Ian Watson Peruka z krwi i kości Powiew musnął moją twarz, Zjeżyły się włosy na mym ciele (Księga Hioba 4,15) Postanowiłem wracać z Japonii do Europy statkiem handlowym. Sądziłem, że tak będzie taniej niż samolotem - zresztą nie lubię latać - a ponadto miałbym czas na dokończenie szkicu książki o japońskim teatrze lalek. Wcześniej rozważałem możliwość podróży statkiem z Jokohamy do Nachodki, a dalej koleją transsyberyjską przez ocean lądu. Lecz taka podróż, choć tańsza, a przy tym krótsza niż rejs morski, wzbudzała moje obawy swą uciążliwością i brakiem wygód. Ponadto chciałem jak najdłużej zatrzymać w duszy nastrój japońszczyzny, aby - przelany w powstającą książkę - przyczynił się do jej sukcesu. Dlatego też nagła konfrontacja z Syberią w pociągu pełnym, jak sobie wyobrażałem, samowarów, babuszek, mundurów wojskowych i tłoczących się wielonarodowych podróżnych, ściśniętych jak sardynki w puszce, wydała mi się wręcz niewskazana. Sądziłem natomiast, że pośród pustki Pacyfiku mój japoński nastrój skrystalizuje się przybierając postać najodpowiedniejszych słów. Tam mógłbym medytować w pełnym skupieniu, siedząc przy ulubionej maszynie napisać stroniczkę lub dwie, potem wstać i przejść się po pokładzie, całkowicie oderwany od świata, zdolny duchem powrócić w czasy Chikamatsu. Pasażerów - intruzów byłoby niewielu, najwyżej dziesięciu. Nie mówiliby moim językiem, wybrałbym bowiem obcy statek, ani włoski, ani japoński. (Siebie uważałem częściowo, duchem przynajmniej, za Japończyka.) Nadchodzące tygodnie miały być dla mnie okresem łagodnego odstawiania od piersi mej ukochanej Japonii i - ciągnąc metaforę - spokojnego dojrzewania mojej książki. Miały też okazać się, już od pierwszych dni, fatalną pomyłką. Zarezerwowałem miejsce na "Lubece", kontenerowcu wyruszającym w rejs z Jokohamy, dwadzieścia tysięcy kilometrów non-stop, drogą przez Kanał Panamski. Gdy się jest na drugim końcu świata, wydaje się, że Włochy i Niemcy dzieli krótka podróż koleją. Poza tym w Lugano, w Szwajcarii, miałem kilkoro przyjaciół, których, przed udaniem się ku majestatycznej dekadencji rodzinnego domu w okolicach Palermo, gorąco pragnąłem odwiedzić. Po przyjeździe z Kioto pociągiem pozwoliłem sobie na luksus i wziąłem taksówkę ze stacji w Tokio aż do doków miałem bowiem sporo bagażu. Taksówka, podobnie jak wszystkie, pomalowana była w niesamowite, żółto-czerwone pasy, a z odtwarzacza stereo wydobywały się dźwięki francuskich piosenek. Lecz był w niej również, przyczepiony z tyłu do siedzenia kierowcy, emaliowany wazonik, w nim zaś delikatna kompozycja z kwiatów. Pogratulowałem sobie, że w ten sposób żegna mnie prawdziwa Japonia. Kierowca mógł sobie wyglądać jak gangster i tak samo prowadzić swoją toyotę, lecz każdego ranka przed wyjściem do pracy z przejęciem układał bukiecik ze świeżych kwiatów do swojego samochodu. Gdy przyjechaliśmy do portu, było wczesne popołudnie. Odprawiłem bagaż na cle, po czym kierowca zręcznie poprowadził mnie do "Lubeki", gdzie pomógł mi wnieść torby i rzeczy po trapie na pokład. "Chłopiec okrętowy" - jeśli jest to właściwe określenie dla bardzo wysokiego blond okazu rasy nordyckiej - wyprosił taksówkarza na ląd, a sam zajął się mną, prowadząc do kabiny oraz informując bezbłędną angielszczyzną, że kolacja zostanie podana o dziewiątej trzydzieści, a z portu wychodzimy z odpływem o trzeciej nad ranem. Po czym zniknął. Rozejrzałem się po małej kajucie z zadowoleniem. Była bardzo ładna i schludna, w jasnych, pastelowych kolorach. Znajdowała się tam pojedyncze łóżko-koja, stoliczek, wymarzony pod maszynę do pisania, krzesło i obrazek na ścianie przedstawiający, oczywiście, statek handlowy na pełnym morzu. Powiesiłem ubrania w szafie, rozpakowałem maszynę do pisania - ukłon w stronę intencji - po czym, pod wpływem nagłego impulsu, zdecydowałem się zejść na ląd i spojrzeć na Japonię jeszcze jeden, ostatni raz. Złapałem jakąś taksówkę polującą w dokach na klienta i kazałem się zawieźć na handlową ulicę Motomachi - byłem, w końcu, bona