tytu�: "UZDRAWIAJ�CY MASA� JAPO�SKI - SHIA TSU" autor: Pawe� Soko��w Oficyna Wydawnicza Promocja �B-P" Sp�ka z o.o. WARSZAWA T�umaczenie: Janusz Fastyn Redaktor: Janina Je�ak Redaktor techniczny: Lidia Gajewska Copyright by Pawe� Soko��w 1991 r. Copyright for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza "Promocja" 1993. ISBN 83-85652-02-7 Druk i oprawa: Zak�ad Poligraficzny INTERSTER Warszawa, ul. Zamoyskiego 4 * * * 1. ZDROWIE, KONDYCJA, D�UGOWIECZNO�� Shiatsu to masa�, kt�ry wprowadza do organizmu r�wnowag� i harmoni�. Opracowany w XX wieku, jest wsp�czesn� odmian� tradycyjnego masa�u amma, uprawianego w Japonii od stuleci, jako odr�bny dzia� medycyny Wschodu. Za�o�yciel japo�skiej szko�y shiatsu, Takijuro Namikoshi, pisze tak: "Terapia shiatsu (przy pomocy nacisku palc�w) pomo�e odzyska� ch�� do �ycia, wp�ynie na lepsz� prac� ludzi, kt�rzy musz� sp�dza� wiele godzin siedz�c na jednym miejscu. �ona, kt�ra potrafi wykona� shiatsu b�dzie mia�a zdrowszego i bardziej zadowolonego m�a. Je�li zastosujemy metod� shiatsu na sobie, w kr�tkim czasie poprawi si� nasz wygl�d i samopoczucie. Shiatsu wzmacnia odporno�� na przezi�bienie, pomaga na b�le brzucha, przeciwdzia�a wylewowi krwi do m�zgu." Takijuro Namikoshi przewiduje pewn� nieufno�� otoczenia. "Niekt�rzy mog� pomy�le�, �e licz�c na takie rezultaty posuwam si� za daleko." Najlepszym jednak sposobem przekonania si�, �e Namikoshi ma racj�, jest praktyczne wypr�bowanie na sobie jego metody masa�u, tak popularnej na Wschodzie i ostatnio podbijaj�cej tak�e Zach�d. Konsekwentne zastosowanie terapii shiatsu przekona nas o niew�tpliwym wp�ywie tego masa�u na stan zdrowia i samopoczucia. Czym jest shiatsu? Ministerstwo Zdrowia Japonii okre�li�o to wyra�nie: "Shiatsu to metoda leczenia, w kt�rej wykorzystuje si� palce r�k i d�onie dla wytworzenia nacisku na niekt�re punkty cia�a, w celu usuni�cia zak��ce� w organizmie, poprawy zdrowia i zmniejszenia rozmaitych dolegliwo�ci." Shiatsu cieszy si� du�� popularno�ci� zar�wno w�r�d zawodowych masa�yst�w, jak te� w szerokich kr�gach Japo�czyk�w przyzwyczajonych do tego, �e przynajmniej jeden z cz�onk�w rodziny potrafi w razie potrzeby zastosowa� masa�. Dzisiaj w miejsce tradycyjnego masa�u amma - masa�em narodowym Japo�czyk�w staje si� shiatsu. Wielu Japo�czyk�w, w tym zw�aszcza kobiet, opanowa�o sztuk� masa�u w takim stopniu, �e mo�e pom�c sobie i swoim bliskim w przypadku du�ego zm�czenia, utraty si� lub zagro�enia chorob�. Obok zawodowych metod terapii shiatsu, istniej� rozliczne warianty amatorskiego (domowego) masa�u i automasa�u. Niezale�nie od tego, w jakim celu robi si� masa� shiatsu, zawsze wykorzystuje si� te same punkty na powierzchni cia�a. Dlaczego? Ot� dlatego, �e shiatsu nie leczy chor�b jako takich - zapalenia p�uc czy owrzodzenia �o��dka - lecz tylko pobudza, mobilizuje i wzmacnia si�y obronne organizmu, kt�re ju� same potrafi� poradzi� sobie z konkretnym defektem cia�a. Odwo�anie si� do si� obronnych organizmu jest w pe�ni s�uszne i uzasadnione. Pami�tajmy, �e zdolno�� organizmu do samoobrony wyst�puje nieustannie i to w szerokiej skali. Przyk�ad�w na to mamy wiele. Je�li co� wpadnie do oka, to od razu gromadz�ce si� w wielkiej ilo�ci �zy wyp�ukuj� obce cia�o. Je�li podczas posi�ku cz�owiek si� czym� zakrztusi, natychmiastowy kaszel pomaga usun�� przeszkod�. Te wielkie si�y mo�na pobudza� i zwielokrotnia� za pomoc� bod�c�w, jakie daje masa�. Cz�sto wi�c zamiast udawa� si� po lekarstwa do apteki, lepiej si�gn�� do rezerw w�asnego organizmu. Nale�y jednak�e w tym miejscu podkre�li�, i� zastosowanie shiatsu jest mo�liwe tylko w sytuacjach oczywistych, np. przy zm�czeniu lub niewielkich dolegliwo�ciach, kt�rych przyczyn� dobrze znamy. W innych wypadkach potrzebna jest du�a ostro�no��. Aby unikn�� mo�liwych komplikacji, jakie mog�yby wyst�pi� na skutek nieodpowiedzialnego zastosowania shiatsu, nale�y pami�ta� o kilku ograniczeniach. Nie mo�na leczy� masa�em chor�b zaka�nych: dyzenterii, ��taczki, �winki, malarii itp. Nie nale�y robi� masa�u osobie cierpi�cej r�wnocze�nie na serce, w�trob�, nerki i p�uca. Tak�e nie jest wskazane leczenie masa�em pacjent�w z hemofili�, z niekt�rymi dolegliwo�ciami �o��dka i w�troby, jak r�wnie� w przypadku chor�b nowotworowych. Bezwzgl�dnie nale�y powstrzyma� si� od stosowania masa�u shiatsu, gdy mamy do czynienia ze z�amanymi ko��mi oraz z ostrymi b�lami brzucha niewiadomego pochodzenia. Nale�y zachowa� ostro�no�� w stosowaniu masa�u u os�b trapionych powa�nymi, a zw�aszcza chronicznymi chorobami. Tutaj konieczna jest konsultacja z lekarzem. Skala oddzia�ywania shiatsu jest dosy� szeroka, przy czym podobne dzia�ania zachodz� w r�nych sytuacjach. Jest to zrozumia�e, bo jak ju� m�wili�my, shiatsu nie leczy chor�b, lecz stymuluje si�y obronne organizmu do walki z nimi. Z punktu widzenia medycyny energetyczne dzia�anie shiatsu polega na tym, �e aktywizuje on energi� w organizmie i poprawia jej cyrkulacj�. Jednak�e punkty shiatsu w wi�kszo�ci nie pokrywaj� si� z tradycyjnymi punktami chi�skiej akupunktury. Nie s� one dok�adnie opisane i maj� raczej charakter umowny. Sam Namikoshi -tw�rca shiatsu-m�wi, i� "u podstaw tej metody le�y instynkt sk�aniaj�cy cz�owieka do machinalnego pocierania lub masowania bol�cego miejsca." Terapia shiatsu opiera si� na systematyzacji owych instynktownych odruch�w. Obok profesjonalnego masa�u shiatsu, za pomoc� kt�rego mo�na leczy� wiele chor�b, rozwin�a si� w Japonii amatorska odmiana tego masa�u (stosowana zw�aszcza w kr�gu rodzinnym), nieco ograniczona, lecz skuteczna w walce ze zm�czeniem i dzia�aj�ca profilaktycznie. �ona robi masa� m�owi, matka synowi, brat - bratu. Opr�cz tego domowy wariant shiatsu (po konsultacji z lekarzem specjalist� i pod jego kontrol�) pomaga w leczeniu niekt�rych chor�b chronicznych. l wreszcie istnieje automasa� shiatsu maj�cy te same zalety co domowy, a nawet go przewy�szaj�cy. Aktywny udzia� r�k w automasa�u zwielokrotnia efekt leczniczy; pobudzaj�c nap�yw krwi do czubk�w palc�w, o�ywia tym samym kr��enie krwi w ca�ym ciele. Pami�tajmy, �e krew w spos�b naturalny kieruje si� do tych organ�w, kt�re w danym momencie s� aktywne. Gdy cz�owiek je - krew p�ynie do �o��dka, gdy rozwi�zuje