tytu�: "Anatomia - tom II" autor: doc. dr hab. JaniNa Soko�owska_pituch dla O�rodka Szkolenia Zawodowego dla Niewidomych w Krakowie Ca�o�� w 3 tomach Mi�nie klatki piersiowej Mi�nie klatki piersiowej dzielimy na powierzchowne i g��bokie. Podstaw� podzia�u jest po�o�enie, unerwienie i czynno��. Mi�nie powierzchowne le�� na g��bokich, maj� przyczepy do klatki piersiowej i ko�czyn g�rnych, dzia�aj� wi�c na klatk� i ko�czyn� s� unerwione przez nerwy splotu ramieniowego. Mi�nie g��bokie le�� g��biej, maj� przyczepy wy��cznie w zakresie klatki piersiowej, s� unerwione przez nerwy mi�dzy�ebrowe. Do mi�ni powierzchownych nale�y: mi�sie� piersiowy wi�kszy, mi�sie� piersiowy mniejszy, mi�sie� podobojczykowy mi�sie� z�baty przedni. Do mi�ni g��bokich nale��: mi�nie mi�dzy�ebrowe zewn�trzne, wewn�trzne i mi�sie� poprzeczny klatki piersiowej. Do mi�ni klatki piersiowej nale�y ponadto przepona - mi�sie� znajduj�cy si� na granicy klatki piersiowej i jamy brzusznej. Mi�sie� piersiowy wi�kszy - jest to najwi�kszy i najbardziej powierzchownie po�o�ony mi�sie� klatki piersiowej. Ze wzgl�du na szeroki przyczep pocz�tkowy wyr�niamy w mi�niu trzy cz�ci: obojczykow�, mostkowo_�ebrow� i brzuszn�. Cz�� obojczykowa przyczepia si� do przy�rodkowej cz�ci obojczyka, dochodzi do punktu przyczepu mi�nia naramiennego. Mi�dzy obu mi�niami zaznacza si� w�ska przestrze� kszta�tu wyd�u�onego tr�jk�ta zwana tr�jk�tem ramienno_piersiowym. Na sk�rze zaznacza si� w tym miejscu d� podobojczykowy. Cz�� mostkowo_�ebrowa przyczepia si� do trzonu i r�koje�ci mostka oraz do chrz�stek �eber od drugiego do sz�stego, cz�� brzuszna tego mi�nia zaczyna si� od pochewki mi�nia prostego brzucha. Przyczep ko�cowy mi�nia piersiowego wi�kszego znajduje si� na grzebieniu guzka wi�kszego ko�ci ramiennej, przy czym wi�zki tego mi�nia przeplataj� si� mi�dzy sob�, a dolne zawijaj� si� ku g�rze i ku ty�owi tak, �e brzeg dolny mi�nia jest wyra�nie zgrubia�y. R�nokierunkowy przebieg w��kien poszczeg�lnych cz�ci mi�nia pozwala na samodzieln� dzia�alno�� tych cz�ci - i tak: cz�� obojczykowa podnosi rami� ku przodowi i �rodkowi, cz�� mostkowo_�ebrowa obni�a rami� podniesione, podobnie dzia�a cz�� brzuszna. Przy ustalonych ko�czynach g�rnych przy oparciu o st� mi�sie� piersiowy wi�kszy dzia�a jak mi�sie� wdechowy podnosz�c �ebra klatki piersiowej. Mi�sie� ten mo�na wyczu� w klatce piersiowej najlepiej przy odwiedzionym i podniesionym ramieniu jakby przygotowanym do rzutu jakiego� przedmiotu. Jest on unerwiony przez ga��zie piersiowe splotu ramiennego. Mi�sie� piersiowy mniejszy - mi�sie� ten przykryty jest zupe�nie przez mi�sie� poprzedni. Jego przyczepy pocz�tkowe znajduj� si� na cz�ciach kostnych trzech �eber tj. od trzeciego do pi�tego st�d biegnie ku g�rze i dochodzi do wyrostka kruczego �opatki. Obni�a �opatk� i wraz z ni� rami�, mo�e dzia�a� na klatk� piersiow� tak jak piersiowy wi�kszy. Jest unerwiony przez nerwy piersiowe splotu ramiennego. Mi�sie� podobojczykowy - jest to ma�y pod�u�ny mi�sie� rozpi�ty pomi�dzy cz�ci� kostn� pierwszego �ebra i ko�cem barkowym obojczyka. Umocowuje obojczyk w stawie mostkowo_obojczykowym i w stosunku do pierwszego �ebra. Jest unerwiony przez nerw podobojczykowy splotu ramiennego. Mi�sie� z�baty przedni - le�y najg��biej, jest p�aski i szeroki. Zaczyna si� na powierzchni zewn�trznej 9 �ebra. Przylega �ci�le do �ciany bocznej klatki piersiowej i dochodzi do przy�rodkowego brzegu �opatki, do kt�rego przyczepia si� na ca�ej jego d�ugo�ci. Mi�sie� ten przymocowuje �opatk� do klatki piersiowej, wsp�dzia�a z mi�niem r�wnoleg�obocznym. Jest unerwiony przez nerw piersiowy d�ugi ze splotu ramiennego. Mi�nie g��bokie Mi�nie te uk�adaj� si� w dwie grupy: mi�nie zewn�trzne i wewn�trzne poniewa� obie grupy wype�niaj� przestrzenie mi�dzy�ebrowe - mi�nie te nosz� nazw� mi�ni mi�dzy�ebrowych. Mi�nie mi�dzy�ebrowe zewn�trzne wype�niaj� przestrzenie mi�dzy�ebrowe, pocz�wszy od guzk�w mi�dzy�ebrowych id�c ku przodowi do cz�ci �eber chrz�stnych. Mi�dzy cz�ciami chrz�stnymi �eber brak mi�ni a przestrzenie mi�dzy�ebrowe wype�niaj� wi�zad�a mi�dzy�ebrowe zewn�trzne. W��kna mi�sne biegn� sko�nie od g�ry i ty�u ku przodowi i do�owi. Mi�nie te podnosz� �ebra, czyli dzia�aj� jak mi�nie wdechowe. S� one unerwione przez nerwy mi�dzy�ebrowe. Mi�nie mi�dzy�ebrowe wewn�trzne wype�niaj� przestrzenie mi�dzy�ebrowe id�c od przodu od cz�ci chrz�stnych �eber ku ty�owi do k�t�w �eber dalej brak ich, a przestrzenie mi�dzy�ebrowe wype�niaj� wi�zad�a mi�dzy�ebrowe wewn�trzne. W�ukna ich krzy�uj� w swoim przebiegu w��kna mi�ni mi�dzy�ebrowych zewn�trznych i biegn� od przodu i g�ry ku ty�owi i do�owi. Mi�nie te dochodz�c do wewn�trznych powierzchni �eber ograniczaj� kana� zawarty mi�dzy mi�niem a bruzd� na dolnym brzegu �ebra, w kt�rym biegn� naczynia krwiono�ne i nerwy mi�dzy�ebrowe. Mi�nie te cz�ciowo dzia�aj� jak wdechowe podnosz�c �ebra, g��wnie ich cz�ci przednie, ich cz�ci tylne obni�aj� �ebra a wi�c dzia�aj� jak mi�nie wydechowe. S� unerwione tak jak zewn�trzne przez nerwy mi�dzy�ebrowe. Mi�sie� poprzeczny klatki piersiowej - le�y po wewn�trznej stronie mostka. W��kna jego rozchodz� si� wachlarzowato, z powierzchni trzonu i wyrostka mieczykowatego mostka na chrz�stki s�siednich �eber tj. od 2 do 6. Obni�a on chrz�stki �eber, a wi�c dzia�a jak mi�sie� wydechowy. Unerwiony jest przez nerwy mi�dzy�ebrowe. Przepona - stanowi granic� mi�dzy dwoma du�ymi jamami cia�a, mi�dzy klatk� piersiow� i jam� brzuszn�. Sk�ada si� z dw�ch cz�ci mi�snej i �ci�gnistej. Cz�� mi�sna jest po�o�ona obwodowo i sk�ada si� kolejno z cz�ci mostkowej, �ebrowej i l�d�wiowej. Cz�� �ci�gnista jest po�o�ona w �rodku mi�nia. Cz�� mostkowa jest cz�ci� najmniejsz�, przyczepia si� do wyrostka mieczykowatego mostka i do pochewki mi�nia prostego brzucha. Cz�� �ebrowa jest najobszerniejsza, przyczepia si� do powierzchni wewn�trznej 6 dolnych �eber. Cz�� l�d�wiowa le�y od ty�u i sk�ada si� z kilku odn�g, z kt�rych przy�rodkowe przyczepiaj� si� do trzon�w czterech kr�g�w l�d�wiowych, za� boczne odchodz� od trzonu pierwszego kr�gu l�d�wiowego i od ostatniego �ebra. W��kna cz�ci mi�snych biegn� zbie�nie ku �rodkowi do cz�ci �ci�gnistej. Cz�� ta nosi nazw� �rodka �ci�gnistego o kszta�cie