�. Maj�c trze�we spojrzenie i �wie�o nabyte umiej�tno-odnajdziesz potrzebn� ci odwag� i determinacj� w samym e. <to�esz odbudowa� ma��e�stwo rozdarte podw�jn� lojalno-W wi�kszo�ci przypadk�w mo�esz doprowadzi� do rozej-mi�dzy tob� i te�ciami. Oczywi�cie masz szans� pogodzenia i partnerem i z samym sob�. Pozytywne my�lenie jest cum�, ale naprawd� zmieni twoje �ycie dopiero pozytywne i�anie. Wiem, �e niejeden z Czytelnik�w postrzega sw� sytuacj� ) beznadziejn�, a siebie samego uznaje za zupe�nie bezrad-o. Sytuacja jednak jest daleka od beznadziejno�ci, co wi�cej: i� pewno�ci� nie musimy by� bezradni. Mo�na zrobi� wiele. :e� w�adny zmieni� w�asne reakcje na wydarzenia, a kiedy to bisz, zaczniesz si� czu� inaczej oraz odmiennie postrzega� at. Wywo�asz zmiany w ludziach, kt�rych kochasz - a tak�e ych, kt�rych dopiero masz nadziej� pokocha�. Co masz do icenia? pierwsza Toksyczni te�ciowie 1. �ycie w tr�jk�cie Zazwyczaj, kiedy osi�gasz stadium silnego zaanga�owania uczuciowego, wiesz ju� wiele o swoim partnerze i albo masz ju� za sob� pierwsze spotkania z jego rodzin�, albo przynajmniej znasz j� z opowiada�: wiesz o jej �wi�tych, skandalistach, dyktatorach i m�czennikach. Patrz�c wstecz, z o�lepiaj�c� jasno�ci�, jak� daje spojrzenie z perspektywy czasu, prawdopodobnie przypominasz sobie, kiedy po raz pierwszy przeczu�e�, �e czekaj� ci� k�opoty z te�ciami. W przypadku niekt�rych ludzi sygna�em takim jest ch�odne przyj�cie lub rodzaj napi�cia, kt�re wydaje si� by� nieuniknione. Innym przypominaj� si� migawki z przesz�o�ci, na przyk�ad osch�a wymiana zda� przez telefon, czy docinki. Je�li nieprzyjemne wspomnienie szybko znika i nie utrwala si� w pami�ci w postaci uparcie powracaj�cego motywu, nie ma w�a�ciwie wi�kszego niebezpiecze�stwa. Je�eli jednak masz trwa�e wspomnienie jakiej� chwili lub zdarzenia, kt�re zapowiada�y nadchodz�ce k�opoty, w�wczas mo�e si� zdarzy�, �e zaczniesz odtwarza� to wspomnienie w swym umy�le jak film. W przypadku Anny, trzydziestojednoletniej graficzki, sygna�em ostrzegawczym by�a reakcja te�ciowej na podejmowane przez ni� decyzje dotycz�ce spraw osobistych i zawodowych. Ruth wzi�a mnie na cel, zanim jeszcze Joe i ja si� pobrali�my. By�a. w�ciek�a, �e nie mam zamiaru zmieni� nazwiska, cho� 17 przecie� jest ono na wszystkich moich folderach reklamowych i w ksi��ce telefonicznej. W czasie zar�czynowej kolacji powiedzia�a Joemu, do�� g�o�no, by us�ysza�o to jeszcze kilka os�b, w tym ja, �e jej zdaniem jestem zbyt ambitna i w zwi�zku z tym Joe b�dzie dla mnie na drugim miejscu po karierze, kt�rej, oczywi�cie, w og�le nie warto robi�. M�wi�a tak, cho� sama te� pracowa�a zawodowo. Nie powiedzia�am nic, ale poczu�am si� upokorzona i w�ciek�a. Dlatego spr�bowa�am obr�ci� to w �art i za�agodzi� sytuacj�. To po prostu nie by�a odpowiednia chwila na k��tnie. Matka Joego krytykowa�a Ann�. Jej zachowanie by�o prowokacyjne. Czy w zwi�zku z tym Anna powinna uzna�, �e nie ma sensu wychodzi� za m�� za Joego? Oczywi�cie, �e nie. Jednak�e kiedy zachowanie Ruth nie uleg�o zmianie, dosz�o do wielu sytuacji, o kt�rych Anna i Joe powinni porozmawia�, i spraw, kt�re obie kobiety musia�y za�atwi� mi�dzy sob�. Jednak�e czas mija�, a Anna nigdy nie mog�a znale�� "odpowiedniej chwili" na om�wienie sytuacji. Kiedy przysz�a do mnie, cztery lata po �lubie, nadal czu�a si� tak samo poni�ona i w�ciek�a; ponadto obwinia�a sam� siebie za to, �e zlekcewa�y�a te pierwsze sygna�y ostrzegawcze i na czas nie okie�zna�a zachowania Ruth. Podobnie jak wi�kszo�� os�b obarczonych toksycznymi te�ciami, od samego pocz�tku czu�a, �e wskutek wrogiego nastawienia te�ci�w jej ma��e�stwo ma wi�ksze szans� ponie�� fiasko, ni� sta� si� szcz�liw� fuzj� dw�ch rodzin. St�umienie tej my�li wyzwala pot�ne si�y, kt�re sprawiaj�, �e cierpimy w samotno�ci. Kochasz. Nie chcesz porusza� �adnych kwestii, kt�re mog�yby po�o�y� si� cieniem na romantycznym uczuciu, kt�re ��czy ci� z partnerem. Chcesz, by przyszli te�ciowie lubili ci� i akceptowali. Anna zdziwiona patrzy wstecz na to, jak usilnie stara�a si� przekona� sam� siebie, �e nieuprzejmo��, kt�r� dos�ysza�a na kolacji zar�czynowej, by�a tylko chwilowym wybrykiem; jak okaza�o si� w ci�gu nast�pnych lat, da� on pocz�tek innym: Tak bardzo chcia�am, �eby mnie lubi�a, i by�am pewna, �e kiedy wreszcie mnie pozna, to si� tak stanie. Ale gdzie tam. Kiedy si� pobrali�my, by�o ju� tylko gorzej. Wtedy nabra�am przekonania, �e sprawy dobrze si� u�o��, gdy zostanie