Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania Wydzia� Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego BIBLIOGRAFIA EDUKACJI ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA ORAZ INNYCH, WYBRANYCH PUBLIKACJI PRZYDATNYCH DLA OS�B PRACUJ�CYCH W TYCH DZIEDZINACH TEORII I PRAKTYKI w Polsce w latach 1990 - 2000 pod redakcj� Barbary Woynarowskiej Warszawa 2001 Bibliografia opracowana pod redakcj� prof. dr hab. med. Barbary Woynarowskiej przez zesp� pracownik�w: � Katedry Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania Wydzia�u Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego: prof. dr hab. med. Barbar� Woynarowsk� dr n. hum. Krystyn� Komosi�sk� dr n. med. Ann� Kowalewsk� mgr biol. Jana Szyma�skiego Pracowni Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Krajowego O�rodka Wspierania Edukacji Zawodowej mgr ped. Izabell� Lutze mgr ped. Katarzyn� St�pniak ISBN 83-915028-1-3 Wydawca: Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania Wydzia� Pedagogiczny Uniwersytet Warszawski, BOWI Sk�ad, �amanie i druk: �BOWI" tel./fax (0-10XX-22) 633-87-28 tel. kom. 0601-391-061 e-mail: [email protected] 0A.0&. A4 SPIS TRE�CI Wst�p.................................................................................................................................... 5 I. POJ�CIA KLUCZOWE W EDUKACJI ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA........................................................................................ 7 1. Zdrowie, czynniki je warunkuj�ce, polityka zdrowotna - wybrane publikacje . 7 2. Wiedza, zainteresowania, przekonania i postawy wobec zdrowia..................... 12 3. Styl �ycia i zachowania zdrowotne........................................................................ 15 II. EDUKACJA ZDROWOTNA - ZAGADNIENIA OG�LNE, KSZTA�CENIE KADR............................................................................................ 23 1. Zagadnienia og�lne, metody................................................................................. 23 2. Kszta�cenie kadr dla edukacji zdrowotnej ........................................................... 31 III. EDUKACJA ZDROWOTNA W SZKO�ACH I PLAC�WKACH O�WIATOWO-WYCHOWAWCZYCH................................................................. 33 1. Edukacja zdrowotna w szkole - zagadnienia og�lne.......................................... 33 2. Programy i materia�y do edukacji zdrowotnej w szkole - wieloaspektowe...... 39 3. Nauczyciele - styl �ycia, zdrowie, rola w edukacji zdrowotnej .......................... 41 4. Edukacja zdrowotna w przedszkolu i innych plac�wkach o�wiatowo-wychowawczych ................................................................................... 43 IV. PROMOCJA ZDROWIA ........................................................................................ 44 1. Zagadnienia og�lne ............................................................................................... 44 2. Promocja zdrowia psychicznego ........................................................................... 50 3. Szko�a i inne plac�wki o�wiatowo-wychowawcze promuj�ce zdrowie.............. 51 4. Inne siedliskowe projekty promocji zdrowia ....................................................... 56 4.1. Zdrowe miasto, zdrowa gmina ...................................................................... 56 4.2. Promocja zdrowia w zak�adzie pracy ............................................................ 57 4.3. Promocja zdrowia w plac�wkach s�u�by zdrowia ........................................ 58 4.4. Promocja zdrowia w innych siedliskach........................................................ 59 V. OBSZARY TEMATYCZNE (SZCZEGӣOWE) W EDUKACJI ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA 1. Higiena osobista i otoczenia ..................................................... 2. Zdrowie jamy ustnej .................................................................. ................... 60 ................... 60 ................... 60 3. Aktywno�� fizyczna, czas wolny .......................................................................... 66 4. Edukacja �ywieniowa........................................................................................... 69 5. Edukacja do bezpiecze�stwa, promocja bezpiecze�stwa ................................. 73 6. Wychowanie prorodzinne, seksualne, zapobieganie HIV/AIDS..................... 75 6.1. Wychowanie prorodzinne - wybrane publikacje ....................................... 75 6.2. Wychowanie seksualne ................................................................................. 77 6.3. Zapobieganie HIV/AIDS i chorobom przenoszonym drog� p�ciow� ..... 83 7. Kszta�towanie umiej�tno�ci �yciowych (psychospo�ecznych) .......................... 88 8. Profilaktyka zachowa� problemowych - u�ywania substancji psychoaktywnych i przemocy .............................................................................. 93 8.1. Zagadnienia og�lne, zapobieganie narkomanii ......................................... 93 8.2. Zapobieganie u�ywaniu/nadu�ywaniu alkoholu ........................................ 99 8.3. Zapobieganie i przeciwdzia�anie paleniu tytoniu ...................................... 103 8.4. Przeciwdzia�anie przemocy .......................................................................... 108 9. Zapobieganie chorobom przewlek�ym, niepe�nosprawno�ci, przedwczesnemu starzeniu si� ............................................................................ 108 9.1. Zapobieganie chorobom uk�adu kr��enia.................................................. 108 9.2. Zapobieganie nowotworom ......................................................................... 110 9.3. Edukacja zdrowotna ludzi przewlekle chorych i niepe�nosprawnych...... 111 9.4. Problemy ludzi starszych i starzej�cych si� - edukacja do staro�ci.......... 115 9.5. Zapobieganie innym chorobom i zaburzeniom ......................................... 117 VI. RӯNE...................................................................................................................... 118 Wyja�nienie skr�t�w czasopism zamieszczonych w bibliografii................................. 