podobnym do listka koniczyny. Przepona jest wysklepiona ku g�rze i wp�kla si� w obr�b klatki piersiowej nier�wnomiernie po stronie prawej i wy�ej ni� po stronie lewej. Po stronie prawej szczyt wypuklenia si�ga do g�rnej kraw�dzi 5 �ebra, po stronie lewej do kraw�dzi tego �ebra, przy czym po�o�enie jej jest stale zmienne, zale�y od ruch�w oddechowych. Przepona jest g��wnym mi�niem oddechowym - przy wdechu sp�aszcza si� i obni�a, przez co zwi�ksza si� wymiar pionowy klatki piersiowej, przy wydechu podnosi si� i wpukla a wymiar ten klatki piersiowej zmniejsza si�. Z drugiej strony przepona dzia�a na zawarto�� jamy brzusznej, stanowi t�oczni� brzuszn�, dzia�a przy oddawaniu moczu, stolca i przy porodzie. Przepona jest unerwiona przez nerwy przeponowe przechodz�ce ze splotu szyjnego. Mechanika klatki piersiowej Ruchomo�� klatki piersiowej zale�y od ruchomo�ci jej sk�adnik�w, a wi�c �eber i mostka. Ruchy �eber s� mo�liwe dzi�ki ich po��czeniu stawowemu z kr�gami piersiowymi i z mostkiem. Klatka piersiowa zmienia swoje wymiary przy wdechu i przy wydechu. Przy wdechu zwi�kszaj� si� jej wymiary: strza�kowy, czyli przednio_tylny, poprzeczny i pionowy. Wymiar strza�kowy zwi�ksza si� dzi�ki temu, �e mostek odchyla si� ku przodowi, zw�aszcza jego cz�� dolna przy r�wnoczesnym prostowaniu si� cz�ci piersiowej kr�gos�upa. Wymiar poprzeczny zwi�ksza si� przez ruchy �eber w stawach guzk�w �ebrowych czyli w po��czeniach �eber z kr�gos�upem oraz dzi�ki ruchom chrz�stek �ebrowych. Wskutek dzia�ania mi�ni mi�dzy�ebrowych brzegi dolne �eber unosz� si� ku g�rze, r�wnocze�nie �ebra oddalaj� si� od kr�gos�upa, przednie ich cz�ci chrz�stne obracaj� si� w stawach ��cz�cych je z mostkiem, co powoduje r�wnocze�nie zwi�kszenie si� wymiaru poprzecznego i strza�kowego. Wymiar pionowy zwi�ksza si� dzi�ki sp�aszczeniu przepony. Wskutek tych zmian pog��bia si� mi�nie ujemne w jamach klatki piersiowej i powietrze dostaje si� do p�uc. Przy wydechu przestaj� dzia�a� mi�nie wydechowe, nast�puje opadanie �eber i mostka oraz uwypuklenie si� przepony czyli zmniejszaj� si� wymiary klatki piersiowej. Przy oddychaniu bierze udzia� r�wnie� �ciana brzucha, za� przy utrudnionym oddychaniu wsp�dzia�aj� mi�nie powierzchowne klatki piersiowej i cz�ciowo mi�nie szyi. Powr�cimy do tego przy omawianiu narz�du oddechowego i jego czynno�ci. Mi�nie brzucha Mi�nie brzucha dzielimy na proste i sko�ne. Mi�nie proste le�� z przodu i z ty�u tu� przy linii �rodkowej cia�a, mi�nie sko�ne le�� z boku. Do mi�ni prostych nale�y: mi�sie� prosty i mi�sie� czworoboczny l�d�wi, do mi�ni sko�nych nale�� trzy mi�nie: sko�ny zewn�trzny, sko�ny wewn�trzny i poprzeczny. Mi�nie brzucha tworz� �cian� jamy brzusznej i przyczepiaj� si� og�lnie bior�c do kostnych ogranicze� otworu dolnego klatki piersiowej i g�rnego obramowania miednicy mniejszej. Przyczepiaj� si� wi�c do mostka, dolnych kr�g�w l�d�wiowych, grzebieni biodrowych i spojenia �onowego. Mi�sie� prosty brzucha - le�y tu� przy linii �rodkowej cia�a, przyczepia si� u g�ry do zewn�trznej powierzchni od 5 do 7 �ebra do wyrostka mieczykowatego mostka, za� u do�u dochodzi do ga��zi g��wnej ko�ci �onowej tu� przy spojeniu �onowym. Mi�sie� prosty jest podzielony na kilka cz�ci przez trzy zazwyczaj smugi �ci�gniste, biegn�ce poprzecznie przez mi�sie� i zrastaj�ce si� z jego pochewk� �ci�gnist�. Jedna smuga le�y powy�ej, za� dwie poni�ej p�pka. Mi�sie� prosty jest schowany ca�kowicie w pochewce utworzonej przez szerokie i p�askie przeci�gna mi�ni sko�nych brzucha. Blaszka przednia pochewki jest silniejsza ni� blaszka tylna. Mi�dzy obu mi�niami prostymi biegnie linia bia�a ��cz�ca wyrostek mieczykowaty ze spojeniem �onowym. Jest ona utworzona przez krzy�uj�ce si� wzajemnie w��kna rozci�gien mi�ni sko�nych. Czynno�� mi�nia prostego brzucha jest wieloraka. Dzia�a statycznie jako cz�� �ciany brzucha, wsp�dzia�a z przepon� jako t�ocznia brzucha, kurcz�c si� zgina klatk� piersiow� ku przodowi lub przy ustalonej klatce piersiowej podnosi miednic�. Jest unerwiony przez sze�� dolnych nerw�w mi�dzy�ebrowych, kt�re dochodz� do niego po przej�ciu przez przestrzenie mi�dzy�ebrowe i po unerwieniu mi�ni mi�dzy�ebrowych. Mi�sie� czworoboczny l�d�wi - drugi mi�sie� prosty le�y z ty�u jamy brzusznej, jest gruby, kr�tki. Znajduje si� w przestrzeni mi�dzy ostatnim �ebrem a grzebieniem biodrowym, przy czym cz�� jego w��kien przyczepia si� r�wnie� do wyrostk�w poprzecznych kr�g�w l�d�wiowych. Czynno�� mi�nia polega na zginaniu klatki piersiowej w stron� dzia�aj�cego mi�nia, ponadto przez obni�anie ostatniego �ebra dzia�a jako mi�sie� wydechowy. Stan jego napi�cia przyczynia si� do utrzymania kr�gos�upa w pozycji pionowej. Jest on unerwiony przez ostatni nerw mi�dzy�ebrowy zwany nerwem pod�ebrowym i przez nerwy kr�tkie ze splotu l�d�wiowego. Mi�nie sko�ne - s� to trzy mi�nie szerokie, p�askie, u�o�one jeden na drugim, razem tworz� �cian� boczn� brzucha. Mi�sie� sko�ny zewn�trzny - mi�sie� ten przyczepia si� u g�ry do zewn�trznej powierzchni dolnych �eber od 5 do 12, u do�u do zewn�trznej wargi grzebienia biodrowego. Przed�u�eniu przyczepu do grzebienia biodrowego rozci�gno tego mi�nia tworzy wi�zad�o pachwinowe rozpi�te mi�dzy przednim g�rnym kolcem biodrowym a guzkiem �onowym. Wi�zad�o to stanowi naturaln� granic� mi�dzy brzuchem a udem, zaznacza si� przy zgi�ciu ko�czyn w stawie biodrowym. Ku przodowi wi�zki mi�nia sko�nego zewn�trznego przechodz� w p�askie, szerokie rozci�gna rozpi�te na ca�ej d�ugo�ci mi�nia, kt�re dochodzi do linii �rodkowej cia�a i przyczynia si� do utworzenia pochewki mi�nia prostego. Przez zrost rozci�gien obu mi�ni sko�nych powstaje linia bia�a. W��kna mi�nia sko�nego zewn�trznego biegn� w kierunku od g�ry i ty�u ku przodowi i do�owi. Czynno�� tego mi�nia mo�e by� jednostronna lub obustronna. Przy skurczu jednostronnym nast�puje kr�cenie tu�owia w stron� przeciwn� mi�nia dzia�aj�cego. Przy skurczu obustronnym mo�e zgina� kr�gos�up i obni�a� klatk� piersiow� je�li jest ustalona miednica lub podnosi miednic� przy ustalonej klatce piersiowej. Przy zgi�tym do ty�u kr�gos�upie stara si� wraz z innymi mi�niami wyprostowa� kr�gos�up, u�atwia utrzymanie r�wnowagi. Jest unerwiony przez dolne nerwy mi�dzy�ebrowe i nerwy