krzy��wk� - do m�zgu. Poniewa� nerwy rozmieszczone na opuszkach palc�w s� bezpo�rednio powi�zane z m�zgiem (w korze m�zgowej reprezentuj� je niezliczone kom�rki nerwowe), to aktywne ruchy r�k podczas masa�u shiatsu prowadz� z jednej strony do poprawy og�lnego stanu systemu nerwowego, a z drugiej zapobiegaj� zastojowi w samym m�zgu. Jedno i drugie jest korzystne dla cz�owieka. Nawyk Chi�czyk�w do mi�toszenia w d�oniach orzech�w wywodzi si� w�a�nie z przekonania, i� nieustanne ruchy r�k wp�ywaj� dobroczynnie na organizm. By� mo�e podobnie jest z przebieraniem paciork�w r�a�ca. Tradycyjny kupiec japo�ski zanim okre�li cen� na sw�j towar, energicznie pociera r�ce - to jego zdaniem wp�ywa na jasno�� umys�u i panowanie nad sob�. Technika shiatsu sprowadza si� w zasadzie do rytmicznego naciskania palcami lub r�nymi cz�ciami d�oni okre�lonych punkt�w cia�a. Podstawowy, standardowy ruch to naciskanie ca�� powierzchni� ko�ca kciuka (tzw. paliczka), (rys. 1). Si�a przyciskania zmienia si� w zale�no�ci od rodzaju zabiegu. Mo�na naciska� z ca�� moc�, mo�na tylko delikatnie muska�. Najcz�ciej stosuje si� seri� nacisk�w-od silniejszego, poprzez s�absze, do ledwie wyczuwalnego. Taka "przeplatanka", przypominaj�ca dreptanie w miejscu, powinna odbywa� si� z wielk� szybko�ci� -5-10 ruch�w na sekund�. Niekiedy masa� robi si� obiema r�kami lub palcami obu r�k po�o�onymi na siebie. Zazwyczaj podczas masa�u nie przesuwa si� palca po sk�rze. W wyniku regularnego stosowania shiatsu palce staj� si� g�adkie jak jedwab, sprawne, gibkie i silne -takie w�a�nie, jakie s� potrzebne masa�y�cie. Przy masa�u twarzy u�ywa si� zazwyczaj trzech palc�w -wskazuj�cego, �redniego i serdecznego. D�o� wykorzystuje si� przy masa�u oczu i brzucha, a tak�e przy masa�u wibracyjnym. Nie nale�y naciska� szturchni�ciami czy uderzeniami w cia�o. Wskazany jest twardy nacisk mi�kkimi ko�cami palc�w, jak gdyby w palce przeni�s� si� ca�y ci�ar cia�a. Stopie� wymaganego nacisku zale�y od rodzaju choroby i stanu pacjenta, a pozycja masuj�cego powinna by� taka, aby w ka�dej chwili m�g� on wykorzysta� ca�y sw�j ci�ar. Nacisk powinien by� skierowany prostopadle do powierzchni cia�a. Nale�y uwa�nie przestudiowa� zamieszczone w ksi��ce ilustracje i na ich podstawie podj�� ostro�ne pr�by masa�u. Chocia� niekt�re punkty wymagaj� specjalnej uwagi w zale�- no�ci od rodzaju dolegliwo�ci i indywidualnych cech cz�owieka, to jednak najwi�kszy efekt mo�e by� osi�gni�ty przy "obr�bce" wszystkich punkt�w cia�a (rys. 3, 4, 5). Przy leczeniu konkretnej dolegliwo�ci, pierwsze�stwo maj� te punkty, kt�re znajduj� si� najbli�ej chorego miejsca. Jednak�e wykorzystywane s� tak�e punkty odleg�e, np. nacisk na powierzchni� st�p (podeszwy) przy leczeniu nerek lub lewej r�ki dla wzmocnienia serca. Praktyka shiatsu dowodzi, �e naciskanie miejsc z pozoru nie maj�cych nic wsp�lnego z bol�cym organem jest skuteczne. Jedno naci�ni�cie powinno trwa� 5-7 sekund, z wyj�tkiem masa�u szyi, kt�ry nie powinien przekracza� 3 sekund. Nacisk musi by� na tyle silny, aby wywo�a� u pacjenta uczucie granicz�ce mi�dfy b�lem a przyjemno�ci�. W warunkach klinicznych czy pod okiem specjalist�w w gabinecie masa�u ludzie zdrowi mog� by� poddawani masa�owi shiatsu przez 30 minut, a chorzy - do godziny. W warunkach domowych seanse masa�u shiatsu przeprowadzane we w�asnym zakresie powinny trwa� znacznie kr�cej. Samodzielne seanse masa�u shiatsu powinny si� odbywa� przez tydzie� do dziesi�ciu dni, po czym nale�y je na kilka dni przerwa�. W kolejnych rozdzia�ach zosta�y przedstawione og�lne zasady masa�u shiatsu, jego odmiany, kt�re mo�na wykonywa� samodzielnie, czyli automasa�, oraz warianty masa�u shiatsu, kt�re nale�y stosowa� przy r�nych niedomaganiach. 2. MASA� OG�LNY Ujmuj�c problem najog�lniej, generalnym za�o�eniem masa�u shiatsu jest to, i� oddzia�uje on na ca�y organizm, a jego ozdrowie�czy wp�yw nie jest dok�adnie adresowany, lecz ukierunkowany na pobudzenie si� obronnych organizmu do walki z t� czy inn� dolegliwo�ci� lub likwidacj� okre�lonych symptom�w choroby. B�dzie o tym mowa ni�ej. Ale ju� teraz mo�na powiedzie�, �e zapoznanie si� z opisanymi przyk�adami wyposa�y Czytelnika w wiedz� daj�c� si� wykorzysta� do masa�u w warunkach domowych. Zdaniem specjalist�w, najlepiej jest przeprowadza� masa�, kiedy pacjent znajduje si� w pozycji se i za -tradycyjnej w Japonii rytualnej pozie na kl�czkach. Ukl�kn�wszy nale�y przysi��� na rozsuni�tych pi�tach z wyprostowanymi plecami, szyj� i ramiona maj�c rozlu�nione. Mo�liwe, �e to wygodne, ale siedzenie na w�asnych pi�tach wymaga wieloletniego treningu. Dla Europejczyka mo�na zaproponowa� inne pozycje. Na przyk�ad uk�ada si� pacjenta na boku, podk�adaj�c mu pod g�ow� poduszk� i w miar� potrzeby odwracaj�c go na plecy lub brzuch. Mo�na tak�e usadowi� go na krze�le. Poszczeg�lne czynno�ci w trakcie masa�u wymagaj� odpowiedniej pozycji masowanego. Podczas czynno�ci 1-8 pacjent siedzi w pozycji seiza lub na krze�le (czynno�ci 2 i 5 mo�na prowadzi� w pozycji le��cej). Czynno�� 1. Przednia powierzchnia szyi Masa� przeprowadza si� u�o�onym p�asko kciukiem po czterech punktach le��cych na przednim skraju mi�nia mostko- 9 wo-obojczykowo-sutkowego (rys. 6). Mi�sie� ten jest wyra�nie widoczny na szyi podczas odwracania g�owy. Rozci�ga si� on od wyrostka sutkowego znajduj�cego si� za uchem do g�rnej cz�ci mostka, w miejscu, gdzie ��czy si� on z obojczykiem. Masa�ysta przyciska kciukiem najwy�szy punkt (rys. 7), nast�pnie naciskaj�c przez 3 sekundy ka�dy z kolejnych punkt�w, przesuwa palec w d� brzegiem mi�nia, po obu stronach gruczo�u tarczycowego. Uciski powinny by� lekkie, prawie pieszczotliwe, trzykrotne z ka�dej strony. Czynno�� 2. Boczna powierzchnia szyi Punkty tej cz�ci le�� na linii prostej id�cej pionowo w d� od dolnej cz�ci ma��owiny usznej (rys. 8). Masa� robi si� kciukami obu r�k po�o�onymi na siebie (rys. 9), przy czym d�onie spoczywaj� na szyi pacjenta. Rytmicznie zwi�kszaj�c nacisk palc�w nale�y przesuwa� je po g�rnych punktach bocznej powierzchni szyi zaczynaj�c od punktu le��cego za uchem, tu� pod wyrostkiem sutkowym. Punkt le��cy u podstawy szyi masuje si� oddzielnie. Na ka�dy punkt przeznacza si� 3 sekundy. Powtarza� trzykrotnie. Czynno�� 