123 Informacja o programie edukacyjnym dla m�odzie�y w wieku 16-24 lat �Ju� teraz mog� zadba� o zdrowie swojego przysz�ego dziecka" ............ 127 WST�P Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia s� dziedzinami teorii i praktyki ��- cz�cymi elementy r�nych dyscyplin. Rozw�j promocji zdrowia i upowszechnia- nie biopsychospo�ecznego modelu zdrowia spowodowa�y �odmedykalizowanie" tradycyjnej o�wiaty zdrowotnej i wzrost zainteresowania przedstawicieli nauk spo�ecznych ochron�, utrzymaniem i doskonaleniem zdrowia. Publikacje z za- kresu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia s� obecnie zamieszczane w r�- nych wydawnictwach i czasopismach. Pierwotnym zamiarem autor�w by�o zebranie publikacji dotycz�cych edu- kacji zdrowotnej, opublikowanych w Polsce w latach 1990 - 2000. Pomys� ten po- wsta� w zwi�zku z wprowadzeniem w ramach reformy systemu edukacji obowi�z- kowej, w szko�ach podstawowych i gimnazjach, �cie�ki edukacyjnej �edukacja prozdrowotna", rozpocz�ciem w resorcie edukacji kszta�cenia podyplomowego edukator�w ds. edukacji prozdrowotnej i promocji zdrowia oraz uruchamianiem w wielu szko�ach wy�szych studi�w podyplomowych w tym zakresie. W trakcie pracy okaza�o si�, �e istnieje potrzeba w��czenia r�wnie� publikacji dotycz�cych promocji zdrowia, kt�rej edukacja zdrowotna jest nieod��czn�, komplementar- n� cz�ci�. W celu opracowania bibliografii dokonano przegl�du ponad 100 czasopism (naukowych i fachowych) z r�nych dyscyplin, ksi��ek i innych wydawnictw zwartych, w tym materia��w z konferencji naukowych opublikowanych w latach 1990-2000. Korzystano tak�e z wykaz�w pi�miennictwa zamieszczanych przez autor�w publikacji oraz zestawienia publikacji nades�anych z kilku o�rodk�w1. Przy w��czaniu pozycji do bibliografii nie dokonywano oceny jej jako�ci. Ze wzgl�du na bardzo szeroki zakres tematyczny wsp�czesnej edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia zaistnia�y du�e trudno�ci w zakwalifikowaniu wielu publikacji do umieszczenia w niniejszej bibliografii. Wiele publikacji, mi- mo, �e nie sugeruje tego tytu�, zawiera fragmenty, wnioski i rekomendacje od- nosz�ce si� bezpo�rednio lub po�rednio do edukacji zdrowotnej. Podj�to zatem decyzj� o rozszerzeniu zakresu wykazu publikacji i w��czenia do bibliografii po- 1 Wykaz w�asnych publikacji przekazali: mgr E. Charo�ska - Akademia Medyczna w Poznaniu, prof. M. Demel, dr. D. Godlewska - Instytut Wychowania Fizycznego w Gorzowie Wlkp, dr E. Huk-Wieliczuk - Insty- tut Wychowania Fizycznego i Sportu, Bia�a Podlaska, prof. Z. Jaworski, prof. M. Kapica z zespo�em - Uniwer- sytet Opolski, dr L. Kulmatycki - AWF we Wroc�awiu, dr T. Lisicki - AWF w Gda�sku, dr Z. S�o�ska - Insty- tut Kardiologii, dr J. Wojciechowska - Uniwersytet Gda�ski, dr W. Wrona-Wolny - AWF w Krakowie. Ser- decznie za t� pomoc dzi�kujemy. zycji, kt�re uznano za przydatne dla os�b planuj�cych, programuj�cych i reali- zuj�cych badania naukowe, programy edukacyjne, promocji zdrowia, kszta�cenie nauczycieli i przedstawicieli innych grup zawodowych. Wybrane publikacje podzielono na sze�� grup, oznaczonych cyframi rzymskim. W ramach tych grup wyodr�bniono cz�ci tematyczne, oznaczone cyframi arabskimi. Podzia� ten mo- �e by� dyskusyjny, niekt�re publikacje mieszcz� si� w r�nych cz�ciach tema- tycznych. Bibliografia umo�liwia dokonanie oceny rodzimego dorobku w zakresie edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w ostatniej dekadzie XX wieku. Mo�e to by� jedynie ocena �ilo�ciowa" - pokazuj�ca zakres tematyczny publikacji, pro- porcje r�nych zagadnie�, osoby wiod�ce w r�nych obszarach itd. Zdajemy sobie spraw� z niedoskona�o�ci prezentowanego materia�u. Za- pewne cz�� publikacji nie znalaz�a si� w wykazie, z r�nych przyczyn m.in. nie- kompletne zbiory czasopism, niedost�pno�� wydawnictw publikowanych w r�- nych o�rodkach w kraju itd. Mimo stara� nie ustrzegli�my si� zapewne b��d�w technicznych w zapisie bibliografii. Za ewentualne uchybienia przepraszamy wszystkich autor�w publikacji i osoby z niej korzystaj�ce. Mamy jednak nadzie- j�, �e mimo wszystko bibliografia b�dzie przydatna w codziennej pracy os�b zaj- muj�cych si� teori� i praktyk� edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w Polsce, a uzyskane do�wiadczenia pomog� autorom w przygotowaniu w przysz�o�ci lep- szego opracowania. Barbara Woynarowska Zaproszenie do wsp�pracy Zamierzamy zbiera� i corocznie publikowa� bibliografi� edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w Polsce. Mamy trudno�ci w dotarciu do prac publikowa- nych w materia�ach pokonferencyjnych, w wydawnictwach uczelni, instytut�w naukowych, w wydawnictwach lokalnych do prac doktorskich i habilitacyjnych itd. Prosimy o przysy�anie pe�nej informacji o w�asnych publikacjach, wed�ug schematu stosowanego w niniejszym wydawnictwie. Prosimy tak�e zaznaczy� cyfr� rzymsk� i arabsk� dzia�, w kt�rym nale�y dan� pozycj� umie�ci�. Na in- formacje bibliograficzne prac opublikowanych w danym roku czekamy do ko�ca kwietnia nast�pnego roku (tzn. za 2001 r. do 30 kwietnia 2002 r.). Ad- res: Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania Wydzia� Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego ul. Mokotowska 16/20, 00-561 Warszawa lub e-mail: barwoy(5>pedagog.uw.edu.pl B�dziemy te� wdzi�czni za wszelkie uwagi i propozycje. I. POJ�CIA KLUCZOWE W EDUKACJI ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA I. Zdrowie, czynniki je warunkuj�ce, polityka zdrowotna - wy- brane publikacje \.Antonovsky A.: Rozwik�anie tajemnicy zdrowia. Jak radzi� sobie ze stresem i nie za- chorowa�. Fundacja IPN, Warszawa 1995. 2. Antonovsky A.: Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia. [W]: Heszen-Nie- jodek I., S�k H. (red.): Psychologia zdrowia. Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa 1997, s. 206-231. 3. Barlak M.: Miejsce zdrowia w hierarchii warto�ci osoby. Post. Rehab. 1996, 10, 1, 5-12. 4. Beskid L. (red.): Zmiany w �yciu Polak�w w gospodarce rynkowej. Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2000. 5. Bishop G. D.: Psychologia zdrowia. Wydaw. Astrum, Wroc�aw 2000. 6. Bogusz R.: Zdrowie w systemie warto�ci uczni�w wiejskich szk�l podstawowych. Li- der. Nowa Wie�. Wyd. spec. 1995, 49 - 50. 