fide, turystą. Stamtąd, w miarę jak zapadał zmierzch, powędrowałem do dzielnicy chińskiej, do restauracji, w której podawano surowe ryby. Po raz ostatni zjadłem kolację, na którą składały się paski oleistego mięsa tuńczyka na kulkach ryżu i flaszeczka sake. Około dziesiątej wróciłem na "Lubekę". Do tamtej pory nie spotkałem na statku nikogo oprócz chłopca okrętowego, Klausa. Kiedy następnego dnia zbudziłem się na dźwięk gongu wzywającego na śniadanie, którym podzwaniał ktoś w korytarzu idący wzdłuż kajut, statek był już daleko w morzu, kołysząc się łagodnie z lewej burty na prawą i z powrotem w ponadczasowym rytmie morskiej podróży. Prędko wziąłem prysznic, oskrobałem twarz i byłem w jadalni w siedem lub osiem minut później. Od tej chwili zaczęło się publiczne upokarzanie. Upokarzanie, które, w szoku pierwszej chwili, odebrałem jako skierowane wyłącznie do mnie, lecz szybko pojąłem, że dotyczy w równej mierze ośmiu osób, nas, pasażerów z biletami, lub ofiar. Była to bowiem zabawa kapitana i oficerów. Moja inicjacja w grze nastąpiła prawie natychmiast. Kapitan, mężczyzna o czerwonej twarzy i mięsistych dłoniach, podniósł się i przedstawił mnie, Gina Landolfi, drugiemu oficerowi, Herr Jungerowi (podróżował z córką, która zajmowała jedną z kajut pasażerskich), głównemu mechanikowi, Herr Hausmanowi oraz stewardowi Herr Grunewaldowi, który zajęty był podawaniem śniadania. Następnie pozostałym pasażerom. Były tam trzy brytyjskie pary oraz szesnastoletni chłopiec, Japończyk. (Oczywiście, fakt, że tak wielu Brytyjczyków na raz trafiło się na niemieckim statku, spowodował znaczne przyśpieszenie tempa "zabawy"). Winę za tę sytuację przypisuję, po części, Brytyjczykom, którzy robili wszystko, by przemienić obecnych tam Niemców w ich własne karykatury. Lecz nie tylko, jak miałem dopiero odkryć... LECZ NIE TYLKO! Siedzieliśmy wszyscy przy ogromnym stole, który jak stół bilardowy, miał wystającą krawędź, zapobiegającą spadaniu szklanek i talerzy na podłogę. "Lubeka" najwyraźniej nie miała stabilizatorów. Mogła żeglować szybciej, wkręcając się gładko między fale, za to mocno kołysała się na boki. Za moim krzesłem znajdowało się szerokie okno. Na ścianie przede mną, za krzesłem kapitana, wisiało pogodne malowidło przedstawiające pałac Sans Souci w Poczdamie. - Jedną sprawę muszę postawić zupełnie jasno, panie Landolfi - powiedział kapitan, a jego twarz zabarwiła się nagle na buraczkowo. Właściwie to grzmotnął pięścią w stół, aż zadźwięczały sztućce. - To jest mój statek i tutaj będzie pan słuchał mnie. Wczoraj został pan zaproszony na kolację. NIE BYŁO PANA. Na tym statku będzie pan robił to, co ja rozkażę. Czy to jest jasne? Zawsze uważałem, że Włosi są nieodpowiedzialni. Czy pan też odniósł takie wrażenie, Herr Grunewald, w czasie ostatniej wojny? Ach, gdyby nie Włochy. - Mimochodem wskazał dyżurnemu stewardowi, by nałożył stos kiełbasek na mój talerz. Rozmowę przy stole podjęto jak gdyby nie zaszło nic nadzwyczajnego. Rozmawiano po angielsku o pogodzie, jaka może przytrafić się na morzu. Japoński chłopiec nie odzywał się. (Było jasne, że po angielsku nie mówi prawie wcale, a po niemiecku bardzo słabo. Ja, znając język japoński, powinienem był wziąć go pod swoje skrzydła. Jego ojciec, fanatyczny militarysta, wysyłał go do Niemiec, by tam zdobył kwalifikacje pilota szybowcowego, zakładając, że przy okazji nauczy się mówić biegle po niemiecku. Pechowo jednak dla gorliwego młodzieńca nikt na statku nie posługiwał się niemieckim. Tego pierwszego ranka, widząc jak mnie skarcono - lecz nie rozumiejąc ani słowa - wpatrywał się we mnie płonąc wrogością jak pilot kamikaze.) Stwierdzenie, że byłem wstrząśnięty do głębi, byłoby niedomówieniem. Nie będę szczegółowo opowiadał wszystkich incydentów, które tak bardzo zakłóciły mój spokój i udręczyły "japońskiego ducha", że po kilku dniach - mając przed sobą wieczność i nieskończoną monotonię pustki oceanu aż do Panamy - straciłem nadzieję na możliwość napisania choćby jednej strony książki