MASAŻ PUNKTOWY Walentyna S. Ibrahimowa MASAŻ PUNKTOWY z rosyjskiego przełożył Henryk Talik WIEDZA POWSZECHNA WARSZAWA 1990 Oryginał książki Walentina Siemionowna Ibragimowa Toczecznyj massaż © Izdatielstwo „Medicina", Moskwa 1984 Okładka, karta tytułowa Krystyna Tarkowska-Gruszecka ZN. KLAS. : NR INW. Redaktor techniczny Bogumił Marczak •8.0.1? Korektor Małgorzata Dzikowska © Copyright for the Polish edition by Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna" Warszawa 1990 ISBN 83-214-0734-X PW. „Wiedza Powszechna". Warszawa 1990. Wydanie I. Nakład 29 700 + 300 egz. Objętość 9,7 ark. wyd„ 10,0 ark. druk. Rzeszowskie Zakłady Graficzne, Rzeszów, ul. Marchlewskiego 19. Zam. 1835/89 Od tłumacza Masaż punktowy jest jedną z form refleksoterapii, której najbardziej znaną metodą stała się akupunktura. U podstaw tego rodzaju leczenia leży refleks (stąd — refleksoterapia) — czyli reakcja żywego organizmu na działający bodziec, przekazywana za pośrednictwem układu nerwowego. Reakcję tę, zwaną też reakcją odruchową, można wywołać wieloma sposobami i środkami, m.in.: igłą — akupunktura, prądem elektrycznym — elektropunktura, magnesem — magnetopunktura, specjalną kulką — tsubopunktura, ciepłem lub zimnem — ter-mopunktura, powietrzem — aeropunktura, laserem — laseropunktura, i ...palcem — akupresura lub masaż punktowy. Powszechnie uważa się, że kolebką refleksoterapii jest Daleki Wschód, a dokładniej starożytne Chiny. Chińska medycyna zalicza tradycyjne leczenie masażem (ANMO CHI LIAO) do siedmiu oficjalnie uznanych dziedzin tej nauki. Tam też masaż punktowy bywa łączony z gimnastyką higieniczną i leczniczą od wielu tysiącleci do dziś. Obecnie refleksoterapia coraz mocniej wrasta w praktykę służby zdrowia wielu krajów o wysokim poziomie nauk medycznych. Jej naukowe opracowania ukazują się w wielu językach świata. Istnieją poważne przypuszczenia, że pierwszym Europejczykiem, który zapoznał świat z tą starochińską metodą leczenia był... Polak, żyjący w XVII wieku misjonarz, Michał Boym. Niestety w naszym kraju, jak dotąd, nie ukazała się książkowa publikacja o masażu punktowym, toteż niniejszy przekład popularnonaukowej blikacji autorstwa dr Walentyny S. Ibrahimowej (konsultanta ntrałnej Polikliniki Ministerstwa Zdrowia w Moskwie) wydaje się pełni celowy. Ze względu na fakt, że opracowanie to może przydać się ,vnież specjalistom, zamieściliśmy obok nazwy punktu jego ozna-;nie literowo-cyfrowe, którym posługuje się przeważająca więk-)ść polskich fachowców. W naszym kraju kształcenie w zakresie akupunktury (i innych ;tod refleksorycznych) prowadzone jest w Centrum Medycznego iztałcenia Podyplomowego w Warszawie pod naukowym kierowni-wem krajowego konsultanta ds. akupunktury prof. dra med. Zbig-3wa Garnuszewskiego i przy współudziale kadry wykładowców wielu krajów Dalekiego Wschodu. Dziś w wielu polskich placówkach służby zdrowia pracuje już iraz więcej lekarzy mających uprawnienia do samodzielnego stoso-ania niekonwencjonalnych metod terapii. Z nimi to właśnie powin-konsultować się Ci spośród Państwa, którzy zechcą wobec siebie b swoich bliskich zastosować „receptariusz" masażu dr W. S. Ibra-mowej. Trud pracy translatorskiej wielką wdzięcznością dedykuję moim nauczycielom refleksoterapii — prof. dr med. Zbigniewowi Garnuszewskiemu oraz dr Zygmuntowi Bronzowi Henryk Talik Przedmowa W książce zostały wyłożone kwestie udzielania przedłekarskiej pomocy metodą masażu punktowego, a także główne prawidła jego wykonania. Książka jest skonstruowana według zasady symptomo-wo-syndromowej*. Starowschodnia medycyna, skąd pochodzi ta metoda, rozpatrywała symptomy jako naturalne fenomeny i leczyła je nie organizując w nozologiczne formy. Ponadto w starowschodniej medycynie nie mówi się w ogóle o diagnostyce chorób w naszym współczesnym pojęciu. Tam już od dawna określa się stany chorobowe. Każdy symptom lub syndrom omówiony w książce ilustrowany jest tablicą. Każdy punkt ma swoją nazwę i oznaczenie, lecz dla ułatwienia posługiwania się nimi pominęliśmy** oznaczenia i zastosowaliśmy dla każdego symptomu indywidualną numerację punktów. W miarę zdobywania doświadczenia Czytelnik będzie łatwo znajdował odpowiednie punkty i prawidłowo je masował. We właściwym czasie wprawnie przeprowadzony masaż pomoże zachować zdrowie lub ulżyć w cierpieniu. Należy jednak pamiętać, że masaż punktowy nie wyklucza i nie zastępuje pomocy lekarza. * Syndrom — to suma symptomów (objawów) charakterystycznych dla określonego patologicznego stanu organizmu. ** W polskim tłumaczeniu to oznaczenie zostało wprowadzone. Wprowadzenie Krótki rys historyczny. Pochodzenie metody i jej miejsce we współczesnej medycynie Zdrowie — to największe bogactwo człowieka, największa wartość współczesnego społeczeństwa. Tylko zdrowy człowiek może w pełni wykazywać swe możliwości w pracy dla dobra ludzkości. Szeroki system socjalno-ekonomicznych, higienicznych i lecz-niczo-uzdrawiających zabiegów ukierunkowany jest na zapobieganie chorobom i zachowanie zdrowia pokoleń. Do leczniczo-profilaktycz-nych oddziaływań na organizm chorego człowieka (dietetyczne, klimatyczne, hydroterapeutyczne, fizjoterapeutyczne, farmakologiczne i in.) obecnie medycyna wprowadza refleksoterapię. Ta metoda leczenia powstała w odległej przeszłości (około 5000 lat temu) na Dalekim Wschodzie (terytorium obecnych Chin, Korei, Mongolii, Japonii). W procesie poznawania świata i zjawisk przyrody zdobywano wiedzę zarówno o czynnikach korzystnych, jak i szkodliwych dla zdrowia człowieka. Starożytni medycy badając funkcjonowanie organizmu ludzkiego zauważyli określony system zależności przyczynowo-skutkowych. Poznawszy istnienie zależności między zjawiskami przyrody i ich wzajemnych uwarunkowań, starożytni lekarze podejrzewali, że organizm człowieka