Strona 1 KORAN Interpretacja znaczenia według Józefa Bielawskiego GOODWORD Strona 2 © 2017 Goodword Books Wszelkie prawa zastrzeżone. Free copy. Not for sale. Egzemplarz bezpłatny. Nie do sprzedaży. Goodword Books A-21, Sector 4, Noida-201301, India Tel. +9111-46010170, +9111-45651770, +91-8588822672 email: [email protected] www.goodwordbooks.com Goodword Books, Chennai Mob. +91-9790853944, 9600105558 Printed in Turkey Strona 3 Spis treści Wstęp 7 Boży plan stworzenia 9 Księga przestrogi boskiej 10 Duchowość wewnętrzna i poznanie Boga 12 Słowo Boga 13 Pokojowe zmaganie ideowe 14 Księga objawiona 18 Jak czytać Koran? 19 Koran 1. Otwierająca (Al-Fatiha) 21 2. Krowa (Al-Baqara) 21 3. Rodzina ‘Imrana (Al ‘Imran) 63 4. Kobiety (An-Nisa’) 87 5. Stół Zastawiony (Al-Ma’ida) 112 6. Trzody (Al-An’am) 132 7. Wzniesione krawędzie (Al-A’raf) 154 8. Łupy (Al-Anfal) 178 9. Skrucha (At-Tałba) 187 10. Jonasz (Junus) 205 11. Hud (Hud) 218 12. Józef (Jusuf) 232 13. Grzmot (Ar-Ra’d) 244 14. Abraham (Ibrahim) 251 15. Hidżr (Al-Hidżr) 257 16. Pszczoły (An-Nahl) 262 17. Podróż Nocna (Al-Isra’) 276 18. Grota (Al-Kahf) 287 19. Maria (Marjam) 299 20. Ta Ha (Ta Ha) 306 Strona 4 4 Spis treści 21. Prorocy (Al-Anbija’) 316 22. Pielgrzymka (Al-Hadżdż) 325 23. Wierni (Al-Mu’minun) 334 24. Światło (An-Nur) 342 25. Rozróżnienie (Al-Furqan) 352 26. Poeci (Asz-Szu’ara’) 358 27. Mrówki (An-Naml) 369 28. Opowiadanie (Al-Qasas) 377 29. Pająk (Al-‘Ankabut) 387 30. Bizantyjczycy (Ar-Rum) 395 31. Lokman (Luqman) 401 32. Pokłon (As-Sadżda) 405 33. Frakcje (Al-Ahzab) 407 34. Sabejczycy (Saba’) 416 35. Stwórca (Al-Fatir) 422 36. Ja Sin (Ja Sin) 428 37. Szeregi (As-Saffat) 433 38. Sad (Sad) 440 39. Grupy (Az-Zumar) 446 40. Przebaczający (Ghafir) 454 41. Wyjaśnione (Fussilat) 463 42. Narada (Asz-Szura) 469 43. Ozdoby (Az-Zuchruf) 475 44. Dym (Ad-Duchan) 481 45. Przyklękająca (Al-Dżasija) 484 46. Piaszczyste wydmy (Al-Ahqaf) 488 47. Muhammad (Muhammad) 493 48. Zwycięstwo (Al-Fath) 497 49. Komnaty (Al-Hudżurat) 501 50. Qaf (Qaf) 504 51. Rozpraszające (Az-Zarijat) 507 52. Góra (At-Tur) 510 Strona 5 Spis treści 5 53. Gwiazda (An-Nadżm) 512 54. Księżyc (Al-Qamar) 515 55. Miłosierny (Ar-Rahman) 518 56. Wydarzenie (Al-Łaqi’a) 521 57. Żelazo (Al-Hadid) 525 58. Dysputa (Al-Mudżadala) 529 59. Zebranie (Al-Haszr) 532 60. Doświadczana (Al-Mumtahana) 536 61. Szereg (As-Saff) 539 62. Zgromadzenie (Al-Dżumu’a) 541 63. Obłudnicy (Al-Munafiqun) 542 64. Wzajemne oszukiwanie (At-Taghabun) 544 65. Rozwód (At-Talaq) 546 66. Zakazanie (At-Tahrim) 548 67. Królestwo (Al-Mulk) 550 68. Pióro (Al-Qalam) 553 69. Nieuniknione wydarzenie (Al-Haqqa) 555 70. Stopnie (Al-Ma’aridż) 557 71. Noe (Nuh) 559 72. Dżinny (Al-Dżinn) 561 73. Owinięty szatą (Al-Muzzammil) 563 74. Okryty płaszczem (Al-Muddassir) 565 75. Zmartwychwstanie (Al-Qijama) 567 76. Człowiek (Al-Insan) 568 77. Wysłannicy (Al-Mursalat) 570 78. Wieść (An-Naba’) 572 79. Wyrywający (An-Nazi’at) 574 80. Zachmurzył się (‘Abasa) 575 81. Zaciemnienie (At-Takłir) 577 82. Rozdzielenie (Al-Infitar) 578 83. Oszuści (Al-Mutaffifin) 579 84. Rozerwanie (Al-Insziqaq) 580 Strona 6 6 Spis treści 85. Konstelacje (Al-Burudż) 581 86. Gwiazda nocna (At-Tariq) 582 87. Najwyższy (Al-‘A’la) 583 88. Oszałamiające (Al-Ghaszija) 583 89. Jutrzenka (Al-Fadżr) 584 90. Miasto (Al-Balad) 586 91. Słońce (Asz-Szams) 587 92. Noc (Al-Lajl) 587 93. Jasność poranka (Ad-Duha) 588 94. Otwarcie (Asz-Szarh) 589 95. Drzewo figowe (At-Tin) 589 96. Zakrzepła krew (Al-‘Alaq) 590 97. Przeznaczenie (Al-Qadar) 590 98. Jasny dowód (Al-Bajjina) 591 99. Trzęsienie ziemi (Az-Zalzala) 592 100. Galopujące (Al-‘Adijat) 592 101. Wydarzenie przerażające (Al-Qari’a) 593 102. Współzawodnictwo w pomnażaniu (At-Takasur) 593 103. Pora przedwieczorna (Al-‘Asr) 594 104. Oszczerca (Al-Humaza) 594 105. Słoń (Al-Fil) 594 106. Kurajszyci (Al-Qurajsz) 595 107. Wspomożenie (Al-Ma’un) 595 108. Obfitość (Al-Kałsar) 595 109. Niewierni (Al-Kafirun) 596 110. Pomoc (An-Nasr) 596 111. Sznur (Al-Masad) 596 112. Szczerość wiary (Al-Ichlas) 597 113. Świt (Al-Falaq) 597 114. Ludzie (An-Nas) 597 Strona 7 Wstęp Koran jest Księgą pochodzącą od Boga, która przetrwała przez stulecia w niezmienionej formie. Spisany pierwotnie w języku arabskim, do czytelników niewładających tym językiem dotarł poprzez przekłady. W żadnym wypadku nie zastępując oryginału, tłumaczenia niosą słowo Boga daleko poza granice świata arabskojęzycznego. Choć Koran jest wyrażony w języku arabskim, to w istocie przemawia do nas językiem natury, językiem w którym Bóg zwracał się w dniu Stworzenia do każde- go człowieka. To boskie wezwanie jest ciągle obecne w umysłach wszystkich ludzi, dzięki czemu Koran jest powszechnie zrozumiały – niektórzy odbierają go w sposób świadomy, inni zaś podświadomy. Koran opisu- je to mianem „znaków jasnych w piersiach tych, którym dano wiedzę”, w dalszej części tego wersetu czytamy zaś, iż: „jedynie niesprawiedliwi odrzucają Nasze znaki” (29:49). Innymi słowy Bożą Rzeczywistość objaśnianą przez Koran na poziomie świadomym, poprzedza fakt jej istnienia w każdym z nas na poziomie podświadomym. Przesłanie Koranu nie jest więc czymś obcym dla człow- ieka. Wyraża słowami tęże Bożą Rzeczywistość, która jest zgodna z naturą człowieka, i która jest już człowie- kowi uprzednio znana. Koran wyjaśnia to stwierdzając, iż Strona 8 8 Wstęp  także ci, którzy przyszli na świat w wiekach późniejszych, narodzili się pierwotnie w chwili, gdy Bóg stworzył Ada- ma; wtedy też Bóg przemówił wprost do wszystkich dusz ludzkich. Tak oto wydarzenie to jest wspomniane w Koranie: „I oto wziął twój Pan z lędźwi synów Adama - ich potomstwo, i nakazał im zaświadczyć wobec samych siebie: ‘Czy Ja nie jestem waszym Panem?’ Oni powiedzieli: ‘Tak! Zaświadczamy’ - a byście nie powiedzieli w Dniu Zmartwychwstania: ‘Nie dbaliśmy o to!’” (7:172) W innym wersecie Koran nawiązuje do dialogu Bogi- em z człowiekiem: „Zaofiarowaliśmy depozyt niebiosom, ziemi i górom, lecz one odmówiły noszenia go i przestraszyły się; poniósł go człowiek - on przecież jest niesprawiedliwy i nieświadomy” (33:72) Dla człowieka jest zatem Koran treścią w swej istocie już znaną, nie zaś rzeczą całkowicie obcą; jest on rozwin- ięciem tego co już znajduje się w ludzkim umyśle. Strona 9 Wstęp 9 Kiedy osoba, która zachowała swą naturę i oszczędziła ją od późniejszych uwarunkowań, czyta Koran, to jego treść porusza te fragmentu mózgu, które przechowują w sobie zapis pierwszego przesłania Boga. Gdy się o tym pamięta, łatwo można zrozumieć, iż tłumaczenie Koranu jest odpowiednim sposobem zapoznawania się z nim. Jeśli pierwotne boskie wezwanie jest Pierwszym Przymierzem, to Koranu jest Drugim Przymierzem, oba zaś się nawzajem potwierdzają. Czytelnik z niewielką, lub żadną, znajomością języka arabskiego, który będzie czytał Koran wyłącznie w tłumaczeniu, nie powinien więc zakładać, iż bariera językowa uniemożliwi mu zro- zumienie Księgi. Zawarta w Koranie koncepcja człowieka jako naturalnego odbiorcy bożego słowa, uległa bowiem w czasach współczesnych spełnieniu. Pogląd ten znajduje potwierdzenie zarówno w genetyce jak i w antropologii. Boży plan stworzenia Każda książka napisana jest w jakimś celu, a celem Koran jest uświadomienie ludziom boskiego planu stworzenia; wyjaśnienie, dlaczego Bóg stworzył świat; jaki jest cel umieszczenia człowieka na ziemi; jakie wymagania są mu stawiane w trakcie jego ziemskiego bytowania; i co go może spotkać po śmierci. Człowiek rodzi się jako istota wieczna. Kiedy Bóg go stworzył, to podzielił jego życie na dwa okresy: czas przebywania na ziemi, Strona 10 10 Wstęp  który jest czasem próby; oraz czas po śmierci, który jest czasem nagrody lub kary, na którą człowiek zasłuży sobie ziemskimi uczynkami. Przyjmuje ona postać wieczne- go raju lub też wiekuistego piekła. Celem Koranu jest uświadomienie człowiekowi tej kwestii; to główny wątek Świętej Księgi, który prowadzi człowieka przez trwającą całe życie podróż ku wieczności. Stwierdzenie, iż człowiek ma naturę poszukiwacza byłoby zgodne z prawdą. W umyśle każdego z nas nieustannie są obecne pytania: kim jestem? jaki jest cel mojego życia? czym jest życia i śmierć? co rozstrzyga o sukcesie lub porażce danego człowieka? Według Ko- ranu odpowiedzią na te pytania jest, iż świat doczesny to czas próby, a wszystko, co otrzymujemy w tym życiu jest jej częścią. W życiu wiecznym Wszechmocny Stwór- ca dokona rozliczenia ludzkiego życia, a wszystko, co spotka człowieka po śmierci w formie nagrody lub kary, będzie współmierne do jego uczynków za życia. Sukces człowieka w życiu przyszłym zależy od zrozumieniu przez niego boskiego planu stworzenia i odpowiedniego pokierowania swym życiem. Księga przestrogi boskiej Koran jest boską Księgą napomnienia, łączącą naukę i przestrogi. Trafne byłoby więc nazwanie go księgą Strona 11 Wstęp 11 mądrości. Nie posiada on przy tym układu, jaki miewa- ją zwyczajne podręczniki. Przy pierwszym kontakcie przeciętnemu czytelnikowi