babci�. Dzi� jest ju� na �wiecie dw�jka wnuk�w, a ona nadal sobie na mnie u�ywa.. Dlaczego pozwalamy, by up�yn�o tyle czasu od chwili, gdy zdamy sobie spraw�, �e mamy problemy z te�ciami, do momentu, gdy przestajemy liczy� na to, �e one same znikn�. W moim przekonaniu wynika to z faktu, �e kurczowo trzymamy si� ca�ej gamy przes�d�w na temat tego, jak najlepiej radzi� sobie z te�ciami. Te schematy my�lowe s� g��boko wro�ni�te w system warto�ci naszego spo�ecze�stwa (i cz�sto pojawiaj� si� w postaci przyjaznych rad naszych znajomych i rodziny). To w�a�nie one pierwsze przychodz� nam do g�owy, gdy zdajemy sobie spraw�, ku naszemu przera�eniu, �e nasi obecni lub przyszli te�ciowie nie s� nam �yczliwi. Nazwa�am te schematy my�lowe "mitami na temat te�ci�w", poniewa� nie maj� one wiele wsp�lnego z rzeczywisto�ci� i s� zazwyczaj jedynie naszymi pobo�nymi �yczeniami. Przynosz� jednak ukojenie i dlatego pos�ugujemy si� nimi, dop�ki nie stan� si� wy�wiechtane i bezwarto�ciowe jak stary koc. � ,� - Zerwanie z mitami na temat te�ci�w Ten podrozdzia� zawiera siedem kr�tkich stwierdze�, kt�re brzmi� zupe�nie rozs�dnie. Niczym wysokie �erdzie w ogrodzie s�u�� one jako podpory dla wiotkiego p�du nadziei, kt�ry z czasem pokrywa si� kwiatem usypiaj�cych czujno�� przekona�. Kurczowe trzymanie si� cho�by jednego z tych mit�w uniemo�liwia ci racjonalne spojrzenie na to, co naprawd� si� dzieje w twoich stosunkach z te�ciami. Mam wi�c zamiar obali� wszystkie te nierealistyczne pogl�dy, cho� wiem, �e pozbawiony ich mo�esz si� poczu� bardziej bezbronny ni� zwykle. l. Sprawy ulegn� poprawie, gdy si� pobierzemy By� mo�e. Ale mo�liwe te�, �e si� pogorsz�. W wi�kszo�ci przypadk�w, dzie� wesela mija, a toksyczni te�ciowie pozostaj�. Je�eli nie poczuli do ciebie sympatii w okresie narzecze�stwa, a nawet pr�bowali doprowadzi� do zerwania twojego zwi�zku, jest ma�o prawdopodobne, �e zaniechaj� kampanii przeciw tobie, je�li b�dziesz czeka�, a� si� do ciebie przekonaj�. Weselne torty i obr�czki to pi�kne i znacz�ce symbole, ale 18 19 w kwestii problem�w z te�ciami nie maj� �adnej magicznej si�y sprawczej. 2. Wszystko si� u�o�y, gdy te�ciowie mnie lepiej poznaj� Zdanie to pobrzmiewa smutno w ustach os�b zmagaj�cych si� z b�lem, jaki niesie krytycyzm i niech�� te�ci�w. Ani czas, ani bli�sza znajomo�� nie otworzy serc i umys��w te�ci�w. �adna wspania�omy�lna poza nie wystarczy, gdy liczysz na to, �e tw�j dobry charakter i urok osobisty prze�ami� cudz� niech�� do ciebie; to tak, jakby czeka�, a� p�kni�ty talerz sam si� poskleja. 3. B�dzie lepiej, gdy urodzi si� dziecko Oczywi�cie, nie obce mi s� przyk�ady te�ci�w, kt�rzy wyra�nie zmi�kli, gdy zostali dziadkami. Jednak�e nie licz na to. Jest mo�liwe, �e nawet je�li ciep�o przyjm� wnuka, ich �yczliwo�� nie obejmie wcale ciebie. A je�li s� mocno przekonani, �e wiedz�, co jest dobre dla ciebie i dla twojego partnera, mo�esz by� pewien, �e b�d� te� tego zdania w odniesieniu do dziecka. S� przecie� fachowcami w dziedzinie rodzicielstwa, a ty dopiero zaczynasz. Nie zdziw si�, je�li wraz z tym nowym �yciem pojawi� si� nowe punkty zapalne. 4. Je�li b�d� robi�, co chc�, musz� mnie polubi� Pami�taj, �e udawanie, i� si� zgadzasz w wa�nych kwestiach spornych lub uleganie naciskowi po to, by te�ciowie ci� zaakceptowali, mo�e dzia�a� tylko przez pewien czas, ale w ko�cu oka�e si� nieskuteczne. Niekt�rzy te�ciowie b�d� nieustannie podnosi� poprzeczk�, a� wreszcie staniesz w obliczu ��dania, do kt�rego nie b�dziesz si� m�g� zastosowa�. Inni przywykn� do akceptowania twej fa�szywej, uleg�ej postawy i nigdy nie poznaj� prawdziwej osoby skrytej za parawanem "spokoju za wszelk� cen�". �aden z tych scenariuszy nie daje ci szansy ani na zwyci�stwo, ani nawet na zachowanie szacunku dla samego siebie. 5. To nie s� moi rodzice, wi�c czy mam si� nimi przejmowa�? Odpowied� brzmi: jak najbardziej! Ich zaborczo�� w stosunku do twego partnera wp�ynie tak�e na ciebie. Je�li nie b�d� ci� aprobow^r . ^ ^2� to odczu� twojemu partnerowi (a cz�sto i tobie), / ^ .^Zostaniesz oboj�tny. Je�li wkrocz� z butami w twoje / ^k * jeden cho�by z wielu mo�liwych sposob�w, nie ukryj/ MK przed wp�ywem, jaki b�d� wywierali. Je�li ci� nie przel/:f f ^ '> pami�taj, �e te�ciowie, w�adcze postacie z teM: go samej M: enia co twoi rodzice, znakomicie potrafi� na nowo po ^'^"o �ycia w�tpliwo�ci i �ale, kt�re nurtowa�y ci� kiedy� w . Stosunkach z rodzicami. 6. Miesz* l .