3. Okolice rdzenia przed�u�onego Chocia� w tej okolicy jest jeden tylko punkt, ale ma on wielkie znaczenie. Znajduje si� w centralnej cz�ci do�ka potylicznego tu� pod guzkiem potylicznym (rys. 10). Masa�u dokonuje si� kciukiem jednej r�ki, drug� r�k� trzymaj�c za czo�o. D�o� i masuj�cy palec le�� na szyi, jakby obejmuj�c j�. Przyciskanie kciuka, trwaj�ce 5 sekund, powtarzamy trzykrotnie. Czynno�� 4. Tylna powierzchnia szyi W dw�ch rz�dach, na granicy z boczri� cz�ci� szyi, rozmieszczone s� pionowo - po 4 w ka�dym rz�dzie - punkty shiatsu tylnej 10 powierzchni szyi (rys. 11). Masa� wykonuje si� kciukami. D�onie, delikatnie przyciskaj�c szyj�, obejmuj� j�, kciuki s� odchylone i skierowane w g�r�. Najpierw przez 3 sekundy masuje si� jednym palcem, nast�pnie dwoma, r�wnie� 3 sekundy, przesuwaj�c je z g�ry w d�, po obu stronach tylnej powierzchni szyi. Czynno�� t� powtarza si� trzykrotnie. Czynno�� 5. Okolica nad�opatkowa (barki) W tej cz�ci jest tylko jeden punkt shiatsu. Wydzielaj�c z jego powodu osobny rejon masa�u, chciano - by� mo�e - podkre�li� specjalne znaczenie tego w�a�nie punktu, znajduj�cego si� w tym miejscu barku, na kt�rym �o�nierze nosz� pagony (rys. 12). Uciskanie tego punktu odbywa si� oboma kciukami po�o�onymi na siebie w kierunku pokazanym na rys. 13. Dzia�anie to, trwaj�ce 5 sekund, powtarza si� trzykrotnie. Punkt naramienny bywa bolesny, nale�y wi�c w trakcie masa�u wystrzega� si� powodowania zbyt ostrego b�lu. Czynno�� 6. Powierzchnia mi�dzy�opatkowa W tej okolicy jest po pi�� punkt�w z ka�dej strony kr�gos�upa (rys. 14), znajduj�cych si� w po�owie odst�pu mi�dzy kr�gos�upem a brzegiem �opatki. Masa�ysta ustawia si� za pacjentem i nak�ada obie d�onie na jego barki z obu stron szyi w ten spos�b, aby 4 palce le�a�y na obojczykach, a kciuki na karku (rys. 15). Punkty podlegaj�ce masa�owi przyciska si� na przemian po obu stronach kr�gos�upa, zaczynaj�c od g�rnej pary. W czasie, gdy kciuk prawej r�ki naciska na prawy punkt, lewy kciuk odrywa si� od lewego punktu. W ten spos�b nale�y "przepalcowa�" wszystkie pary (5) punkt�w mi�dzy�opatkowych z g�ry na d�, przeznaczaj�c 3 sekundy na ka�dy punkt. Ca�� procedur� powt�rzy� trzykrotnie. 12 13 Czynno�� 7. Kr�gos�up Masa�ysta staje z ty�u za pacjentem, kt�ry powinien unie�� r�ce. Uchwyciwszy je i jednocze�nie opieraj�c udo o kr�gos�up, nale�y powoli, zwi�kszaj�c wysi�ek, podci�gn�� pacjenta za r�ce do g�ry i z powrotem, r�wnocze�nie z lekka przeginaj�c kr�gos�up. Maksymalny wysi�ek, prawie unosz�cy pacjenta w g�r�, powinien trwa� 4-5 sekund. Nie odrywaj�c r�k nale�y zmniejsza� wysi�ek. Rozci�ganie powtarzamy jeszcze dwa razy. Powoli opuszczamy r�ce pacjenta. Czynno�� 8. Ramiona Przede wszystkim nale�y poprosi� pacjenta o rozlu�nienie ramion. Najlepiej, je�li przymknie on oczy i postara si� ca�kowicie rozlu�ni�, szczeg�ln� uwag� zwracaj�c na mi�nie r�k i ramion. Masa�ysta ustawia si� z ty�u za pacjentem i k�adzie r�ce na jego stawach z boku. Dzia�aj�c jednocze�nie obiema r�kami trzeba podnie�� i zsun�� razem - jakby �cisn�� - ramiona (taki ruch wykonujemy np. wzruszaj�c ramionami). Podnosimy ramiona jak najwy�ej, a nast�pnie opuszczamy je. Przy pe�nym rozlu�nieniu pacjenta ramiona same wracaj�c do pozycji naturalnej. Je�li jednak pacjentowi nie uda si� w pe�ni rozlu�ni� i przy unoszeniu ramion jest napi�ty, trzeba mu pom�c r�kami po�o�onymi na ramiona (rys. 17). Nast�pny masa� przeprowadzamy w pozycji le��cej. Czynno�� 9. Powierzchnia pod�opatkowa i l�d�wiowa Wzd�u� kr�gos�upa, po obu jego stronach, znajduje si� dziesi�� punkt�w (rys. 18) roz�o�onych symetrycznie od dolnego k�ta �opatki do kr�gu l�d�wiowego. Punkty le�� na mi�niach id�cych w d� kr�gos�upa, w odst�pach ok. 2 cm od o�cistych wyrostk�w kr�g�w. 14 Przyciskanie tych punkt�w wykonujemy kciukami obu r�k, po�o�onymi na siebie (rys. 19). Masa�ysta zajmuje tak� pozycj�, aby plecy masowanego by�y �atwo dost�pne i m�g� zaczyna� od naciskania najwy�szego punktu. Najpierw masuje si� punkty z lewej, potem z prawej strony. Naciska si� trzy razy po 3 sekundy, powtarzaj�c ca�� czynno�� dwa razy. Nast�pnie przeprowadza si� ugniatanie wewn�trzn� cz�ci� d�oni miejsc le��cych wzd�u� kr�gos�upa (rys. 20). Czynno�� 10. �opatki Pacjent le�y na brzuchu, na twardym pod�o�u (rys. 21). Masa�ysta ustawia si� z boku, przy miednicy pacjenta. Rozprostowawszy �okcie k�adzie d�onie na �opatki (lew� d�o� na lew� �opatk�, praw� na praw�). Przycisn�wszy ca�e d�onie dok�adnie do sk�ry, dokonuje okr�nych ruch�w, unikaj�c jednak �lizgania po sk�rze. Najpierw lew� r�k�, potem praw� masuje w kierunku "od siebie" (praw� r�k� w kierunku zgodnym ze wskaz�wkami zegara, lew� odwrotnie). Nale�y to powt�rzy� trzykrotnie (z ka�dej strony oddzielnie), nast�pnie 5 razy jednocze�nie na obu �opatkach. Czynno�� 11. Boki Z lekka odchyliwszy si� do ty�u masa�ysta k�adzie r�ce na boki pacjenta, tak aby 4 palce przycisn�y si� do cia�a na wysoko�ci przepony, za� kciuki znalaz�y si� w pobli�u kr�gos�upa pod �opatkami (rys. 22). Synchronizuj�c swoje ruchy z oddychaniem, na "raz" masa�ysta popycha tu��w masowanego w g�r�, na "dwa" -w d�. Czynno�� powtarza si� rytmicznie 10 razy. Czynno�� 12. Po�ladki Pozostaj�c w tej samej pozycji masa�ysta ze�lizguje si� r�kami w stron� bioder i k�adzie p�asko d�onie na oba po�ladki. 