może się wręcz wydać zbi- orem fragmentarycznych wypowiedzi. I wrażenie to nie jest nieuzasadnione. Ale taki porządek Koranu w żadnym wypadku nie oznacza jakiegoś niedociągnięcia, przeci- wnie, jest on częścią koranicznego założenia, aby przyjąć szczególną formę przekazu niosącego przesłanie prawdy czytelnikowi, który w swoich kontaktach z objawieniem może ograniczyć się do lektury ledwie jednej strony, bądź nawet ledwie jednego wersetu. Istotnym wymiarem Koranu jest także to, iż przypo- mina on człowiekowi o błogosławieństwach danych przez Najwyższego Dobroczyńcę. Najważniejszym z nich są wyjątkowe przymioty, jakimi Bóg obdarzył człowieka w momencie stworzenia. Kolejnym jest, iż jako miejsce życia otrzymał Ziemię, planetę dającą obfite zasoby służące jego dobru. Koran ma zagwarantować, by człowiek pamiętał o swym Dobroczyńcy, kiedy korzysta z darów natury – musi on uznać szczodrobliwość swego Stwórcy. Czyniąc to zapewni sobie miejsce w raju, nato- miast lekceważenie Stwórcy strąci go w czeluść piekła. Koran przypomina o rzeczywistości, od której nie ma ucieczki. Strona 12 12 Wstęp  Duchowość wewnętrzna i poznanie Boga Ważną cechą Koranu jest, iż daje on nam jedynie naj- prostsze, lecz fundamentalne, zasady, nierzadko przy- pominając je wielokrotnie, tak by podkreślić ich wagę i znaczenie. Z kolei kwestie drugorzędne, czy też te dotyczące jednie form zewnętrznych, stanowią tylko jego marginalną część. Wpisuje się to w przyjętą w Ko- ranie zasadę, iż forma zewnętrzna jest jedynie kwestią poboczną. Rolę pierwszoplanową przyznaje się bowiem zagadnieniom będącymi regułami podstawowymi. Ta cecha Koranu jest tak wyraźna, iż z pewnością zostanie doceniona przez odbiorcę. Osobowość muzułmańska bez wątpienia kształtuje się w pierwszym rzędzie w oparciu o duchowość wewnętrzną. Jak ta wewnętrzna duchowość jest ukształtowana, to w sposób naturalny pojawia się i odpowiadająca jej forma zewnętrzna. Tak więc celem Koranu jest zasianie ziarna i zebranie żniwa intelektualnej przemiany w człowieku. Koran określa to mianem ma‘rifa – poznanie prawdy (5:83). Koran podkreśla też wagę poznania prawdy przez człowieka w wymiarze jej wypełnienia. Dopiero to umożliwia człowiekowi osiągnięcie prawdziwej wiary w Boga. Kiedy nie ma tego wypełnienia, nie ma też i wiary. Strona 13 Wstęp 13 Słowo Boga Kiedy czytamy Koran nieustannie spotykamy się ze st- wierdzeniem, iż jest on słowem Boga. To fakt oczywisty. Jednak, kiedy zaczynamy patrzeć na niego w kontekście, to ujawnia się doniosły charakter tego stwierdzenia. Jest na świecie wiele ksiąg, które są uznawane za święte, ale – za wyjątkiem Koranu – żadna z nich sama siebie nie określa „słowem Boga”. Stwierdzenie to, obecne jedynie w Koranie, stanowi dla czytelnika punkt wyjścia. Studiuje on Koran jako księgę wyjątkową, różną od wszelkich innych ksiąg spisanych przez ludzi. Powtarza się w niej wezwanie, które moż- na oddać słowami: „O ludu boży, to Twój Pan mówi do Ciebie. Słuchaj Jego słów i