*ii dala od nas, wiec nie b�dziemy musieli mie� � ni i l ^j" � z nimi al>f ^s.^ta Cena bilf , Q; s�ab� przeszkod� we wzajemnych kontaktach, co wi�cej^ , , stosunki z te�ciami mog� by� jeszcze trud niejsze v*' V.%dy widujesz ich rzadko. W kr�tkim czasie dochodzi/^ ^s do uzewn�trznienia si� emocji nagroma dzonych ji ,^(J Miesi�ce i tygodnie. �ycie z dala od te�ci�w mo�e oz'' ^i^ �e rzadko u siebie bywacie, ale raczej nie znaczy, v ^ie nie b�d� si� regularnie pojawia� w twoim �yciu. zawsze b�dzie stawia� mnie na pierwszym 7. M�j miejscu Do�� pr^ ^obne - chyba �e chodzi o jego lub jej ro dzic�w. j ^^ W tra^P, x^pej praktyki terapeutycznej wielokrotnie mia�am oka�) r Ona� si� o trwa�o�ci ka�dego z tych mit�w - zazwyczaj'," xe przypadku Anny, pomimo wyra�nych dowo d�w, �e ^f /v^ trzonkami. Rozpakowuj� si� nagle jak kami zelki rati>,| ^i' kiedy czujesz g��boki b�l wywo�any odrzuce niem i w/ i H^|- Uspokajaj�, gdy masz ochot� udusi� te�ciow� lub te�ciy i �; H fa�szywe poczucie "w�a�ciwych proporcji", kiedy czyi1* x^ ^ zgn�biony po ostrym starciu z rodzicami swego wy" ' "W Jednak�e jedynie powstrzymuj� ci� od jasnego spojrzeni/|, ^L^nych odpowiedzi czy skutecznego dzia�ania, gdy p�j//' 1^ problem. Skupmy zatem nasz� uwag� na rzeczywisty, v ^ra nie zawsze wprawdzie b�dzie taka, o jakiej marzy�e�, f ^i^^sadzie jej zaakceptowanie jest jedynym w�a �ciwym V z sytuacji. -. <-, -,�-;.�. 20 21 Realia: zachowania toksycznych te�ci�w >����,-. ,'; W nast�pnych podrozdzia�ach poprosz� ci�, aby� przyjrza� si� najbardziej typowym zachowaniom te�ci�w. Opisz� ci ich ulubione reakcje, taktyk� oraz wyja�ni�, co nimi powoduje, gdy traktuj� ci� w nieprzyjemny spos�b. Wiem z do�wiadczenia, �e wi�kszo�� ludzi nie zadaje sobie trudu, by zrobi� krok w ty� i przyjrze� si� tym zachowaniom te�ci�w, bo s�dz�, �e to nic nie zmieni. Ich rozumowanie wygl�da tak: nie wybra�em ich, nie mog� si� z nimi rozwie��, nikt mnie od nich nie uwolni, ludzi nie da si� zmieni� - a wi�c nie ma sensu nic robi�. W rezultacie bywamy sparali�owani bezradno�ci� w obliczu niezwykle silnych reakcji na te�ci�w, nie pr�buj�c nawet zrozumie� tego, co w�a�ciwie robi� rodzice partnera, ani zastanowi� si�, jaki maj� wp�yw na nas i na naszego ma��onka. Co gorsza, swoimi �atwo przewidywalnymi reakcjami mo�esz utrwala� ich post�powanie, daj�c tym samym toksycznym te�ciom dok�adnie to, czego chc�. Jestem pewna, �e w�r�d wymienionych typ�w te�ci�w znajdziesz swoich: � Krytycy, kt�rzy postrzegaj� ci� jako osob� niekompetentn� lub o zaburzonej osobowo�ci, poniewa� masz inne idea�y, preferencje, system warto�ci, wiar�, czy wreszcie ; spos�b post�powania. Do tej kategorii zaliczaj� si� te� te�ciowie upatruj�cy tylko w tobie wszelkiej przyczyny z�a, kt�re spotyka ciebie lub twego partnera. � Zaborcy, wed�ug kt�rych, podpisuj�c akt �lubu, zwi�za�e� si� z nimi na wieki. � Nadzorcy, kt�rzy uwa�aj�, �e tw�j partner nie jest w stanie zaj�� si� swoim �yciem i wkraczaj�, aby zrobi� to lepiej od niego. Nadzorcy wymagaj� ust�pliwo�ci i oferuj� szczeg�lny rodzaj mi�o�ci, uzale�niony od tego, jak dobrze uda ci si� ich zadowoli�. � Mistrzowie chaosu; robi� niewiele lub wr�cz nie robi� nic, by kontrolowa� swe na�ogi, wewn�trzma��e�skie konflikty � i problemy finansowe, wywo�uj�c tym zamieszanie, kt�re absorbuje twego partnera i udziela si� reszcie rodziny. � Ozi�bli, planowo niech�tni te�ciowie, kt�rych okrucie�stwo, gniew, a czasem zwyczajne obra�liwe zachowanie jest niezwykle bolesne i niemal zawsze obejmuje r�wnie� sabotowanie twojego ma��e�stwa polegaj�ce na nastawianiu twego partnera przeciw tobie. Wielu te�ci�w reprezentuje po��czenie kilku z wymienionych kategorii i, na przyk�ad, nale�y do krytyk�w w jednych sprawach, a do zaborc�w w innych. Wi�kszo�� wszak�e popada w jeden schemat post�powania z tob� i twoim partnerem; na tym w�a�nie najcz�ciej spotykanym zachowaniu skupimy nasz� uwag�. Opowie�ci, kt�re zobrazuj� ka�dy z wymienionych rodzaj�w te�ci�w pomog� ci zrozumie� mechanizmy kieruj�ce zachowaniami rodzic�w twego partnera, a to z kolei da ci jasno�� spojrzenia, niezb�dn�, by podj�� kroki zmierzaj�ce do zmiany. Tr�jk�t Problem z te�ciami jest tym trudniejszy, �e stanowi� oni jedn� ze sk�adowych tr�jk�ta, kt�ry powstaje, gdy wchodzisz do rodziny swego m�a lub �ony. Oczywi�cie, problem z te�ciami nie pojawi si�, gdy wejdziesz do rodziny z�o�onej ze szcz�liwych, tolerancyjnych ludzi wiod�cych ciekawe �ycie i maj�cych otwarte serca. Istnieje te� du�e prawdopodobie�stwo, �e