lub skoncentrowania się na czymkolwiek. Wpadłem w tak wielką rozpacz, że rozważałem nawet - prawie na serio - czy by nie wypaść za burtę. Zrobić COKOLWIEK, byleby tylko oddalić się od tego nieszczęsnego statku-więzienia! (Powinienem wyjaśnić, że ładownie "Lubeki" tak były obciążone dodatkowymi kontenerami - mocowano je łańcuchami piętrowo - że z pokładu załogi wystarczyło zrobić krok, by znaleźć się w oceanie.) Muszę jednak opowiedzieć kilka incydentów, tło późniejszych wydarzeń. Jak już wspomniałem wcześniej, brytyjscy pasażerowie - z których dwoje odbywało na "Lubece" podróż dookoła świata, zaś czworo dołączyło w Kolombo - oraz niemieccy oficerowie zaangażowani byli w amatorskie przedstawienie, dramat odtwarzający sceny z czasów drugiej wojny światowej. Pasażerowie grali role brytyjskich oficerów, przetrzymywanych (wraz z ich paniami) pod strażą brutalnie uprzejmego komendanta, zdecydowanych zachwiać jego pozycją za pomocą licznych acz subtelnych aktów sabotażu - takich jak na przykład dowcipne powiedzonka, których kapitan nie był w stanie do końca zrozumieć. Drobna, ale hardego ducha pani Hetherington zapytała pewnego razu Herr Grunewalda, zupełnie przypadkiem i niewinnie, czy w czasie gdy służył w brunatnych koszulach, nauczył się kroku defiladowego; i czy to jest trudne? Ani się obejrzała, a już podstarzały steward wyrzucał przed siebie nogi w hitlerowskim marszu paradując przez cały salon - dokładnie wtedy, gdy przypadkiem pojawił się tam kapitan. Lecz ten "niewinny" brytyjski dowcip otrzymał ripostę; nieco później wszyscy widzieliśmy, jak główny mechanik podniósł prawą rękę przed kapitanem w nazistowskim pozdrowieniu - a kapitan odpowiedział podobnie. Niemcy na swój własny sposób również byli subtelni, chociaż w odosobnieniu, na środku Pacyfiku, gdzie raz tylko jeden statek pojawił się z daleka na horyzoncie, zabawa ta stawała się aż nazbyt prawdziwa. Do tego stopnia, że gdy jakiś statek rzeczywiście przepływał obok nas w dwa tygodnie później, wszyscy pasażerowie brytyjscy - a ja wraz z nimi - przypadliśmy do burty wymachując rękami i krzycząc "Na pomoc! Na pomoc! Ratujcie nas!" Nikt, rzecz jasna, na drugim statku nie słyszał naszego wołania; za to kapitan "Lubeki" usłyszał je aż nadto dobrze i zbiegł do nas z mostku kapitańskiego w napadzie bezsilnej wściekłości. Zazwyczaj posiłki były dla kapitana i oficerów czasem odwetu. Ponieważ nie mogli nas głodzić - opłaciliśmy przecież wyżywienie, a oni postawili sobie za punkt honoru, byśmy otrzymali równowartość co do centa - postanowili nas UTUCZYĆ... Karmili nas jak strażnicy więzienni odpowiedzialni za zdrowie grupy głodujących sufrażystek. Kapitan walił pięścią w stół podkreślając swym ulubionym gestem wagę słów. - To mięso było niezłe - wołał do Herr Grunewalda. - Co to było? (Mógł sobie pytać. Mięso, które jedliśmy, dostarczano, głęboko zamrożone, prosto z Niemiec. Nie wierzyli w aprowizację w obcych portach, takich jak Kolombo czy Jokohama. Czy była to wieprzowina, jagnina czy wołowina, wszystkie smakowały tak samo.) - Przynieść więcej mięsa dla wszystkich! W stosunku do mnie była to wymyślna tortura zważywszy moje upodobanie do subtelności kuchni japońskiej. Szkodziło również pani Hetherington, która miała słaby żołądek, ale trzymała się dzielnie. Lecz był to dopiero wstęp do doskonalszego jeszcze, sadystycznego rytuału, który kapitan ustanowił w każdy niedzielny poranek zamiast nabożeństwa. Zwoływano nas na godzinę jedenastą na górny pokład; załoga zbierała się na pokładzie dolnym. Na haku połączonym z wagą zawieszano płócienne siedzenie. Byliśmy publicznie ważeni. Odczytywano głośno wagę danego dnia oraz dla porównania tę z zeszłego tygodnia, z notesu kapitana. Za każdym razem załoga wiwatowała lub gwizdała, zależnie od tego, czy - lub o ile - pasażer przybrał na wadze. (W istocie bardzo szybko zaczęliśmy wszyscy systematycznie tyć, z wyjątkiem tylko dzielnej pani Hetherington, która, jak przypuszczam, zwracała każdy posiłek po powrocie do swej kajuty. Szkoda, że