15 Przyciskaj�c d�onie wykonuje nimi ruchy okr�ne, podobnie jak przy masa�u �opatek. Czynno�� t� nale�y przeprowadzi� trzykrotnie na jednym i na drugim po�ladku, a nast�pnie pi�ciokrotnie na obu razem (patrz rys. 21). Czynno�� 13. Poprzeczne wyrostki kr�gowe Masa�ysta zwraca si� twarz� w stron� plec�w pacjenta, k�adzie r�ce na kr�gos�upie (rys. 23) i zaczyna ruchy w poprzek kr�gos�upa. Po ka�dych pi�ciu ruchach przesuwa r�ce w d� wzd�u� kr�gos�upa, aby podda� masa�owi wszystkie jego cz�ci. D�onie powinny by� przyci�ni�te do cia�a pacjenta. Nast�pnie, podzieliwszy przestrze� mi�dzy dolnymi i g�rnymi kr�gami piersiowymi na 6 r�wnych odcink�w, naciska d�o�mi dwukrotnie po 4 razy ka�dy punkt (rys. 24). R�ce stopniowo przemieszczaj� si� w d�, a� dosi�gn� wszystkich 6 punkt�w. Czynno�� 14. Kszta�towanie kr�gos�upa Masa�ysta ponownie masuje o�ciste wyrostki kr�g�w (w �rodkowej linii plec�w), w tych samych 6 punktach co w czynno�ci 13 (patrz rys. 24). Przyciska on lew� d�o� do kr�gos�upa w pierwszym punkcie, tak aby palce skierowane by�y w stron� g�owy. Nast�pnie k�adzie praw� d�o� na lew� pod k�tem prostym (rys. 25). W tym momencie �redni palec lewej r�ki powinien znajdowa� si� na kr�gos�upie, tu� pod wyrostkiem si�dmego kr�gu szyjnego (kr�g ten �atwo zlokalizowa�, poniewa� jego wyrostek najbardziej wystaje na granicy szyi i plec�w). Naciskanie nale�y przeprowadza� z si�� i zgra� je z momentami wydechu pacjenta. W ka�dym punkcie naciska� przez 1 sekund� i dwukrotnie powt�rzy�. R�ce masa�ysty stopniowo przesuwaj� si� w d� przez wszystkie punkty. Si�a nacisku powinna w spos�b p�ynny wzrasta�, bez zryw�w. 16 26 25 28 17 Czynno�� 15. Nerwy rdzeniowe Pozostaj�c w tej �amej pozycji jak przy czynno�ci 14, masa�ysta od razu uk�ada lew� d�o� w pozycji wyj�ciowej: palce skierowane w stron� g�owy masowanego znajduj� si� na wysoko�ci wyrostka si�dmego kr�gu szyjnego, d�o� dok�adnie przyci�ni�ta do kr�gos�upa. Praw� d�o� w podobnej pozycji nak�ada na lew�: obiema r�kami dokonuje szybkich i kr�tkich, lecz odpowiednio silnych ucisk�w po ca�ej powierzchni, z g�ry na d�, a� do ko�ci krzy�owej, powtarzaj�c je trzykrotnie (po�o�enie r�k widoczne na rys. 26). Kolejne czynno�ci odbywaj� si� z pacjentem le��cym na plecach. Czynno�� 16. Udo z przodu Pacjent le�y na plecach z g�ow� na poduszce, z nogami zgi�tymi, a r�kami wyci�gni�tymi wzd�u� cia�a. Masa�ysta ustawia si� bokiem do cia�a masowanego i opuszk� kciuka prawej r�ki lekko przyciska punkt w pachwinie (po�rodku fa�dy pachwinowej), lew� d�oni� podtrzymuj�c nog� pod kolanem. Przyciska� nale�y pionowo przez 5 sekund, powtarzaj�c czynno�� trzykrotnie. Nast�pnie z��czonymi kciukami masa�ysta naciska na 10 punkt�w przedniej cz�ci uda (rys. 27, 28), zaczynaj�c od najwy�szego punktu w okolicy pachwiny, a ko�cz�c na punkcie znajduj�cym si� tu� nad rzepk� kolana. Ca�� procedur� powtarza si� trzykrotnie. Czynno�� 17. Wewn�trzna powierzchnia uda Masa�ysta nie zmienia po�o�enia, natomiast masowany odchyla kolano na zewn�trz i zbli�a pi�t� do �ci�gna Achillesa drugiej nogi (rys. 29). Z��czonymi kciukami obu r�k masa�ysta przyciska ka�dy punkt (rys. 30), zaczynaj�c od ko�ci �onowej, a ko�cz�c nad stawem kolanowym. Na ka�dy punkt przeznacza si� 3 sekundy, powtarzaj�c naciskanie trzykrotnie (rys. 31). 18 29 30 32 34 35 19 Czynno�� 18. Bok uda Pacjent le�y z nogami wyci�gni�tymi, a masa�ysta stoi przy jego udzie. Oboma kciukami (ich ko�ce lekko si� dotykaj�) kolejno przyciska dziesi�� punkt�w (rys. 32) bocznej powierzchni uda, zaczynaj�c z g�ry od okolic biodra, a na punkcie przy kolanie ko�cz�c. Czynno�� przeprowadza si� trzykrotnie, po�wi�caj�c ka�demu punktowi 3 sekundy. Czynno�� 19. Kolano Odwr�ciwszy si� twarz� do masowego, masa�ysta umieszcza wszytkie palce w taki spos�b, aby wok� rzepki kolana utworzy�a si� jakby ramka (rys. 33). Kciuki znajduj� si� na jej cz�ci wewn�trznej - reszta palc�w na zewn�trznej. Najpierw kciukiem jednej r�ki masa�ysta uciska przez 2 sekundy ka�dy z trzech punkt�w, przechodz�c od wewn�trznej strony kolana do zewn�trznej cz�ci nogi (rys. 34). Nast�pnie kciukiem drugiej r�ki robi to samo w trzech punktach rozmieszczonych pod rzepk�. Zachowuj�c kolejno�� pracy r�k nale�y powtarza� obie czynno�ci trzykrotnie po 3 sekundy. Czynno�� 20. Boczna powierzchnia goleni Pierwszy punkt tej powierzchni znajduje si� w odleg�o�ci odpowiadaj�cej szeroko�ci 4 palc�w pionowo w d� i w bok od najni�szego punktu rzepki (patrz rys. 34). Przyci�ni�cie kciukiem w tym miejscu mo�e spowodowa� b�l, kt�ry trzeba zaakceptowa�. K�ad�c kciuki na siebie (prawy z wierzchu), a reszt� palc�w chwytaj�c wewn�trzn� stron� nogi dla oparcia, masa�ysta naciska kolejno 6 punkt�w id�cych w d�, �rodkiem bocznej powierzchni goleni. Ka�de przyci�ni�cie trwaj�ce 3 sekundy nale�y trzykrotnie powt�rzy�. 20 Czynno�� 21. Staw skokowo-goleniowy Masa�ysta jest zwr�cony twarz� do podbicia lewej stopy masowanego. Bior�c palce nogi w lew� r�k�, kciukiem prawej r�ki naciska na trzy punkty (rys. 35) le��ce w miejscu po��czenia goleni ze stop�. Uciskanie ka�dego punktu powinno trwa� 3 sekundy i nale�y powt�rzy� je trzykrotnie (rys. 36). Czynno�� 22. Wierzch stopy (podbicie) W tej cz�ci stopy, popularnie nazywanej podbiciem, punkty shiatsu roz�o�one s� w czterech r�wnoleg�ych rz�dach, po cztery w ka�dym (rys. 37). Trzymaj�c palce nogi w jednej r�ce, masa�ysta kciukiem drugiej r�ki naciska punkty, zaczynaj�c od le��cego mi�dzy pierwszym (du�ym) i drugim palcem. Nacisk na ka�dy punkt trwa 3 sekundy. W ten spos�b traktujemy wszystkie 16 punkt�w. Czynno�� 23. Palce Na palcach znajduje si� 15 punkt�w, po trzy na ka�dym palcu (rys. 37). Masa�ysta zwr�cony twarz� do stopy masowanego, podtrzymuj�c stop� jedn� r�k�, drug� za pomoc� kciuka i palca wskazuj�cego �ciska z obu stron palce nogi masowanego (rys. 38). Zaczynaj�c od du�ego palca kolejno wszystkie palce naciska si� z g�ry kciukiem, z do�u podtrzymuj�c palcem wskazuj�cym. Na ka�dy punkt przeznacza si� 2 sekundy (rys. 39). Ko�cz�c naciskanie trzeciego punktu nale�y za ka�dym razem nagle przerywa� dzia�anie szybkim oderwaniem r�ki. Czynno�� 24. Stawy palc�w Uchwyciwszy nog� jedn� r�k�, masa�ysta za pomoc� drugiej r�ki zgina i rozgina palce tej nogi (rys. 40). 21 Czynno�� 25. Wyginanie stopy K�ad�c jedn� r�k� u podstawy palc�w, a drug� podtrzymuj�c nog�, masa�ysta stopniowo wygina stop� w stron� kolana (rys. 41). Wystarcza jedno takie wygi�cie, ale powolne, trwaj�ce nie kr�cej ni� 10 sekund. Czynno�� 26. Wyci�ganie nogi Stoj�c twarz� do le��cego pacjenta masa�ysta obiema r�kami unosi jego nog�, uchwyciwszy za pi�t� i gole�. Nast�pnie, powoli odchylaj�c si� do ty�u, przyci�ga t� nog� do siebie. Trwa to ok. 5 sekund (rys. 42), po czym �agodnie opuszcza si� nog� do pozycji wyj�ciowej. Do kolejnych czynno�ci pacjent powinien usi���. Czynno�� 27. Okolice pachy R�ka masowanego jest wyci�gni�ta w bok i odwr�cona d�oni� do g�ry. Masa�ysta stoj�c przodem do pacjenta k�adzie palce jednej r�ki na t�tnicy u postawy (nasady) kciuka, w znanym miejscu odnajdywania pulsu (rys. 43). Po��czone palce - wskazuj�cy, �redni i serdeczny drugiej r�ki k�adzie na tej samej t�tnicy w pobli�u pachy (rys. 44). Po odnalezieniu pulsu naciska to miejsce kciukiem (rys. 45), tamuje je, doprowadzaj�c do zaniku pulsu w okolicy kciuka. Po stwierdzeniu, �e uda�o si� zatamowa� t�tnic� ko�o pachy, nale�y zdj�� r�k� z pulsu ko�o kciuka i po�o�y� oba kciuki na t�tnicy przy pasze. Pozosta�e palce obu r�k obejmuj� rami� z dw�ch stron, pomagaj�c kciukom zachowa� swe po�o�enie. Nast�pnie zwi�ksza si� (i stopniowo os�abia) nacisk skierowany na jedyny punkt powierzchni nad�opatkowej. Czynno�� ta trwa 5 sekund i powinna by� powt�rzona trzykrotnie. 