maj�c oparcie w partnerze, kt�ry bierze twoj� stron� i stawia wasze wsp�lne dobro ponad �yczeniami swoich rodzic�w, skutecznie poradzisz sobie z r�nicami mi�dzy tob� i nawet najbardziej toksycznymi te�ciami. Obieca�am ci, �e zast�pimy utarte stereotypy my�lowe realiami, a wi�c zwr��my uwag� na innych bohater�w naszej opowie�ci o toksycznych te�ciach, a mianowicie na ciebie i twego partnera. cz�� druga: problem z partnerem ^o dzieje si� z niekt�rymi lud�mi, gdy znajd� si� w tym samym pomieszczeniu co ich rodzice? Niejeden cz�owiek za- 22 uwa�a, ku swemu zdziwieniu, �e silny, kompetentny m�czyzna, kt�rego po�lubi�, w towarzystwie swych rodzic�w przeistacza si� w przestraszone dziecko, a pewna siebie, energiczna kobieta, kt�r� kocha, okazuje si� osob� przesi�kni�t� poczuciem winy i zupe�nie podporz�dkowan�. Je�li my�la�e�, �e wychodzisz za kogo�, kto zawsze stanie po twojej stronie i b�dzie post�powa� zgodnie z planami, kt�re razem robili�cie, to ujrzawszy, jak pod wp�ywem rodzic�w osoba, ta zmienia si� w k��bek nerw�w, mo�esz prze�y� prawdziwy szok. W przypadku Hope,. dwudziestodwuletniej recepcjonistki, szok ten nast�pi� przed Lwi�ta_mi Bo�ego Narodzenia, na kt�re oczekiwa�a z niecierpliwo�ci�.., bo po raz pierwszy mia�a je sp�dzi� razem z narzeczonym. Kiedy ze sob� chodzili�my^ dowiedzia�am si� masy rzeczy o rodzicach Jeny'ego. Wiem, ^e nienawidz� si� wzajemnie, ale wci�� mieszkaj� w tym samym domu. Maj� oddzielne sypialnie i w zasadzie odr�bne �ycie. Ojc�ec nigdzie si� nie rusza i po prostu miota si� wok� swego warsztat^ w gara�u. Jest mistrzem osch�o�ci - zw�aszcza w stosunku do _swej �ony. Matka jest naprawd� samotna, dlatego zawsze ocze&iwa�a od Jerry'ego, kt�ry jest jej jedynym dzieckiem, towarzystw^ i blisko�ci. Odbyli wsp�lnie mn�stwo podr�y, syn towarzyszy� f ej te� do teatru - i tak dalej. By�y to pierwsze nasze wsp�lne �wiata i mieli�my zamiar polecie� na Hawaje - a� tu nagle dzwoni -jLg0 matka. M�wi mu, �e zarobi�a krocie na gie�dzie i �e chce zabra� go do Europy, gdy� prawdopodobnie b�dzie to ostatnia podr&�, jak� b�d� mogli odby� razem -oczywi�cie z mojego powodu. I ^0 w �wi�ta! Tylko ich dwoje! Jerry w og�le nie m�g� zrozumie�, co mnie tak zmartwi�o. Z kolei Tim, trzydziestoo �mioletni artysta grafik, prze�y� szok pewnego deszczowego dnia ju� cztery miesi�ce po �lubie. Le�eli�my w ��ku i zapyta�em Tr�cy, jak chcia�aby sp�dzi� czas. Podnios�a si�, by otworzy^ okno i odwr�cona do mnie ty�em powiedzia�a co� o posprz�taniu go�cinnego pokoju dla jej rodzic�w. S�dzi�em, �e si� przes�ysza�errz, poniewa� mieli�my umow�, �e pok�j go�cinny jest dla przyjaci^ a rodzina nocuje w hotelu. Tak w�a�nie dzieje si�, gdy przyje�d�aj� moi rodzice; s�dzi�em, �e tak samo b�dzie z te�ciami. Tr�cy powiedzia�a mi, �e jej rodzice poczuj� si� ura�eni, widz�c �e 7^ chcemy, by zatrzymali si� u nas, a ja - jak kompletny idiota - podda�em si�. Jej matka sp�dzi�a tydzie�, szoruj�c toalet� i pr�buj�c przemeblowa� mieszkanie, a ojciec, po wypiciu p� butelki szkockiej, robi� nam nocne wyk�ady, jak ekstrawaganckie �ycie p�dzimy i w jaki spos�b powinni�my w�a�ciwie u�ywa� naszych pieni�dzy. Nie mogli�my si� ich pozby�. To by� koszmar. A oto list, jaki przyszed� do dzia�u poradnikowego pewnej redakcji, prawdziwy przedsmak nadchodz�cych k�opot�w: Droga Abby, jestem 32-letni� rozw�dk�, kt�ra wkr�tce ma ponownie wyj�� za m��; tymczasem wygl�da na to, �e mam prawdziwy problem z te�ciami. Jeszcze nigdy w �yciu nie spotka�am ludzi tak z�e wychowanych. W og�le nie chc� mie� ze mn� do czynienia. Rodzice mojego narzeczonego byli w stosunku do mnie wylewni i przyja�ni do chwili, gdy zacz�am si� z nim umawia� na randki. Wtedy pojawi�y si� dwuznaczne spojrzenia i niegrzeczne zachowanie. Abby, nigdy nie zrobi�am nic, co mog�oby tych ludzi obrazi�. Nawet m�j narzeczony przyznaje, �e nie zrobi�am nic z�ego. Jego matka powiedzia�a mi bez ogr�dek: "Poczekaj, a� kto� ukradnie ci twego syna, a zobaczysz jak to jest!". Zdaj� sobie spraw�, �e mo�na odczuwa� smutek, �e twoje "dziecko " zdecydowa�o si� opu�ci� domowe gniazdo, ale na Boga, to "dziecko" ma 26 lat i sw�j w�asny rozum. To naturalny bieg spraw. Mija ju� p�tora roku, a oni wci�� nie chc� mie� ze mn� nic wsp�lnego. Co nie zmienia faktu, �e oczekuj�, i� syn b�dzie ich odwiedza�, a on to robi. Jestem z�a, �e tam idzie, wiedz�c jak mnie nie lubi�. Co powinnam zrobi�? Ka�da z tych os�b musia�a si� boryka� z problemami innego rodzaju: samotn�, zawiedzion� matk� zabiegaj�c� o uwag�; przedsmakiem niezliczonych godzin nieproszonych rad; kobieta.) kt�ra postrzega sw� przysz�� synow� jako uzurpatork� 1 �ajdaczk�. Wszystkie te sytuacje mia�y jeden wsp�lny mianownik - partner osoby odrzuconej z jaki� niepoj�tych przyczyn nie chcia� zaj�� zdecydowanego stanowiska i wyznaczy� w�a�ciwych granic dla zachowa� swoich rodzic�w. Taki brak poparcia jest niejednokrotnie bardziej bolesny ni� cokolwiek, co mog� zrobi� sami te�ciowie. Oto, jak moja Pacjentka, Anna, da�a wyraz oburzeniu, przygn�bieniu, z�o�ci �24 25 i poczuciu porzucenia, kt�rych do�wiadcza wi�kszo�� z nas, kiedy nasz partner okazuje si� nie by� naszym sprzymierze�cem w konfrontacji z jego rodzicami. Nigdy nie we�mie mojej strony, a kiedy pr�buj� opowiedzie� mu, co si� sta�o, przyjmuje postaw� obronn�. Uwa�am, �e si� swojej matki boi. My�l�, �e zawsze si� jej ba�. Czuj� si� zdradzona i porzucona -jakbym na polu walki zosta�a zupe�nie sama. Jestem u kresu wytrzyma�o�ci - zaczynam my�le�, �e jest zupe�nie bezwolny. Nie wiem nawet, jak si� do tego zabra�. Czy krzycze� na niego, powiedzie� jego matce, �eby si� odczepi�a, rozwie�� si�, czy dosta� wrzod�w? S�dzi�am kiedy�, �e Joe i ja razem zniesiemy wszystko... w ko�cu z kim si� o�eni� - ze mn� czy z ni�? Je�li czujesz, �e znalaz�e� si� w samym centrum wyt�onych zabieg�w o lojalno�� partnera, masz racj�. Je�li s�dzisz, �e stoisz na gorszej pozycji ni� tw�j przeciwnik, to te� masz racj�. Czasem wystarczy niewiele wi�cej ni� s�owo czy spojrzenie, by twoi te�ciowie wywo�ali i uaktywnili dawne zale�no�ci, zasady, powinno�ci i odczucia na temat "jak to powinno by�". Uruchamiaj� schematy my�lowe znane twojemu partnerowi, kt�re s� jak si�a ci��enia - niewidzialne, nieuchronne i niezmienne. Chcia�abym, aby� podczas lektury kolejnych rozdzia��w, w miar� jak b�dziemy analizowa� r�ne rodzaje zachowa� toksycznych te�ci�w, przyjrza� si� z uwag� temu, w jaki spos�b twoi te�ciowie sprawiaj�, �e tw�j partner post�puje zgodnie z ich wol�. Du�� cz�� swej w�adzy zawdzi�czaj� twojemu partnerowi, od�wiernemu, kt�ry umy�lnie lub nie�wiadomie pozwala im zrujnowa� twoje �ycie. To znaczy, �e wiele z ich zachod�w b�dzie si� koncentrowa� na spowalnianiu procesu dojrzewania twego partnera. M�g�by si� on bowiem uwolni� od wp�yw�w swych rodzic�w, przeciwstawi� im i wzi�� ci� w obron�. Zrozumienie sposob�w, za pomoc� kt�rych rodzice partnera wp�ywaj� na niego, pomo�e ci przezwyci�y� gniew i zmieszanie, powoduj�c, i� konflikty z te�ciami s� zawsze niezwykle bolesne. Je�li czytasz t� ksi��k� w samotno�ci, spojrzysz na swego partnera z mniejszym �alem i z wi�kszym wsp�czuciem. Je�li podzielisz si� ni� ze wsp�ma��onkiem, dasz jemu lub jej dobry punkt wyj�cia do dostrze�enia, a nast�pnie zmiany stosunk�w na osi dziecko-rodzice. Realia, cz�� trzecia: co ty �wnosisz do melan�u Cho� nie�atwo to zauwa�y�, ty r�wnie� w rozgrywaj�cym si� dramacie masz spory udzia�. Twoje oczekiwania i reakcje na spotkania z rodzin� twego partnera, a tym samym ca�y emocjonalny koloryt dla ciebie mo�e by� niezauwa�alny, a jest cz�sto tym, co interpretuj� i na co reaguj� twoi te�ciowie. A czasami to, co dostrzegaj�, w og�le nie ma nic wsp�lnego z tym, co im oferujesz. Na kartach tej ksi��ki zamieszczono wiele przyk�ad�w zachowa� i reakcji ludzi, kt�rzy, podobnie jak ty, pr�buj� poradzi� sobie ze swoimi toksycznymi te�ciami i z partnerami �yciowymi niezapewniaj�cymi oparcia. Uwa�am, �e przygl�daj�c si� reakcjom omawianych tu os�b, zaczniesz dostrzega� to, �e problem, kt�ry si� pojawi�, cz�sto trwa nierozwi�zany, a nawet mo�e ulec intensyfikacji wskutek naszej nadwra�liwo�ci i nierealnych oczekiwa�. Zobaczmy wi�c, jakie sk�adniki mo�esz ty sam wnie�� do waszego rodzinnego bigosu. Leslie, kiedy po raz pierwszy przysz�a do mnie, mia�a dwadzie�cia pi�� lat, by�a przestraszona i przygn�biona, gdy� jej czteroletnie ma��e�stwo z ukochanym z czas�w szko�y �redniej jest niszczone przez rodzic�w m�a. Leslie by�a bystr�, �ywotn� m�od� kobiet�, a przez kilka lat nawet wzi�tym maklerem. Dowiedzia�am si�, �e pochodzi z bardzo chaotycznej rodziny o du�ych problemach emocjonalnych. Musia�a w�o�y� wiele pracy, by osi�gn�� sukces zawodowy, wci�� jednak mia�a wiele w�tpliwo�ci na sw�j temat. Ulegaj�c woli Tommy'ego rzuci�a prac�, by pom�c m�owi 1 jego rodzinie w ich nadzwyczaj dobrze prosperuj�cym przedsi�biorstwie drukarskim. Jednak�e od samego pocz�tku rodzice Tommy'ego byli zdecydowanie