żyje i działa pod wpływem tych samych sił, które rządzą przyrodą. Organizm ludzki pojmowali oni nie jako coś zamkniętego w sobie i oddzielonego od otaczającego świata, ale jako złożony system, którego każdy element funkcjonalnie jest związany z wszystkimi pozostałymi. Uważano, że podczas każdej choroby bierze w niej udział cały organizm i że przy zmianie funkcjonowania jednego narządu z pewnością zachodzą zmiany w pracy innych narządów i całego organizmu człowieka. Choroba pojmowana była jako proces powstający na skutek zabu- ¦ rżenia normalnego wzajemnego oddziaływania i wzajemnych powiązań tak w samym organizmie, jak i między organizmem człowieka a otaczającym go środowiskiem. W takim ujęciu choroba to rodzaj walki między obronnymi siłami organizmu a chorobotwórczą przyczyną, która może być zewnętrzna (klimat, infekcja itp.), wewnętrzna (pokarm, woda, emocje itp.) lub wynikła z uszkodzenia (oparzenie, skaleczenie itp.). Zadaniem lekarza było udzielenie pomocy organizmowi w tej walce. Stopniowo opracowano i sformułowano główne założenia, metody i środki leczenia medycyny staro wschodniej. Niektóre z nich nie straciły swego znaczenia do dziś. Tak na przykład uważano, że leczenie nie powinno być pospieszne (oprócz szczególnych przypadków). Należy pozostawić naturze możliwość spełnienia swej roli. Leczenie ma być ściśle indywidualne dla każdego chorego i dla każdego dnia choroby. W starowschodniej medycynie szeroko stosowano masaż. Wykorzystywano w tym celu różne jego formy: głaskanie, pocieranie, rozluźnianie, postukiwanie (potrącanie), poszczypywanie i ucisk palcem z obrotowymi ruchami w miejscu, gdzie znajdują się tzw. punkty życiowe. Odkryto, opisano i usystematyzowano specyficzne punkty na ciele człowieka, wyjaśniono ich wzajemne funkcjonalne powiązania z narządami i układami ludzkiego organizmu. Działanie igłą (akupunktura), piołunowym cygarem (moxa), uciskiem palca (akupresu-ra) na niektóre spośród tych punktów (w zależności od charakteru choroby) ułatwiało restytucję zaburzonych funkcji i prowadziło do wyzdrowienia chorego. U podstaw masażu punktowego leży ta sama zasada, co u podstaw nakłuwania igłami i przyżegania, z tą jednak różnicą, że podczas masażu na punkty życiowe działa się opuszkami palców bez uszkodzenia skóry. Opisano około 700 takich punktów, ale najczęściej wykorzystuje się około 150. Mechanizm leczniczego działania na punkty życiowe (obecnie rozpowszechniła się nazwa „biologicznie aktywne punkty" = BAP) opiera się na złożonych refleksorycznych (odruchowych), fizjologicznych procesach. W organizmie żywym nieprzerwanie zachodzi synteza i rozpad substancji. Procesy te, utrzymując stan określonej równowagi, 10 stwarzają warunki do normalnego funkcjonowania organizmu i powstawania jego energetycznych oraz strukturalnych zapasów. Bodźce z zewnętrznego i wewnętrznego środowiska mogą wzmocnić lub zahamować te procesy, co prowadzi do zmian utrzymujących równowagę między tymi procesami. Zaburzenie tej równowagi może nastąpić w wyniku działania na „punkty kluczowe" kanału reflek-sorycznego. Trzeba sobie wyobrazić całą złożoność drogi do miejsca przeznaczenia, którą sygnał przechodzi przez wiele ważnych punktów układu nerwowego. Drażnienie określonej strefy skóry może i powinno wywołać odpowiedź ze strony właściwego narządu, tzn. że masaż określonych punktów wywołuje reakcję na odległość, i to w strefie nie mającej widocznego anatomicznego powiązania z drażnioną okolicą. Podczas wnikliwego badania biologicznie aktywnych punktów, przeprowadzonego w ZSRR, stwierdzono, że działanie na taki punkt tworzy równowagę energetyczną, pobudza lub uspokaja (w zależności od sposobu działania) wegetatywny układ nerwowy, poprawia ukrwienie, reguluje odżywianie tkanek i wydzielanie gruczołów dokrewnych, zmniejsza ból, obniża napięcie nerwowe i mięśniowe. Wpływ pobudzania określonych punktów skóry na odpowiedni narząd lub cały system ludzkiego organizmu można wyjaśnić tym, że tkanka skórna i nerwowa płodu człowieka rozwija się z komórek tego samego rodzaju, ściśle związanych ze sobą i z komórkami, z których tworzą się narządy wewnętrzne. Wielokierunkowe badania kliniczno-fizjologiczne wykazały, że opisane punkty wykazują specyficzne właściwości, którymi różnią się od otaczającej je skóry: mają one niższą oporność elektroskórną, wysoki potencjał elektryczny, wyższą temperaturę skóry i bolesną wrażliwość, zwiększoną zdolność wchłaniania tlenu i znacznie szybszy przebieg procesów metabolicznych. Przy uciskaniu tych punktów zwykle pojawia się specyficzne uczucie bólu, rozpierania, drętwienia, łomotania, które nie pojawia się przy wywieraniu ucisku na inne miejsca leżące poza tymi punktami. Występowanie tych odczuć ważne jest z tego powodu, że służy jako dowód prawidłowego odnalezienia punktu. Ucisk palcem na ściśle określone punkty może w sposób decydujący, selektywny i ukierunkowany działać na funkcje różnych 11 rządów i układów, regulować funkcje wegetatywne, metaboliczne irocesy odtwórcze. Metoda masażu punktów biologicznie aktywnych, choć poja-:a się w zamierzchłych czasach, z powodzeniem wytrzymała próbę isu do dziś, nadal potwierdzając swoją wartość i efektywność. ;toda ta różni się od innych wyraźną prostotą, zgodnością z ana-nią i fizjologią człowieka, małą strefą działania, możliwością sto-vania jako pomocy przedlekarskiej. Masaż punktowy może być sowany wespół z terapią farmakologiczną. Należy koniecznie pa-Hać, że ta starowschodnia metoda uzupełnia współczesną medycynę, z w żadnym wypadku jej nie zastępuje. Przy korzystaniu z niej eba zachować wszystkie zasadnicze wymogi współczesnej medy-ly. Stosowanie masażu punktowego wymaga uwzględnienia ewen-ilnych przeciwwskazań i nie wyklucza zwrócenia się do lekarza. Główne zasady masażu punktowego. Metody