7. Bogusz R.: Zdrowie w systemie warto�ci mieszka�c�w wsi (na przyk�adzie gminy W�- wolnica). [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000, s. 407 - 413. 8. Borowska X: Warto�� zdrowia w sytuacjach r�nych ogranicze� ludzkiej egzystencji w aspekcie denotacyjnym i konotacyjnym. Znaczenie standard�w edukacyjnych. [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�- skiej Wy�szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000, s. 229 - 241. 9. Cichy D.: Ekologia i zdrowie. Probl. Hig. 1998, 49, 116 - 120. 10. Czapka E., Sikora E.: Odpowiedzialno�� za zdrowie w opiniach student�w. [W]: Kro- pi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000, s. 327 - 334. II. Czupryna A., Po�dzioch, S. Ry�, A., W�odarczyk W.C.: Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia T. 1. Uniw. Wydaw. Med. �Vesalius", Krak�w 2000. 12. DemelM.: W poszukiwaniu istoty zdrowia. [W]: Krawczyk Z., Kosiewicz J. (red.): Fi- lozofia kultury fizycznej. Koncepcja i problemy. AWF, Warszawa 1990, s. 169 - 191. 13. DemelM.: Orientacja aksjologiczna w dziedzinach dotycz�cych somatyki cz�owieka. [W]: Krawczyk Z., Kosiewicz J. (red.): Filozofia kultury fizycznej. Koncepcja i pro- blemy. AWF, Warszawa 1990, s. 264 - 277. 14. Demel M.: Zdrowie - kultura - wychowanie; wst�pne rozeznanie relacji. Wych�w. Fiz. Zdr. 1992, 39,4, 112-114. 15. Doli�ska-Zygmunt G: Elementy psychologii zdrowia. Wydaw. Uniw. Wroc�awskiego, Wroc�aw 1996. 16. Doma�ski H., Ostrowska A., Rychard A. (red.): Jak �yj� Polacy? Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2000. 17. Doroszewski /.: Analiza znaczenia wybranych poj�� zwi�zanych ze zdrowiem. Int. J. Occup. Med. 1997, 10, 2, 141 - 146. 18. Dziubi�ski Z.: Ko�ci� Katolicki wobec zdrowia. Lider 1996, 4, 8 - 10. 19. Dziubi�ski Z.; Teologia zdrowia. Wych�w. Fiz. Zdr. 1996, 43, 4, 132 - 134. 20. Dziubi�ski Z.: Wiara religijna a zdrowie. Cz�owiek i Przyroda 1997, 7, 157 - 164. 21. Gacek M.: Pozycja zdrowia w systemie warto�ci m�odzie�y akademickiej w Krakowie. [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Wy- �szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000 s. 291 - 295. 22. Getzen X E.: Ekonomika zdrowia. PWN, Warszawa 2000. 23. Gruszczy�ska E., Worsztynowicz A.: Koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji Aarona Antonovsky'ego. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1999, 6, 17, 93 - 105. 24. Gogacz M.: Chrze�cija�ska koncepcja �ycia a zdrowie duszy i cia�a. [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000, s. 27 - 46. 25. Heszen-Niejodek I., Broome A. K.: Rozw�j zastosowa� psychologii do obszaru zdro- wia i choroby. Przegl. Psychol. 1991, 34,1, 57 - 78. 26. Heszen-Niejodek L, S�kH. (red.): Psychologia zdrowia. PWN, Warszawa 1997. 27'. Jelonkiewicz L: Model Antonovsky'ego - odniesienia do wybranych koncepcji psy- chologicznych. Nowiny Psychol. 1994, 3, 55 - 66. 28. Juczy�ski Z.: Psychospo�eczne uwarunkowania zdrowia oraz zachowa� pro- i anty- zdrowotnych. [W]: �azowski J., Do�i�ska-Zygmunt G. (red.): Ku lepszemu funkcjo- nowaniu w zdrowiu i chorobie. Wydaw. AWF, Wroc�aw 1998, s. 385 - 389. 29. Kapica M.: Zdrowie jako kategoria pedagogiczna. [W]: Jasi�ski Z. (red.): Kszta�ce- nie i doskonalenie nauczycieli pracuj�cych w Europie �rodkowej. Wydaw. Uniw. Opolskiego, Opole 1998, s. 173 - 186. 30. Kapica M.: Zdrowie jako problem pracy socjalnej. [W]: Br�giel J., Mudrecka I. (red.): Problemy kszta�cenia i doskonalenia zawodowego pracownik�w socjalnych. Wydaw. Uniw., Opolskiego i Wojew. Zespo�u Pomocy Spo�ecznej w Opolu, Opole 1998, s. 183 - 190. 31. Kawczy�ska-Butrym Z. (red.): Wsparcie spo�eczne w zdrowiu i chorobie. Centrum Med. Doskonalenia Nauczycieli �rednich Szk� Med., Warszawa 1994. 32. Kawczy�ska-Butrym Z.: Poj�cia: zdrowie - choroba w pogl�dach mieszka�c�w wsi. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1997, 4, 10 - 11, 56 - 74. 8 33. Kirschner H.: Zarys medycyny �rodowiskowej. Akademia Med., Warszawa 1996. 34. Kobierzycki T.: Cz�owiek: dusza i zdrowie. Heksis 1996, 4, 66 - 72. 35. Kopczy�skiJ.: Koncepcja zdrowia w �wietle definicji i empirii. [W]: Kopczy�ski J., Si- ci�ski A. (red.): Cz�owiek - �rodowisko - zdrowie. Zak�ad Narodowy im. Ossoli�- skich Wydaw. PAN, Wroc�aw 1990, s. 147 - 154. 36. Korczak C. W.: Czynniki ekologiczno-higieniczne i zdrowie. Probl. Hig. 1996, 52, 25 -26. 37'. Korporowicz V: Zdrowie w naukach spo�eczno - ekonomicznych. [W]: Melosik Z. (red.): Cia�o i zdrowie w spo�ecze�stwie konsumpcji. Wydaw. Edytor, Toru� - Po- zna� 1999, s. 24 - 34. 38. Koz�owski S.: Samoodpowiedzialno�� za zdrowie. Cz�owiek i Przyroda 1997, 7, 147 -151. 39. Kropi�ska L: Orientacje warto�ciuj�ce a ich zwi�zek z orientacjami zdrowotnymi - szkic wybranych zagadnie� teoretycznych. Auxilium Sociale. Wsparcie Spo�eczne 1998, 3 - 4, 32 - 47. 40. Kropi�ska I. (red.): Zdrowie w ludzkiej egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy- �szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000. 41. Kropi�skiA.: Obraz cz�owieka chorego i zdrowego w opiniach student�w. [W]: Kro- pi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist., Elbl�g 2000, s. 415 - 422. 42. Kubiak-Pokrzywniak D.: Ekologia i zdrowie - wybrane konteksty teoretyczne. [W]: Melosik Z. (red.): Cia�o i zdrowie w spo�ecze�stwie konsumpcji. Wydaw. Edytor, To- ru� - Pozna� 1999, s. 62 - 70. 43. Kulik T.B.: Znaczenie system�w spo�ecznego wsparcia w zdrowiu i chorobie. Med. Og�lna 1996, 31, 2, 145 - 148. 44. Kulik T. B.: Holizm w medycynie i jego wp�yw na tworzenie paradygmat�w zdrowia. Sztuka Leczenia 1998, 4, 4, 85 - 90. 45. Kulik T. B., Wro�ska I. (red.): Zdrowie w medycynie i naukach spo�ecznych. Oficyna Wydaw. Fundacji Uniw. w Stalowej Woli, Stalowa Wola 2000. 46. Kulik. T. B.: Koncepcja zdrowia w medycynie. [W]: Kulik T. B., Wro�ska I. (red.): Zdrowie w medycynie i naukach spo�ecznych. Oficyna Wydaw. Fundacji Uniw. w Stalowej Woli, Stalowa Wola 2000, s. 15 - 38. 47. Kulik T. B.: Wsp�czesna koncepcja zdrowia. Medycyna 2000, 1995, 6, 53 - 54, 43 - 44. 48. Kulmatycki L.: Zdrowie jako warto��. Promotor Zdrowia 2000, 1,3-9. 49. Latalski M. (red.): Zdrowie publiczne. Wydaw. AM w Lublinie, Lublin 1999. 