ja nie opanowałem jogi w takim stopniu.) Pomysłowym wytłumaczeniem takiego procederu, w odpowiedzi na mój sprzeciw, była rzekomo konieczność zadeklarowania "wagi trapowej" "Lubeki" władzom Panamy, by zezwoliły one na przejście przez Kanał. Kapitan spełniał więc tylko metodycznie swoją powinność. Jak można było spierać się z takim - tak, tak - przebłyskiem geniuszu? Kapitan może i "wypełniał rozkazy" swej własnej, natchnionej inwencji, lecz na statku zdecydowanie panował nieład. To, że my, pasażerowie, próbowaliśmy podkopać jego autorytet, było ironią, bowiem wśród załogi, która uważała kapitana za niezrównoważonego tyrana i obłudnego służbistę, autorytet ten był już mocno nadszarpnięty. Nie wolno było zapraszać kobiet na statek, a kapitan - w drodze do Japonii - wziął sobie pasażerkę do łóżka. Japonkę. Kochankę na rejs. Jakby dla wyrażenia oburzenia załogi na takie krzyżowanie ras - lub ich zazdrości - chiński kucharz, jedyny niearyjczyk w załodze, "wypadł za burtę" gdzieś na Oceanie Indyjskim. "Lubeka" zawróciła i zgodnie z regulaminem krążyła w poszukiwaniu przez kilka godzin, lecz ciała nie znaleziono. Podejrzewaliśmy oczywiście, że został wyrzucony nocą za burtę. Pod pokładem wybuchały walki, a jeden mężczyzna, pozbawiony przednich zębów, przebywał w areszcie. Nastawienie załogi tego statku do ludzi Wschodu było dla mnie udręką, bynajmniej nie dlatego, że mnie, Włocha (gorzej, bo Sycylijczyka), uważano za kogoś w rodzaju europejskiego Azjaty: śniady, pobudliwy i niesolidny. Kolejną torturą, zaraz po męczarni posiłków, było hobby Herr Jungera - amatorskie filmy z jego życia rodzinnego, które wyświetlał w salonie po kolacji, aby nas "rozerwać". W tej sprawie nie mieliśmy wyboru. Nie można było wycofać się do kajuty, aby z kopią "Dudnienia fal w Horikawie" Chikamatsu zwinąć się na łóżku. Pani Granger, która wraz ze swym mężem opływała świat tanim kosztem na pokładzie "Lubeki" (gorzko tego żałując), usiłowała uniknąć jednej projekcji protestując, że widziała te filmy już dwukrotnie i robiąc kąśliwe uwagi na temat jakości filmoteki w tym pływającym obozie jenieckim. Wtedy kapitan dosłownie dorwał ją w swoje łapy, wykręcił jej ramię na plecy, po czym - rechocząc jowialnie - zaprowadził do salonu i posadził w fotelu. Drugi oficer, Herr Junger, był wielkim mężczyzną o posiwiałych, szaleńczo rozwianych, naelektryzowanych włosach. W czasie drugiej wojny światowej pływał na krążowniku "Graf Spee". Żonę zawsze zostawiał w domu. W tej podróży wyjątkowo towarzyszyła mu córka. Rejs dookoła świata był dla niej podarunkiem z okazji dwudziestych pierwszych urodzin. Przyjęcie z szampanem miało odbyć się na dzień przed Panamą - wtedy właśnie wypadała data urodzin - a my wszyscy byliśmy, oczywiście, zaproszeni. Fraulein Junger była dość ładna i miała sporo wdzięku; uroczo potrząsała główką, kiedy była zniecierpliwiona. Posiadała wszelkie zalety, tak mi się zdawało, mieszczańskiej GEMUTLICHE HAUSFRAU. Herr Junger podróżował z jednym jeszcze, nieodłącznym kompanem. Był nim groteskowy, czerwono-niebieski gipsowy krasnal ogrodowy o imieniu Friedolin - maskotka i powiernik drugiego oficera. Wszystkie filmy opowiadały o przygodach Friedolina. Świat widziany okiem ogrodowego krasnala - co zdawało się sugerować, że w głębi serca Herr Junger był sentymentalny. (Ale nie śpieszyłbym się z uogólnieniami na temat cech narodowych. Stereotyp jest jak przekleństwo.) - Oto - oświadczał Herr Junger - są piramidy. A to jest Friedolin. - I dzięki doskonałości jego kamery obydwa obiekty były równie ostre. Friedolin wydawał się tak samo wielki jak Wielka Piramida. Lecz gorsze jeszcze miało nadejść. Friedolin, ze swym czerwonym nosem i wielkim brzuchem napęczniałym od mięsa i piwa - ten obleśny Nibelung - okazał się mieszaniną złośliwej lubieżności, aryjskiej dumy i skłonności do okrutnych psikusów. Jedna z filmowych sentencji pokazywała wieśniacze łodzie otaczające "Lubekę" w jakimś azjatyckim porcie. Właśnie wtedy drugi oficer rozkazał spłukać pokłady