podążaj za Nim.” Wyjątkowa jest nawet forma tego wezwania. Takiego bezpośred- niego apelu od Boga próżno bowiem szukać w innych księgach. Pozostawia ono niezatarty ślad w człowieku, który czuje, że sam Bóg przemawia bezpośrednio do niego. Ta świadomość skłania go do odnoszenia się do zawartych w Koranie stwierdzeń z odpowiednią powagą, w odróżnieniu od wszelkich innych stwierdzeń, z którymi mamy styczność w innej literaturze. Koran wyróżnia się także swoją strukturą. Większość książek napisanych przez człowieka ułożona jest w porządku alfabetycznym, czy też wedle tematyki. Ko- ran jednak nie ma takiej struktury, przez co na nieprzygot- Strona 14 14 Wstęp  owanym czytelniku może sprawiać wrażenie chaotyczne. Jednak przy bliższym zapoznaniu się odkrywamy nie- zwykle spójną i uporządkowaną Księgę, jakże majes- tatyczną w swym stylu. Gdy czytamy Koran czujemy, iż jego Autor przemawia ze wzniosłego miejsca, skąd patrzy w dół, zwracając się ku całej ludzkość, otaczanej przez Niego szczególną troską. Choć przesłanie kierowane jest do różnych grup, to obejmuje wszystkich ludzi. Jedną ze szczególnych cech Koranu jest, iż czytelnik w każdej chwili może zwrócić się do Autora, zadać Mu pytania i otrzymać odpowiedzi, gdyż Autorem jest sam Bóg. Jest On zaś Bogiem Żywym. Będąc Stwórcą człow- ieka, słyszy jego głos i udziela mu odpowiedzi. Pokojowe zmaganie ideowe Osoby znające Koran jedynie z mediów zazwyczaj sądzą, iż Koran jest Księgą dżihadu, zaś dżihad jest sposobem osiągania celów z wykorzystaniem przemocy. Pogląd ten opiera się na nieporozumieniu. Każdy, kto sam czytał Ko- ran, z łatwością dostrzeże, iż jego przesłanie nie ma nic wspólnego z przemocą. Koran od pierwszej do ostatniej strony propaguje pokój i w żaden sposób do przemocy nie zachęca. To prawda, że dżihad znajduje się wśród jego nauk; poprawnie rozumiane pojęcie to oznacza jednak pokojowe zmaganie, a nie jakiekolwiek działania cechu- Strona 15 Wstęp 15 jące się przemocą. Koraniczną koncepcję dżihadu opisuje poniższy werset: „Nie słuchaj więc niewiernych i zwalczaj ich z wielkim zapałem, przy jego [Koranu] pomocy” (25:52) Koran w sposób oczywisty jest zaś nie bronią, a księgą, księgą, która oferuje nam wprowadzenie do boskiej filozofii pokojowych zmagań. Sposobem tych zmagań jest, według słów samego Koranu, by „powiedzieć im o nich samych słowa przekonywujące!” (4:63). A zatem podejściem zalecanym przez Koran jest poruszanie ludzkich serc i umysłów. Oznacza to, iż zwracając się do umysłu człowieka, Koran go sobie zjed- nuje, przekonując o swej prawdziwości, co prowadzi do rewolucji w sposobie myślenia. Taka jest misja Koranu i ta misja może być realizowana wyłącznie za pomocą ar- gumentów intelektualnych. Celu tego nie da się osiągnąć drogą przemocy lub działań zbrojnych. Prawdą jest, że niektóre wersety Koranu zawierają takie nakazy jak „i zabijajcie ich, gdziekolwiek ich spot- kacie” (2:191). Bywa, iż odwołując się do nich, próbuje się przedst- awić islam jako religię