50. LeowskiJ.: Polityka zdrowotna - aktualne aspekty mi�dzynarodowe. [W]: Karski J.B. (red.): Promocja zdrowia. Wydaw. Ignis, Warszawa 1999, s. 43 - 54. 51. Lew-Starowicz Z.: Kryteria zdrowia w r�nych kulturach. Wych�w. Fiz. Zdr. 1992, 39, 1, 20 - 24. 52. Libiszowska-��tkowska M.: Zdrowie w religijnym systemie warto�ci i prozdrowotnej aktywno�ci Ko�cio�a Katolickiego. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1997, 4, 12 - 13, 38 - 53. 53. �ukasikA.: Kreacja zmiany a zdrowie. Nowiny Psychol. 1990, 5-6, 121 - 124. 54. Maciejko E: Poj�cia i koncepcje r�wno�ci w zdrowiu. Antidotum 1992, 12, 26 - 27. 55. Majewicz E: Orientacja patogenetyczna i sa�utogenetyczna w psychologii zdrowia - implikacje dla wychowania. [W]: Kos�tka H., Wyczesany J. (red.): Edukacja zdro- wotna dzieci i m�odzie�y. Materia�y z Og�lnopol. Konf. Nauk. Promocja zdrowia w edukacji (Rabka 15 - 16. XI. 1998). Wydaw. Nauk. AP, Krak�w 1999, s. 61 - 72. 56. Mazanek-Mo�cicka M.: Wska�niki zdrowia rozrodczego kobiet wed�ug �wiatowej Organizacji Zdrowia. Ginek. Prakt. 1998, 4, 18 - 21. 57. Mellibruda L.: Zdrowie, dobrostan a rozw�j. Remedium 1997, 4, 10 - 12. 58. Mellibruda L.: Zdrowie a potrzeba zabawy. Remedium 1998, 6, 15 - 18. 59. Mellibruda L,: Autonomia i zdrowie. Remedium 2000, 5, 9 - 10. 60. Mellibruda L.: Osobiste �r�d�a zdrowia. Remedium 2000, 7-8, 2-4. 61. Mellibruda L.: Wybaczanie a zdrowie. Remedium 2000, 11, 8-9. 62. Melosik Z. (red.): Cia�o i zdrowie w spo�ecze�stwie konsumpcji. Wydaw. Edytor, To- ru� - Pozna� 1999. 63. Melosik Z.: Dyskursy zdrowia w spo�ecze�stwie wsp�czesnym: konteksty teoretycz- ne. [W]: Melosik Z. (red.): Cia�o i zdrowie w spo�ecze�stwie konsumpcji. Wydaw. Edytor, Toru� - Pozna� 1999, s. 7 - 23. 64. Mroczkowski I.: Osoba i cielesno��. Moralne aspekty teologii cia�a. P�ockie Wydaw. Diecezjalne, P�ock 1994. 65. Mroziak B.: A. Antonovsky'ego koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji (SOC). Nowiny Psychol. 1994,1,6- 16. 66. Muzyka W: Miejsce zdrowia w hierarchii warto�ci m�odzie�y. [W]: Czaplicki Z., Mu- zyka W. (red.): Nauki o wychowaniu a promocja zdrowia. Pracownia Bada� Spo�ecz- nych, Olsztyn 1997, s. 92 - 97. 67. Narodowy Program Zdrowia 1996 - 2005. Ministerstwo Zdrowia i Op. Spo�., War- szawa 1996. 68. Opoczy�ska M.: Uwagi o trudno�ciach psychologicznych badania zwi�zku pomi�dz) zdrowiem psychicznym a indywidualnym �wiatem warto�ci cz�owieka. Przegl. Psy- chol. 1994, 34, 1 - 2,127 - 138. 69. Ossowski R.: Psychologia a zdrowie. [W]: Kulik T. B., Wro�ska I. (red.): Zdrowie w medycynie i naukach spo�ecznych. Oficyna Wydaw. Fundacji Uniw. w Stalowe Woli, Stalowa Wola 2000, s. 193 - 214. 10 70. Ostrowska K.: Zdrowie, wychowanie, osobowo��. Centrum Metodyczne Pomocy Psy- chologiczno-Pedagogicznej MEN, Warszawa 1998. 71. Paw�ucki A.: Wychowanie wobec warto�ci zdrowia pozytywnego. Kultura i Edukacja 1999, 4, 55 - 69. 72. Pi�tkowski W.: Zdrowie w socjologii. [W]: Kulik. T. B., Wro�ska I. (red.): Zdrowie w medycynie i naukach spo�ecznych. Oficyna Wydaw. Fundacji Uniw. w Stalowej Woli, Stalowa Wola 2000, s. 127 - 159. 73. Przewo�niak L.: Spo�eczne i ekonomiczne uwarunkowania zdrowia. [W]: Czupryna A., Po�dzioch S., Ry� A., W�odarczyk W.C. (red.): Zdrowie publiczne. Wybrane za- gadnienia. T. 1. Uniw. Wydaw. Med. Vesalius, Krak�w 2000, s. 71 - 98. 74. Puchalski K.: Kryteria zdrowia w �wiadomo�ci potocznej. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1994, 1, 1 - 2, 53 - 69. 75. Puchalski K.: Zdrowie w �wiadomo�ci spo�ecznej. Instytut Medycyny Pracy, ��d� 1997. 76. S�k H., �ciga�a I., Beisert M., Bleja A.: Subiektywne koncepcje zdrowia. Wybrane uwarunkowania. Przegl. Psychol. 1992, 35, 3, 351 - 364. 77. S�k H.: Zdrowie behawioralne. [W]: Strelau J. (red.): Psychologia. Podr�cznik aka- demicki. Tom III. Gda�skie Wydaw. Psychol., Gda�sk 2000, s. 533- 553. 78. She�dan C. L., Radmacher S. A.: Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedyczne- go modelu. Instytut Psychologii Zdrowia Poi. Tow. Psychol., Warszawa 1998. 78. Smykowski B.: Zdrowie - przedmiot promocji i edukacji. Edukacja i Dialog 1998, 5, 42 - 44. 79. Sokall A.: Zdrowie �rodowiskowe. Piel�gniarstwo 2000. 1993, 6, 8 - 12. 80. Sokolowska M.: O definicjach zdrowia i zdrowego cz�owieka. [W]: Kopczy�ski J., Si- ci�ski A. (red.): Cz�owiek - �rodowisko - zdrowie. Zak�ad Narodowy im. Ossoli�- skich Wydaw. PAN, Wroc�aw 1990, s. 155 - 162. 81. Stan zdrowia ludno�ci Polski w 1996 r. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 1997 (w tym informacje o zachowaniach zdrowotnych). 82. SyrekE.: Spo�eczne aspekty nier�wno�ci w stanie zdrowia. Auxilium Sociale. Wspar- cie Spo�eczne 1998, 1,1 - XVI (wk�adka). 83. SyrekE.: Zdrowie w aspekcie pedagogiki spo�ecznej. Wydaw. Uniw. �l�skiego, Kato- wice 2000. 84. Szewczyk T.: Poj�cie zdrowia w kontek�cie koncepcji promocji zdrowia. Kwart. Ortop. 1997, 1, 37 - 41 (patrz tak�e Edukacja i Dialog 1997, 2, 10 - 15). 85. �wiatowa Organizacja Zdrowia Biuro Regionalne dla Europy: Cele zdrowotne w programie Zdrowie dla Wszystkich. Polityka zdrowotna w Europie. Streszczenie poprawionej wersji z wrze�nia 1991 r. Centrum Metod. Doskonalenia Nauczycieli �redniego Szkoln. Med., Warszawa 1993. 11 86. TischnerJ.: Zdrowie m�odzie�y w aspekcie duchowym. [W]: Jopkiewicz A., Schejbal J. (red.): Zdrowie m�odzie�y w aspekcie fizycznym, psychicznym, spo�ecznym i du- chowym. Kieleckie Tow. Nauk, Kielce 1998, s. 127 - 130. 87. Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby. Wydaw. Nauk. UJ, Krak�w 1998. 88. Vigarello G: Historia zdrowia i choroby: od �redniowiecza do wsp�czesno�ci. Oficy- na Wydaw. Volumen, Warszawa 1997. 89. W�odarczyk C: Polityka zdrowotna w spo�ecze�stwie demokratycznym. Uniw. Wy- daw. Vesalius, ��d�, Krak�w, Warszawa 1996. 90. W�odarczyk C: Polityka zdrowotna: aktualne aspekty krajowe. [W]: Karski J.B. (red.) Promocja zdrowia. Wydaw. Ignis, Warszawa 1999, s. 54 - 71. 91. Woynarowska B.: Narodowy Program Zdrowia - ewolucja, mo�liwo�ci realiza- cji. [W]: Karski J.B. (red.): Promocja zdrowia. Wydaw. Ignis, Warszawa 1999, s. 88 - 93. 92. Woynarowska B.: Narodowy Program Zdrowia w Polsce 1987 - 2000. Geneza, histo- ria, ewolucja koncepcji i mo�liwo�ci realizacji. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 2000, 7, 19, 34 - 45. 93. Wro�ska /., Mr�z-Duda M.: Pedagogika a zdrowie. [W]: Kulik T. B, Wro�ska I. (red.): Zdrowie w medycynie i naukach spo�ecznych. Oficyna Wydaw. Fundacji Uniw. w Stalowej Woli, Stalowa Wola 2000, s. 173 - 192. 94. Zalewska A.: Reaktywno�� i system warto�ciowania jako uwarunkowania zdrowia. Przegl. Psychol. 1997, 40, 1-2, 213 - 230. 95. Zdrowie 21. Zdrowie dla wszystkich w XXI w. Zdr. Publ. 1999, 109, supl. 1, 9 - 32. 96. �ukowska Z.: Zdrowie cz�owieka rozpatrywane w kategoriach wyboru moralnego i odpowiedzialno�ci. [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist, Elbl�g 2000, s. 63 - 77. 2. Wiedza, zainteresowania, przekonania i postawy wobec zdrowia l.Adamiec M., Gorczyca E, Leksowski W: Spostrzeganie zagro�e� w �yciu codziennym przez student�w: tre�� i psychologiczne aspekty opisu zagro�e�. Auxilium Sociale Wsparcie Spo�eczne 1999, 1-2, 102 - 112 (dotyczy tak�e postrzegania zagro�e� zdrowia). 2. Albi�ska E.: Zdrowie w ocenie uczni�w szk� �rednich. Cz�owiek i Przyroda 1997, 7, 201 - 212. 3. Bielecki W: Postawy zdrowotne w opiniach pacjent�w podstawowej opieki zdrowot- nej w �odzi. Prewencja chor�b niezaka�nych. Materia�y II Seminarium CINDI. ��d� - Spa�a 6 - 7. X. 1994. Wydaw. Fundacja �Wszystko dla zdrowia", ��d� 1994, s. 67 - 72 (patrz tak�e Zdr. Publ. 1994, 105, 8, 269 - 275). 12 4. Buchta K., Szwajkowska A.: Kultura zdrowotna i efekty studiowania m�odzie�y wiej- skiej. [W]: Zag�rski J., Cie�li�ski R., Sk�ad M., Pop�awska H. (red.): Uwarunkowa- nia rozwoju fizycznego dzieci i m�odzie�y wiejskiej. Rocz. Nauk. Inst. Wych�w. Fiz. Sportu, Bia�a Podlaska 1999, 6, supl. 1, 321 - 328. 5. Czechowski M.: Wiedza prakseologiczno - weryfikacyjna rodzic�w o wychowaniu promuj�cym zdrowie a ich kreatywne funkcje w kszta�towaniu postaw prozdrowot- nych dzieci. [W]: Gnitecki J., Pa�ka S. (red.): Perspektywy i kierunki rozwoju peda- gogiki. Krak�w - Pozna� 1999, s. 287-293. 6. Dziubi�ski Z.: Kultura zdrowotna kleryk�w wy�szych seminari�w duchownych Ko- �cio�a Katolickiego w Polsce. Zesz. Nauk. AWF Krak�w, 1998, 74, Cz. I, 59 - 63. 7. Fedyn B., Paj�k /.: �wiadomo�� zdrowotna a zagro�enia zdrowia i �ycia w kontek�cie powodzi. [W]: Szec�wka A. (red.): Spo�eczno�� lokalna w sytuacjach kl�sk �ywio�o- wych. Wydaw. Alta - 2, Wroc�aw 2000, s. 67 - 73. 8. FijewskiA.: Opinie i postawy student�w medycyny wobec kultury fizycznej i zdrowot- nej. Kult. Fiz. 1998, 9 - 10, 6 - 12. 9. Godlewska D.: Uwarunkowania �wiadomo�ci zdrowotnej w�r�d dzieci i m�odzie�y. [W]: Dobrzy�ski B., Dziak A., Nazar K., Lewicki R. (red.): Prozdrowotne wychowa- nie fizyczne i sport dzieci i m�odzie�y. II Interdyscyplinarna Krajowa Konf. 18 - 21. X. 1995, Warszawa - Spa�a. Senat RP., Poi. Tow. Med. Sport., WAM, Warszawa 1996, s. 203 - 204. 10. Godlewska D.: Poziom wiedzy uczni�w o zdrowiu i jego zwi�zki z wychowaniem zdro- wotnym w szkole (analiza determinant spo�eczno-pedagogicznych). Praca doktorska. Instytut Wychowania Fizycznego, Gorz�w Wlkp. 1996. 11. Godlewska D.: Wiedza uczni�w o wybranych zachowaniach zdrowotnych. [W]: Ku- nicki B.J., Szyszka K. (red.): Kultura fizyczna w promocji i doskonaleniu zdrowia. Materia�y z Konf. Gorz�w-Rogi 28-30. IV. 1996. Wydaw. Perfect Company, Gorz�w Wlkp. 1996, s. 125 - 130. 12. Gracz 1: Kszta�towanie postaw prozdrowotnych. Kult. Fiz. 1992, 46, 3 - 4, 29 - 31. 13. Koci�ska-Jarmu�ewska R.: Poziom wiadomo�ci z zakresu wychowania zdrowotnego m�odzie�y szk� �rednich. [W]: Mieczkowski T. (red.): Ruch jak lekarstwo. Za ma�o nie skutkuje za du�o szkodzi. II Konf. Nauk. 1 - 3. V. 1998. Uniw. Szczeci�ski, Szcze- cin 1999, s. 65 - 70. 14. Kowalska J.E.: Postawy prozdrowotne uczennic i nauczycieli w dw�ch mikrosyste- mach edukacyjnych r�nych �rodowisk. Lider 1999, 9, 20 - 22. 15. Kowalska J., Czechowski M.: Zdrowie w �wiadomo�ci uczni�w wybranych szk� pod- stawowych a wykszta�cenie ich rodzic�w. [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owie- ka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist. Elbl�g 2000, s. 389 - 397. 16. Kropi�ska I.: Przekonania zdrowotne. W poszukiwaniu perspektywy pedagogicznej. WSP, Bydgoszcz 2000. 13 17. Ksykiewicz-Dorota A.: Pomiar zasobu wiedzy pacjent�w hospitalizowanych jal determinant zachowa� zdrowotnych. [W]: Mierniki zachowa� zdrowotnych. M teria�y Konf. Nauk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 200 s. 195 - 201. 18. Lachowski S.: Postawy m�odzie�y wiejskiej wobec zdrowia. [W]: Lachowski (red.): Promocja zdrowia w ponadpodstawowych szko�ach rolniczych. Materia Konf. Nauk. Szkol. Lublin 21 - 23. XI. 1995. Instytut Medycyny Wsi, Lublin 199 s. 41-54. 19. Lisicki T., Wilk B.: Wst�pne wyniki bada� nad postawami prozdrowotnymi uczni� klasy VIII szk� podstawowych Tr�jmiasta i wsi wojew�dztwa gda�skiego. Roc Nauk. AWF Gda�sk 1995, 4, 5 - 12. 20. Lisicki T., Wilk B.: Problemy zdrowia i wychowania zdrowotnego w �wiadomo� uczni�w szk� podstawowych wojew�dztwa gda�skiego. Raport z bada�. Wyda' Uczeln. AWF, Gda�sk 1998. 21. Marcinkowski J.T.: Wst�pne badania nad wiedz� spo�eczn� o lekach. Farmacja Pc 1991,47, 11,695-698. 22. Misiuna M., Szcze�niewska D.: �wiadomo�� zdrowotna mieszka�c�w Warszawy. Zd Publ. 1999, 109, 10, 349 - 356. 23. Podstawski R.: Zainteresowanie student�w problematyk� zdrowia, wypoczynl i sprawno�ci fizycznej. Lider 1998, 11, 12 - 16. 24. Robacha J.: Postawy prozdrowotne i sportowe uczni�w i nauczycieli wybranych szk �rednich �odzi. Praca doktorska. Uniw. ��dzki 2000. 25. Ru�y��o E.: Znaczenie �wiadomo�ci zdrowia. Nowiny Lek. 1995, 64, 5, 72 - 82. 26. Sikorska M.H.J., Mielnik-Btaszczak M.: Poziom �wiadomo�ci prozdrowotnej m�odzi �y pierwszych klas licealnych z Lublina. Mag. Stomat. 1999, 3, 38 - 42. 27. Stawek M., �akowska Z.: Postawy wobec zdrowia i kultury fizycznej student�w ki runku pedagogicznego Uniwersytetu ��dzkiego. Rocz. Nauk. AWF Warszawa, 199 38, 109 -129. 28. St�pie� E., Fraczek A.: Przekonania dorastaj�cych o czynnikach i zachowaniach szki dliwych dla zdrowia. Alkoh. Narkom. 1991, 8, 83 - 94. 29. �liwa A.: �rodowiskowe uwarunkowania postaw pro i antyzdrowotnych w populac m�odzie�y akademickiej. [W]: Czaplicki Z., Muzyka W. (red.): Styl �ycia a zdrowi Poi. Tow. Psychol. Oddz. w Olsztynie, Olsztyn 1995, s. 98 - 108. 