przeciwni temu ma��e�stwu. Tommy pochodzi z du�ej w�oskiej rodziny i my�la�am: O, dobrze! Mia�am straszne dzieci�stwo, ale mo�e teraz mam drug� szans� na to, by mie� rodzin�. By� mo�e teraz nareszcie b�d� mia�a r�dzin�, o jakiej zawsze marzy�am. Wielu z nas ma wysokie wyobra�enia o tym, co ma��e�stwo nam przyniesie, poza oczywi�cie zwi�zkiem z wybran� osob�, lak bardzo liczymy na t� now� szans�, by mie� rodzin�, Clep�ych, kochaj�cych rodzic�w, takich jakich wielu z nas nie 26 27 mia�o, �e kiedy okazuje si�, i� to tylko nasze mrzonki, jeste�my zupe�nie wytr�ceni z r�wnowagi. By�am pierwsz� dziewczyn�, kt�r� zaprosi� do domu swych rodzic�w. Tommy pracowa� w przedsi�biorstwie rodzic�w i mieszka� w domu rodzinnym. Przede wszystkim zdj�am buty, poniewa� mieli taki gruby, biafy dywan, a ja nie chcia�am go zabrudzi�. Ojciec Tommy'ego uzna�, �e jestem niegrzeczna i �le wychowana. Nieustannie mnie krytykowali, cho� robi�am wszystko, co w mojej mocy, by cho� spr�bowali mnie polubi�. Przynios�am im kwiaty i upominki, ale nie mia�o to �adnego znaczenia. Powiedzieli Tommy'emu, �e nie nale�� do ich sfery. Post�powanie rodzic�w Tommy'ego by�o dla Leslie zupe�nie niezrozumia�e. Ich reakcje na jej zachowania i s�owa by�y zupe�nie nieadekwatne. Byli do niej krytycznie nastawieni jeszcze zanim mieli szans� j� lepiej pozna�. Jednak�e nikt nie wskaza� im niew�a�ciwo�ci tego post�powania i nie ustanowi� odpowiednich granic dla ich zachowa�. Nie doczekawszy si� tego, Leslie w�lizn�a si� w swoj� dawn�, wygodn� rol� - t�, kt�r� zna�a tak dobrze. Przez nast�pnych kilka lat postrzega�a siebie jako ofiar� rodzic�w Tommy'ego i jego cichej zgody na takie jej traktowanie. Tak, rodzice Tommy'ego byli na og� niech�tni i ch�odni. I owszem, Tommy wykaza� s�abo�� i nieumiej�tno�� uchronienia �ony przed rodzicami. Ale mamy tu do czynienia z czym� wi�cej ni� tylko ofiar� i prze�ladowc�. Leslie wnios�a w sw�j zwi�zek nierealne oczekiwania, �e ludzie, z kt�rymi nie ��czy�a jej ani przesz�o��, ani uczucia, wype�ni� luk� pozostawion� przez jej w�asnych rodzic�w. Kiedy za� tak si� nie sta�o, zacz�a ostro reagowa� na wszystko, co brzmia�o jak s�owa krytyki. W rezultacie popad�a w b��dne ko�o frustracji, �alu i niezadowolenia. Nast�pnie, aby wyt�umaczy� sobie jako� zachowanie te�ci�w, uzna�a, co by�o dla niej jeszcze bardziej pogr��aj�ce, i� dowodzi ono, �e jest nic nie warta. Tak bardzo chcia�am, aby ci ludzie mnie pokochali. Kiedy nie zrobili tego, uzna�am, ze co� jest ze mn� nie tak. No c�, znajome uczucie! To nareszcie mia�o sens! W miar�, jak razem rozpracowywa�y�my zagadnienie, Leslie zacz�a dostrzega�, z jak du�ym baga�em wesz�a do tego zwi�zku - nadszarpni�ty obraz samej siebie, podwy�szona wra�liwo�� na krytycyzm, a wreszcie �atwo��, z jak� w�lizgiwa�a si� w rol� ofiary. �adne z tych obci��e� nie t�umaczy�o ani nie usprawiedliwia�o zachowania te�ci�w, jednak�e niew�tpliwie ka�de os�abia�o pewno�� siebie Leslie, kt�ra w zwi�zku z tym mia�a niewielkie szans�, by "postawi�" si� i w inny spos�b zareagowa� na konflikt. Na szcz�cie, jak zobaczymy, Leslie i Tommy byli w stanie zaprowadzi� zdecydowane zmiany zar�wno we wzajemnych stosunkach, jak i w sposobie, w jaki radzili sobie z rodzicami Tommy'ego, co w ko�cu postawi�o ich ma��e�stwo na nogi. Pi�tno do�wiadczenia ' Pragnienie, by zadowoli� now� rodzin� i zosta� przez ni� zaakceptowanym jest naturalne i zrozumia�e - do pewnego stopnia. Kiedy jednak, by sprosta� temu, zaczynasz post�powa� w spos�b pogr��aj�cy samego ciebie, twoje pragnienia staj� si� twoim w�asnym wk�adem w problem, bez wzgl�du na to, jak zachowuj� si� te�ciowie. Wszyscy wnosimy do ma��e�stwa baga� naszych osobistych do�wiadcze�. Bez w�tpienia historia twego partnera zwi�zana z prze�yciami w jego rodzinie wp�ywa na stopie� jego zdolno�� do ochrony waszego ma��e�stwa, je�li pojawi si� problem z te�ciami. Jednak�e, jak widzia�e� na przyk�adzie Leslie, tw�j w�asny spos�b postrzegania siebie odgrywa ogromn� rol� w sposobie, w jaki reagujesz na zachowanie rodzic�w partnera, a tak�e w tym, jak szybko te�ciowie naucz� si�, na co sobie mog� pozwoli� wobec ciebie. Linia, kt�r� przekraczaj� toksyczni te�ciowie wreszcie chc�, aby� zapami�ta�, Czytelniku, ostatni�, a zarazem g��wn� zasad�: Te�ciowie powinni ci� traktowa� uprzejmie i z szacunkiem. � absolutne, niepodlegaj�ce dyskusji minimum. 