i opróżnić okrętowe ścieki. Jakżeż zaśmiewał się Friedolin siedząc bezpiecznie na relingu jak na grzędzie i patrząc jak miejscowi, żółci obszarpańcy biorą przymusową kąpiel. Fakt, że ludzie ci mieli prawdopodobnie religię, pałace, filozofów i przedstawienia symboliczne trzy tysiące lat wcześniej, nie miał dla Friedolina znaczenia. Jego pojęcie o sztuce było daleko bardziej wymagające. Ujęcie: azjatycka ulica; śliczne, smukłe kobiety ubrane w GHEONGSAM oddalają się od kamery; Friedolin puszcza oko na widok rozkołysanych bioder i nóg ukazujących się w wysoko rozciętych spódnicach. Kamera przybliża - jak na fotografii - jedną parę nóg i prowadzi ją aż do końca egzotycznej ulicy. - Aha! - wykrzyknął Herr Junger - tej Friedolin nie dostał. To ta, która umknęła! Częstował nas wieloma takimi obrazkami; zdjęciami azjatyckich kobiet, z których większość nie miała należeć do Friedolina. Chociaż niektóre... Dawał nam do zrozumienia, że Friedolin zaspokajał swe żądze w rozmaitych burdelach azjatyckich, choć, oczywiście, w obecności pań nie mogło to być nic prócz aluzji. To wszystko, w pewien sposób, tłumaczy fakt, że kapitan wziął sobie japońską pasażerkę, aby nie dać się prześcignąć krasnalowi drugiego oficera. Najgorszy ze wszystkich był obraz tratw w jakiejś zatoce. Na tratwach głodujący wietnamscy uciekinierzy, których spokojnie obserwuje Friedolin. - Ta zbyt chuda dla Friedolina - komentował Herr Junger. Friedolin nie był wcale wiarołomny. Tak do końca nie były to przecież istoty ludzkie. Kamera pokazuje w zbliżeniu zrozpaczoną twarz kobiety, która pomimo wszystko zachowała urodę. - O, ale z tą mógłby się zabawić! Fraulein Junger interesowała się filmami, lecz zupełnie inaczej niż Friedolin. Odkryłem to pewnego dnia, gdy podekscytowana rozmawiała ze mną przez chwilę na pokładzie. Miała ze sobą kamerę ojca i właśnie wybiegła zrobić kilka ujęć. Herr Junger posłał kogoś z załogi biegiem do jej kajuty z wiadomością, że "Lubeka" zderzyła się z małym wielorybem. Rzeczywiście, "Lubeka" na poziomie linii wodnej miała bardzo pękaty dziób. Choć można by sądzić, że ostrzejszy kształt prułby wodę łatwiej, było jednak inaczej. Taka "grucha" lepiej rozpraszała przeszkody przed statkiem. A w parze z brakiem stabilizatorów zaoszczędzała, zapewne, jeden dzień w całej podróży - przynosząc korzyści właścicielom. Mały wieloryb rzeczywiście roztrzaskał się o tę "gruchę" i pozostał już gdzieś tam pod burtą. Z miejsca przy relingu, gdzie staliśmy, samo zwierzę nie było widoczne, ale jego krew odznaczała się bardzo wyraźnie. Długie, czerwone pasma krwi opływały nas mieniąc się w błękitnej wodzie Pacyfiku ku zachwytowi Fraulein, stanowiły bowiem przepiękny kontrast kolorystyczny. - Ooo! - wykrzykiwała filmując zawzięcie. Brakowało tylko Friedolina. Fraulein Junger zlekceważyła krasnala. Nie przyniosła go z kajuty ojca i nie dała nasycić oczu widokiem krwi. Szkoda. Mój łokieć byłby z rozkoszą, przypadkiem, zepchnął Friedolina do morza. Dokładnie tak, jak zepchnięto chińskiego kucharza. (Choć podejrzewam, że konsekwencje takiego "przypadku" mogłyby być dla mnie fatalne. Nie topi się bezkarnie bóstw domowych innego człowieka.) - Ach - westchnęła rozczarowana, kiedy pasmo krwi rozpłynęło się w wodzie. Opuściła kamerę. - Zapomniała pani Friedolina - zauważyłem dość kwaśno. Wydęła usta. - Pan nie przepada, zdaje mi się, za filmami mojego ojca. - Raczej nie. Ale zgodziłbym się wyjątkowo z Friedolinem, że płeć piękną należy oglądać od tyłu. - Och, to jeszcze nic strasznego. W kraju znam wiele par bardzo ZŻYTYCH, ale z cudzymi mężami i żonami. Nie potępiamy tego. Powiedziałabym, że cieszymy się, gdy uda się wyrwać na wakacje z jednym tylko mężem. Po powrocie wychodzę za mąż - dodała. - A więc zażywa pani kuracji wypoczynkowej na zapas? - Wcale nie! - Zaczerwieniła się na myśl, że posądzam ją o zamiar zostania kobietą, która sypia z tym i z tamtym, podczas gdy jej przyszłe zachowanie miało być wzorem higienicznej poprawności. - Zastanawiam się jednak po