splotu l�d�wiowego. Mi�sie� sko�ny brzucha wewn�trzny - mi�sie� ten le�y przykryty przez mi�sie� poprzedni. Przyczepia si� u g�ry do dolnych brzeg�w trzech ostatnich �eber, od ty�u do powi�zi piersiowo_l�d�wiowej, od do�u do linii �rodkowej grzebienia biodrowego i do wi�zad�a pachwinowego. Przechodzi w szerokie rozci�gno, kt�re podobnie jak rozci�gno mi�nia sko�nego zewn�trznego przyczynia si� do utworzenia pochewki mi�nia prostego i dochodzi do linii bia�ej. Rozci�gno dzieli si� na dwie blaszki zewn�trzn� i wewn�trzn�. Blaszka zewn�trzna zrasta si� z rozci�gnem mi�nia sko�nego zewn�trznego, blaszka wewn�trzna zrasta si� z rozci�gnem mi�nia poprzecznego brzucha. Powi� piersiowo_l�d�wiowa, kt�ra s�u�y za przyczep mi�nia od ty�u, jest to blaszka powi�zi rozpi�ta mi�dzy wyrostkami kolczystymi kr�g�w piersiowych, l�d�wiowych a grzebieniem �rodkowym ko�ci krzy�owej i grzebieniem biodrowym. Wi�zki mi�nia sko�nego wewn�trznego uk�adaj� si� wachlarzowato, dolne ku do�owi i przodowi, �rodkowe poziomo, za� g�rne ku g�rze i do przodu. Wi�zki g�rne krzy�uj� wi�zki mi�nia sko�nego brzucha zewn�trznego. Mi�sie� ten mo�e podobnie jak poprzedni dzia�a� jednostronnie lub dwustronnie. Przy czynno�ci obustronnej zgina kr�gos�up do przodu i obni�a klatk� piersiow�, przy czynno�ci jednostronnej obni�a tu��w w jedn� stron� mi�nia dzia�aj�cego. Jest unerwiony przez dolne nerwy mi�dzy�ebrowe i nerwy splotu l�d�wiowego. Mi�sie� poprzeczny brzucha - le�y najbardziej wewn�trznie. Przyczepia si� u g�ry do wewn�trznej powierzchni 6 dolnych �eber, z ty�u do powi�zi piersiowo_l�d�wiowej, z do�u do wargi wewn�trznej grzebienia biodrowego i wi�zad�a pachwinowego. Przechodzi w szerokie rozci�gno, kt�re przyczynia si� do utworzenia pochewki mi�nia prostego brzucha. Rozci�gno dzieli si� przy brzegu bocznym mi�nia prostego na cz�� g�rn� i doln�. Cz�� g�rna le�y poza mi�niem prostym, za� cz�� dolna przechodzi przez mi�sie� prosty. Wi�zki mi�nia poprzecznego uk�adaj� si� poziomo. Dzia�anie mi�nia polega na zw�aniu dolnego otworu klatki piersiowej, a przy dzia�aniu obustronnym na jam� brzuszn�, tworz� one t�oczni� brzuszn� i dzia�aj� jak opaska otaczaj�ca jam� brzuszn�. Unerwiony jest przez 7 dolnych nerw�w mi�dzy�ebrowych i nerwy splotu l�d�wiowego. Mi�nie brzucha tworz� w sumie cienk� �cian� brzucha, ale �ciana ta jest wytrzyma�a wskutek r�nokierunkowego przebiegu wi�zek mi�snych. Z mi�ni tych wyczuwalny jest mi�sie� prosty, ale po�rednio, poniewa� jest schowany w pochewce. Pochewka jest utworzona przez rozci�gna mi�ni sko�nych, przy czym jej �ciana przednia jest silniejsza, poniewa� sk�ada si� na ni� rozci�gno mi�nia sko�nego zewn�trznego, zewn�trzna blaszka rozci�gna sko�nego wewn�trznego a poni�ej p�pka dodatkowo cz�� dolna rozci�gna mi�nia poprzecznego. Natomiast �ciana tylna jest o wiele s�absza. Przy po�o�eniu na wznak i podnoszeniu n�g ku g�rze mo�na wyczu� poszczeg�lne odcinki mi�nia prostego, zaznaczaj�ce si� pomi�dzy smugami �ci�gnistymi. Smugi przyrastaj� do pochewki i dziel� w ten spos�b mi�sie� na odcinki. R�wnoczesny skurcz przepony i mi�ni �cian brzucha - stwarza t�oczni� brzuszn�, dzi�ki kt�rej zwi�ksza si� ci�nienie w jamie brzusznej i nacisk na zawarte w niej narz�dy. T�ocznia dzia�a w czasie porodu, wydalania ka�u, moczu, kaszlu. W linii �rodkowej przedniej �ciany brzucha biegnie linia bia�a od wyrostka mieczykowatego mostka do spojenia �onowego, utworzona przez krzy�uj�ce si� ze sob� w��kna rozci�gien mi�ni sko�nych brzucha. Zestawienie dzia�ania mi�ni brzucha: bierne - ochrona zawarto�ci jamy brzusznej przez utworzenie �cian jamy brzusznej, czynne - zginanie kr�gos�upa do przodu i na boki, obni�anie klatki piersiowej, podnoszenie miednicy, skr�canie tu�owia, wsp�udzia� przy wydechu, t�ocznia brzuszna. Mi�nie grzbietu Mi�nie grzbietu dzielimy na powierzchowne i g��bokie. Mi�nie powierzchowne maj� jeden przyczep na ko�czynie g�rnej, drugi do kr�gos�upa. S� one unerwione przez przednie ga��zie nerw�w rdzeniowych. S� to mi�nie p�askie, szerokie, rozleg�e, przykrywaj� sob� pozosta�e mi�nie grzbietu, le�� u�o�one w dw�ch warstwach na sobie. Czynno�� ich dotyczy zar�wno ko�czyny g�rnej jak i kr�gos�upa. Mi�nie g��bokie s� bardziej smuk�e, zajmuj� przestrze� obustronnie wzd�u� kr�gos�upa od ko�ci potylicznej a� do ko�ci guzicznej. Zaczynaj� si� i ko�cz� na grzbiecie. Czynno�� ich polega na biernym utrzymywaniu kr�gos�upa w pozycji pionowej, na prostowaniu kr�gos�upa zgi�tego, na zginaniu kr�gos�upa i obracaniu go. Mi�nie g��bokie s� unerwione przez ga��zie tylne nerw�w rdzeniowych. Mi�nie powierzchowne Do mi�ni powierzchownych nale��: mi�sie� czworoboczny, mi�sie� najszerszy grzbietu, mi�sie� r�wnoleg�oboczny, mi�sie� d�wigacz �opatki oraz dwa mi�nie z�bate tylne g�rny i dolny. Mi�sie� czworoboczny - zwany jest r�wnie� kapturowym jakkolwiek kszta�t kaptura mnicha tworz� dopiero obydwa mi�nie razem, sam pojedynczy ma kszta�t wyd�u�onego tr�jk�ta o podstawie opartej o kr�gos�up. Mi�sie� czworoboczny przyczepia si� do wi�zad�a nadkolcowego w cz�ci szyjnej zwanego tu wi�zad�em karkowym, dalej ku g�rze dochodzi do ko�ci potylicznej, schodz�c ku do�owi przyczepia si� do wyrostk�w kolczystych ostatniego kr�gu szyjnego i wszystkich piersiowych z drugiej strony dochodzi do cz�ci barkowej obojczyka, do wyrostka barkowego i grzbietu �opatki. Ze wzgl�du na kszta�t mi�nia wyr�nia si� trzy cz�ci o r�nym kierunku przebiegu wi�zek mi�snych. Cz�� g�rna ma w��kna biegn�ce z g�ry ku do�owi i w bok, cz�� ta podnosi bark ku g�rze. Cz�� �rodkowa ma w��kna o kierunku prawie poziomym, zbli�a �opatk� do kr�gos�upa. Cz�� dolna posiada w��kna kieruj�ce si� ku g�rze, a wi�c obni�a ona bark ku do�owi. Mi�sie� czworoboczny jest unerwiony przez nerw dodatkowy i ga��zki splotu szyjnego. Mi�sie� najszerszy grzbietu - mi�sie� ten razem z poprzednim pokrywa ca�y grzbiet. Jego cz�� g�rna jest pokryta przez mi�sie� czworoboczny. Przyczepia si� do wyrostk�w kolczystych 6 dolnych kr�g�w piersiowych i wszystkich kr�g�w l�d�wiowych, dalej do grzebienia biodrowego i do powierzchni zewn�trznej dolnych trzech �eber, a ko�cowy przyczep dochodzi do grzebienia g�zka mniejszego ko�ci ramiennej. Czynno�� mi�nia przy ustalonym kr�gos�upie obni�a podniesione