wojny i przemocy. Nic bardziej mylnego. Wersety te odnoszą się jedynie do tych, którzy dopuszczają się wobec muzułmanów jednostronnych Strona 16 16 Wstęp  ataków. Powyższy werset nie jest ogólnym islamskim nakazem. Koran nie został zesłany w kompletnej postaci, w jakiej dysponujemy nim obecnie. Proces objawienia przebiegał etapami, w rozmaitych okolicznościach, na przestrzeni 23 lat. Jeśli podzielić ten czas na okresy wojny i pokoju, to okaże się, iż przez 20 lat panował pokój, zaś stan wojny trwał zaledwie 3 lata. Objawienie zsyłane na przestrzeni tych 20 lat pokoju zawierało nauki pokojowe przekazy- wane w wersetach dotyczących poznania Boga, kultu religijnego, moralności, sprawiedliwości, itd. Podział nakazów na różne kategorie jest czymś zwy- czajnym i występuje we wszystkich księgach religijnych. Na przykład Bhagawadgita, święta księga hinduizmu, naucza mądrości i wartości moralnych. Tym niemniej obok nich znajduje się w niej także wezwanie, jakie Kryszna kieruje do Ardźuny, zachęcając go do walki (3:30). Nie oznacza to jednak, iż wyznawcy Bhagawadgi- ty winni toczyć nieustanną wojnę. To przecież z tej samej Bhagawadgity Mahatma Gandhi wyprowadził filozofię non violence. Zawarte w Bhagawadgicie wezwanie do wojny odnosi się wyłącznie do sytuacji nadzwyczajnych, kiedy okoliczności nie pozostawiają innego wyboru. W odniesieniu do zwykłych sytuacji życia codziennego udziela ona takich samych pokojowych nakazów, jakie wywiódł z niej Mahatma Gandhi. Strona 17 Wstęp 17 Podobnie Jezus nauczał: „Nie sądźcie, że przyszedłem pokój przynieść na ziemię. Nie przyszedłem przynieść pokoju, ale miecz.” (Mt 10,34) Byłby to jednak błędny wniosek, jeśliby z tego wynieść, iż nauczana przez Chrystusa religia ma polegać na wojnie i przemocy; stwierdzenia tego rodzaju odnoszą się bowi- em jedynie do ściśle określonych sytuacji. W odniesieniu do zwyczajnego życia, Chrystus nauczał pokojowych wartości, takich jak praca nad swym charakterem, miłość bliźniego, pomoc ubogim oraz potrzebującym itd. Sytuacja wygląda podobnie w przypadku Koranu. Gdy Prorok Muhammad wyemigrował z Mekki do Medyny, spotkał się z agresją ze strony plemion wyznających wielobóstwo. Dzięki cierpliwości i odstępowaniu od starcia unikał jednak ich ataków. Jednak w niektórych sytuacjach nie było innej opcji, jak obrona i wtedy Prorok był zmuszony do walki. Objawienie dotyczące wojny było zsyłane w takich właśnie okolicznościach. Nakazy te, ograniczone do szczególnych sytuacji, nie posiadają jednak zastosowania ogólnego i nie dotyczą całej historii człowieka. Dlatego też rola Proroka została określona jako „miłosierdzie dla światów.” (21:107) Islam jest religią pokoju w najszerszym tego słowa znaczeniu. Koran określa swoje przesłanie „drogą poko- ju” (5:16). Zaleca pojednanie jako najlepszy sposób postępowania (4:128) oraz głosi, że Bogu wstrętne jest Strona 18 18  Wstęp naruszanie pokoju (2:205). Bez jakiegokolwiek wyol- brzymiania możemy stwierdzić, iż islam i przemoc