co, będąc u progu małżeństwa, przeżywać monotonię oceanów tego świata. I to tak długo? Całe trzy miesiące! Dziwne! - Skoro pan już o to pyta, Herr Landolfi, i ponieważ nigdy więcej pana nie zobaczę po zejściu z tego statku, wytłumaczę to panu. - Fraulein Junger poprawiła włosy, które rozwiewał wiatr. Powinienem dodać, że jej twarz o różowych policzkach, jasnobłękitnych oczach i zadartym nosku okolona była krótkimi, czarnymi lokami. Buzia jak z bombonierki. - Wyglądam jak mała MADCHEN, prawda? Aby zostać żoną mojego Carla i wejść w towarzystwo, którym się otacza, powinnam prezentować się dojrzalej. Chcę być kobietą. Ci jego znajomi, ich żony i kochanki...! Wysłał mnie w tę podróż, bym dorosła. Kiedy wrócę, będę wyglądała zupełnie inaczej. - Ale jak? - chciałem wiedzieć. - Zobaczy pan. Na przyjęciu urodzinowym. - Proszę, niech mi pani powie teraz. Jestem zaintrygowany. - Nie byłoby niespodzianki i popsułoby mi całą zabawę. - A tylko zabawa się liczy, prawda? (PODOBNIE JAK SMUGI KRWI W MORZU, pomyślałem.) - Proszę mi powiedzieć. Nie zdradzę sekretu nikomu. Ustąpiła. - No, dobrze. Ojciec ma dla mnie niezwykły prezent. Perukę z długich czarnych włosów. Będę ją nosić, kiedy wrócę do kraju, na swój ślub. Będę światową kobietą. - Ale... przecież chyba każdy może kupić perukę? Mogłaby pani kupić sobie jakąś w Niemczech i założyć następnego dnia. - Nie. Nie rozumie pan. W towarzystwie wyśmiano by mnie. To byłoby zbyt nagłe DIE VERWANDLUNG... przeobrażenie. Takie już są zasady naszej małej etykiety. Muszę sama wywalczyć moje długie włosy. To musi być trofeum. Prawdziwa zdobycz. Tak jest ze wszystkim. Opalenizna spod ultrafioletowej lampy to zwyczajne OSZUSTWO. - Chce pani powiedzieć, że to tak jak indiański skalp. - O TYM nie pomyślałam! - zaczęła się oddalać. - Proszę poczekać! Więc wszyscy pani znajomi umówią się i "uwierzą" (z braku lepszego zajęcia...), że wyhodowała pani takie długie włosy w czasie rejsu? - Czy zauważył pan - zaczęła rozmarzonym głosem - wszystkie te piękne włosy w filmach mojego ojca? Marnują się tylko u tych kobiet, ale tylko rasy Wschodu mają tak silnie rosnące włosy. I dlatego mogą je sprzedawać, a potem hodować sobie nowe. - Prawdopodobnie sprzedają swoje włosy, ponieważ głodują - zaprotestowałem rozdrażniony. - Sprzedają je perukarzom, ponieważ jest to jedyny sposób, w jaki mogą zdobyć nieco pieniędzy na woreczek ryżu. To chyba gorsze niż sprzedawanie ciała. Sprzedają życie - lata spędzone w czasie, gdy włosy rosły. To jest... - Ach. Tak pan myśli? - To nie są owce, proszę pani. Zrobiła grymas jakby zaraz miała się rozpłakać. - Powierzyłam panu mój sekret! A pan mnie karci. Nie jest pan wcale dżentelmenem. Lecz ja nic nie mogłem poradzić na to, że przypominały mi się, zarejestrowane na filmie aliantów, sterty włosów zgolonych więźniom w obozach koncentracyjnych. Ta myśl jednak dostarczyła mi pomysłu, jak wybrnąć z sytuacji. Nie chciałem sprzeczać się z nią. Nie na statku, gdzie była oczkiem w głowie swego taty. - No dobrze, ale proszę nie zużyć całej kliszy na morze - powiedziałem. - Pani ojciec będzie chciał zrobić film z przyjęcia urodzinowego. - On ma mnóstwo filmów w swojej kajucie - odparowała. - I wiele jeszcze wywołanych, których pan nie widział. Tym razem rzeczywiście zniecierpliwiona i naburmuszona odeszła do swojej kajuty. Zgodnie z jej obietnicą - lub groźbą - dwa dni później, po kolacji z podwójnych porcji cielęciny, odbyła się jeszcze jedna projekcja. Zapędzono nas do salonu, zaciągnięto zasłony, przyciemniono światła. Na ekranie zamigotały białe cyfry, po nich zaś ręcznie sterowany technikolor. Na spokojnym, błękitnym morzu unosiła się dżonka wyładowana ludźmi i ich dobytkiem. Osiemdziesiąt czy też dziewięćdziesiąt osób tłoczyło się w maleńkiej łodzi, która cudem do tej pory nie zatonęła. - To było sześć miesięcy temu - objaśnił Herr Junger. - Jacyś "ludzie z łódek". Z Wietnamu. "Lubeka" natknęła się na nich na otwartym morzu. Niestety, nie mogliśmy wziąć ich na hol. Nasz statek wytwarza