działania. Technika masażu. Wskazania i przeciwwskazania Prawidła posługiwania się punktami życiowymi oparte są na teorii 0 „ożywiającej energii" — Qi — i jej wędrówce po niewidocznych 1 nie wyjaśnionych do dziś kanałach — meridianach. Istnieje 12 kanałów parzystych i 2 nieparzyste. Życiowa energia Qi wędruje z jednego meridianu do drugiego. Można to porównać do wskazówki zegara*, która regularnie przechodzi od jednej cyfry do drugiej. Gdy każdy kanał (meridian) otrzymuje regularnie niezbędny „pokarm", wówczas jest to obraz zdrowia. Podczas choroby zaburzony jest porządek „dopływu" energii życiowej. W jednej części ciała może nastąpić nadmiar energii, w innej — występuje niedobór. Jest to teoria dość krucha, jednakże zwraca uwagę na problem rytmów biologicznych, które są zbyt skomplikowane, by je tu szczegółowo opisywać. Zgodnie ze starowschodnimi teoriami wszystko w przyrodzie dzieli się na części negatywne (Yin) i pozytywne (Yang). Yin — to negatywny, ujemny matczyny początek. Patronuje on wszystkiemu pasywnemu, wilgotnemu, chłodnemu, ciemnemu, ukrytemu, zmiennemu, pochmurnemu. Yin — to cień i woda. Yang — to początek dodatni, ojcowski, który wyraża się we wszystkim co jasne, aktywne, suche, błyszczące, ciepłe, twórcze, stałe. To siła słońca i ognia. Księżyc — Yin, Słońce — Yang, noc — Yin, dzień — Yang, organizm ludzki: Yin-Yang, tak więc i procesy w nim zachodzące mogą nosić charakter zarówno Yin, jak i Yang. Metody wykorzystane Każdy narząd ma swoje okresy maksimum i minimum energii w ciągu 12 godzin. 13 arowschodniej medycynie były skierowane na doprowadzenie f i Yin do stanu zgodności i harmonii. I jeszcze jedna zasada starowschodniej medycyny — wzajem-owiązanie i wzajemne oddziaływanie na siebie pięciu praelemen- — symboli stanu fizycznego przyrody: drzewa, ognia, ziemi, lu i wody. Symbolizują one pięć narządów ludzkiego organiz-wątroba — drzewo, serce — ogień, śledziona — ziemia, płu- - metal, nerki — woda. Taki podział może wydawać się dziwaczny, lecz według pojęć (wschodnich przedstawia on wzajemne powiązania procesów odzących w organizmie ludzkim z przyrodą. Człowiek jako ;ka przyrody podlega w pełni ogólnym prawom rządzącym zyrodzie. Powstawanie chorób także podlega cyklom zachodzą-w przyrodzie. Pojęcia Yin, Yang i pięciu elementów stanowią bazę dla dia-tyki i terapii w medycynie starowschodniej. Choroby pojawiają ytedy, gdy z jakiejkolwiek przyczyny słabnie lub zaburza się nień energii życiowej, który możemy porównać do wody w zgię-urce. Wzdłuż wyżej wspomnianych kanałów-meridianów rozło-ch jest 365 punktów życiowych. Znajdują się one dokładnie gdzie strumień może się przerwać. Nie można zapominać o tym, że punkty życiowe nie mają ;o anatomicznego substratu i że leżą one niekoniecznie w po-i porażonego narządu. Pacjenci okazują wielkie zdumienie, gdy iadują się, że ból nerek można zmniejszyć lub znieść za pomocą gicznego uciskania maksymalnie zgiętego palca stopy, a serce •awi swą pracę, jeśli zrobi się to samo na ręce. Specjalny punkt eczenia żylaków odbytu znajduje się na głowie, a ból ramienia na zmniejszyć masując punkt, który znajduje się na stopie. Nie-y zachodzi konieczność masowania punktu z prawej strony przy ch po stronie lewej. Jeden i ten sam punkt może być wykorzy-any do leczenia wielu chorób i odwrotnie — do leczenia ja-oś jednego objawu chorobowego można korzystać z kilku ctów. W celu znalezienia* punktów posługujemy się specjalnymi nkami noszącymi nazwę „cun". Wielkość 1 cuna jest zawsze * Większość punktów można lokalizować, a potem masować sobie samemu, ją jednak takie (np. na plecach), których masaż musi wykonywać druga osoba. 15 iSfr. i* "* * r */. ¦ - " ndywidualna, a określa ją odstęp między końcami fałdów krańcowo zgiętego palca środkowego ręki lewej u mężczyzn, a u kobiet prawej •ęki (ryc. 2). Wszystkie części ciała dzieli się umownie na określoną iczbę cunów i zazwyczaj punkt znajduje się na granicy odcinków, i często pokrywa się z wgłębieniem wyczuwalnym palcem. Należy srobić sobie taśmę (w rodzaju centymetra krawieckiego) z zaznaczeniem na niej dziesięciu czy dwunastu indywidualnych cunów. La pomocą takiej taśmy łatwo znajduje się właściwe punkty, które mamy zamiar poddać terapeutycznemu masażowi punktowemu ryc. 3). Punkty trzeba lokalizować z najwyższą dokładnością, a nie w przybliżeniu, gdyż tylko w takim przypadku można liczyć na dobre, trwalsze efekty. Osoba, która masuje tylko wybrane spośród zalecanych punktów lub robi to niesystematycznie, uzyskuje minimalne rezultaty. Techniki masażu punktowego nie można nauczyć się w kilka dni. Wymagana jest przy tym uwaga, wytrwałość i systematyczne, pilne ćwiczenie. Należy unikać działania na sąsiednie okolice ciała, gdyż mogą się tam znajdować inne punkty, których nie należy podraż- niać. Przed rozpoczęciem masażu należy rozetrzeć ręce, co ożywi w nich cyrkulację krwi i rozgrzeje je. Trzeba ostrożnie wyszukać punkt koniuszkiem palca. Musimy zwrócić uwagę na fakt, że przy naciskaniu na te punkty pojawia się uczucie bólu lub pulsowania czy Ryc. 2 — Wyznaczanie wielkości indywidualnego cuna L6 Ryc. 3 — Sposoby znajdywania niektórych punktów n) -*•¦ ":'**&$ c) >>, ,i..j a — sposób znajdywania punktu He Gu, b — sposób znajdywania punktu Lie Que, c — sposób znajdywania punktu Yong Quan, 2 — Masaż punktowy 17 Ryc. 3 (cd) d) ¦ ¦¦ f) d — sposób znajdywania punktu Jian Jing, e — sposób znajdywania punktu l"cng Shi, f — sposób znajdywania punktu Xue Hai •ozpierania, które może rozciągać się wokół tego punktu lub pro-nieniować na bardziej lub mniej oddalone odcinki ciała. Jest to Dardzo ważne przy znajdywaniu punktów życiowych. Takie odczucia noszą nazwę „odczuć przewidywanych" czy „odczuć potwierdzenia". 