przec- zą sobie wzajemnie. Księga objawiona Koran jest Księgą Boga objawioną Prorokowi Mu- hammadowi. Nie otrzymał on go jednak w skończonej postaci, lecz etapami, na przestrzeni 23 lat. Pierwszy fragment Księgi został objawiony w 610 r. n.e., gdy Prorok przebywał w Mekce, dalszej były objawiane suk- cesywnie w kolejnych latach, przy czym zesłanie ostat- niego fragmentu nastąpiło w 632 r., gdy Prorok przebywał w Medynie. Koran składa się z 114 sur, rozdziałów, tak długich jak i krótkich, zaś liczba wersetów wynosi około 6600. Dla potrzeb recytacji Koran został podzielony na 30 części. Nad ostatecznym porządkiem czuwał archanioł Gabriel, poprzez którego Bóg objawił Swe słowa. Kiedy Koran został zesłany w pierwszym ćwierćwieczu siódmego stulecia, znano wytwarzany z papirusu papier, produkowany ręcznie z włókien niektórych roślin. Obja- wione fragmenty Koranu spisywano właśnie na papirusie, po arabsku „qirtas” (6:7). Ludzie uczyli się również wer- setów Koranu na pamięć, gdyż był on tekstem religijnym recytowanym tak w modlitwie, jak i w ramach działal- ności misyjnej, czyli da‘wa. W ten sposób funkcjonował Strona 19 Wstęp 19 jednocześnie jako tekst, którego uczy się na pamięć, jak też w formie pisemnej. Ten sposób zachowywania Koranu stosowano przez cały okres życia Proroka, co pozwoliło na przetrwanie tego tekstu. Trzeci kalif, Usman ibn Affan, nakazał sporządzenie szeregu kopii Koranu. Rozesłał je następnie do różnych miast, gdzie zaczęły być one przechowywane w głównych meczetach. Wierni nie tylko korzystali z nich przy recytacji, ale także tworzyli na ich podstawie kolejne egzemplarze. Ręczne przepisywanie Koranu kontynuowano aż do wynalezienia prasy drukarskiej i rozpowszechnienia się, dzięki rewolucji przemysłowej, produkcji papieru. Wt- edy rozpoczęto drukowanie Koranu, a wraz z rozwojem technik doskonalono też sposób drukowania Koranu. Dziś drukowane egzemplarze Koranu są tak rozpowsze- chnione, iż można je znaleźć w każdym domu, każdym meczecie, każdej bibliotece i każdej księgarni. Dziś każdy człowiek możne nabyć piękny egzemplarz Koranu niezależnie, gdzie i w jakiej części świata przebywa. Jak czytać Koran? Sama księga mówi: „recytuj wyraźnie Koran” (73:4), co oznacza melorecytację wolną i rytmiczną; lekturę zwracającą uwagę na znaczenie czytanej treści. Kiedy Koran jest czytany w ten sposób, wtedy nawiązywana Strona 20 20  Wstęp jest dwustronna relacja czytającego z Księgą. Staje się on wezwaniem, lub słowem, Boga i z każdym wersetem serce czytającego odpowiada na to wezwanie. Gdy w Ko- ranie wspominany jest majestat Boga, całą osobę czyta- jącego przenika doświadczenie Jego wielkości; gdy są wymieniane boskie błogosławieństwa, serce czytającego przepełnia wdzięczność; kary napawają go bojaźnią; zaś opisany w Koranie porządek sprawia, iż doznania te łączą się w pełnię, a czytający staje się poddany swemu Pana tym samym wypełniając ten boski porządek. Wahiduddin Khan, New Delhi, styczeń 2009 r. [email protected]