rami�, przywodzi je ku linii �rodkowej do ty�u, za� przy ustalonym ramieniu wsp�dzia�a z ni�niami oddechowymi. Mi�sie� ten jest unerwiony przez nerw piersiowo_grzbietowy ze splotu ramiennego. Mi�sie� r�wnoleg�oboczny - mi�sie� ten mo�e by� podzielony na dwie cz�ci g�rn� i doln� zwane mi�niem r�wnoleg�obocznym wi�kszym i mniejszym. Przyczep tego mi�nia jako ca�o�ci znajduje si� na wyrostkach kolczystych dw�ch najni�szych kr�g�w szyjnych i 4 g�rnych kr�g�w piersiowych, a z drugiej strony na przy�rodkowym brzegu �opatki. W��kna mi�nia skierowane s� sko�nie od g�ry i �rodka ku do�owi i bokowi, i dzi�ki temu u�o�eniu podnosz� �opatk� ku g�rze i przyci�gaj� ku linii �rodkowej. Mi�sie� jest unerwiony przez nerw grzbietowy �opatki ze splotu ramiennego. Mi�sie� d�wigacz �opatki - mi�sie� ten przyczepia si� do wyrostk�w poprzecznych 4 g�rnych kr�g�w szyjnych, biegnie sko�nie w bok i dochodzi do przy�rodkowego k�ta �opatki. Podnosi �opatk� ku g�rze. Jest unerwiony przez nerw grzbietowy �opatki ze splotu ramiennego. Z om�wionych mi�ni mo�na wyczu� le��ce najbardziej powierzchownie mi�sie� czworoboczny i najszerszy grzbietu. Mi�sie� czworoboczny tworzy naturaln� granic� szyi w swoim g�rnym odcinku, brzeg jego dolny zaznacza si� tylko u ludzi z bardzo silnie wykszta�conymi mi�niami. Mi�sie� najszerszy grzbietu tworzy �cian� tyln� do�u pachowego, mo�na go wyczu� przy odwiedzionej ko�czynie g�rnej i przy ko�czynie podniesionej ku g�rze. Pozosta�ych mi�ni wyczu� nie mo�na. Do drugiej warstwy mi�ni powierzchownych nale�� dwa mi�nie z�bate tylny g�rny i dolny. Mi�sie� z�baty tylny g�rny - jest to ma�y p�aski mi�sie� le��cy pod mi�niem r�wnoleg�obocznym. Przyczepia si� do wyrostk�w kolczystych dw�ch najni�szych kr�g�w szyjnych i dw�ch najwy�szych kr�g�w piersiowych i dochodzi w postaci czterech pasm do �eber od drugiego do pi�tego. Podnosi �ebra. Jest unerwiony przez nerwy mi�dzy�ebrowe. Wsp�dzia�a przy wdechu. Mi�sie� z�baty tylny g�rny - jest to r�wnie� ma�y p�aski mi�sie� przykryty przez mi�sie� najszerszy grzbietu. Przyczepia si� do powi�zi piersiowo_l�d�wiowej, do wyrostk�w kolczystych dw�ch dolnych kr�g�w piersiowych i dw�ch g�rnych kr�g�w l�d�wiowych i dochodzi czterema pasmami do ostatnich czterech �eber (od 8_12). Obni�a dolne �ebra, wsp�dzia�a przy wydechu. Jest unerwiony przez nerwy mi�dzy�ebrowe. Mi�nie g��bokie grzbietu dzielimy na dwa pasma, przy�rodkowe i boczne. Zaczynaj� si� na podstawie czaszki, a ko�cz� na ko�ci krzy�owej. Tworz� pasma wype�niaj�ce przestrzenie po obu stronach kr�gos�upa mi�dzy wyrostkami kolczystymi a k�tami �eber. Wsp�lna czynno�� tych mi�ni polega w pierwszym rz�dzie na utrzymaniu kr�gos�upa w pozycji pionowej, st�d ich nazwa prostownik grzbietu. Pasmo przy�rodkowe z�o�one jest z wielu mi�ni kr�tkich rozpi�tych mi�dzy wyrostkami kr�g�w. Czynno�� ich polega na skr�caniu kr�gos�upa, na jego zginaniu, a przy dzia�aniu zespolonym na prostowaniu kr�gos�upa. Pasmo boczne zawiera kilka mi�ni kr�tszych i mi�nie ci�gn�ce si� wzd�u� ca�ego kr�gos�upa. Do mi�ni kr�tszych nale�� mi�nie p�atowate g�owy i szyi, za� do d�ugich nale�y mi�sie� biodrowo_�ebrowy i najd�u�szy grzbietu. Mi�sie� p�atowaty g�owy i szyi - mi�sie� ten rozpoczyna si� na wyrostkach kolczystych od 3 kr�gu szyjnego do 5 piersiowego. Dzieli si� na dwie cz�ci zwane mi�niem p�atowatym g�owy, kt�ry dochodzi do ko�ci potylicznej i wyrostka sutkowatego ko�ci skroniowej i p�atowaty szyi, kt�ry ��czy si� na wyrostkach poprzecznych trzech g�rnych kr�g�w szyjnych. Przy wsp�dzia�aniu obu mi�ni nast�puje zgi�cie szyi do ty�u, przy dzia�aniu jednostronnym obr�t g�owy w stron� mi�nia dzia�aj�cego. Mi�sie� biodrowo_krzy�owy i najd�u�szy grzbietu - mi�sie� ten ��cznie z mi�niem najd�u�szym grzbietu tworzy u swego pocz�tku wsp�ln� mas� mi�nia prostownika grzbietu. Masa ta znajduje si� w przestrzeni mi�dzy ko�ci� krzy�ow�, grzebieniem biodrowym, a wyrostkami kolczystymi kr�g�w l�d�wiowych. Wsp�lna masa mi�sna dzieli si� na cz�� boczn� to jest mi�sie� biodrowo_�ebrowy i na cz�� przy�rodkow� - mi�sie� najd�u�szy grzbietu. Obydwa mi�nie ci�gn� si� a� do czaszki. Mi�sie� biodrowo_�ebrowy dzieli si� ze wzgl�du na swoje ko�cowe przyczepy na mi�sie� biodrowo_�ebrowy l�d�wi , klatki piersiowej i szyi. Cz�� l�d�wiowa ko�czy si� na wyrostkach poprzecznych kr�g�w l�d�wiowych i na 6 dolnych �ebrach, cz�� piersiowa dochodzi do 6 g�rnych �eber, za� cz�� szyjna dochodzi do wyrostk�w poprzecznych kr�g�w szyjnych. Mi�sie� najd�u�szy grzbietu - mi�sie� ten dzieli si� na odcinki, s� to mi�sie� najd�u�szy klatki piersiowej szyi i g�owy. Wszystkie cz�ci zaczynaj� si� wsp�ln� mas� mi�sn� z mi�niem biodrowo_�ebrowym, a ko�cz� si� odpowiednio do odcinka w cz�ci piersiowej na wyrostkach poprzecznych kr�g�w piersiowych i na k�tach �eber, st�d cz�� piersiowa nosi te� nazw� cz�ci tu�owiowej. Cz�� szyjna zaczyna si� na wyrostkach poprzecznych 5 g�rnych kr�g�w piersiowych, a ko�czy si� na wyrostkach poprzecznych4 g�rnych kr�g�w szyjnych. Ostatni odcinek tj. mi�sie� najd�u�szy g�owy, odchodzi od wyrostk�w poprzecznych trzech g�rnych kr�g�w piersiowych i trzech dolnych kr�g�w szyjnych i dochodzi do wyrostka sutkowatego ko�ci skroniowej. Mi�sie� prostuje kr�gos�up. Jest unerwiony tak jak wszystkie mi�nie g��bokie przez ga��zie tylne nerw�w rdzeniowych. Osobn� grup� mi�ni stanowi kilka kr�tkich mi�ni rozpi�tych mi�dzy ko�ci� potyliczn� i dwoma kr�gami szyjnymi piersiowymi i drugim, kt�re s�u�� do poruszania stawami mi�dzy ko�ci� potyliczn� i atlasem oraz mi�dzy atlasem a kr�giem drugim. Mi�nie g�owy Mi�nie g�owy dzielimy na dwie grupy, na mi�nie wyrazowe czyli mimiczne i na mi�nie �wacze. Mi�nie wyrazowe s� to mi�nie sk�rne to jest takie, kt�re przyczepiaj� si� z jednej strony do ko�ci czaszki a z drugiej dochodz� do sk�ry lub przyczepiaj� si� wy��cznie do cz�ci mi�kkich twarzy. Wskutek takich przyczep�w skurcz tych mi�ni wywo�uje fa�dowanie si� cz�ci mi�kkich twarzy i zmian� wyrazu twarzy, st�d nazwa mi�nie wyrazowe czyli mimiczne. Mi�nie te s� p�askie, cienkie, niewyczuwalne, ponadto s� r�nie wykszta�cone, niekt�re z nich nale�� do mi�ni zanikaj�cych zwanych mi�niami szcz�tkowymi. Maj� one sw�j w�asny nerw - 7 nerw czaszkowy, twarzowy. Druga grupa mi�nie �waczowe