18 Ucisk na punkt nie powinien być ostry, brutalny, nie powinien pozostawiać siniaków. Siła ucisku ma być taka, by można ją było zastosować na gałki oczne nie wywołując nieprzyjemnych odczuć. W taki sam sposób należy znajdować punkt symetryczny. Uciskać należy dokładnie prostopadle do powierzchni skóry i ściśle na wskazany punkt. Może to być dotyk bądź lekki lub głęboki ucisk. W żadnym wypadku nie wolno naruszać skóry, wywoływać ostrego bólu czy krwotoku. A oto najbardziej dostępne i najczęściej stosowane sposoby masażu punktowego: — dotykanie lub lekkie nieprzerwane gładzenie; — lekki ucisk, przy którego wykonywaniu wykorzystuje się ciężar palca lub ręki; — głęboki ucisk, przy którym na skórze w miejscu punktu, pod palcem pojawia się bardziej lub mniej zauważalne wgłębienie. Ruchy palca mogą być horyzontalno-obrotowe, zgodne z ruchem wskazówek zegara, lub wibrujące, ale zawsze powinny być ciągłe, nieprzerwane. Wibrację lub obroty wykonujemy w określonym tempie (zwalniającym lub coraz to szybszym), łącząc te czynności z niewielkim uciskiem. Im działanie silniejsze, tym krócej winno trwać. Ucisk wykonujemy opuszką kciuka lub palca środkowego, ale można sobie pomagać także innymi palcami. Istnieją dwie główne metody masażu: uspokajająca i tonizująca, a każda z nich ma dwa warianty: silny i słaby. Różnią się one sposobem pobudzania punktów oraz intensywnością i czasem trwania zabiegu. Metoda uspokajająca charakteryzuje się nieprzerwanym, ciągłym działaniem, ruchami wolnymi, obrotowymi, bez przesuwania skóry, lub uciskiem opuszką palca ze stopniowym narastaniem siły ucisku (bez tworzenia zauważalnej jamki) i zatrzymaniem palca we wgłębieniu. Zabieg powtarza się 3—4 razy z powracaniem za każdym razem do położenia wyjściowego, nie odrywając jednak palca od punktu. Czas trwania masażu każdego punktu 3—5 minut. Metodę tonizująca (pobudzającą) cechuje krótkie, silne uciskanie i szybkie, ostre oderwanie palca od punktu. Do sposobów metody tonizującej należy także przerywana wibracja. Czas działania 0,5—1 minuty. 19 Ryc. 4 i 4a — Miejsca orientacji przydatne podczas ustalania położenia punktów: 14___§f 15 -^ 16— 17_ 19- -18 ____20 21-22. 25 _ 1-23 24 -27 28^ 1 -— linia pośrodkowa przednia, 2 — łuk jarzmowy, 3 — małżowina uszna, 4 — skrawek, 5 — obojczyk, 6 — mięsień mostkowo-obojczyko-wo-sutkowy, 7 — dół nadobojczy-kowy, 8 — dół podobojczykowy, 9 — wcięcie szyjne mostka, 10 — rękojeść mostka, 11 — wyrostek mie-czykowaty mostka, 12 — przednia powierzchnia ramienia, 13 — zgięcie łokciowe, 14 — przednia (dłoniowa) powierzchnia przedramienia, 15 — wyrostek rylcowaty kości promieniowej, 16 — I (proksymalny) paliczek palca wskazującego, 17 —¦ górna krawędź kości łonowej, 18 — tylna (grzbietowa) powierzchnia ręki, 19 —_ przednia powierzchnia uda, 20 — rzepka, 21 — przednia powierzchnia goleni (podudzia), 22 — przednia krawędź kości piszczelowej, 23 — przyśrodkowa (medialna) krawędź kości piszczelowej, 24 —¦ przyśrodkowa (medialna) kostka, 25 — część grzbietowa stopy, 26 — podstawa 1 kości śródstopia, 27 — główka I kości śródstopia, 28 — sklepienie stopy, 29 — linia sutkowa, 30 —- trzon mostka, 31 — nad- 20 45 ¦ ¦. 31 33 — 34—* grzebieniowy dół łopatki, 32 __ łopatka, 33 — tylna powierzchnia ramienia, 34 — tylna powierzchnia przedramienia, 35 — nadgarstek, 36 — tylna powierzchnia uda, 37 — dół podkolanowy, 38 — tylna powierzchnia goleni (podudzia), 39 __ kostka boczna, 40 — ścięgno Achillesa (piętowe), 41 — paluch stopy, 42 — V palec (mały) stopy, 43 — mięsień dwugłowy uda, 44__ kręgosłup, 45 — linia pośrodkowa tylna 36- 37- 38— 4—35 -43 ¦i—42 21 Starowschodnie kanony medyczne zalecają, by w czasie pełni :siężyca wykonywać tylko masaż uspokajający, a w czasie nowiu tosować tonizującą metodę drażnienia punktów. Po zachodzie słoń-;a wykonywać tylko masaż uspokajający. Przed rozpoczęciem zabiegu pacjent winien zająć wygodną >ozycję, rozluźnić się, odwrócić uwagę od wszystkiego, co zbędne, liepokojące, nieprzyjemne i skoncentrować się na masażu. Uwaga: przy żylakowatym rozszerzeniu żył należy zachować iużą ostrożność w czasie masażu. Pozytywny wpływ zabiegu nie zawsze objawia się jednakowo. W jednych przypadkach jest on zauważalny już w czasie trwania zabiegu, w innych — występuje po kilku zabiegach lub przy końcu serii złożonej z 10—12 codziennych zabiegów. Masaż punktów należy wykonywać w określonym porządku i nie spieszyć się z przechodzeniem do następnych punktów. Niekiedy wystarczy zadziałać na 2—3 punkty, aby stwierdzić zauważalną poprawę. Masaż punktowy zalecany bywa zarówno dorosłym, jak i dzieciom powyżej roku. Koniecznie jednak należy pamiętać również o istnieniu przeciwwskazań do masażu punktowego: • złośliwe i łagodne nowotwory o dowolnej lokalizacji, • ostre choroby z gorączką, • aktywna postać gruźlicy, • choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, • mocne zmęczenie, • głęboka niewydolność narządów wewnętrznych z ciężkim rozstrojem ich funkcji, • choroby krwi, • stan silnego zdenerwowania, • ciąża, • wiek starczy. Nie należy więc stosować masażu punktowego w ciężkich chorobach serca, nerek i płuc, a także przy wysokiej temperaturze ciała. Nie stosuje się masażu punktowego na czczo, w czasie menstruacji, w stanach nawet lekkiego upojenia alkoholowego, w okresie nagłych i dużych zmian ciśnienia atmosferycznego. 