30. �liwa A.: Kszta�towanie postaw prozdrowotnych w�r�d student�w Akademii Wychi wania Fizycznego w Krakowie. Zesz. Nauk. AWF w Krakowie, 1998,74, Cz. I, 81 - 8 31. Weiss O.: �wiadomo�� na temat w�asnego cia�a i zdrowia w nowoczesnym spo�eczei stwie. Lider 1996, 6, 5 - 7. 32. Wilk B., Lisicki X: Z bada� nad postawami prozdrowotnymi uczni�w szk� Tr�jmi; sta. Wych�w. Fiz. Zdr. 1995, 42, 5, 176 - 180. 14 33. Wilk. B, Lisicki T.: Problematyka zdrowia i edukacji prozdrowotnej w pogl�dach uczni�w wiejskich szk�l podstawowych w woj. gda�skim. Lider, Nowa Wie�. Wyd. spec. 1995, 68 - 70. 34. Wilk B., Lisicki T.: Zagadnienia profilaktyki i higieny w pogl�dach uczni�w szk�l podstawowych w wojew�dztwie gda�skim. Probl. Med. Spo�. 1997, 30, 270 - 273. 35. Wiza A.: Kompetencje zdrowotne ucznia szko�y podstawowej. Cz�owiek i Przyroda 1997, 7, 185 - 188. 36. Zaborowski Z.: Zbie�no�� postaw, warto�ci i cech z zachowaniami. Edukacja 1990,1, 32 - 43. 37. Zawadzka B.: Zakres, poziom i �r�d�a wiedzy uczni�w szk� podstawowych o zdro- wiu i higienie na przyk�adzie woj. radomskiego. Kult. Fiz. 1991, 7-8, 15 - 20. 38. Zawadzka B., Szczepanik J.: Zmiany w poziomie i zakresie wiedzy prozdrowotnej uczni�w. Wych�w. Fiz. Zdr. 1996, 43, 3, 93 - 99. 39. �akowska Z.: Poznanie postaw prozdrowotnych uczni�w, nauczycieli i rodzic�w wa- runkiem skutecznej promocji zdrowia w szkole i w rodzinie. [W]: Czaplicki Z., Mu- zyka W. (red.): Styl �ycia z zdrowie. Poi. Tow. Psychol. Oddz. w Olsztynie, Olsztyn 1995, s. 47 - 55. 40. �akowska Z.: Potrzeba edukacji spo�ecze�stwa w zakresie kszta�towania postaw pro- zdrowotnych i sportowych. [W]: Charzewski J., Soza�ski H., Wa�ny Z. (red.): System upowszechniania sportu, AWF, Warszawa 1998, s. 55 - 60. 41. �akowska Z., Stawek M.: Postawy wobec zdrowia i kultury fizycznej student�w kie- runk�w pedagogicznych w �wietle ich przysz�ego zawodu. [W]: Kos�tka H., Wycze- sany J. (red.): Edukacja zdrowotna dzieci i m�odzie�y. Materia�y z Og�lnopol Konf. Nauk. Promocja zdrowia w edukacji, Rabka 15-16. XI. 1998, Wydaw. Nauk. AP, Kra- k�w 1999, s. 47 - 60. 42. �akowska Z.: Skala postaw jako miernik zachowa� zdrowotnych. [W]: Mierniki za- chowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9-10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 93 - 97. 3. Styl �ycia i zachowania zdrowotne 1. BartoszekA.: Analiza zachowa� zdrowotnych jako efekt dokumentowania przez pie- l�gniark� rodzinn� sytuacji spo�eczno - ekonomicznej wybranych rodzin. [W]: Pola- cy na progu XXI wieku. Mi�dzynarodowa Konf. Nauk. 7-8. XII. 2000. Centrum Sy- stem�w Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2000, s. 53 - 57. 2. Blaszczyszyn M.: Styl �ycia. Mag. Med. 1991, 2, 10, 32. 3. BejnarowiczJ.: Zmiana stylu �ycia i zdrowia ludno�ci Polski. Wybrane problemy. [W]: Czaplicki Z., Muzyka W. (red.): Styl �ycia a zdrowie. Poi. Tow. Psychol. Oddz. w Olsztynie, Olsztyn 1995, s. 19 - 40. 4. Cendrowski Z.: Dekalog zdrowego stylu �ycia. Agencja Promo-Lider, Warszawa 1993 (patrz tak�e Lider 1993, 2, 9 - 12; [W]: Lachowski S. (red.): Promocja zdrowia w po- 15 nadpodstawowych szko�ach rolniczych. Materia�y Konf. Nauk. Szkol. Lublin 21 - 23. XI. 1994. Instytut Medycyny Wsi, Lublin 1995, s. 201 - 212. 5. Chromi�ski Z.: Podstawowy miernik zachowa� zdrowotnych dzieci i m�odzie�y. [W]: Mierniki zachowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 15 - 31. 6. Chromi�ski Z., Chromi�ski K., Durlak U.: Biologiczne warunkowanie aktywno�ci fi- zycznej jako miernik zachowa� zdrowotnych uczni�w. [W]: Mierniki zachowa� zdro- wotnych. Materia�y Konf. Nauk., Warszawa 9 - 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warsza- wa 2000, s. 48 - 54. 7. Dobrzycka A.: Umiej�tno�� oceny zachowa� i potrzeb zdrowotnych spo�eczno�ci lo- kalnej w aspekcie zada� i wiedzy piel�gniarek �rodowiskowo - rodzinnych. [W]: Po- lacy u progu XXI wieku. Mi�dzynarodowa Konf. Nauk. 7-8. XII. 2000. Centrum Sy- stem�w Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2000, s. 83 - 86. 8. Doli�ska-Zygmunt G: Podmiotowe uwarunkowanie zachowa� promuj�cych zdro- wie. Wydaw. Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 2000. 9. Dolega Z., Wojszczyk M.: �wiadomo�� ekologiczna m�odzie�y i jej zachowania pro- zdrowotne. Cz�owiek i Przyroda 1997, 7, 189 - 200. 10. Drabik /., Drabik R, Resiak M.: Zachowania zdrowotne student�w wychowania fi- zycznego w Gda�sku. [W]: Mierniki zachowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999, Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 75 - 81. 11. Dziuba B., Piotrowska A., Filipczyk A.: Wybrane zachowania zdrowotne, ocena w�a- snego zdrowia w opinii m�odzie�y szkolnej. Zdr. Publ. 1998, 108, 12, 473 - 475. 12. Dziuda M.R., Zimna-Walendzik E.: Zachowania antyzdrowotne m�odzie�y ��dzkich szk� �rednich. Alkoh. Narkom. 1996, 4, 459 - 470. 13. Dziuda M.R., Zimna-Walendzik E.: �wiadomo�� zdrowotna i zachowania prozdro- wotne m�odzie�y. Cz�� II. Wych�w. Fiz. Zdr. 1998, 45, 2, 68 - 70. 14. Fatyga B., Sieros�awski /.: Uczniowie i nauczyciele o stylach �ycia m�odzie�y i narko tykach. Raport z bada� jako�ciowych. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1999. 15. Fraczek A., St�pie� E.: Zachowania zwi�zane ze zdrowiem w�r�d dorastaj�cyc� a promocja zdrowia. [W]: Ratajczak Z., Heszen-Niejodek I. (red.): Promocja zdro wia. Psychologiczne podstawy wdro�e�. Wydaw. Uniw. �l�skiego, Katowice 1997, s 70 - 77. 16. Gniazdowski A. (red.): Zachowania zdrowotne. Zagadnienia teoretyczne, pr�ba cha rakterystyki zachowa� zdrowotnych spo�ecze�stwa polskiego. Instytut Medycyn1 Pracy, ��d� 1990 (patrz tak�e Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1994,1,1-2,139 -143) 17. Gr�bowski R.: Potrzeby i zachowania zdrowotne w teorii i praktyce promocji zdro wia. Praca doktorska. Akademia Medyczna, Bia�ystok 1996. 18. Gr�bowski R.: Rodzinne aspekty zdrowego stylu �ycia. Probl. Rod�. 1994, 34, 5 7-10. 16 19. Gr�bowski R: Zachowania zdrowotne w teorii i praktyce promocji zdrowia. [W]: Mierniki zachowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. 9 - 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 143 - 147. 