22 23 Czynno�� 28. Wewn�trzna cz�� ramienia Orientuj�c si� na punkt opisany w poprzednim dzia�aniu, masa�ysta pracuje nad punktami wewn�trznej cz�ci ramienia, le��cymi na prostej id�cej od �rodka pachy ku do�owi �okciowemu (rys. 46). Takich punkt�w jest sze��. Masowa� je nale�y dwoma kciukami po�o�onymi na siebie, po�wi�caj�c na ka�dy punkt 5 sekund. Naciska� nale�y nie prostopadle do sk�ry, lecz z lekka sko�nie, w stron� �okcia (rys. 47). Powtarza� trzykrotnie. Czynno�� 29. Do�ek �okciowy Przemie�ciwszy r�k� pacjenta (do tej pory by�a wyci�gni�ta) w po�o�enie pod k�tem 45 stopni do cia�a, masa�ysta ustawia si� tak, aby r�ka ta znalaz�a si� przed nim. Zewn�trznymi brzegami kciuk�w, z lekka dotykaj�cych do siebie, masa�ysta naciska przez 3 sekundy ka�dy z trzech punkt�w le��cych w do�ku �okciowym (rys. 48), od strony wewn�trznej do zewn�trznej, czyli w kierunku od ma�ego palca do kciuka (rys. 49). Czynno�� 30. Wewn�trzna powierzchnia przedramienia Masa�ysta pozostaje w tej samej pozycji. Punkty podlegaj�ce masa�owi w tej okolicy le�� w trzech r�wnoleg�ych rz�dach (po 8 w ka�dym), w d� od trzech znanych ju� punkt�w do�ka �okciowego (patrz rys. 48). Kciukami po�o�onymi na siebie, masa�ysta naciska na ka�dy punkt przez 3 sekundy (rys. 50). Przyciskanie odbywa si� z lekkimi poci�gni�ciami w kierunku nadgarstka. Czynno�� 31. Rowek deltopektoralny Od wkl�s�o�ci pachowej do obojczyka rozci�ga si� bruzda oddzielaj�ca pier� od ramienia. Tutaj znajduj� si� 3 punkty shiatsu (rys. 51). 24 Pacjent pozostaje w pozycji poprzedniej, z r�k� uniesion� pod k�tem 45 stopni do cia�a, ale d�o� tym razem skierowana jest w d�. Masa�ysta umieszczaj�c prawy kciuk na pierwszym punkcie najbli�szym obojczyka pozosta�ymi palcami chwyta rami� masowanego. Nast�pnie k�adzie lewy kciuk na prawy i masuje przez naciskanie (rys. 52). Ka�dy punkt naciska si� przez 3 sekundy, powtarzaj�c czynno�� trzykrotnie. Czynno�� 32. Zewn�trzna strona ramienia Oboma kciukami po�o�onymi na siebie przyciska si� wszystkie 6 punkt�w zewn�trznej cz�ci ramienia (rys. 53) - od stawu ramiennego do �okcia. Nacisk trwa 3 sekundy na ka�dy punkt i powtarza si� trzykrotnie (rys. 54). Czynno�� 33. Ty� przedramienia Osiem punkt�w tej okolicy le�y na linii id�cej od ko�ca fa�dy �okciowej do odst�pu mi�dzy palcami r�ki (�rednim i serdecznym). Kciukami po�o�onymi na siebie masa�ysta przyciska pierwszy z o�miu punkt�w, kt�ry znajduje si� na wierzcho�ku guzka mi�niowego (rys. 55). Pierwsze naci�ni�cie w tym miejscu mo�e by� bardzo bolesne. Ka�de przyci�ni�cie powinno trwa� 5 sekund i by� trzykrotnie powt�rzone (rys. 56). Czynno�� 34. �r�dr�cze (wierzch d�oni) Dwana�cie punkt�w �r�dr�cza rozmieszczonych jest w 4 mi�-dzykostnych bruzdach pomi�dzy palcami, w ka�dym rz�dzie po 3 punkty (rys. 57). Trzymaj�c r�k� pacjenta masa�ysta przyciska kciukiem drugiej r�ki odpowiednie punkty (pozosta�ymi palcami podtrzymuje masowan� r�k� od spodu). Masa� rozpoczyna si� od miejsc 25 mi�dzy kciukiem a palcem wskazuj�cym, ko�czy za� na okolicy ma�ego palca (rys. 58). Przyciskanie ka�dego punktu trwa 3 sekundy. Czynno�� 35. Palce Punkty shiatsu na palcach s� roz�o�one w kszta�cie pier�cienia. Na kciukach s� trzy pier�cienie, na pozosta�ych palcach cztery. W ka�dym z nich s� 4 punkty - 2 na zewn�trznej i 2 na wewn�trznej cz�ci palca (rys. 59). Jedn� r�k� przytrzymuj�c r�k� pacjenta masa�ysta dokonuje zabiegu pos�uguj�c si� kciukiem i palcem wskazuj�cym drugiej r�ki. Ka�dy punkt naciska si� przez 3 sekundy. Czynno�� 36. D�o� Punkty shiatsu le�� na linii id�cej przez �rodek d�oni, od nasady �redniego palca do nadgarstka (rys. 61). Masa�ysta ujmuje r�k� pacjenta d�oni� odwr�con� do g�ry i po��czywszy ko�ce swoich kciuk�w (pozosta�e palce podtrzymuj� d�o� od do�u) przyciska nimi ka�dy punkt przez 3 sekundy (rys. 62), powtarzaj�c t� czynno�� trzykrotnie. Z kolei kciukami na�o�onymi na siebie silnie naciska �rodek d�oni przez 5 sekund. Powtarza si� to trzy razy. Nie zdejmuj�c palc�w ze �rodka d�oni podnosi r�k� pacjenta do pozycji pod k�tem 90 stopni w stosunku do cia�a (rys. 63). Podnoszenie ka�dej r�ki, przypominaj�ce wyciskanie (wysi�ek wzrasta i opada powoli), powinno trwa� 10 sekund. Przyst�puj�c do masa�u g�owy nale�y pacjenta posadzi� lub po�o�y� - jak wygodniej. Czynno�� 37. �rodkowa linia g�owy Na �rodku g�owy, na linii id�cej od czo�a do ciemienia, rozmieszczonych jest w r�wnych odst�pach 6 punkt�w (rys. 64). 26 27 *s Naciska si� je dwoma kciukami po�o�onymi na siebie (prawy pod spodem) prowadz�c masa� od czo�a do ciemienia (rys. 65). Ka�dy punkt przyciska si� trzykrotnie po 3 sekundy. Czynno�� 38. Skronie Masa� tej okolicy oddzia�uje zar�wno na punkty linii �rodkowej, jak te� na punkty le��ce na skroniach (rys. 66). Kciukiem jednej r�ki masa�ysta naciska punkt �rodkowej linii i jednocze�nie dwa punkty powierzchni skroniowej, le��ce w tym samym rz�dzie. Zako�czywszy masa� wszystkich punkt�w jednej po�owy g�owy, przenosimy si� na drug� po�ow�. Wolna r�ka podtrzymuje g�ow�. Naciskanie ka�dego punktu trwa 3 sekundy i nie powtarza si�. Czynno�� 39. Czo�o i nos Masa�ysta ustawia si� za g�ow� pacjenta le��cego na plecach. Po�o�onymi na siebie kciukami (prawy na spodzie) przyciska punkt powierzchni czo�owej le��cy mi�dzy brwiami. Pozosta�e palce le�� swobodnie na skroniach podtrzymuj�c g�ow� (rys. 67). Tak samo masuje si� dwa inne punkty na czole (rys. 68). Nacisk na ka�dy punkt trwa 3 sekundy i powtarza si� go trzykrotnie. Nast�pnie przechodzi si� do masowania okolic nosa. Punkty z obu stron nosa naciska si� po�o�onymi na siebie palcami �rednim i wskazuj�cym (rys. 69), zaczynaj�c od punktu najbli�szego oku. Punkty umiejscowione s� na granicy nosa i twarzy (patrz rys. 85). Naciskanie ka�dego trwa 3 sekundy, bez powtarzania. Nale�y pami�ta�, �e miejsca te (zw�aszcza punkt najni�szy) mog� by� bolesne. Tote� trzeba wystrzega� si� zadawania b�lu, z wyj�tkiem sytuacji, gdy ma si� do czynienia z silnym katarem, kt�ry chcemy wyleczy�. 