s� zwi�zane ze stawem skroniowo_�uchwowym, maj� wi�c obustronnie przyczepy na ko�ciach. Maj� swoje w�asne unerwienie pochodz�ce od nerwu tr�jdzielnego tj. 5 nerwu czaszkowego. Mi�nie mimiczne Mi�nie te grupuj� si� wok� du�ych otwor�w czaszki twarzowej. Opr�cz mi�nia naczasznego, kt�ry pokrywa sklepienie czaszki, s� to mi�nie otoczenia szpary powiekowej, szpary usznej, mi�nie nozdrzy i ucha zewn�trznego. Mi�sie� naczaszny nosi r�wnie� nazw� mi�nia naczaszkowego. Sk�ada si� on z dw�ch brzu�c�w mi�snych po��czonych czepcem �ci�gnistym. Brzusiec czo�owy biegnie pod sk�r� czo�a od nasady nosa i brwi ku g�rze i przechodzi w cz�� �ci�gnist� zwan� czepcem �ci�gnistym. Czepiec jest to cienka ale mocna b�ona zro�ni�ta ze sk�r�, przesuwalna w stosunku do okostnej ko�ci sklepienia czaszki. Brzusiec potyliczny pokrywa ko�� potyliczn� od ty�u dochodzi do czepca �ci�gnistego. Przy sk�rczu mi�nia czo�owego tworz� si� poprzeczne zmarszczki na czole, a brwi unosz� si� ku g�rze. Mi�nie otoczenia szpary powiekowej - nale�� tu trzy mi�nie: okr�ny oka, marszcz�cy brwi i pod�u�ny. Mi�sie� okr�ny oka jest to najwi�kszy mi�sie� tej grupy. Biegnie okr�nie w otoczeniu �cian oczodo�u i dzieli si� na trzy cz�ci: oczodo�ow�, powiekow� i �zow�. Cz�� oczodo�owa le�y najbardziej zewn�trznie, tworzy wi�zki otaczaj�ce oczod�, kt�re przyczepiaj� si� do przy�rodkowej �ciany oczodo�u. Cz�� powiekowa le�y pod sk�r� powiek, zaczyna si� i ko�czy w przy�rodkowym k�cie oka. Cz�� �zowa jest najmniejsza, znajduje si� w przy�rodkowej cz�ci oczodo�u, tu� poza woreczkiem �zowym. Cz�� oczodo�owa zaciska szpar� powiek, cz�� �zowa uciska woreczek �zowy, a cz�� powiekowa zamyka szpar� powiek . Mi�sie� marszcz�cy brwi le�y pod mi�niem czo�owym, zaczyna si� na ko�ci czo�owej i dochodzi do sk�ry czo�a ponad przy�rodkow� cz�ci� brwi. Skurcz obu mi�ni wywo�uje pionowe fa�dy sk�rne ponad nasad� nosa, zbli�a brwi ku sobie. Mi�sie� pod�u�ny nosi tak�e nazw� mi�nia pod�u�nego nosa. Jest to ma�y mi�sie� le��cy ponad nasad� nosa, biegn�cy od grzbietu nosa do sk�ry czo�a. Wywo�uje poprzeczne fa�dy sk�rne nad nosem. Mi�nie otoczenia szpary ustnej s� to najliczniejsze mi�nie i o r�nokierunkowym otoczeniu. Nale�� tu nast�puj�ce mi�nie: okr�ny ust, jarzmowy wi�kszy, jarzmowy mniejszy, d�wigacz wargi g�rnej, d�wigacz k�ta ust, policzkowy, �miechowy, obni�aj�cy k�t ust, obni�aj�cy warg� doln�, br�dkowy. Mi�sie� okr�ny ust biegnie okr�nie w otoczeniu szpary ustnej i posiada cz�� bardziej zewn�trzn� i wewn�trzn� le��ce w obu wargach. W��kna tego mi�nia nie zataczaj� pe�nego ko�a, ale przyczepiaj� si� w k�tach ust, gdzie tworz� si� skupienia wi�zek r�nych mi�ni nawzajem si� przeplataj�cych. Niekt�rzy nazywaj� to w�z�em mi�snym. Dzia�a jak zwieracz, zmniejsza szeroko�� szpary ustnej, dzia�a przy ssaniu i gwizdaniu. Do mi�ni dochodz�cych do wargi g�rnej nale�y: mi�sie� jarzmowy wi�kszy i mniejszy, d�wigacz wargi g�rnej i d�wigacz k�ta ust. Mi�sie� jarzmowy wi�kszy le�y najbardziej bocznie z masy mi�snej, dochodz�cej do wargi g�rnej, przyczepia si� do ko�ci jarzmowej i schodzi do wargi g�rnej tu� przy k�cie ust. Podnosi k�t ust do g�ry i odci�ga w bok. Mi�sie� jarzmowy mniejszy le�y po przy�rodkowej wi�kszego, przyczepia si� r�wnie� do ko�ci jarzmowej schodzi do wargi g�rnej tu� przy fa�dzie nosowo_policzkowym. Podnosi skrzyde�ka nosa. Mi�sie� d�wigacz wargi g�rnej ma kszta�t czworoboku, po�o�ony jest do�rodkowo od mi�ni jarzmowych. Przyczepia si� do wyrostka czo�owego szcz�ki i do brzegu podoczodo�owego, dochodzi do sk�ry i b�ony �luzowej wargi g�rnej. Podnosi warg� g�rn�. Mi�sie� d�wigacz k�ta ust przyczepia si� do zag��bienia na trzonie szcz�ki, dochodzi do k�ta ust, podnosi k�t ust ku g�rze, i nieco ku stronie przy�rodkowej. Na stronie bocznej twarzy le�� prawie poziomo dwa mi�nie. S� to mi�sie� policzkowy i �miechowy. Mi�sie� policzkowy jest to najwi�kszy mi�sie� mimiczny. Wchodzi w sk�ad policzka, le��c mi�dzy sk�r� i b�on� �luzow�. Przyczep jego ma kszta�t �ukowaty. Zaczyna si� na wyrostku z�bodo�owym szcz�ki na poziomie pierwszego z�ba trzonowego, przechodzi na wyrostek z�bodo�owy �uchwy r�wnie� na poziomie i do ty�u od pierwszego z�ba trzonowego. Cz�� odchodzi od pasma �ci�gnistego zwanego szwem skrzyd�owo_�uchwowym, gdzie graniczy z mi�niem zwieraczem gard�a g�rnym. Dochodzi do k�ta ust, przechodzi r�wnie� do wargi g�rnej i dolnej. Mi�sie� ten rozszerza szpar� ust przez poci�ganie k�ta ust w bok, ponadto umo�liwia dmuchanie np. w instrumenty d�te. Sta�e pewne napi�cie tego mi�nia zapobiega dostawaniu si� policzka mi�dzy z�by szcz�ki i �uchwy. Mi�sie� �miechowy jest to mi�sie� drobny, r�nie wykszta�cony, le�y poziomo mi�dzy policzkiem i k�tem ust, odci�ga w bok k�t ust, czasem powstaje przy jego skurczu do�eczek policzka. Do wargi dolnej dochodz� nast�puj�ce mi�nie: obni�aj�cy k�t ust, obni�aj�cy warg� doln� i br�dkowy. Mi�sie� obni�aj�cy k�t ust, ma kszta�t tr�jk�ta, biegnie od brzegu �uchwy do k�ta ust. Obni�a k�t ust. Mi�sie� obni�aj�cy warg� doln� le�y przy�rodkowo od poprzedniego: ma kszta�t czworoboku, biegnie od trzonu �uchwy do wargi dolnej. Obni�a warg� doln� i wywija j� na zewn�trz. Mi�sie� br�dkowy jest to ma�y mi�sie�, przykryty przez mi�sie� obni�aj�cy warg� doln�. Zaczyna si� na wyrostku z�bodo�owym �uchwy tu� przy z�bach siecznych i dochodzi do brody. Podnosi brod� i warg� doln�. Mi�nie nozdrzy - w otoczeniu nosa znajduj� si� ma�e mi�nie, kt�re dzia�aj� na skrzyde�ka i przegrod� nosa. S� to: mi�sie� nosowy i d�wigacz skrzyde�ka nosa i wargi g�rnej. Mi�sie� nosowy pokrywa skrzyde�ka, tj. cz�� ruchom� nosa. Powoduje rozszerzanie skrzyde�ek nosa i obni�anie przegrody nosa. Mi�sie� d�wigacz wargi g�rnej i skrzyd�a nosa jest to ma�y mi�sie� zwi�zany po��czeniem z d�wigaczem wargi g�rnej, odchodzi od wyrostka czo�owego szcz�ki i dochodzi do bruzdy nosowo_policzkowej. Wsp�dzia�a z mi�niem d�wigaczem wargi g�rnej. Mi�nie ucha zewn�trznego Ze wzgl�du na unieruchomienie ma��owiny usznej mi�nie otoczenia otworu przewodu s�uchowego zewn�trznego s� zanik�e. S� trzy mi�nie uszne: przedni, g�rny i tylny. Wszystkie one s� p�askie, cienkie, niejednokrotnie nawet niedochodz� do ma��owiny usznej. Mi�sie� uszny przedni le�y na powi�zi skroniowej. Pokrywaj�cej