20. Gulda H.: Zdrowy styl �ycia atrybutem zawodu mened�era. [W]: Kropi�ska I. (red.): Zdrowie cz�owieka w jego egzystencji. Wydaw. Uczeln. Elbl�skiej Wy�szej Szko�y Humanist. Elbl�g 2000, s. 447 - 454. 21. Jacewicz K.: Promowanie zdrowego stylu �ycia. Wych�w. Przedszk. 1999, 52, 7, 545 - 546. 22. Jankowska E.A., Kwiatkowska-Szleszkowska K., �opusza�ska M.: Wykszta�cenie, a zachowania zdrowotne Polak�w. Poi. Med. Rod�. 2000, 2, 3, 465 - 466. 23. Jarosz J.: Poj�cie �styl �ycia" i jego mo�liwe zastosowania w badaniu os�b uzale�nio- nych od alkoholu. Probl. Alkoh. 2000, 47, 3, 24 - 27. 24. Jasionek E.: Zachowania, postawy zdrowotne a zdrowie. Piel. Po��. 1994, 3, 9 - 11. 25. Jastrz�bski A.: Zagro�enie zdrowotne - o zdrowszy styl �ycia. Ochr. Zdr. Pracow. 1993, 35, 3, 31 - 33. 26. Jodkowska M.: Wybrane elementy stylu �ycia warszawskich nastolatk�w. Lider 1998, 10,16-18. 27. Jodkowska M.: Czy istnieje zwi�zek mi�dzy postrzeganiem swojego zdrowia a zacho- waniami zdrowotnymi. Przegl. Ped. 1999, 29, 4, 314 - 318. 28. Jodkowska M., Wi�niewska A.: Styl �ycia dzieci. [W]: Szymborski J., Szamotulska K., Sito A. (red.): Zdrowie naszych dzieci. Zr�nicowanie szans. Instytut Matki i Dziec- ka, Warszawa 2000, s. 47 - 56. 29. Jodkowska M., Wroc�awska M.: Styl �ycia m�odzie�y w wieku 15 - 19 lat. [W]: Szym- borski J., Szamotulska K., Sito A. (red.): Zdrowie naszych dzieci. Zr�nicowanie szans. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2000, s. 57 - 68. 30. Juczy�ski Z.: Poczucie w�asnej skuteczno�ci jako wyznacznik zachowa� zdrowotnych. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1998, 5, 14, 54 - 63. 31. Ju�ko E., Nizio�ek B.: Zachowania zdrowotne uczni�w szk� ponadgimnazjalnych. Probl. Opiek. Wych�w. 2000, 40, 5, 42 - 44. 32. Ka�u�a K, Bytniewski M., Szo�dra A.: Zachowania zdrowotne o�mioklasist�w z gminy Piaski w wojew�dztwie lubelskim. [W]: Zag�rski J., Cie�li�ski R., Sk�ad M., Pop�awska H. (red.): Uwarunkowania rozwoju fizycznego dzieci i m�odzie�y wiejskiej. Rocz. Na- uk. Instytutu Wych�w. Fizycznego i Sportu. Bia�a Podlaska 1999, 6, supl. 1, 353 - 360. 33. Kasperek E.: Zachowania prozdrowotne w �wiadomo�ci i kulturze wsp�czesnego cz�owieka. Sztuka Leczenia 1997, 3, 3, 87 - 93. 34. Kawczy�ska-Butrym Z.: Kulturowe wzory przyjemnego �ycia a dbanie o zdrowie. Pie- l�gniarstwo 2000, 1994, 2, 8 - 9. 35. Kawczy�ska-Butrym Z.: Styl �ycia - analiza poj�cia w wybranych naukach humani- stycznych. Piel�gniarstwo 2000. 1995, 4, 13 - 14. 17 36. Kickbusch L: Styl �ycia a zdrowie. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1994,1,1 - 2, 99 -11 37. K�adna A., Kiedrowicz Z., Kladny J., Feruszewski R.: Zachowania zdrowotne dzie< Cz. I. Organizacja bada� i charakterystyka badanej grupy. Zdr. Publ. 1995, 106, 9 10, 220 - 222. 38. Kocka K: Analiza wybranych zachowa� zdrowotnych pracownik�w Daewoo Motc Polska. [W]: Mierniki zachowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 185 - 188. 39. Ko�odziej M.: Wp�yw wybranych element�w stylu �ycia na kondycj� biologiczn� me; czyzn w wieku 40 - 50 lat. Wych�w. Fiz. Sport 1995, 39, 4, 19 - 22. 40. Korzeniowska E.: Zachowania i �wiadomo�� zdrowotna w sferze pracy. Instytut Mc dycyny Pracy, ��d� 1997. 41. Krasucki R: Zmiany niekt�rych zachowa� zdrowotnych w ci�gu 45 lat. [W]: Miern ki zachowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999. W) daw. Ignis, Warszawa 2000, s. 32 - 36. 42. Krawczyk Z.: Kultura fizyczna a styl �ycia. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1995, 2, 5-( 65 - 73. 43. Kulmatycki L.: Styl �ycia. Ty wybierasz styl, czy styl wybiera Ciebie? Promotor Zdrc wia 2000, 2, 8 - 10; 15 - 23; 32 - 33 (propozycje scenariuszy lekcji)*. 43. Lauda�ska-Krzemi�ska I.: Zachowania zdrowotne os�b czynnych zawodowo w �wie tle analizy czynnikowej. [W]: Mierniki zachowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Na uk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 148 - 155. 44. Lew-Starowicz Z.: Styl �ycia seksualnego a zdrowie. [W]: Karski J.B. (red.): Promc cja zdrowia. Wydaw. Ignis, Warszawa 1999, s. 338 - 348. 45. Lipska R.: Zachowania zdrowotne uczni�w. Edukacja i Dialog 1994, 3, 17 - 19. 46. �epecka-Klusek C, Jucha M.: Zachowania zdrowotne kobiet w okresie ci��y. Profr Piel�g. 1997, 1-2, 69 - 77. 47. �uczak E.: Zdrowotno�� oraz zachowania prozdrowotne m�odzie�y wiejskiej. [W] Zag�rski J., Cie�li�ski R., Sk�ad M., Pop�awska H. (red.): Uwarunkowania rozwoji fizycznego dzieci i m�odzie�y wiejskiej. Rocz. Nauk. Instytutu Wych�w. Fizyczneg< i Sportu. Bia�a Podlaska 1996, 6, supl. 1, 381 - 388. 48. Matuszewska E.: Styl �ycia Polak�w a zjawisko prze�omu po�owy �ycia. [W]: Pola� u progu XXI wieku. Mi�dzynarodowa. Konf. Nauk. 7-8.XII. 2000. Centrum Syste m�w Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Warszawa 2000, s. 21 - 25. 49. Nizio�ek D., Ju�ko E.: Zachowania zdrowotne m�odzie�y szk� ponadgimnazjalnycl powiatu tarnowskiego w 1999 roku. Zdr. Publ. 2000, 110, 7-8, 260 - 262. 50. Nosko J.: Czy zachowania zdrowotne mog� by� przedmiotem bada� historyk�w me dycyny? Arch. Hist. Filoz. Med. 1993, 56, 1, 67 - 72. ' Gwiazdk� oznaczono publikacje zawieraj�ce programy edukacyjne i/lub scenariusze zaj��. 18 51. Nowakowska E., Muc-Wierzgo� M., Cisek J.: Depresja a zachowania niesprzyjaj�ce zdrowiu. Lider 1992, 2, 7 - 8. 52. Nowicki G.: Zachowania zdrowotne pracownik�w s�u�by zdrowia. [W]: Mierniki za- chowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999. Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 177 - 184. 53. Ostrowska A.: Prozdrowotne style �ycia. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1997, 4,10 - 11, 7-24. 54. Ostrowska A.: Styl �ycia a zdrowie. Wyd. IFiS PAN, Warszawa 1999. 55. Ostrowska A.: Styl �ycia a zdrowie w �wietle bada� socjologicznych. [W]: Latoszek M. (red.): Zdrowie i choroba, Promocja zdrowia dla gmin i instytucji edukacyjnych. Akademia Med. w Gda�sku, Gda�skie Tow. Nauk., Gda�sk 1999, s. 43 - 54. 56. Ostrowska A.: Spo�eczne czynniki warunkuj�ce zachowania prozdrowotne - bilans dekady. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 2000, 7, 19, 46 - 65. 57. Pilawska H., MierzeckiA.: Zachowania zdrowotne i stresy lekarzy polskich a d�ugo�� ich �ycia. [W]: Zachowania ludzkie w zdrowiu i chorobie. Materia�y z Mi�dzynaro- dowej Konf. Szczecin 28-31. V. 1998. Instytut Psychosomatyczny, Warszawa 1998, s. 31-36. 