28 29 Czynno�� 40. G�rna szcz�ka i oczod� Masowany i masuj�cy znajduj� si� w tej samej pozycji co poprzednio (rys. 70). Trzema palcami -wskazuj�cym, �rednim i serdecznym - naciska si� jednocze�nie na ka�dy punkt g�rnej szcz�ki z obu stron (rys. 71), przez 3 sekundy, bez powtarzania. Punkty oczodo�u masuje si� kciukiem, podtrzymuj�c g�ow� drug� r�k�. Zaczynaj�c od miejsca le��cego najbli�ej nosa, stopniowo masuje si� punkty g�rnej cz�ci oczodo�u (rys. 72). Na ka�dy punkt przeznacza si� 3 sekundy, bez powtarzania. Nast�pnie p�asko po�o�onym kciukiem masuje si� cztery punkty na dolnym skraju oczodo�u (rys. 73). Trzeci etap to masa� punkt�w na ko�ci jarzmowej (rys. 74). Poduszeczk� kciuka naciska si� kolejno punkty (rys. 75), zaczynaj�c od najbli�szego oku. Na ka�dy punkt 3 sekundy, bez powtarzania. Czynno�� 41. Oczy Po�o�y� obie d�onie na twarz pacjenta, tak aby palce z��czy�y si� na ko�ci nosowej (rys. 76). Powoli, przez 10 sekund nat�a� ucisk. Po jego ustaniu nie zdejmowa� r�k i spokojnie przez chwil� zatrzyma� je na powiekach. 3. AUTOMASA� Pokazali�my, jak mo�ecie pom�c swoim bliskim. Teraz powiemy, jak mo�ecie pom�c sami sobie. W istocie automasa� odbywa si� na tych samych zasadach i dotyczy tych samych miejsc, co masa� wykonywany przez kogo� innego. Automasa� shiatsu - masa�, kt�ry cz�owiek robi sobie sam - mo�e spe�nia� rozmaite funkcje. Po pierwsze jest on wspania�ym �rodkiem regeneruj�cym organizm, usuwa zm�czenie, zmniejsza prawdopodobie�stwo choroby. Regularne stosowanie masa�u shiatsu zapewnia wam zdrowie w warunkach, kiedy inni choruj�. Po drugie, poszczeg�lne elementy automasa�u mog� by� wykorzystywane w pocz�tkowych stadiach wielu chor�b, b�d� te� w leczeniu r�nych dolegliwo�ci chronicznych. Automasa� szyi Czynno�� 1. Prz�d szyi Masa� polega na naciskaniu poduszeczk� kciuka punkt�w opisanych ju� wy�ej (patrz rys. 6). R�k� przyk�ada si� do szyi w ten spos�b, aby odgi�ty kciuk trafi� w punkt (rys. 77). Uciskanie ka�dego punktu trwa 3 sekundy, a powtarza si� je trzykrotnie. 31 Czynno�� 2. Boki szyi W tej okolicy masuje si� trzy punkty (rys. 78). Naciska si� trzema po��czonymi palcami - wskazuj�cym, �rednim i serdecznym. Trzymaj�c �okcie na wysoko�ci ramion nale�y kolejno z obu stron naciska� punkty, zaczynaj�c od najwy�szego, znajduj�cego si� tu� pod uchem. Nacisk z obu stron powinien by� jednakowy i powtarza� si� trzykrotnie po 3 sekundy. Czynno�� 3. Rdze� przed�u�ony Masa�u jedynego punktu tej okolicy (patrz rys. 10) dokonuje si� po��czonymi ko�cami palc�w wskazuj�cych (rys. 79). Trzymaj�c �okcie powy�ej poziomu ramion i ��cz�c wyci�gni�te palce wskazuj�ce na karku (w miejscu, gdzie znajduje si� punkt), zaczynamy powoli, z wzrastaj�c� si��, ugniata� to miejsce przez 5 sekund. Powtarzamy czynno�� trzykrotnie. Czynno�� 4. Ty� szyi W masa�u tej cz�ci szyi uczestnicz� trzy po��czone palce - wskazuj�cy, �redni i serdeczny (rys. 80). Naciskamy kolejno wszystkie punkty (patrz rys. 11), pami�taj�c o zachowaniu w�a�ciwego kierunku (z g�ry na d�), jak pokazano na rys. 81. Dzia�anie na ka�dy punkt trwa 3 sekundy i powtarza si� trzykrotnie. Automasa� g�owy Czynno�� 1. �rodkowa linia g�owy Jak pami�tamy, na tej linii znajduje si� sze�� punkt�w (patrz rys. 64). Masa� prowadzimy trzema po��czonymi palcami - wskazuj�cym, �rednim i serdecznym - pionowo w d� (rys. 83), po 32 3 sekundy na ka�dy punkt (opr�cz punktu ostatniego, na kt�ry trzeba naciska� ruchem jakby wiruj�cym przez 5 sekund). Czynno�� powtarzamy trzykrotnie. Czynno�� 2. Skronie Punkty wykorzystywane teraz rozmieszczone s� na skroniach i na �rodku g�owy (patrz rys. 66). Podlegaj� one takiemu samemu dzia�aniu jak w poprzedniej czynno�ci (rys. 83). Kierunek naciskania przez ca�y czas jest prostopad�y do czaszki. Po sko�czeniu masa�u jednej po�owy g�owy, przerzucamy si� na drug�. Czynno�ci nie powtarzamy. Czynno�� 3. Powt�rzenie masa�u �rodkowej linii g�owy (czynno�� 1). Czynno�� 4. Uciskanie skroni Obie d�onie z palcami skierowanymi do g�ry k�adziemy na skronie (rys. 84). Uciskamy je r�wnocze�nie z obu stron, stopniowo wzmagaj�c nacisk i uzupe�niaj�c go wibracj� palc�w. Trwa to 10 sekund. , Automasa� twarzy Przy automasa�u twarzy masujemy te same punkty, kt�re zosta�y opisane w rozdziale dotycz�cym masa�u twarzy (rys. 85). Czynno�� 1. Czo�o Masa� przeprowadza si� za pomoc� trzech po��czonych palc�w - wskazuj�cego, �redniego i serdecznego (rys. 86). R�ce uk�ada si� na czole w ten spos�b, aby czubki palc�w obu r�k styka�y si�. Nacisk trwaj�cy 3 sekundy powtarza si� trzy razy. 33 Czynno�� 2. Nos Punkty nosa (patrz rys. 85) masuje si� po�o�onymi na siebie palcami wskazuj�cym i �rednim (rys. 87), przy czym g��wn� rol� odgrywa palec wskazuj�cy. Uciskanie prowadzi si� jednocze�nie z obu stron i z jednakow� si��. Powtarza si� trzykrotnie 3-sekundowe naciski. Czynno�� 3. G�rna szcz�ka Trzy punkty na g�rnej szcz�ce (patrz rys. 85) po�o�one s� po obu stronach twarzy, tu� pod ko�ci� jarzmow�. Masuje si� je trzema po��czonymi palcami - wskazuj�cym, �rednim i serdecznym - z obu stron jednocze�nie (rys. 88). Na ka�dy punkt przeznaczamy 3 sekundy i powtarzamy trzykrotnie. Czynno�� 4. Oczodo�y Masuje si� punkty le��ce pod oczami, nast�pnie nad oczami (patrz rys. 85), a potem punkty na ko�ci jarzmowej (patrz rys. 74). U�ywa si� tych samych palc�w, co poprzednio. Dzia�anie 3-sekundowe powt�rzy� trzykrotnie. Czynno�� 5. Z�by Punkty roz�o�one na dzi�s�ach (rys. 89) masujemy poprzez tkank� policzka. Naciska si� tak samo jak w poprzednim dzia�aniu (rys. 90). � Automasa� plec�w Czynno�� 1. Powierzchnia nadobojczykowa Naciskanie na punkt znajduj�cy si� nad obojczykiem odbywa si� za pomoc� trzech palc�w - wskazuj�cego, �redniego i ser- 34 35 decznego: lew� r�k� na punkt z prawej strony i odwrotnie (rys. 91). Naciska si� w kierunku �rodka tu�owia, trzy razy po 5 sekund. Czynno�� 2. �opatka i l�d�wie R�ce za�o�y� na plecy