22 P$& W czasie terapii masażem punktowym nie należy pić kawy mocnej herbaty, alkoholu, używać ostrych przypraw (chrzan, gorczyca, pieprz, ocet) i jeść potraw zbyt słonych. W czasie serii masażu punktowego nie zaleca się kąpieli w wannie. Myć należy się częściami, tj. oddzielnie umyć nogi, głowę itd. z przerwą kilku godzin lub wziąć krótkotrwały ciepły natrysk. Masaż punktowy w określonych jednostkach chorobowych oraz w wybranych zespołach objawów patologicznych Miażdżyca tętnic /lało ruchliwy tryb życia przy zbyt obfitym odżywianiu prowadzi do aburzeń przemiany materii i niewystarczającej pracy układu krwio-ośnego, co sprzyja powstawaniu miażdżycy tętnic. Istotną rolę / powstawaniu tej choroby odgrywają takie szkodliwe czynniki, jak: ladużywanie alkoholu i tytoniu, silne emocje, nadmierne spożywanie nięsa i tłuszczów. Symptomami procesu miażdżycowego są: osłabienie pamięci, zwłaszcza niezdolność uczenia się nowego, osłabienie chęci do >racy, brak inicjatywy, płaczliwość, bóle głowy, zawroty głowy, zum w uszach, bezsenność. Duże znaczenie w złagodzeniu objawów tej choroby ma wła-ciwy harmonogram dnia, sposób organizacji pracy i odpoczynku, acjonalne odżywianie, regularne opróżnianie jelit, ograniczenie soli słonych pokarmów. Zaleca się długie i częste przebywanie na wieżym powietrzu. Jako uzupełnienie wyznaczonego przez lekarza eczenia może być stosowany masaż punktowy. Działanie na punkty pierwszej grupy wykonuje się me-odą uspokajającą, a więc za pomocą ucisku z wolnymi ruchami )brotowymi w czasie 3—5 minut na każdy punkt (ryc. 5). 24 Grupa pierwsza Punkt 1 (LI-11, Qu Chi)* — symetryczny; znajduje się na grzbietowej powierzchni stawu łokciowego, w końcu fałdu ukazującego się przy zginaniu ręki w łokciu, po stronie kciuka. Masować kolejno punkt leżący po prawej i po lewej stronie ciała, siedząc. Ręka masowana półzgięta powinna leżeć na stole, dłonią w dół. Punkt 2 (LI-4, He Gu) — symetryczny; znajduje się na grzbietowej części dłoni, między I a II kością śródręcza, bliżej II (ryc. 3a). Masować analogicznie jak punkt 1. Punkt 3 (St-36, Zu San Li) — symetryczny; znajduje się 3 cuny poniżej rzepki i 1 cun w bok od przedniego brzegu kości piszczelowej. Masować należy jednocześnie z lewej i prawej strony ciała, siedząc z nogami wysuniętymi w przód. Punkt 4 (Sp-6, San Yin Jiao) — symetryczny; znajduje się 3 cuny powyżej szczytu kostki przyśrodkowej na nodze. Masować analogicznie jak punkt 3. Punkt 5 (UB-43, Gao Huang) — symetryczny; znajduje się 3 cuny w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości odstępu między wyrostkami kolczystymi IV i V kręgu piersiowego**. Pacjent powinien leżeć na brzuchu. Masować należy jednocześnie punkty po prawej i lewej stronie ciała. Punkt 6 (GB-21, Jian Jing) — symetryczny; znajduje się we wgłębieniu na szczycie barku, w środku jamy łopatki. Jeżeli masujący położy na prawym ramieniu pacjenta swą prawą dłoń, to palec wskazujący tej dłoni wskaże szukany punkt (ryc. 3d). Zalecenia jak do punktu 5. Punkt 7 (GB-39, Xuan Zhong) — symetryczny; znajduje się na nodze, 3 cuny powyżej kostki bocznej. Pacjent powinien znaj- * Ze względów praktycznych w nawiasach — zamiast użytej przez Autorkę fonetycznej transkrypcji na język rosyjski chińskiej nazwy punktu — w tłumaczeniu na język polski znajdują się: ogólnie przyjęte angielskie oznakowanie literowo-cyfrowe oraz oficjalna chińska (z PIN YIN) transkrypcja nazw punktów na litery alfabetu łacińskiego. ** Kręgi najlepiej liczyć od VII kręgu szyjnego, którego wyrostek kolczysty uwypukla się najwyraźniej spośród innych swą wielkością przy skłonie głowy w przód. Kręgów szyjnych jest 7, piersiowych 12, lędźwiowych 5 (por. ryc. 4). 25 Ryc. 5 — Punkty masażu w miażdżycy tętnic Grupa pierwsza %1 U — m\ U 15 9- 1 27 dować się w pozycji siedzącej; masować należy jednocześnie punkt prawy i lewy. Punkt 8 (Sp-15, Da Heng) — symetryczny; znajduje się 4 cuny w bok od przedniej linii posrodkowej, na wysokości pępka. Masować jednocześnie punkt lewy i prawy, leżąc na plecach z zupełnie rozluźnionymi mięśniami. Punkt 9 (Sp-12, Chong Men) — symetryczny; znajduje się 4 cuny w bok od przedniej linii posrodkowej, na wysokości górnej krawędzi kości łonowej. Masować analogicznie jak punkt 8. Punkt 10 (H-7, Shen Men) — symetryczny; znajduje się na dłoniowej powierzchni nadgarstka, między ścięgnami, w fałdzie środkowym. Masować można samemu, siedząc — kolejno punkt prawy i lewy. Ręka powinna leżeć na stole, dłonią w górę. Punkt 11 (H-5, Tong Li) — symetryczny; znajduje się na dłoniowej powierzchni przedramienia, 1 cun powyżej punktu 10, między ścięgnami. Zalecenia analogiczne jak do punktu 10. Punkt 12 (H-2, Qing Ling) — symetryczny; znajduje się na ramieniu, 3 cuny powyżej zgięcia łokciowego, w środku mięśnia dwugłowego ramienia. Zalecenia analogiczne jak do punktu 10. Punkt 13 (UB-15, Xin Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii posrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi V i VI kręgu piersiowego. Zalecenia analogiczne jak do punktu 5. Punkt 14 (K-2, Ran Gu) — symetryczny; znajduje się na krawędzi wewnętrznej podłużnego sklepienia stopy. Masować można samemu, siedząc — jednocześnie prawy i lewy punkt. Punkt 15 (K-6, Zhao Hai) — symetryczny; znajduje się na stopie, poniżej dolnej krawędzi kostki przyśrodkowej, na granicy powierzchni tylnej i podeszwowej. Zalecenia jak do punktu 14. Punkt 16 (Du-4, Ming Men) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii posrodkowej, między wyrostkami kolczystymi II i III kręgu lędźwiowego. Masować powinna druga osoba. Pacjent winien leżeć plecami do góry, z poduszką podłożoną pod brzuch. Na punkt 16 należy działać metodą tonizującą, za pomocą głębokiego ucisku z ruchami obrotowymi, przez 0,5—1 minuty. 28 Przy objawach słabej pamięci zaleca się stosowanie masażu drugiej grupy punktów (ryc. 6). Na te punkty (oprócz punktu 2) należy działać metodą tonizującą, za pomocą głębokiego ucisku z ruchami obrotowymi i wibracją przez okres 0,5—1 minuty. Grupa druga Punkt 1 (H-9, Shao Chong) — symetryczny; znajduje się po wewnętrznej stronie palca małego, 3 mm w bok od rogu paznokcia. Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc. Ręka masowana powinna leżeć na stole. Punkt 2 (Lu-7, Lie Que) — symetryczny; znajduje się na przedramieniu, 1,5 cuna powyżej poprzecznego zgięcia stawu nadgarstka, we wgłębieniu wyrostka rylcowatego kości promieniowej (ryc. 3b). Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc z ręką położoną na stole. Na ten punkt należy działać metodą uspokajającą, za pomocą lekkiego ucisku z ruchami obrotowymi zgodnie z ruchem wskazówki zegara, przez 3—5 minut. Punkt 3 (Du-10, Ling Tai) — niesymetryczny; znajduje się na linii posrodkowej tylnej, między wyrostkami kolczystymi VI i VII kręgu piersiowego. Masować powinna druga osoba; pacjent podczas masażu powinien leżeć na brzuchu. Punkt 4 (Du-19, Hou Ding) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii posrodkowej, 5,5 cuna powyżej granicy owłosionej części głowy. Masować można samemu, w pozycji siedzącej. Punkt 5 (K-2, Ran Gu) — symetryczny; znajduje się na środku sklepienia stopy. Masować można samemu — w pozycji siedzącej, kolejno prawy i lewy punkt. Punkt 6 (Ll-łl, Qu Chi) — symetryczny; znajduje się na końcu fałdu powstającego przy zginaniu ręki w łokciu, po stronie kciuka. Masować można samemu, siedząc, kolejno prawy i lewy punkt. Półzgięta ręka leży na stole dłonią w dół. Punkt 7 (Du-14, Da Zhui) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii posrodkowej, między wyrostkami kolczystymi VII szyjnego i I piersiowego kręgu. Masować można samemu, siedząc z głową pochyloną w przód. Punkt 8 (Du-20, Bai Hui) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii posrodkowej, 5 cunów powyżej przedniej granicy owłosio- 29 Ryc. 6 — Punkty masażu w miażdżycy tętnic Grupa druga 1 Tf i 30 nej części głowy. Masować można samemu, w pozycji siedzącej, z głową pochyloną w przód. Punkt 9 (UB-15, Xin Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na poziomie przestrzeni między wyrostkami kolczystymi V i VI kręgu piersiowego. Masować powinna druga osoba jednocześnie prawy i lewy punkt; pacjent powinien leżeć twarzą w dół, z poduszką podłożoną pod brzuch. Masaż drugiej grupy punktów można stosować co drugi dzień, na zmianę z masażem pierwszej grupy punktów. Całość serii to 14 codziennych zabiegów, potem przerwa 7—10 dni i powtórna seria. Masaż wyżej wskazanych punktów można wykonywać nie tylko w celach leczenia, ale i profilaktycznie, w celu zapobiegania powstawaniu zmian patologicznych. Miażdżyca tętnic często manifestuje się zawrotami głowy. Po konsultacji z lekarzem można przeprowadzać masaż trzeciej grupy punktów (ryc. 7). Na wszystkie punkty tej grupy, oprócz punktu 2, działa się metodą uspokajającą, stosując ucisk ruchami obrotowymi zgodnie z kierunkiem przesuwania się wskazówek zegara, przez 3—5 minut. Na punkt 2 działamy metodą tonizującą, za pomocą głębokiego ucisku z wibracją, w czasie 0,5—1 minuty. Grupa trzecia Punkt 1 (H-2, Qing Ling) — symetryczny; znajduje się 3 cu-ny powyżej zgięcia łokciowego, w środku wewnętrznego brzegu mięśnia dwugłowego ramienia. Masować kolejno prawy i lewy punkt — siedząc z ręką masowaną położoną na stole dłonią w górę. Punkt 2 (K-15, Zhong Zhu) — symetryczny; znajduje się 0,5 cuna w bok od przedniej linii pośrodkowej i 1 cun poniżej pępka. Masować jednocześnie prawy i lewy punkt, siedząc lub leżąc. Punkt 3 (SJ-10, Tian Jing) — symetryczny; znajduje się na tylnej powierzchni ramienia, 1 cun powyżej wyrostka łokciowego wyciągniętej ręki. Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc. Punkt 4 (LI-2, Er Jian) — symetryczny; znajduje się na wewnętrznej powierzchni nadgarstka, przy nasadzie I paliczka palca 31 h$& .-¦^¦•>- w? Ryc. 7 — Punkty masażu w miażdżycy tętnic Grupa trzecia 4 5 .-•' \ 3 32 wskazującego. Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc z dłonią ułożoną na stole. Punkt 5 (LI-3, San Jian) — symetryczny; znajduje się po stronie grzbietowo-promieniowej na wysokości główki II kości śród-ręcza. Zalecenia analogiczne jak do punktu 4. Punkt 6 (Ren-3, Zhong Ji) — niesymetryczny; znajduje się na przedniej linii pośrodkowej, 4 cuny poniżej pępka. Masować można samemu, leżąc na plecach z rozluźnionymi mięśniami. Masaż trzeciej grupy punktów można przeplatać z punktami grupy pierwszej, a gdy zachodzi tego konieczność, z drugą grupą punktów. Serię masażu przedłuża się wtedy do 24 dni, a przerwa między seriami winna trwać 7—10 dni. Dychawica oskrzelowa Schorzenie to charakteryzuje się męczącymi napadami duszności. Krotko przed atakiem duszności i w czasie jego trwania człowiek czuje ból i ucisk w okolicy punktów 1—5. W dawnych czasach tylko te punkty łączono z astmą. W początkowej fazie ataku, a także i później masaż tych punktów może ułatwić oddychanie. Zabiegi te należy stosować często. Regularne stosowanie masażu punktowego może zapobiec wystąpieniu ponownych ataków. Na punkty tej grupy należy działać metodą uspokajającą za pomocą lekkiego ucisku z gładzeniem każdego punktu w czasie 3—5 minut (ryc. 8). Grupa pierwsza Punkt 1 (Du-14, Da Zhui) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii pośrodkowej, między wyrostkami kolczystymi VII kręgu szyjnego i I kręgu piersiowego. Masować można samemu, siedząc z lekko pochyloną w przód głową. Punkt 2 (UB-12, Feng Men) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi II i III kręgu piersiowego Pacjent 3 — Masaż punktowy powinien siedzieć lekko pochylony w przód lub leżeć na brzuchu; masować należy jednocześnie punkt prawy i lewy. Punkt 3 (UB-13, Fei Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od linii pośrodkowej tylnej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi III i IV kręgu piersiowego, pod punktem 2. Zalecenia analogiczne jak do punktu 2. Punkt 4 (Ren-22, Tian Tu) — niesymetryczny; znajduje się na przedniej linii pośrodkowej, we wcięciu szyjnym mostka. Masować w pozycji siedzącej. Punkt 5 (Lu-1, Zhong Fu) — symetryczny; znajduje się w pierwszym międzyżebrzu pod bocznym barkowym końcem obojczyka. Masować jednocześnie lewy i prawy punkt, siedząc. Punkt 6 (GB-21, Jian Jing) — symetryczny; znajduje się na szczycie barku, w centrum dołu nadgrzebieniowego. Gdy osoba druga położy na prawym ramieniu pacjenta swą prawą dłoń, to jej palec wskazujący wskaże właśnie ten punkt (ryc. 3d). Masować powinna druga osoba, jednocześnie oba punkty. Pacjent powinien siedzieć lekko pochylony w przód lub leżeć na brzuchu. Punkt 7 (Lu-3, Tian Fu) — symetryczny; znajduje się w połowie ramienia, 3 cuny poniżej przedniego końca fałdu pachowego. Masować w pozycji siedzącej, kolejno prawy i lewy punkt. Punkt 8 (Lu-5, Chi Ze) — symetryczny; znajduje się na dłoniowej powierzchni stawu łokciowego, po stronie kciuka, w fałdzie skórnym. Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc z ręką położoną na stole dłonią w górę. Punkt 9 (Ren-21, Xuan Ji) — niesymetryczny; leży w centrum rękojeści mostka, pod punktem 4. Masować w pozycji siedzącej lub leżąc na plecach. Punkt 10 (UB-11, Da Zhu) — symetryczny; znajduje się 1 5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi I i II kręgu piersiowego. Masować powinna druga osoba, jednocześnie prawy i lewy punkt; pacjent powinien siedzieć z głową pochyloną lekko w przód. Punkt 11 (K-27, Shu Fu) — symetryczny; znajduje się 2 cuny w bok od przedniej linii pośrodkowej, pod obojczykiem. Masować można samemu — jednocześnie punkt prawy i lewy. 34 Ryc. 8 — Punkty masażu w dychawicy oskrzelowej Grupa pierwsza 11 •—5 —11 6-------, —1 - 10 2 -3 12 -, -k 35 Jeżeli ataki astmy występują u dziecka, należy dodać jeszcze jeden punkt (12), który trzeba masować metodą tonizującą za pomocą głębokiego ucisku z ruchami obrotowymi w czasie 0,5—1 minuty. Punkt 12 (UB-15, Xin Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi V i VI kręgu piersiowego. Masować powinna druga osoba, jednocześnie prawy i lewy punkt. Dziecko siedzi pochylone w przód z łokciami opartymi na stole. Gdy ataki dychawicy oskrzelowej występują u osób w wieku powyżej 40 lat, to do punktów grupy pierwszej należy dodać punkty grupy drugiej. Stosować je trzeba wówczas na przemian co drugi dzień. Na punkty grupy drugiej działa się metodą tonizującą, za pomocą głębokiego ucisku z ruchami obrotowymi w czasie 0,5—1 minuty (ryc. 9). Grupa druga Punkt 1 (Sp-6, San Yin Jiao) — symetryczny; znajduje się na goleni, 3 cuny powyżej szczytu kostki przyśrodkowej. Masować należy punkty na prawej i lewej nodze jednocześnie, siedząc. Punkt 2 (St-36, Zu San Li) — symetryczny; znajduje się na podudziu, 3 cuny poniżej rzepki i 1 cun w bok od przedniego brzegu kości piszczelowej. Masować równocześnie prawy i lewy punkt, siedząc z nogami wysuniętymi w przód. Punkt 3 (LI-4, He Gu) — symetryczny; znajduje się na grzbietowej powierzchni ręki, między I a II kością śródręcza (bliżej II kości śródręcza) (ryc. 3a). Masować kolejno prawy i lewy punkt, siedząc z ręką położoną na stole. Punkt 4 (UB-23, Shen Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi II i III kręgu lędźwiowego. Masujący powinien masować jednocześnie oba punkty, gdy pacjent siedzi pochylony w przód lub gdy leży twarzą w dół, z poduszką podłożoną pod brzuch. 36 Ryc. 9 — Punkty masażu w dychawicy oskrzelowej Grupa druga - -2 37 mm m W okresie między atakami zaleca się masaż trzeciej grupy punktów (ryc. 10). Należy go stosować z początku co drugi dzień, potem 2 razy w tygodniu, a w końcu 1 raz na tydzień. Masaż wykonuje się metodą uspokajającą za pomocą lekkiego ucisku z ruchami obrotowymi, zgodnie z kierunkiem biegu wskazówek zegara, przez okres 3—5 minut. Grupa trzecia Punkt 1 (Lu-5, Chi Ze) — symetryczny; patrz punkt 8 grupy pierwszej. Punkt 2 (Lu-7, Lie Que) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna powyżej środkowego fałdu nadgarstka, w zagłębieniu wyrostka rylcowatego kości promieniowej (ryc. 3b). Masować punkt kolejno na prawej i lewej ręce w pozycji siedzącej; ręka masowana leży na stole. Punkt 3 (Lu-9, Tai Yuan) — symetryczny; znajduje się na dłoniowej powierzchni nadgarstka, 1,5 cm powyżej fałdu, po stronie kciuka. Masować analogicznie jak punkt 2. Punkt 4 (UB-10, Tian Zhu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na granicy tylnej owłosionej części głowy. Masować jednocześnie prawy i lewy punkt, siedząc z głową lekko pochyloną w przód. Punkt 5 (UB-13, Fei Shu) — symetryczny; patrz punkt 3 grupy pierwszej. Punkt 6 (UB-60, Kun Lun) — symetryczny; znajduje się w zagłębieniu między ścięgnem piętowym (Achillesa) i wierzchołkiem kostki bocznej, na poziomie wierzchołka kostki. Masować jednocześnie prawy i lewy punkt, siedząc. Punkt 7 (Liv-3, Tai Chong) — symetryczny; znajduje się na grzbietowej powierzchni stopy, w najwęższym miejscu przestrzeni między I a II kością śródstopia. Masować jednocześnie punkty na obu nogach, siedząc. Punkt 8 (Liv-8, Qu Quan) — symetryczny; znajduje się w przysrodkowej części fałdu podkolanowego, na wysokości środka rzepki. Masować jednocześnie prawy i lewy punkt, siedząc. Punkt 9 (K-27, Shu Fu) — symetryczny; patrz punkt 11 grupy pierwszej. 