mi�sie� skroniowy, g�rny zaczyna si� na czepcu �ci�gnistym, a tylny le�y poza ma��owin� i przyczepia si� do wyrostka sutkowatego ko�ci skroniowej i do ko�ci potylicznej. Czynno�� ich je�li istnieje, powoduje ruchy ma��owiny w zale�no�ci od kierunku po�o�enia mi�nia dzia�aj�cego. Mi�nie mimiczne wywo�uj� przez swoje skurcze zmiany uk�adu cz�ci mi�kkich twarzy, fa�dowanie si� sk�ry, zmieniaj�ce si� w zale�no�ci od bod�c�w nerwowych i psychicznych, wyra�aj�cych weso�o��, smutek, p�acz, czy �miech. Przy pora�eniu nerwu twarzowego twarz staje si� nieruchoma, maskowata. Przy pora�eniu jednostronnym lub cz�ciowym pewnych jego ga��zek powstaje asymetria np. przy �miechu k�t ust przesuwa si� w jedn� stron�, w stron� mi�nia dzia�aj�cego, po stronie pora�onej k�t ust pozostaje nieruchomy. Mi�nie �waczowe Mi�nie �waczowe czyli mi�nie �uchwy s� cztery, u�o�one po obu stronach �uchwy. S� to mi�nie: skroniowy, �wacz, skrzyd�owy przy�rodkowy i boczny. Mi�sie� skroniowy wype�nia d� skroniowy, jest przykryty powi�zi� skroniow�, biegnie poza �ukiem skroniowym i dochodzi do wyrostka dziobiastego �uchwy. Unosi �uchw�, powoduje zaciskanie z�b�w, ponadto obraca �uchw� na zewn�trz. Mi�sie� �wacz przyczepia si� do �uku jarzmowego i ko�ci jarzmowej, jest podzielony na cz�� powierzchown� i g��bok�, dochodzi do guzowato�ci �waczowej na zewn�trznej powierzchni k�ta �uchwy. Unosi �uchw� i obraca na zewn�trz. Mi�sie� skrzyd�owy przy�rodkowy przyczepia si� do do�u skrzyd�owego mi�dzy blaszkami wyrostka skrzyd�owatego ko�ci klinowej i dochodzi do powierzchni przy�rodkowej k�ta �uchwy. Unosi �uchw� obraca j� nieco na zewn�trz. Mi�sie� skrzyd�owy boczny przyczepia si� do blaszki bocznej wyrostka skrzyd�owatego ko�ci klinowej i do do�u podskroniowego, dochodzi le��c poziomo do ga��zi �uchwy. Wysuwa �uchw� do przodu i obraca na zewn�trz. Mi�sie� skroniowy i �wacz le�� w stosunku do �uchwy powierzchownie natomiast oba mi�nie skrzyd�owe le�� po wewn�trznej stronie ga��zi �uchwy. Mi�sie� skroniowy, �wacz i skrzyd�owy przy�rodkowy razem unosz� �uchw� do g�ry i przyciskaj� do szcz�k g�rnych, ponadto obracaj� na zewn�trz, za� mi�sie� skrzyd�owy boczny obraca j� na wewn�trz i zapocz�tkowuje ruch otwierania ust i obni�ania �uchwy przez przesuwanie jej do przodu. Kombinacja ruch�w mi�ni obustronnych daje ruch �ucia. Mi�nie szyi S� one rozpi�te w przestrzeni mi�dzy ko��mi g�owy i kr�gos�upa szyjnego a g�rnym ograniczeniem klatki piersiowej. Otaczaj� one narz�dy le��ce na szyi. Dzielimy je na trzy grupy: powierzchown�, le��c� tu� pod sk�r�, �rodkow� lub po�redni� zwi�zan� z ko�ci� gnykow� i g��bok� przyczepiaj�c� si� do kr�gos�upa szyjnego. Mi�nie te s� unerwione przez nerwy splotu szyjnego. Do grupy powierzchownej nale�� dwa mi�nie: szeroki szyi i mostkowo_obojczykowo_sutkowy. Do grupy �rodkowej nale�� mi�nie podgnykowe i nadgnykowe. Do podgnykowych nale��: mostkowo_gnykowy, mostkowo_tarczowy, tarczowo_gnykowy �opatkowo_gnykowy. Do nadgnykowych nale��: dwubrzu��cowy, rylcowo_gnykowy, �uchwowo_gnykowy i br�dkowo_gnykowy. Do grupy g��bokiej nale�� mi�nie pochy�e: przedni, �rodkowy i tylny oraz mi�nie przedkr�gowe tj. prosty g�owy, przedni d�ugi g�owy i szyi. Mi�nie grupy powierzchownej Mi�sie� szeroki szyi u cz�owieka nale�y do mi�ni szcz�tkowych, do pozosta�o�ci mi�ni�wki podsk�rnej tu�owia istniej�cej u zwierz�t. Jest on bardzo r�nie wykszta�cony, przyczepia si� do sk�ry wzd�u� trzonu �uchwy od brody a� do okolicy z�b�w trzonowych ku do�owi dochodzi do okolicy podobojczykowej na poziomie 2 �ebra si�gaj�c od chrz�stki 2 �ebra do wyrostka barkowego. Unosi sk�r� i tkank� podsk�rn� szyi, obni�a k�t ust. Jest unerwiony przez nerw twarzowy tak jak mi�nie mimiczne twarzy. Mi�sie� mostkowo_obojczykowy_sutkowy przyczepia si� zgodnie ze swoj� nazw� do r�koje�ci mostka, do ko�ca mostkowego obojczyka i wyrostka sutkowatego ko�ci skroniowej i cz�ciowo ko�ci potylicznej. Le�y sko�nie w okolicy szyi, jest dobrze widoczny i wyczuwalny przy ruchach g�owy. Skurcz jednostronny powoduje pochylenie g�owy w stron� skurczu i podnoszenie twarzy w stron� przeciwn�, przy skurczu obustronnym i przy ustalonej klatce piersiowej zgina g�ow� ku ty�owi i zarazem podnosi twarz ku g�rze, za� przy ustalonej g�owie podnosi mostek i wsp�dzia�a przy oddychaniu. Jest unerwiony przez nerwy splotu szyjnego i jedenasty nerw czaszkowy, nerw dodatkowy. Mi�nie grupy �rodkowej - podgnykowe Mi�sie� mostkowo_gnykowy le�y najbardziej powierzchownie i zgodnie z nazw� biegnie od r�koje�ci mostka do trzonu ko�ci gnykowej. Obni�a ko�� gnykow�. Mi�sie� mostkowo _gnykowy le�y g��biej, przykryty przez mi�sie� poprzedni. Przyczepia si� do wewn�trznej powierzchni r�koje�ci mostka i biegnie do zewn�trznej powierzchni blaszki chrz�stki tarczowatej, do linii sko�nej. Pokrywa sob� gruczo� jarzmowy. Obni�a chrz�stk� tarczowat�. Mi�sie� tarczowo_gnykowy jest przed�u�eniem mi�nia mostkowo_tarczowego. Biegnie od linii sko�nej chrz�stki tarczowatej do trzonu ko�ci gnykowej. Unosi chrz�stk� tarczowat� i obni�a ko�� gnykow�. Mi�sie� �opatkowo_gnykowy przyczepia si� do trzonu ko�ci gnykowej i do g�rnego brzegu �opatki. Dzieli si� na dwa brzu��ce: g�rny i dolny, a w miejscu podzia�u znajduje si� �ci�gno po�rednie, kt�re dochodzi do powi�zi szyi. Przy skurczu podci�ga ko�� gnykow� do do�u i do ty�u. Mi�nie podgnykowe s� unerwione przez ga��zki splotu szyjnego. Mi�nie grupy �rodkowej - nadgnykowe Mi�sie� dwubrzu��cowy posiada dwa brzu��ce: przedni i tylny. Brzusiec przedni biegnie od trzonu �uchwy do trzonu ko�ci gnykowej. Brzusiec tylny biegnie od trzonu ko�ci gnykowej do wci�cia sutkowego ko�ci skroniowej. Obni�a �uchw� lub podnosi ko�� gnykow�. Brzusiec tylny jest unerwiony przez nerw twarzowy, za� przedni przez nerw tr�jdzielny. Mi�sie� rylcowo_gnykowy biegnie od wyrostka rylcowatego ko�ci skroniowej do trzonu ko�ci gnykowej. Podnosi ko�� gnykow�. Unerwiony jest przez nerw twarzowy. Mi�sie� �uchwowo_gnykowy przyczepia si� do wewn�trznej powierzchni trzonu �uchwy i do trzonu ko�ci gnykowej. Ma on kszta�t szerokiego tr�jk�ta, kt�ry jest rozpi�ty pod mi�niami j�zyka i br�dkowo_gnykowym. Obydwa mi�nie �uchwowo_gnykowe zrastaj� si� swoimi �ci�gnami w linii �rodkowej tworz�c szew rozpi�ty mi�dzy