zbyt wielkie fale za rufą. Dżonka byłaby się wywróciła. Friedolin z bezczelną życzliwością przyglądał się uciekinierom. - Nie mogliśmy też przyjąć ich na pokład. Był zastawiony kontenerami, jak zawsze. Kamera przeszukiwała dżonkę pokazując z bliska uniesione w górę twarze. Zatrzymała się dłużej na postaci ubranej w brudną, podartą spódnicę i bluzkę, nadzwyczaj pięknej kobiety o długich, czarnych włosach. W miarę jak "Lubeka" poddawała się kołysaniu fal, Friedolin - usadowiony pewnie w swym punkcie obserwacyjnym - wydawał się potakiwać. - Naturalnie daliśmy im jedzenie i wodę oraz przekazaliśmy drogą radiową ich pozycję. Cały majątek zrabował im wcześniej patrol komunistyczny albo piraci. Następne klatki filmu były niedoświetlone i trwały tak krótko, że zastanawiałem się, czy kamera nie została włączona przez przypadek - może gipsowymi paluchami Friedolina? Lub może cała sekwencja została źle wywołana. Lecz wiem na pewno, że widziałem półnagą kobietę leżącą na koi. Fala czarnych włosów rozpościerała się wokół niej jak wachlarz. Wiem również, że w tym właśnie momencie Fraulein Junger spojrzała w moją stronę. Następne ujęcie pokazywało dżonkę, oddalającą się poza spienionym kilwaterem "Lubeki". Było już późne popołudnie, słońce przesunęło się o kilka godzin. Na rufie dżonki można było dostrzec łysą postać w łachmanach (może starego człowieka, może młodej kobiety), przyciskającą do piersi jakieś zawiniątko tak kurczowo, jakby było całym jej życiem. Mogło to być dziecko, mogło być pożywienie. - Mamy nadzieję, że zaholowano ich do portu. Lecz kto by ich chciał? - westchnął Herr Junger. - Mimo wszystko nakarmiliśmy ich dobrze. Choć obawiam się, że zbyt wielka ilość mięsa mogła zaszkodzić ich żołądkom. - Czy na pewno zostali uratowani? - dopytywała się pani Hetherington. - Nie wiem. Nie słyszeliśmy o nich. Tak wiele dżonek dryfuje po chińsich wodach. To wina komunizmu. My spełniliśmy swój obowiązek. - Biedne duszyczki, lecz co można zrobić? - zastanawiała się pani Hetherington. - W naszym kraju też jest zbyt wielu emigrantów. Trzeba być litościwym, ale oni dezorganizują gospodarkę. Przez chwilę zdawało się, że zmowa milczenia połączyła niemieckich oficerów i brytyjskich pasażerów. Zastanawiałem się, czy tylko ja jeden oglądałem prawdziwy przebieg wydarzeń... Byliśmy na morzu już całą wieczność. Przepłynęliśmy największą nieskończoność, jaką można znaleźć na Ziemi. Lecz następnego dnia mieliśmy wpłynąć na szlaki Panamy i ujrzeć inne statki oczekujące wraz z nami na przejście Kanału. I tak nadszedł dzień urodziń Fraulein. Skończyła dwadzieścia jeden lat. Uroczystość miała rozpocząć się o zmierzchu, jak tylko słońce zanurzy się za horyzontem. Sygnałem do otwarcia szampanów nie miały być fajerwerki wystrzeliwane w niebo. W tym miejscu, u zbiegu tak wielu szlaków, mogłyby zostać mylnie odebrane jako SOS rozbitków. Nie fejerwerki więc, lecz "zielony błysk", szczególne zjawisko naturalne, które tego wieczora mieliśmy nadzieję ujrzeć. (Gdyby nie wystąpiło, to trudno. Nie miało aż tak wielkiego znaczenia...) W bezchmurne, spokojne, upalne dnie, takie jak tamten na Pacyfiku, jeśli obserwuje się horyzont zaraz po zanurzeniu się północnego bieguna słońca, z przyczyny jakiejś atmosferycznej osobliwości wzdłuż linii horyzontu rozbłyska na sekundę lub dwie jaskrawe, zielone światło. Zebraliśmy się wszyscy, by nań oczekiwać: pasażerowie, oficerowie i Fraulein. Widzieliśmy już taki błysk, choć słaby, ze trzy razy w czasie ostatnich kilku tygodni. Wypatrywanie go nabrało "mistycznego" znaczenia. Jak gdyby ten błysk światła pędził z Azji, przez cały Pacyfik, by zrównać się z nami. Gdybyśmy mogli zjawisko to sfilmować i wyświetlić w zwolnionym tempie, zobaczylibyśmy w nim pagody i dżungle, pola ryżowe, górę Fudżi i Angkor Wat - oceaniczny odpowiednik mirażu pustynnego lub gór widzianych z daleka. - Tak! - krzyknęła pani Hetherington, wskazując zupełnie niepotrzebnie kierunek, bowiem nam wszystkim oczy aż wychodziły z orbit. Był to najsilniejszy