28 29 Toksyczni te�ciowie, z kt�rymi lada chwila b�dziemy mieli do czynienia, stale �ami� to podstawowe prawo. Ich niech�� i niezadowolenie wyra�ane s� cz�sto jawnie w postaci braku szacunku dla ciebie i twego partnera. Nawet je�li ich interwencja w wasze �ycie nie jest jawna, a agresja skrywa si� pod mask� bierno�ci, toksyczni te�ciowie przekroczyli pewn� granic�, posuwaj�c si� o krok za daleko w podwa�aniu lojalno�ci twego partnera w stosunku do ciebie. Wszyscy oni u�ywaj� tego, co jest pod r�k� - bogactwa lub niedostatku, rzekomego dozgonnego prawa do mi�o�ci swego dziecka, a wreszcie wieku i powagi - by podporz�dkowa� sobie twego partnera i, co gorsza, by podminowa� niezale�ny, doros�y zwi�zek mi�dzy nim a tob�. Gdy przygl�dasz si�, w jaki spos�b dzia�aj�, pami�taj, �e patrzysz na pewien uk�ad wzajemnych akcji i reakcji. Zwr�� uwag� na to, jak ka�da strona tego tr�jk�ta wp�ywa na pozosta�e, i pami�taj o mitach na temat te�ci�w i o tym, co dzieje si�, gdy omamiona nimi para zgubi w�a�ciw� drog�. Wiem, �e wielu z was zd��y�o si� ju� zidentyfikowa� z t� czy inn� osob� z naszych wcze�niejszych opowie�ci i prawdopodobnie wytrwa w tym przekonaniu do ko�ca ksi��ki. Wiem te�, �e czytanie o tym, co przeszli inni ludzie, pozwala zrozumie�, �e nie jestes'my sami z naszym problemem. Nie tylko my jedyni mamy takie odczucia i oczywi�cie nie tylko nam si� to wszystko przydarza. Analiza problemu pozwala daje niezwykle jasno ujrze� sytuacj�, a to jest niezb�dne, by postawi� pierwszy krok w stron� wspania�ych zmian, kt�re czekaj�, by� po nie si�gn��. 2. Krytycy Krytycy to tacy te�ciowie, kt�rzy podczas niemal ka�dego waszego spotkania upatruj� chwili odpowiedniej do g�o�nego komentowania t\voich opinii, uczu� i zachowa�, por�wnywania ich z w�asnymi i stwierdzania, �e masz w tym wzgl�dzie braki. Czy chodzi im o napi�tnowania, czy o wykazanie swej wy�szo�ci, czy po prostu o oznakowanie swego terytorium, robi� to niemal odruchowo. Okazuj� dezaprobat�, obwiniaj� i poni�aj� ci� po to, by� mia� �wiadomo��, �e nie spe�niasz ich oczekiwa� i nie dorastasz do ich standard�w. Nie pozostawi� sprawy w spokoju. Gl�dz�. Czepiaj� si�. "Doradzaj�". Nie daj� ci spokoju. Podobnie jak ka�da postawa negatywna, krytycyzm r�wnie� obejmuje szerokie spektrum zachowa�, od dokuczania po ranienie, przy czym nale�y pami�ta�, �e s�owa krytyki nie zawsze maj� wp�yw destrukcyjny, nie musz� nawet rodzi� wielkich problem�w. Je�li wi�kszo�� krytycznych uwag twoich te�ci�w przedstawia ci� jako osob� roztargnion�, staromodn�, czy wreszcie troszk� nieprzystosowan� (wy�miewaj� twoje stare auto lub fakt, �e na proszon� kolacj� idziesz w d�insach), puszczenie tych uwag mimo uszu nie wyrz�dzi ci wi�kszej szkody. Zw�aszcza, je�li tw�j zwi�zek z partnerem jest oparty na fnocnych podstawach, a krytyka jest sporadyczna i pozbawiona okrucie�stwa, cho� te�ciowie nie s� w stanie powstrzyma� si� 31 od podkre�lania co jaki� czas, �e wiedz� lepiej. Prawdopodobnie w takich przypadkach zdo�asz, nie trac�c poczucia humoru, op�dzi� si� od nich jak od much. Wiem, �e czasami poczujesz ch�� odwzajemnienia si� kilkoma trafnymi s�owami, ale jestem pewna, �e maj�c do czynienia z tymi w zasadzie nietoksycznymi te�ciami, niemal zawsze mo�na znale�� jak�� tw�rcz� strategi� przekazania im, co my�lisz na dany temat. Moja przyjaci�ka Eryka, na przyk�ad, stwierdzi�a, �e dla uciszenia swej te�ciowej, nieustannie krytykuj�cej jej spos�b prowadzenia samochodu, w og�le nie musi wysuwa� �adnych mocniejszych argument�w: Ruth ma pod siedemdziesi�tk�. Imponuje mi pod wieloma wzgl�dami i lubi� jej towarzystwo - zazwyczaj. Jest dowcipna i interesuje si� sztuk�, ale nie lubi ust�powa� i chce, by wszystko by�o tak, jak jej si� podoba. Nie lubi prowadzi� po ciemku, dlatego do kina lub na proszone kolacje ja wo�� j� samochodem, zw�aszcza kiedy m�j m�� pracuje lub jest poza miastem. Ruth jest jednak najgorszym pasa�erem, jakiego mo�na sobie wyobrazi�. Zw�aszcza �e siada na przednim siedzeniu, a wi�c jej krytyczne uwagi trudno jest zignorowa�. Wszystko zaczyna si� z chwil�, gdy wsiadamy do auta. "Czemu jedziesz t� ulic�, tu jest za du�y ruch, powinna� zwolni�, jeste� zbyt nieuwa�na, na pewno si� sp�nimy na pocz�tek filmu, dlaczego nie jedziesz skr�tem"' - i tak dalej... Wiem, �e to drobiazgi i powinnam je po prostu zlekcewa�y�, ale takie dogadywanie wywo�uje u mnie napi�cie; nie pomaga te�, je�li si� j� poprosi, by przesta�a. Zwykle t�umi�am gniew, w rezultacie by�am wkurzona i mia�am paskudny wiecz�r. Ale pewnego razu stwierdzi�am, �e musz� co� z tym