trzonem ko�ci gnykowej i �uchw�. Dzi�ki temu powstaje przepona zamykaj�ca dno jamy ustnej. Mi�sie� �uchwowo_gnykowy podnosi ko�� gnykow� lub obni�a �uchw�. Jest unerwiony przez nerw tr�jdzielny. Mi�sie� br�dkowo_gnykowy le�y na mi�niu �uchwowo_gnykowym mi�dzy trzonem ko�ci gnykowej a trzonem �uchwy, wsp�dzia�a z mi�niem �uchwowo_gnykowym w podnoszeniu ko�ci gnykowej lub obni�aniu �uchwy. Jest unerwiony przez ga��zk� splotu szyjnego. Mi�nie podgnykowe s� p�askie, cienkie, nie mo�na ich wyr�ni� dotykiem na szyi. Z mi�ni nadgnykowych wyczuwa si� mi�nie �uchwowo_gnykowe, poniewa� przy podnoszeniu brody do g�ry napinaj� si� w przestrzeni mi�dzy trzonem �uchwy i ko�ci� gnykow�. Mi�nie nadgnykowe s� unerwione przez nerwy czaszkowe, pi�ty i si�dmy, poniewa� rozw�j ich wi��e si� z rozwojem dolnej cz�ci twarzy, gdzie znajduj� si� twory unerwione przez te nerwy. Mi�nie grupy g��bokiej - mi�nie pochy�e. Mi�nie pochy�e s� trzy: przedni, �rodkowy i tylny. Przedni przyczepia si� do wyrostk�w poprzecznych kr�g�w szyjnych od trzeciego do sz�stego i dochodzi do pierwszego �ebra. �rodkowy przyczepia si� do wyrostk�w poprzecznych sze�ciu lub wszystkich siedmiu kr�g�w szyjnych i dochodzi do drugiego �ebra. Tylny odchodzi od wyrostk�w poprzecznych trzech dolnych kr�g�w szyjnych i dochodzi do drugiego �ebra. Przy dzia�aniu jednostronnym nast�puje przechylenie g�owy w bok, przy obustronnym zgi�cie ku przodowi, za� przy ustalonej szyi podnoszenie �eber a wi�c wsp�dzia�anie przy oddychaniu. Mi�nie pochy�e s� unerwione przez nerwy splotu szyjnego. Mi�nie pochy�e szyi mo�na wyczu� po stronie bocznej szyi ponad obojczykiem. Mi�nie grupy g��bokiej - mi�nie przedkr�gowe. Do mi�ni przedkr�gowych nale�� trzy mi�nie: prosty g�owy przedni, d�ugi g�owy i d�ugi szyi. Mi�sie� prosty g�owy przedni jest to kr�tki mi�sie� rozpi�ty mi�dzy kr�giem szczytowym i ko�ci� potyliczn�. Zgina g�ow� ku przodowi. Mi�sie� d�ugi g�owy biegnie od wyrostk�w poprzecznych trzech dolnych kr�g�w szyjnych do podstawy ko�ci potylicznej. Zgina g�ow� do przodu. Mi�sie� d�ugi szyi jest rozpi�ty mi�dzy trzonami kr�g�w szyjnych, i trzech g��wnych piersiowych. Cz�ciowo dochodzi do wyrostk�w poprzecznych kr�g�w szyjnych. Mi�sie� ten powoduje zginanie g�owy i kr�gos�upa szyjnego ku przodowi za� przy dzia�aniu jednostronnym zgina i obraca odcinek szyjny kr�gos�upa w bok w stron� mi�nia dzia�aj�cego. Mi�nie tej grupy s� unerwione przez ga��zki splotu szyjnego. Mi�nie ko�czyny g�rnej Mi�nie te dzielimy podobnie jak ko�ci ko�czyny na mi�nie obr�czy barkowej, ramienia, przedramienia i r�ki. Wszystkie mi�nie ko�czyny g�rnej s� unerwione przez nerwy splotu ramiennego. Mi�nie obr�czy barkowej przez nerwy kr�tkie splotu, za� mi�nie dalsze przez nerwy wychodz�ce z p�czk�w splotu ramiennego. Mi�nie obr�czy barkowej s� zwi�zane czynno�ciowo ze stawem barkowym. S� to nast�puj�ce mi�nie: naramienny, nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy ob�y wi�kszy, ob�y mniejszy i pod�opatkowy. Mi�sie� naramienny - ma kszta�t szerokiego tr�jk�ta, le�y zupe�nie powierzchownie, pokrywa staw barkowy podstaw� tr�jk�ta stanowi przyczep g�rny do obojczyka, wyrostka barkowego i grzebienia �opatki. Szczyt tr�jk�ta stanowi przyczep dolny na ko�ci ramiennej do guzowato�ci naramiennej. Ze wzgl�du na kszta�t mi�nia wyr�nia si� w nim cz�� przedni� czyli obojczykow�, kt�ra rami� przywodzi ku przodowi i obraca do wewn�trz, cz�� �rodkow� czyli barkow�, kt�ra odwodzi i podnosi rami� do przodu i cz�� tyln� czyli grzebieniow�, kt�ra przywodzi rami� do ty�u i obraca na zewn�trz. Mi�sie� ten jest unerwiony przez nerw pachowy ze splotu ramiennego. Ca�y mi�sie� jest wyczuwalny zw�aszcza przy odwodzeniu ramienia i podnoszeniu do poziomu. Mi�sie� nadgrzebieniowy i pozosta�e s� zwi�zane przyczepami z �opatk� pokrywaj� j� ze strony grzebieniowej i przedniej. Mi�sie� nadgrzebieniowy wype�nia d� nadgrzebieniowy i dochodzi do guzka wi�kszego ko�ci ramiennej, odwodzi rami�. Unerwiony jest przez nerw nad�opatkowy. Jest przykryty przez mi�sie� czworoboczny. Mi�sie� podgrzebieniowy wype�nia d� podgrzebieniowy, jest podobnie jak mi�sie� nadgrzebieniowy przykryty przez mi�sie� czworoboczny. Dochodzi do guzka wi�kszego ko�ci ramiennej. Obraca rami� na zewn�trz. Jest unerwiony przez nerw nad�opatkowy. Mi�sie� ob�y wi�kszy przyczepia si� do dolnego k�ta �opatki, dochodzi do grzebienia guzka mniejszego ko�ci ramiennej. Poci�ga rami� ku ty�owi i przywodzi unerwiony jest przez nerwy pod�opatkowe. Mi�sie� ob�y mniejszy le�y pomi�dzy ob�ym wi�kszym i pod grzebieniowym. Przyczepia si� do brzegu bocznego �opatki i do guzka wi�kszego ko�ci ramiennej. Obraca ko�� ramienn� na zewn�trz. Unerwiony jest przez nerw pachowy. Obydwa mi�nie ob�e s� niewyczuwalne . S� cz�ciowo przykryte przez mi�nie s�siednie, cz�ciowo le�� pod sk�r�. Mi�sie� pod�opatkowy wype�nia ca�y d� pod�opatkowy, dochodzi do guzka mniejszego ko�ci ramiennej. Przywodzi rami� i obraca do wewn�trz. Jest unerwiony przez nerwy pod�opatkowe. Jest w ca�o�ci schowany pod �opatk�. Mi�nie ramienia Mi�nie ramienia dzielimy na dwie grupy: mi�nie zginaczy i prostownik�w stawu �okciowego. Mi�nie zginacze le�� z przodu ramienia, za� mi�nie prostowniiki z ty�u. Obie grupy mi�ni s� oddzielone od siebie dwoma pasmami tkanki ��cznej, kt�re tworz� przegrody mi�dzymi�niowe biegn�ce od nadk�ykci ko�ci ramiennej ku g�rze. Do grupy zginaczy nale��: mi�sie� dwug�owy ramienia, kruczo_ramienny i mi�sie� ramienny. Do mi�nii prostownik�w nale�y: mi�sie� tr�jg�owy ramienia i mi�sie� �okciowy. Zginacze i prostowniki posiadaj� odr�bne unerwienie. Mi�sie� kruczo_ramienny przyczepia si� do wyrostka kruczego �opatki i dochodzi do ko�ci ramiennej w po�owie d�ugo�ci trzonu. Le�y w dole pachowym i po stronie przy�rodkowej ramienia. Podnosi rami� ku przodowi i przywodzi. Jest unerwiony przez nerw mi�niowo_sk�rny. Jest wyczuwalny w dole pachowym przy odwiedzionym ramieniu. Mi�sie� dwug�owy ramienia sk�ada si� z g�owy kr�tkiej i d�ugiej. G�owa kr�tka przyczepia si� razem z mi�niem kruczo_ramiennym do wyrostka kruczego, g�owa d�uga dochodzi do panewki stawu barkowego przyczepiaj�c si� powy�ej panewki do guzka nadpanewkowego. Obie g�owy zrastaj� si� i przyczepiaj� mocnym �ci�gnem do guzowato�ci