ze wszystkich dotychczasowych błysków. I zaraz zniknął. Pierwszy szampan wystrzelił natychmiast; struga piany przeskoczyła burtę. Wkrótce szklanki były pełne, a kapitan wygłosił krótką mowę. Wypiliśmy toast na cześć Fraulein Junger, a ona cieszyła się - buzia z bombonierki była cała w uśmiechach. Herr Junger wyjął okrągłe pudło jak na kapelusze i wręczył je Fraulein. Fraulein rozerwała wstążkę pozwalając jej sfrunąć do morza. Rozwinęła się jak czerwony wąż pędzący w stronę rufy. Z pudła Fraulein wyjęła długą, czarną perukę. Lśniące i bujne włosy. - Oooch! - wykrzyknęła i pomknęła do kajuty przymierzyć ją przed lustrem. Wróciła po pięciu minutach odmieniona. Wtedy przyjęcie rozpoczęło się na dobre. Wszyscy wypiliśmy za dużo, nawet Brytyjczycy. Na szczęście lub nieszczęście, nadszedł czas kolacji. Dla odzyskania równowagi. - Poczekajcie - zawołała Fraulein, kiedy zajmowaliśmy miejsca przy stole. Pieszczotliwie pogładziła swe nowe, długie włosy. - Nie chcę mieć na nich soku z mięsa. - Sosu - poprawił ją kapitan. - FLEISCHSAFT znaczy po angielsku sos. - Oczywiście - zgodził się jej ojciec. Na tę szczególną okazję przyniósł Friedolina i umieścił pośrodku stołu, by prezydował. Friedolin był niepocieszony. - To jest nadzwyczajna peruka dla nadzwyczajnej córki. Nie jakaś tam zbieranina z włosów wielu osób. Kupiłem ją specjalnie dla Ciebie, LIEBCHEN. Dobrze zapłaciłem tej kobiecie. Fraulein pobiegła założyć swoje nowe włosy w kajucie, a my usiedliśmy do stołu. Dwie minuty później wróciła z niezadowoloną miną. Policzki miała pobladłe. Nadal nosiła perukę. - Nie mogę jej zdjąć! - przyjrzała się po kolei brytyjskim pasażerom. - Co to za dowcip! Kto nalał do środka kleju? - Nonsens - powiedział Herr Junger. - Dotykałaś jej wewnątrz przed założeniem. Zdejmuje się z łatwością. - Ale ona nie chce zejść. - Pozwól, może jest nieco za ciasna. Próbował zdjąć perukę, podczas gdy Herr Grunewald kręcił się niecierpliwie, by już podawać wieczorne mięso. Ojciec Fraulein mocował się z głową córki, aż krzyknęła z bólu. - Przestań! - Ciągnie cię chyba za twoje własne włosy? - spytała pani Hetherington udając współczucie. - Nie! - Fraulein złapała się za głowę. - Czuję się jakbym miała druty w głowie. Wetknięte w mózg. Żywe jak nerwy. Miesza mi się w głowie. Mam szalone myśli, to nie są ludzkie słowa. Nie mogę znieść bólu, kiedy mnie ciągniesz. Peruki nie dało się zdjąć. Zielony błysk z Azji przytwierdził ją do głowy dziewczyny. Trzeba było dać Fraulein środek uspokajający i zaprowadzić ją do łóżka. Tego wieczora, wyjątkowo, nie było dokładki mięsa, choć Friedolin obserwował nieudaną uroczystość ani chudszy ani mniej jowialny niż zwykle. Peruki nie udało się zdjąć również następnego dnia. Przywarła jak czarna pijawka. Dopłynęliśmy do Panamy i unosiliśmy się na szerokiej, błękitnej przestrzeni wraz z kilkoma innymi statkami handlowymi, skierowanymi w stronę szczeliny pomiędzy dwoma Amerykami. Posadzono Fraulein na pokładzie, w słońcu, o wiele gorętszym teraz, gdy znajdowaliśmy się blisko lądu. Owinięto ją w stare prześcieradło, a jednego z członków załogi, elektryka, który również pełnił obowiązki pokładowego golibrody, wezwano na górę z nożyczkami, by ściął obce włosy z jej głowy. Nagle stało się bardzo ważne, by wyrzucić do oceanu wszystkie pasma, aż do ostatniego, jeszcze po tej stronie. Aby odpłynęły z powrotem do Azji, zanim "Lubeka" porzuci Pacyfik dla innego morza. Kiedy fryzjer zrobił pierwsze cięcie, Fraulein straszliwie krzyknęła. - Nie! - wyrwała mu nożyczki, po czym złapała się za głowę. - Jaki ból! One żyją! To tak jakby mi ktoś przypalał ciało ogniem! Te włosy żyją! Zapuściły korzenie. Ona nie żyje. Wiem, że nie żyje. Ale żyje w nich. Jej dusza spłynęła we włosy jak Samson i jego siła! Potem mówiła przez chwilę jakby rozmawiała ze sobą dwoma głosami, w dwóch językach. To nie mogło być prawdą, a jednak... Przerażeni, nie wiedzieliśmy, co robić ani co powiedzieć. Może błagać o przebaczenie. Kogoś, czyjego języka nie znało żadne z nas.