38 Ryc. 10 — Punkty masażu w dychawicy oskrzelowej Grupa trzecia 39 W sezonowej profilaktyce do trzeciej grupy należy dodać jeszcze kilka punktów, stosując masaż co drugi dzień. Punkt 10 (UB-20, Pi Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na wysokości przestrzeni między wyrostkami kolczystymi XI i XII kręgu piersiowego. Masować musi druga osoba, jednocześnie prawy i lewy punkt; pacjent powinien siedzieć lekko pochylony w przód lub leżeć twarzą w dół, z poduszką podłożoną pod brzuch. Punkt 11 (UB-15, Xin Shu) — symetryczny; patrz punkt 12 grupy pierwszej. Punkt 12 (St-36, Zu San Li) — symetryczny; patrz punkt 2 grupy drugiej. Chorzy z astmą oskrzelową winni pozostawać pod stalą opieką leczącego ich lekarza. Alergia Objawy alergii (miejscowy i rozsiany świąd, wysypka, obrzęk) mogą być krótkotrwałe lub mieć charakter stały i trwać miesiącami. Przy alergii mogą występować objawy zwiększonej męczliwości, zaczerwienienia oczu, katar, biegunka, skurcz oskrzeli, wysypka, świąd. Najczęściej spotykane jest uczulenie na produkty spożywcze, kwiaty, pył domowy, sierść zwierząt. Nierzadko zdarza się zwiększona wrażliwość na jakiś określony lek bądź czynnik związany z wykonywaną pracą itp. W leczeniu alergii należy dążyć do zmiany ogólnej reaktywności organizmu. Punkty od 2 do 6 oraz punkt 9 (w pierwszej grupie — ryc. 11) masować należy metodą uspokajającą, za pomocą lekkiego ucisku przez 3—5 minut na każdy punkt. Istotne jest, by podczas masażu zachować podaną kolejność punktów. Grupa pierwsza Punkt 1 (Du-14, Da Zhui) — niesymetryczny; znajduje się na tylnej linii pośrodkowej, między wyrostkami kolczystymi VII kręgu szyjnego i I kręgu piersiowego. Masujemy ten punkt palcem środko- 40 im Ryc. 11 — Punkty masażu w alergii Grupa pierwsza 2—___% % 2 "li ¦.;¦", i ;•" r I 9 wym, metodą uspokajającą, za pomocą uciskania. Można dodać wibrację. Zabieg wykonuje się w pozycji siedzącej, z głową pochyloną lekko w przód. Masaż tego punktu należy przedłużać o 5 do 10 minut, gdyż zmniejsza objawy alergii. Punkt 2 (UB-13, Fei Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na poziomie przestrzeni między wyrostkami kolczystymi III i IV kręgu piersiowego. Masować musi druga osoba, jednocześnie prawy i lewy punkt. Pacjent powinien siedzieć lekko pochylony w przód lub leżeć na brzuchu. 41 WmmSSk Punkt 3 (UB-17, Ge Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na poziomie przestrzeni pomiędzy wyrostkami kolczystymi VII i VIII kręgu piersiowego. Masować analogicznie jak punkt 2. Punkt 4 (UB-22, San Jiao Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na poziomie odstępu między wyrostkami kolczystymi I i II kręgu lędźwiowego. Masować powinna druga osoba, jednocześnie prawy i lewy punkt; pacjent leży z poduszką podłożoną pod brzuch. Punkt 5 (UB-25, Da Chang Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na poziomie przestrzeni między wyrostkami kolczystymi IV i V kręgu lędźwiowego. Masować analogicznie jak punkt 4. Punkt 6 (Ren-17, Shan Zhong) — niesymetryczny; znajduje się na przedniej linii pośrodkowej, na poziomie czwartego międzyże-brza. Masować siedząc lub leżąc na plecach. Punkt 7 (Ren-12, Zhong Wan) — niesymetryczny; znajduje się na przedniej linii pośrodkowej, 4 cuny powyżej pępka. Masaż tego punktu prowadzimy metodą uspokajającą, stosując lekki ucisk i ruch obrotowy zgodnie z ruchem wskazówek zegara, w zwolnionym tempie. Masować siedząc lub leżąc na plecach. Punkt 8 (Ren-5, Shi Men) — niesymetryczny; znajduje się na przedniej linii pośrodkowej, 2 cuny poniżej pępka. Masować analogicznie jak punkt 7. Punkt 9 (SJ-5, Wai Guan) — symetryczny; znajduje się na grzbietowej powierzchni przedramienia, 2 cuny powyżej górnego fałdu nadgarstka w odstępie międzykostnym. Masować kolejno prawy i lewy punkt, położywszy masowaną rękę na stole dłonią w dół. Pojawiająca się pod wpływem alergenów reakcja wysypkowa skóry przebiega zazwyczaj na tle złożonych funkcjonalnych zaburzeń różnych narządów i układów organizmu. Ponowne działanie alergenów zmienia reaktywność organizmu i prowadzi często do zaostrzenia choroby. Wypryskowe wykwity mogą wystąpić na dowolnej części skóry. Przy wyraźnie alergicznym procesie wyprysk może przybierać charakter rozprzestrzeniający się. U dzieci w wieku 2—3 miesięcy nierzadko rozwija się skaza wysiękowa, do której następnie może dołączyć się astma oskrzelowa. Wraz ze zmniejszaniem się procesu 42 wysiękowego nikną ataki astmy oskrzelowej i odwrotnie — przy zwiększaniu się wysięku nasilają się ataki. We wszystkich przypadkach wysypek należy poradzić się lekarza, wykluczyć z pożywienia wszystko, co może okazać się alergenem (mogą nim być także witaminy), nie przyjmować preparatów hormonalnych, prowadzić racjonalny tryb życia, unikać stresów. Masaż punktowy w niektórych przypadkach może przynieść zauważalną poprawę. Drugą grupę punktów (ryc. 12) masuje się na przemian (nie jednocześnie i nie po kolei prawy i lewy punkt). Na przykład podczas jednego zabiegu masujemy punkty: 1 — prawy, 2 — lewy, 3 — prawy, 4 — lewy itd., oprócz niesymetrycznych punktów, które masujemy podczas każdego zabiegu. W czasie następnego zabiegu masujemy: 1 — lewy, 2 — prawy, 3 — lewy, 4 — prawy itd. Działanie na punkty 1, 2, 4—6, 9—13 prowadzimy metodą tonizującą za pomocą głębokiego ucisku z obrotem przez 0,5—1 minuty. Działanie na punkty 3, 7, 8, 14 prowadzimy metodą uspokajającą, stosując lekkie pocieranie z obrotami zgodnymi z kierunkiem ruchu wskazówek zegara, w tempie wolnym, przez 3—5 minut dla każdego punktu. Grupa druga Punkt 1 (Liv-5, Li Gou) — symetryczny; znajduje się na przedniej powierzchni goleni, 5 cunów powyżej kostki przyśrodko-wej, na przyśrodkowym brzegu kości piszczelowej. Masować siedząc. Punkt 2 (UB-40, Wei Zhong) — symetryczny; znajduje się w środku dołu podkolanowego. Masować powinna druga osoba; pacjent w czasie zabiegu leży na brzuchu. Punkt 3 (St-36, Zu San Li) — symetryczny; znajduje się na goleni, 3 cuny poniżej rzepki kolanowej i 1 cun w bok od przedniego brzegu kości piszczelowej. Masować siedząc z nogami wysuniętymi w przód. Punkt 4 (UB-13, Fei Shu) — symetryczny; znajduje się 1,5 cuna w bok od tylnej linii pośrodkowej, na poziomie przestrzeni między wyrostkami kolczystymi III i IV kręgu piersiowego. Masować analogicznie jak punkt 2. 43 m raj mas drug M Pur O :;; ,¦.-¦.•¦¦:¦ .•¦.;¦ .-. Punkt 5 (Liv-3, Tai Chong) — symetryczny; znajduje się na grzbiecie stopy, w najwęższym miejscu między I a II kością ś