ko�ci promieniowej. Cz�� �ci�gna biegnie powierzchownie i przechodzi ponad do�em �okciowym do powi�zi przedramienia. Jest to mi�sie� dwustawowy, dzia�a na staw barkowy i staw �okciowy. W stawie barkowym ma dzia�anie s�absze, podnosi rami� i przywodzi, za� w stawie �okciowym, zgina i odwraca przedrami�. Jest unerwiony przez nerw mi�niowo_sk�rny. Wzd�u� tego mi�nia biegn� na ramieniu dwa rowki: przy�rodkowy wyra�niejszy i boczny s�abiej zaznaczony. Rowki te wyst�puj� szczeg�lnie wyra�nie przy zgi�tym stawie �okciowym. W rowku przy�rodkowym le�� g��wne naczynia krwiono�ne ramienia w otoczeniu szeregu nerw�w splotu ramiennego. W rowku bocznym le�y powierzchowna �y�a ramienia. Ca�y mi�sie� jest dost�pny w obmacywaniu i wyczuwalny. Mi�sie� ramienny trzeci z tej grupy, le�y przykryty cz�ciowo przez mi�sie� dwug�owy ramienia. Przyczepia si� u g�ry do ko�ci ramiennej w po�owie d�ugo�ci trzonu, dochodzi do guzowato�ci ko�ci �okciowej. Zgina przedrami� w stawie �okciowym. Stanowi on dno do�u �okciowego. Jest unerwiony przez nerw mi�niowo_sk�rny. Mi�sie� tr�jg�owy ramienia posiada trzy g�owy: d�ug�, przy�rodkow� i boczn�. G�owa d�uga przyczepia si� do guzka podpanewkowego, �opatki, obie pozosta�e g�owy to trzon ko�ci ramiennej w otoczeniu rowka dla nerwu promieniowego. Wszystkie trzy g�owy zrastaj� si� w jeden brzusiec, kt�ry przyczepia si� do wyrostka �okciowego ko�ci �okciowej. G�owa d�uga przywodzi rami� w stawie barkowym, ca�y mi�sie� prostuje przedrami� w stawie �okciowym. Unerwiony jest przez nerw promieniowy. Mi�sie� jest wyczuwalny na tylnej powierzchni ramienia. Mi�sie� �okciowy jest to ma�y mi�sie�, kt�ry przyczepia si� do nadk�ykcia bocznego ko�ci ramiennej i do tylnej powierzchni trzonu ko�ci �okciowej. Wsp�dzia�a z mi�niem tr�jg�owym w prostowaniu przedramienia. Unerwiony jest przez nerw promieniowy. Mi�sie� przedramienia Mi�nie te dzielimy na trzy grupy: przedni�, boczn� i tyln�. Grupa przednia le�y po stronie d�oniowej przedramienia, obie grupy pozosta�e po stronie grzbietowej. Mi�nie przedramienia posiadaj� w wi�kszo�ci brzu��ce bli�ej stawu �okciowego za� �ci�gna w okolicy nadgarstka, st�d charakterystyczny kszta�t przedramienia szerszy w okolicy stawu �okciowego, zw�aj�cy si� w kierunku r�ki. Mi�nie przedramienia dzia�aj� na staw �okciowy, na staw nadgarstkowy i na stawy palc�w. Jest ich stosunkowo du�o i uk�adaj� si� w warstwy, st�d podzia� na mi�nie powierzchowne i g��bokie. Grupa boczna i tylna maj� wsp�lny nerw tj. nerw promieniowy. Grupa przednia jest unerwiona przez dwa nerwy: po�rodkowy i �okciowy. Grupa przednia Do grupy przedniej zaliczamy szereg mi�ni u�o�onych w dw�ch warstwach na sobie: przy czym ka�da warstwa sk�ada si� dodatkowo z dw�ch pok�ad�w. Warstwa powierzchowna ma w pok�adzie pierwszym mi�nie posiadaj�ce wsp�lny przyczep do nadk�ykcia przy�rodkowego ko�ci ramiennej, kt�ry dzi�ki temu nosi te� nazw� nadk�ykcia zginaczy. Do warstwy powierzchniowej pok�adu pierwszego nale�y: mi�sie� nawrotny ob�y, zginacz promieniowy nadgarstka, d�oniowy d�ugi i zginacz �okciowy nadgarstka. Do pok�adu drugiego warstwy powierzchownej nale�y zginacz powierzchowny palc�w. Do warstwy g��bokiej do jej pok�adu powierzchownego nale�y mi�sie� zginacz g��boki palc�w i zginacz d�ugi kciuka, za� do pok�adu ostatniego warstwy g��bokiej nale�y mi�sie� nawrotowy czworoboczny. Warstwa powierzchowna - pok�ad powierzchowny. Mi�sie� nawrotowy ob�y przyczepia si� wsp�lnym przyczepem na nadk�ykciu przy�rodkowym ko�ci ramiennej, dochodzi do brzegu bocznego ko�ci promieniowej w �rodkowym odcinku. Zgina przedrami� i nawraca. Jest unerwiony przez nerw przy�rodkowy. Mi�sie� zginacz promieniowy nadgarstka przyczepia si� do nadk�ykcia przy�rodkowego i dochodzi do drugiej ko�ci �r�dr�cza. Zgina r�k� d�oniowo i odwodzi ku stronie promieniowej. Jest unerwiony przez nerw po�rodkowy. Mi�sie� d�oniowy d�ugi przyczepia si� do wsp�lnej masy mi�snej na nadk�ykciu przy�rodkowym, przechodzi w w�skie d�ugie �ci�gno, kt�re dostaje si� na d�o� i tu rozszerza si� w rozci�gno d�oniowe dochodz�ce do podstaw palc�w. Zgina r�k� ku stronie d�oniowej. Unerwiony jest przez nerw po�rodkowy. Mi�sie� �okciowy zginacz nadgarstka odchodzi podobnie jak mi�nie poprzednie od wsp�lnej masy mi�snej nadk�ykcia przy�rodkowego. Le�y najbardziej przy�rodkowo, biegnie wzd�u� ko�ci �okciowej, dochodzi do ko�ci grochowatej czyli czwartej kostki pierwszego szeregu nadgarstka. Zgina r�k� d�oniowo. Unerwiony jest przez nerw �okciowy. Z wymienionych powy�ej mi�ni mo�na wyczu� ich wsp�lny przyczep do nadk�ykcia przy�rodkowego ko�ci ramiennej, mi�sie� nawrotowy ob�y przy wykonywaniu ruch�w nawracania oraz mi�sie� zginacz �okciowy nadgarstka le��cy wzd�u� ko�ci �okciowej. Pok�ad g��boki warstwy powierzchownej Zawiera jeden mi�sie� tj. zginacz powierzchowny palc�w. Mi�sie� ten przyczepia si� do nadk�ykcia przy�rodkowego ko�ci ramiennej i do obu ko�ci przedramienia. Mi�sie� ten dzieli si� na cztery �ci�gna u�o�one w dw�ch warstwach na sobie. Podwierzchowniej le�� �ci�gna dla palca trzeciego i czwartego, g��biej dla palca drugiego i pi�tego. �ci�gna przechodz� przez kana� nadgarstka na d�o�, dochodz� do podstaw pierwszych paliczk�w i tu ka�de �ci�gno ulega rozdwojeniu, nast�pnie przyczepia si� do �rodkowego paliczka palc�w, od drugiego do pi�tego. Mi�sie� ten zgina r�k� i �rodkowe paliczki palc�w. Unerwiony jest przez nerw po�rodkowy. Kana� nadgarstka zawarty jest mi�dzy ko��mi nadgarstka a wi�zad�em poprzecznym nadgarstka zwanym obecnie troczkiem zginaczy. Warstwa g��boka Pok�ad powierzchowny tej warstwy zawiera dwa mi�nie: zginacz g��boki palc�w i zginacz d�ugi kciuka. Mi�sie� zginacz g��boki palc�w przyczepia si� do trzonu ko�ci �okciowej i do b�ony mi�dzykostnej. Brzusiec dzieli si� na cztery �ci�gna, kt�re przechodz� przez kana� nadgarstka na d�o�, nast�pnie przechodz� przez rozst�py w �ci�gnach powierzchownego zginacza palc�w i dochodz� do podstaw ostatnich paliczk�w palca od drugiego do pi�tego. Zgina r�k� d�oniowo i ostatnie paliczki w stosunku do paliczk�w �rodkowych. Jest unerwiony przez dwa nerwy: po�rodkowy i �okciowy. Mi�sie� zginacz d�ugi kciuka przyczepia si� do trzonu ko�ci promieniowej i do b�ony mi�dzykostnej, przechodzi przez k