zrobi�. Eryka post�pi�a m�drze, nie pozwalaj�c, by wyczerpa�a si� jej cierpliwo��. By� mo�e kto� inny przygada�by Ruth i w ten spos�b pozby� si� dokuczliwego marudzenia, Eryka jednak nie mog�a tego zrobi�. Zamiast pozwoli�, by zdenerwowanie ros�o i w ko�cu wybuch�o, niszcz�c to, co w zasadzie by�o ca�kiem solidnym zwi�zkiem dw�ch kobiet, wpad�a na pomys�, kt�ry pozwoli� jej uwolni� si� od napi�cia. Nast�pnego razu, kiedy zn�w si� to powt�rzy�o, zjecha�am na bok, wy��czy�am silnik, wr�czy�am jej kluczyki i powiedzia�am z ujmuj�c� s�odycz�: "Poniewa� najwyra�niej nie podoba ci si� ani m�j spos�b prowadzenia auta, ani trasa, kt�r� wybra�am, najlepiej b�dzie, je�li sama poprowadzisz". Kiedy zacz�am wysiada� z samochodu, by przesi��� si� na miejsce dla pasa�era, rzek�a "Ju� dobrze, dobrze - widz�, o co ci chodzi. Wiem, �e mam paskudny zwyczaj ci�g�ego pilnowania, jak kto� prowadzi - robi�am to r�wnie�, gdy je�dzi�am z m�em - to u mnie niemal odruchowe. Obiecuj�, �e b�d� si� pilnowa�". ,*A ja", powiedzia�am, "obiecuj�, �e przypomn� ci o tym, gdy nast�pnym razem wymknie ci si� to spod kontroli. Uk�ad?". Oto, jak sprawy mog� si� potoczy�, gdy obie strony s� rozs�dne, maj� dobr� wol� i chc� aktywnie uczestniczy� w rozwi�zywaniu pojawiaj�cych si� niewielkich problem�w. Eryka zmieni�a sw�j zwyk�y spos�b reagowania na t� sytuacj�: zdecydowa�a, �e nie ma ochoty t�umi� w sobie irytacji i mie� przez to zmarnowanych wieczor�w. Z kolei Ruth nie tylko przyzna�a, �e wie o swoim m�cz�cym sposobie bycia, ale nawet obieca�a zmieni� swe post�powanie i przesta� krytykowa� spos�b, w jaki Eryka prowadzi samoch�d. Ceni�a ich zwi�zek i dostrzeg�a, �e takie dokuczliwe marudzenie w kwestii stosunkowo ma�o istotnej psuje ich wzajemne stosunki. Jak bywa przy wszystkich z�ych nawykach, od czasu do czasu powraca�a do tego. Je�li sama si� na tym nie z�apa�a, Eryka delikatnie przypomina�a jej o umowie. By� mo�e wzruszasz teraz ramionami, my�l�c, �e twoi te�ciowie prawdopodobnie nie zareagowaliby w �aden sensowny spos�b na tw� delikatn� uwag� o niestosowno�ci ich zachowania. Jednak�e przed podj�ciem ostatecznej decyzji sp�jrz na spraw� przez nast�puj�ce "filtry": � Czy wasz� relacj� mo�na uzna� za w zasadzie dobr�? Czy przyjemno�� czerpana z tego zwi�zku jest wi�ksza ni� irytacja? * Czy krytyczne uwagi s� drobne i lekko irytuj�ce, czy mo�e pomy�lane tak, by zrani� ci� do g��bi? ^Mo�esz by� naprawd� zaskoczony tym, jak �atwo przywo-ac do porz�dku te�cia lub te�ciow�, nie�wiadomych swojej Etycznej postawy, i pom�c im zmieni� to nastawienie. Jedyni ze sposob�w na ukr�cenie takiego nieobra�liwego kryty-jest zapytanie: "A w�a�ciwie dlaczego mi to m�wisz?". 33 32 W ten spos�b odbijasz pi�eczk� na po�ow� boiska przeciwnika i jednocze�nie, zmuszaj�c go do wyt�umaczenia si�, dlaczego uzna� za stosowne powiedzie� ci te wszystkie krytyczne uwagi, spychasz go do defensywy. Krytyka, kt�ra rani do g��bi Przyjrzeli�my si� najlepszemu ze scenariuszy, kiedy to wzajemne stosunki mog� by� zno�ne, a nawet wi�cej ni� zno�ne, pod warunkiem, �e potrafimy spojrze� na sytuacj� z dystansu, pami�taj�c, �e jeste�my doro�li i daj�c naszym te�ciom delikatne ostrze�enie, kiedy narastaj�ce zdenerwowanie grozi tym, �e wymknie si� nam spod kontroli. C�, skoro ma�o kto z nas potrafi zachowa� spok�j i r�wnowag�, gdy krytyka te�ci�w skupia si� na tym, co nam samym bardzo le�y na sercu: na sensie tego, co robimy, m�dro�ci dokonywanych przez nas wybor�w, naszej warto�ci i atrakcyjno�ci, a wreszcie jako�ci mi�o�ci i stara�, jakimi otaczamy partnera i dzieci. Toksyczni te�ciowie zdaj� si� mie� jaki� wewn�trzny radar, za pomoc� kt�rego doskonale lokalizuj� twoje najczulsze punkty. Nie nasz spos�b prowadzenia samochodu ani nie umiej�tno�ci kucharskie s� w centrum ich uwagi, ale my sami. Aby uderzy� tam, gdzie najbardziej zaboli, stosuj� r�ne sposoby i najrozmaitsze rodzaje broni. Mog� u�ywa� okrutnych s��w, rani�cych i wymawianych z nietaktown� bezpo�rednio�ci�. Ale krytyka mo�e by� tak�e cicha, nawet niema, czy skryta za pozorami pomocy i uczynno�ci. �atwo my�le� schematycznie, wierzy� w r�ne "mity na temat te�ci�w" ("Zmieni� zdanie, gdy mnie lepiej poznaj�", "Po prostu staraj� si� mi pom�c"), chyba �e przyjrzymy si� bli�ej sposobom zachowania rodzic�w partnera. Dlatego zobaczmy, jakie maski przywdziewaj� owi problemotw�rczy krytycy. Krytyk altruistyczny Krytycy altruistyczni b�d� ci m�wi�, �e chodzi im tylko o twoje dobro. Je�li podwa�aj