tak, aby kciuki wbi�y si� w mi�nie id�ce wzd�u� kr�gos�upa, a pozosta�e 4 palce lu�no le�a�y na bokach (rys. 92). Przy takim po�o�eniu r�k nale�y przyciska� 10 punkt�w (rys. 93) na linii r�wnoleg�ej do kr�gos�upa, r�wnomiernie roz�o�onych na przestrzeni od �opatki do miednicy. Punkty z obu stron przyciskamy jednocze�nie, przeznaczaj�c na ka�d� par� 3 sekundy. Czynno�� 3. Miednica i krzy� 19 punkt�w tej okolicy (rys. 94) masuje si� stopniowo od g�ry do do�u. Po�o�enie r�k takie samo jak przy automasa�u plec�w. Automasa� n�g Czynno�� 1. Uda z przodu Roz�o�enie punkt�w na tym obszarze widoczne jest na rys. 95. Dla skutecznego ich masowania nale�y usi��� i po�o�y� na punkt oba kciuki (prawy na wierzchu). Pozosta�e palce chwytaj� udo z dw�ch stron (rys. 96). Przyciskanie ka�dego z 10 punkt�w (zaczynaj�c od g�rnego) powinno trwa� 3 sekundy i by� powt�rzone trzykrotnie. Czynno�� 2. Wewn�trzna cz�� uda Dziesi�� punkt�w tej cz�ci uda (patrz rys. 30) masuje si� w ten sam spos�b i w takim samym tempie jak w poprzednim dzia�aniu (rys. 97). 36 37 Czynno�� 3. Udo z boku Tutaj r�wnie� mamy do czynienia z 10 punktami shiatsu (patrz rys. 32) i poddajemy je tym samym dzia�aniom, co w dw�ch poprzednich czynno�ciach. Czynno�� 4. Ty� uda Punkty tej cz�ci uda, widoczne na rys. 98, podlegaj� nieco innej procedurze. Naciskanie pierwszego z nich, znajduj�cego si� na fa�dzie po�ladkowej, odbywa si� za pomoc� jednego tylko palca -�redniego (rys. 99), na pozosta�e za� naciskamy dwoma palcami po��czonymi ze sob� (rys. 100). Nast�pnie obie r�ce obejmuj� udo z dw�ch stron. Masa� ka�dego punktu powtarza si� trzykrotnie i trwa 3 sekundy. Czynno�� 5. Kolano Wszystkie punkty s� tu roz�o�one w zag��bieniach wok� rzepki kolanowej (rys. 101). Masa� przeprowadza si� po��czonymi kciukami obu r�k, po 3 sekundy naciskania na ka�dy punkt, powtarzaj�c trzykrotnie. Czynno�� 6. Ty� podudzia Punkty tej okolicy pokazuje rys. 102. Ka�dy z nich powinien by� masowany przez 3 sekundy po��czonymi palcami wskazuj�cymi. Masowanie powt�rzy� trzykrotnie. Czynno�� 7. Bok podudzia Znajduje si� tutaj 6 punkt�w roz�o�onych na jednej linii (patrz rys. 34). Masowanie odbywa si� za pomoc� kciuk�w po�o�onych 38 na siebie (lewy na prawy). Na ka�dy punkt naciskamy przez 3 sekundy, powtarzamy 3 razy. Czynno�� 8. Podbicie Wszystkie punkty (patrz rys. 37) masujemy po�o�onymi na siebie kciukami. Najpierw naciskamy 3 punkty znajduj�ce si� na przedzie stawu skokowo-goleniowgo w miejscu po��czenia goleni ze stop�, nast�pnie pozosta�e punkty (rys. 103), ka�demu po�wi�caj�c 3 sekundy. Powtarzamy trzykrotnie. Czynno�� 9. Palce Na g�rnej powierzchni ka�dego palca s� r�wnomiernie roz�o�one trzy punkty (patrz rys. 37). Masujemy je za pomoc� kciuka i palca wskazuj�cego, �ciskaj�c palec nogi w kierunku pionowym (rys. 104). �ciskanie to przypomina rozcieranie. Ka�demu punktowi po�wi�camy 3 sekundy. Czynno�� 10. Stopa �eby dokona� masa�u stopy trzeba tak odwr�ci� nog�, aby m�c po�o�y� na spodzie stopy oba kciuki (rys. 105). Cztery punkty roz�o�one na stopie (rys. 106) masuje si� kolejno, zaczynaj�c od le��cego na wzg�rku u nasady palc�w, a na pi�cie ko�cz�c. Ka�dy punkt przyciskamy trzykrotnie po 3 sekundy. Na zako�czenie dodatkowo naciskamy, mo�liwie jak najsilniej, punkt trzeci (trzy razy po 3 sekundy). Automasa� r�k 40 Czynno�� 1. Okolice pachy Przyk�adamy trzy palce jednej r�ki - wskazuj�cy, �redni i serdeczny - w okolice pachy drugiej r�ki (rys. 107). Przyciskamy trzykrotnie znajduj�ce si� tu punkty (patrz rys. 44) po 5 sekund. Naciskamy w stron� plec�w. Czynno�� 2. Wewn�trzna powierzchnia ramienia W linii prostej od pachy do �okcia le�y sze�� punkt�w (patrz rys. 46) Ka�dy z nich naciskamy kciukiem trzykrotnie po 3 sekundy. W czasie masa�u czubek kciuka jest skierowany w stron� pachy, pozosta�e palce obejmuj� rami�. Czynno�� 3. Do�ek �okciowy S� tu trzy punkty po stronie wewn�trznej �okcia (rys. 108). Kciukiem drugiej r�ki naciskamy kolejno te punkty, zaczynaj�c od trzeciego (od strony ma�ego palca). Czynno�� powtarzamy trzy razy po 3 sekundy (rys. 109). Czynno�� 4. Przedrami� (cz�� wewn�trzna) Na przed�u�eniu opisanych powy�ej trzech punkt�w le�� trzy r�wnoleg�e rz�dy po 8 punkt�w (rys. 108). Ka�dy z nich naciskamy kciukiem przez 3 sekundy. Czynno�� 5. Bruzda deltopektoralna Znajduj�ce si� tu trzy punkty (patrz rys. 51) naciskamy kciukiem skierowanym do g�ry przez 3 sekundy, powtarzaj�c czynno�� trzykrotnie. 41 Czynno�� 6. Zewn�trzna strona ramienia Mamy tu sze�� punkt�w le��cych wzd�u� linii id�cej od stawu ramieniowego (patrz rys. 53). Uchwyciwszy wewn�trzn� cz�� r�ki kciukiem, naciskamy wskazane punkty cz�ci zewn�trznej trzema palcami -wskazuj�cym, �rednim i serdecznym - trzykrotnie po 3 sekundy. Czynno�� 7. Zewn�trzna cz�� przedramienia Osiem punkt�w podlegaj�cych masa�owi pokazano na rys. 55, a spos�b uj�cia r�ki na rys. 110. Masujemy przez naciskanie kciukiem, pozosta�ymi palcami podtrzymuj�c r�k�. Powtarzamy trzykrotnie po 3 sekundy. Czynno�� 8. Wierzch d�oni (�r�dr�cze) Punkty �r�dr�cza rozmieszczone s� w czterech mi�dzykost-nych bruzdach pomi�dzy palcami (patrz rys. 57). Masa� prowadzimy za pomoc� kciuka (pozosta�e palce podtrzymuj� d�o�). Przyciskamy nim ka�dy z punkt�w po 3 sekundy, bez powtarzania, zaczynaj�c od strony du�ego palca. Czynno�� 9. Palce Automasa� nie r�ni si� niczym od masa�u. Punkty wskazano na rysunku 59, spos�b masa�u na rysunku 111. Czynno�� 10. D�o� Trzy punkty shiatsu pokazane s� na rys. 61. Masujemy je kciukiem, pozosta�e palce podtrzymuj� d�o�. Naciskamy na ka�dy punkt trzykrotnie po 3 sekundy. 42 110 43 Automasa� klatki piersiowe] W odst�pach mi�dzy�ebrowych w sze�ciu r�wnoleg�ych rz�dach znajduj� si� po cztery punkty (rys. 113). Masujemy je trzema palcami - wskazuj�cym, �rednim i serdecznym - obu r�k jednocze�nie, z obu stron klatki piersiowej - najpierw trzy g�rne rz�dy, potem trzy dolne, przy czym ka�dy palec powinien znale�� si� w odst�pie mi�dzy �ebrami (rys. 114). Wszystkie punkty naciskamy przez 3 sekundy. Czynno�ci nie powtarzamy. Automasa� brzucha Praw� d�o� ze �ci�ni�tymi palcami po�o�y� na �rodku brzucha, zakrywaj�c p�pek. D�o� powinna le�e� w taki spos�b, aby palce by�y skierowane w lew� stron� (rys. 115). Lew� d�o� po�o�y� na praw�, silnie naciska� brzuch. Ci�nienie nie powinno by� skierowane w g��b brzucha. Przyciskanie powtarzamy. Nast�pnie poklepujemy si� po brzuchu 10 razy. Zostawiaj�c d�onie w tym samym po�o�eniu dokonujemy ruchu okr�nego zgodnego ze wskaz�wkami zegara (rys. 116), tak aby naciskaj�ce r�ce z lekka �lizga�y si� po sk�rze, lecz nie oddala�y si� od �rodka brzucha. Nast�pnie przeprowadzamy silnie naciskanie z jednoczesn� wibracj� r�k (rys. 117). Wibruj�ce naciskanie powt�rzy� dziesi�� razy po 2 sekundy. 