58. P�otka A., W�sowska J.: Stres a zachowania zdrowotne student�w. [W]: Mierniki za- chowa� zdrowotnych. Materia�y Konf. Nauk. Warszawa 9 - 10. XII. 1999, Wydaw. Ignis, Warszawa 2000, s. 122 - 128. 59. Poptawska H., Huk-Wieliczuk E.: Zagro�enia zdrowia i aktywno�ci fizycznej wynika- j�ce z nieprawid�owego stylu �ycia student�w Wy�szej Szko�y Rolniczej w Siedlcach. [W]: Umiastowska D. (red.): III Konf. Nauk. Szczecin 4-5. XII. 1997. Wydaw. Pro- mocyjne Albatros, Szczecin 1998, s. 408 - 413. 60. Przewo�niak L.: Udzia� nauk o zachowaniu w zdrowiu publicznym. [W]: Czupryna A., Po�dzioch S., Ry� A., W�odarczyk W.C. (red.): Zdrowie publiczne. Wybrane za- gadnienia T. 1. Uniw. Wydaw. Med. Vesalius, Krak�w 2000, s. 358 - 403. 61. Pu�torak M., Woynarowska B., Oblaci�ska A.: Zachowania zdrowotne m�odzie�y szkolnej w wieku 11 - 15 lat w Polsce 1990 - 1994 (cz. II). Lider 1995, 12, 3. 62. Pu�torak M., Woynarowska B., Burzy�ska L: Zachowania zdrowotne i postrzeganie w�asnego zdrowia przez m�odzie� szkoln� w Polsce. Lider 1996, 3, 5 - 8. 63. Ratajczak Z: Model zachowania si� cz�owieka wobec w�asnego zdrowia. Wnioski dla praktyki promocyjnej. [W]: Ratajczak Z., Heszen-Niejodek I. (red.): Promocja zdro- wia. Psychologiczne podstawy wdro�e�. Wydaw. Uniw. �l�skiego, Katowice 1997, s. 56 - 69. 64. Ratajczak Z.: Psychologiczny model analizy zachowania si� cz�owieka w sytuacjach zagro�enia zdrowia. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1996, 3, 8 - 9, 47 - 58. 65. Rejzner A.: Zachowania negatywne wychowank�w pa�stwowych m�odzie�owych o�rodk�w wychowawczych. Relacja z bada�. Probl. Porad. Psych. Pedag. 1995, 1, 3, 22-31. 19 66. Robacha J.: Zachowania prozdrowotne i w�asne zdrowie w autoocenie uczni�w szki pa�stwowych i spo�ecznych. Wych�w. Fiz. Zdr. 1995, 42, 1, 16 - 19. 67. Rodziewicz-Gruhn /., Pyzik M.: Ocena zachowa� prozdrowotnych student�w studio pedagogicznych. [W]: Czaplicki Z., Muzyka W. (red.): Styl �ycia a zdrowie. Poi. To\ Psychol. Oddz. w Olsztynie, Olsztyn 1995, s. 109 - 117. 68. Rodziewicz-Gruhn J., PyzikM.: Mierniki zachowa� zdrowotnych dzieci i m�odzie�y i �rodowiska wiejskiego w regionie cz�stochowskim. [W]: Polacy u progu XXI wieki Mi�dzynarodowa Konf. Nauk. 7-8. XII. 2000. Centrum System�w Informacyjnyc Ochrony Zdrowia. Warszawa 2000, s. 143 - 148. 69. Rodziewicz-Gruhn J., Pyzik M.: Monitoring zachowa� zdrowotnych m�odzie�y ze �n dowisk polonijnych na Litwie, Bia�orusi i Ukrainie. [W]: Polacy u progu XXI wieki Mi�dzynarodowa Konf. Nauk. 7-8. XII. 2000. Centrum System�w Informacyjnyc Ochrony Zdrowia. Warszawa 2000, s. 149 - 154. 70. Rogu�ska K.: Tryb �ycia, styl �ycia uczni�w klas I-III. Tera�niejszo�� Cz�owiek Eduk; cja 1998, 3, 65 - 79. 71. Roman E.: Kulturowe wzory zachowa� zdrowotnych jako efekt proces�w socjalizac m�odzie�y. Forum O�wiat. 1994, 1, 209 - 219. 72. Rzepka J., Zdunkiewicz L.: Zachowania zdrowotne uczni�w szk� �rednich na terenac o du�ym ska�eniu �rodowiska (woj. katowickie). Probl. Rod�. 1990, 29, 3, 23 - 27. 73. Rzepka J., Zdunkiewicz Z., Ande�ova S.: Styl �ycia jako wyk�adnik promocji zdrowi uczni�w wybranych szk� ponadpodstawowych z teren�w o du�ym ska�eniu �rodow ska w Polsce (Katowice) i CSFR (Ostrawa). Zdr. Publ. 1992, 103, 11, 559 - 572. 74. Schwarzer R.: Poczucie skuteczno�ci w podejmowaniu i kontynuowaniu zachowa zdrowotnych. Dotychczasowe podej�cie terapeutyczne i nowy model. [W]: Heszer Niejodek I., S�k H. (red.): Psychologia zdrowia. Wydaw. Nauk. PWN, Warszaw 1997, s. 175 - 205. 75. S�k H.: Subiektywna koncepcja zdrowia, �wiadomo�� zdrowotna a zachowania zdrc wotne i promocja zdrowia. [W]: Ratajczak Z., Heszen-Niejodek I. (red.): Promocj zdrowia. Psychologiczne podstawy wdro�e�. Wydaw. Uniw. �l�skiego, Katowic 1997, 34 - 55. 77. Sitarczyk M.: Telewizyjny styl �ycia w opinii dzieci i rodzic�w. Wych�w. Przedszt 1998, 51, 8, 579 - 588. 78. Skomer /., Gromadecka-Sutkiewicz M.: Zachowania zdrowotne dzieci ze �rodowis patologicznych na przyk�adzie wychowank�w �rodowiskowego ogniska wychowaw czego �Pod serduszkiem" w Poznaniu. Probl. Med. Spo�. 1997, 30, 213 - 219. 79. Sk�rzy�ska H., G�ral M.: Zachowania zdrowotne kobiet ci�arnych z grupy ryzyk zamieszka�ych w �rodowisku wiejskim. Med. Og�lna 1996, 2, 2, 150 - 159. 80. Soba�ska D.: Styl �ycia a zdrowie. Nowiny Psychol. 1990, 3 - 4, 89 - 94. 81. St�pie� E., Fraczek A.: Palenie i picie a inne zachowania zwi�zane ze zdrowiem i an tynormatywne w�r�d doros�ych. Nowiny Psychol. 1992, 1, 29 - 36. 20 82. Supranowicz R: Ocena zr�nicowania zachowa� szkodliwych dla zdrowia m�odzie�y w zale�no�ci od typu szko�y i jej po�o�enia. [W]: Polacy u progu XXI wieku. Mi�dzy- narodowa Kon. Nauk. 7-8. XII. 2000. Centrum System�w Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Warszawa 2000, s. 123 - 128. 83. Szewczyk T.: Uwarunkowania zachowa� zdrowotnych w instytucjach totalnych. Kwart. Ortop. 1994, 4, 21 - 25. 84. Szymanowska A.: Zagro�enia zdrowego stylu �ycia m�odzie�y polskiej. Probl. Porad. Psych. Pedag. 1996, 2, 33 - 52. 85. TitkowA.: Zachowania zwi�zane ze zdrowiem i chorob� jako element wiedzy o spo- �ecze�stwie. [W]: Ostrowska A. (red.): Wst�p do socjologii medycyny. IFiS PAN, Warszawa 1990, s. 26 - 49. 86. Trojanowska A., Tyniecka J., Karska M.: Zwi�zek zachowa� zdrowotnych c�rek i ma- tek. Probl. Piel�g. 1997, 1-2, 85 - 92. 87. Uramowska-Zyto B.: Nauki spo�eczne a zachowania medyczne. �yw. Cz�. Metab. 1997, 24, 3, 374 - 381. 88. Wi�niewska A., Latalski M., Dziadosz R., Hupert Z.: Zmiana zachowa� zdrowotnych ludno�ci w wyniku wzrostu koszt�w leczenia. Med. Og�lna 1997, 3, 264 - 272. 89. W�odarczyk R: Poczucie koherencji a zachowania zdrowotne. Lider 1998, 5, 13 - 20. 90. Woitas-�lubowska D.: Tryb �ycia uczni�w - sportowc�w w ocenie higienicznej. Wy- ch�w. Fiz. Sport. 1993, 37, 1, 53 - 62. 91. Woitas-Slubowska D.: Styl �ycia uczni�w niekorzystn� prognoz� dla zdrowia spo�e- cze�stwa w przysz�o�ci. Lider 1995, 12, 4 - 10. 92. Woitas-�lubowska D.: Kierunki przemian stylu �ycia uczni�w w dwudziestoleciu (1973-92) na tle zmian pozytywnych i negatywnych miernik�w zdrowia. Prom. Zdr. Nauki Spo�. Med. 1997,