4. JE�LI Cl CO� DOLEGA W tym rozdziale opisane s� indywidualne warianty masa�u (lub automasa�u) shiatsu, przydatne w konkretnych przypadkach z�ego samopoczucia, zm�czenia, b�l�w itp. Na pocz�tku porozmawiajmy o zm�czeniu. Zm�czenie narasta z dnia na dzie�, stajemy si� stopniowo rozdra�nieni, zaniepokojeni, praca nie przynosi efekt�w, psuj� si� kontakty z lud�mi. Podobnych stan�w ludzie do�wiadczali od dawna. Jednak gwa�towne tempo �ycia w XX wieku wraz ze wzrastaj�cymi wymaganiami wobec cz�owieka, czyni� przem�czenie zjawiskiem codziennym. Chc�c �y� d�ugo w dobrym zdrowiu, nie powinni�my dopuszcza� do narastania zm�czenia. Ka�dy z nas wie, co znaczy zm�czenie ramion, b�l krzy�a, ci�ar n�g, dr�enie r�k itp. W m�odo�ci osiem godzin snu zazwyczaj niweluje wszelkie �lady przem�czenia. Z wiekiem jednak to nie wystarcza, organizm gorzej sobie radzi i trzeba mu pom�c. Spr�bujcie pom�c sobie sami. Japo�ski system masa�u shiatsu proponuje konkretne wskazania, jak walczy� z codziennym zm�czeniem. To nie zajmie wam wiele czasu. Najwa�niejsza jednak jest regularno��. Gdy nogi s� zm�czone Masa� nale�y zacz�� od trzykrotnego naciskania kolejno wszystkich punkt�w ka�dego palca nogi. Nast�pnie naciskamy kciukiem punkty na podbiciu nogi. Po kilkakrotnym przyci�ni�ciu 45 przenosimy si� do masowania stopy (podeszwy), a nast�pnie okolic stawu skokowo-goleniowego. Je�li czas pozwoli, warto przeprowadzi� masowanie podudzia. Zacz�� trzeba od miejsca poni�ej kolana, gdzie znajduje si� popularny punkt akupunktury Dzu-san-li* Z kolei nale�y przyciska� punkty le��ce poni�ej Dzu-san-li, a nast�pnie dwoma kciukami punkty roz�o�one wzd�u� wewn�trznej kraw�dzi ko�ci piszczelowej. �ciskanie (poszczypywanie) �ydki pi�cioma palcami usuwa og�lne zm�czenie. Kolejn� czynno�ci� jest masa� uda i pachwiny. Masuj�c z g�ry w d�, naciskamy na ca�ej d�ugo�ci mi�nie uda, najpierw od strony wewn�trznej, potem z zewn�trz. Wreszcie czterema palcami naciskamy punkty tylnej cz�ci uda i po�ladk�w. Masa� tych okolic zaleca si� robi� oko�o 4 minut. Nast�pnie, le��c na plecach, wznosi si� r�ce nad g�ow�, a nogi z��czone i wyprostowane unosi si� do g�ry. Takie podci�ganie, w miar� energiczne, powt�rzy� 3-4 razy. Masa�em tym mo�na zapobiec lub uleczy� newralgi� uda (rw� kulszow�). Zm�czone r�ce W chwili wybuchu �atwo ugasi� po�ar, gdy jednak si� na dobre rozpali, mo�e trwa� wiele dni. Podobnie jest ze zm�czeniem. �atwo je usun��, gdy w por� zaczniemy z nim walczy�. Je�li natomiast pozwolimy mu narasta� - zm�czenie mo�e sta� si� przyczyn� choroby. Piani�ci, maszynistki, kasjerzy, pracownicy umys�owi mog� szybko usun�� zm�czenie r�k dzi�ki naciskaniu na punkty palc�w i przedramienia. * Nazwa tego punktu dos�ownie znaczy "siedem i p� li" (Li - miara d�ugo�ci w Chinach, 576 lub 644,5 metra). W dawnych czasach, kiedy ca�y ruch w Japonii praktycznie odbywa� si� pieszo, piechur przechodzi� bez odpoczynku w�a�nie "siedem i p� li, czyli 4320-4834 metr�w, po czym zatrzymywa� si� i usuwa� zm�czenie za pomoc� przypiekania tego punktu pio�unem. 46 Szybkie m�czenie si� palc�w i ki�ci r�k przy drobnych pracach i pisaniu mo�e sta� si� przeszkod� na drodze do doskonalenia zawodowego. Chroniczne zm�czenie mi�ni d�oni i ramion mo�e spowodowa�, np. u artyst�w, zak��cenie niezb�dnych w ich pracy ruch�w. Aby tego unikn��, trzeba naciska� punkty na ca�ej powierzchni szyi, w okolicach obojczyka i �opatek. Nale�y w pe�ni przeprowadzi� shiatsu r�k: d�oni, palc�w i ramion ze wszystkich stron. Zm�czenie i b�l ramion Z�a przemiana materii oraz inne choroby, mog� doprowadzi� do zak��cenia pracy g�rnych rejon�w kr�gos�upa, co przejawia si� b�lami ramion i cz�ciowo plec�w. Jednak�e b�le mog� pojawia� si� i u ludzi zdrowych. Powodem mo�e by� np. d�ugotrwa�e pozostawanie w wymuszonej, niewygodnej pozycji. Je�li twoje ramiona bez wyra�nej przyczyny sta�y si� sztywne i bol�ce, mo�na temu zaradzi� w nast�puj�cy spos�b. Osoba masuj�ca naciska kciukami pierwszy punkt obszaru mi�dzy�opatkowego u pacjenta. Nast�pnie �ciska mi�nie barku i podci�ga je w g�r�, by po chwili uwolni�. Powtarza to trzykrotnie. Nast�pnie masa�ysta umieszcza kciuki na g�rnej cz�ci �opatek i przenosz�c na nie ca�y ci�ar cia�a niejako pompuje nimi przez 3 sekundy, powtarzaj�c to 5-6 razy. P�niej przyciska trzy razy punkt na powierzchni mi�dzy�opatkowej. Podnosz�c r�ce pacjenta za nadgarstki nale�y przegina� w ci�gu 3 sekund jego cia�o do ty�u, potem uwolniwszy nadgarstki odrzuci� jego r�ce do przodu. B�l w plecach Usi��� obok le��cego swobodnie na brzuchu pacjenta. Trzema palcami lekko nacisn�� po kolei wyrostki wszystkich kr�g�w. 47 Masowa� nale�y przede wszystkim te miejsca, w kt�rych odczuwa si� b�l. Najpierw naciskamy dwoma kciukami po�o�onymi na siebie miejsca z ka�dej strony kr�gos�upa-przemiennie-lecz nie sam kr�gos�up. Powtarzamy to trzykrotnie. W �lad za tym jak mi�nie okalaj�ce kr�gos�up rozlu�ni� si�, naciskamy nasad� d�oni na kr�gos�up w rejonie schorzenia. Kontynuujemy r�wnomierne naciskanie, a� kr�gos�up stanie si� elastyczny. Masowany le�y na plecach. Nale�y z lekka nacisn�� jego brzuch, zaczynaj�c od okolicy �o��dka i stopniowo przesuwa� nacisk coraz ni�ej. Miejsca, w kt�rych mi�nie s� napi�te, naciska� powt�rnie. Walcz�c z b�lem w jakiejkolwiek cz�ci kr�gos�upa trzeba przede wszystkim doprowadzi� do rozlu�nienia okolicznych mi�ni. B�l mi�ni szyi Naci�gni�cie mi�ni szyi spowodowane np. niewygodn� pozycj� podczas snu, gwa�townym ruchem lub podniesieniem nadmiernego ci�aru, zwi�zane jest z drobnym naderwaniem i zapaleniem mi�nia. B�l i stwardnienie mi�ni bywaj� bardzo nieprzyjemne i wynikaj� najcz�ciej z ich niezdolno�ci do harmonijnego wysi�ku. Zwyk�y masa� mo�e