Strona 1 <> <> ALEKSANDER DUMAS HRABIA MONTE CHRISTO <> <> <> <> <> <> TOM I 1. POWRÓT DO MARSYLII 24 lutego roku 1815 stra nik morski z Notre Dame de la Garde zasygnalizowa przybycie trójmasztowca „Faraon", powracaj cego ze Smyrny przez Triest i Neapol. Jak to zwykle w takich razach bywa, pilot portowy wyruszy niezw ocznie, op yn zamek If i, znalaz szy si mi dzy przyl dkiem Morgion a wysp Rion, przybi do burty statku. Wkrótce, zwyk ym znowu biegiem rzeczy, wa y fortu wi tego Jana zaroi y si od ciekawych, albowiem przybycie statku jest zawsze wielkim ewenementem dla marsylczyków — a zw aszcza takiego jak „Faraon", b cy w asno ci jednego z miejscowych armatorów, zbudowany, otaklowany i za adowany w stoczniach dawnej Focei. A tymczasem statek si zbli ; przep yn szcz liwie cie nin pochodzenia wulkanicznego dziel wyspy Calasareigne i Jaros, min Pomegue — a cho szed pod rozpi tymi marslami, kliwrem i bezanem, posuwa si tak wolno i zdawa si go spowija smutek tak osobliwy, e niejeden spo ród widzów, przeczuwaj c nieszcz cie, zastanawia si , jaki to wypadek móg zdarzy si na pok adzie. Mimo to widzowie obeznani z nawigacj skonstatowali, e je li jaki wypadek istotnie si zdarzy , to owa katastrofa nie dotkn a bezpo rednio „Faraona" — wchodzi on bowiem do portu jak statek, którym kierowano Strona 2 wybornie; kotwica by a przygotowana, wanty bukszprytu zluzowane, a obok pilota, który sposobi si , by wprowadzi trójmasztowiec w w sk gardziel portu marsylskiego, sta m odzieniec o gestach energicznych i ywym spojrzeniu; baczy pilnie na ka dy ruch statku i powtarza ka dy rozkaz pilota. Nieokre lony niepokój, który nurtowa ci zalegaj wa y wi tego Jana, tak j doskwiera jednemu z widzów, e cz ek ów nie móg si doczeka , kiedy wreszcie statek zawinie do portu: wskoczywszy w ódk , rozkaza wyp yn naprzeciw „Faraona" i przybi do nie opodal zatoczki Reserve. Na widok owego m czyzny m ody eglarz opu ci stanowisko obok pilota i zdejmuj c kapelusz wspar si o burt statku. By to m odzieniec osiemnasto- albo dwudziestoletni, wysoki, szczup y, o pi knych czarnych oczach i osach jak heban; ca a jego posta tchn a spokojem i energi w ciw ludziom, którzy od dzieci stwa przywykli walczy z niebezpiecze stwem. — Ach! to ty, panie Edmundzie! — zawo m czyzna z ódki — có to si wydarzy o i jaka jest przyczyna smutku, który panuje na pok adzie? — Wielkie nieszcz cie spad o na nas, panie Morrel! — odpowiedzia m odzieniec — cios, który ugodzi mnie srogo: tu pod Civitavecchia stracili my dzielnego kapitana Leclère. — A adunek? — spyta ywo armator. — Przywie li my go szcz liwie, panie Morrel, i s dz , e pod tym wzgl dem b dziesz pan kontent; ale nasz biedak, kapitan Leclère... — Có mu si sta o? — spyta armator z widoczn ulg . — Có si przydarzy o dzielnemu kapitanowi? — Nie yje. — Czy by wpad do morza, uton ? — Nie, panie Morrel; zmar w ród okropnych cierpie na zapalenie mózgu. — Po czym, zwracaj c si do swoich ludzi: — Hej! Hola — zawo — wszyscy na stanowiska! Rzucamy kotwic ! Za oga, spe ni a rozkaz. W mgnieniu oka z dziesi ciu ludzi, którzy si na ni sk adali, rzuci o si do szotów, brasów, fa ów, want i sztagów. ody eglarz obj przelotnym spojrzeniem ludzi sposobi cych si do wykonania manewru, a upewniwszy si , e rozkazy b wzorowo spe nione, wróci do swojego rozmówcy. — Jaki mia przebieg ów nieszcz liwy wypadek? — spyta armator, nawi zuj c do przerwanej przed chwil rozmowy. — Mój Bo e! zupe nie nieoczekiwany, prosz pana: kapitan Leclère wda si w d ug rozmow z komendantem portu w Neapolu, po czym opu ci miasto niezwykle podniecony; gor czka chwyci a go nast pnej doby, a w trzy dni pó niej ju nie ... Pochowali my go naszym obyczajem i spoczywa teraz nie opodal wyspy del Giglio, spowity w hamak, a u stóp i w g owach uwi zali my mu dwudziestosze ciofuntowe pociski. Wdowa po kapitanie otrzyma jego Krzy Legii Honorowej i szpad . Warto by o — tu m odzieniec u miechn si melancholijnie — wojowa przez dziesi lat z Anglikami, eby wreszcie umrze ot tak, zwyczajnie, we w asnym ku! — Do diab a! Có chcesz, drogi panie Edmundzie — odpar armator, pocieszony, zda si , zupe nie po tej stracie — wszyscy jeste my zwyk ymi miertelnikami i trzeba, by starzy ust powali miejsca m odym; w przeciwnym bowiem razie o post pie nie by oby mowy, a skoro zapewniasz mnie, e adunek... — Nie poniós adnego szwanku, r cz za to, panie Morrel. Mo esz pan oszacowa t podró wi cej ni na 25000 franków zysku.. „Faraon" min w nie Baszt Okr : — Gotuj si do zwijania marsli, kliwra i bezan agla! — zawo m ody marynarz — ywo! Rozkaz wykonano niemal tak szybko jak na okr cie wojennym. — Luzuj! Zwijaj! Zaledwie przebrzmia ostatni rozkaz, a ju opad y wszystkie agle i statek j si posuwa prawie niedostrzegalnie, popychany tylko si rozp du. — Racz e pan wej na pok ad — rzek Dantès widz c, jak armator si niecierpliwi — pa ski buchalter, pan Danglars, wyszed w nie ze swej kajuty i udzieli wszelkich wyja nie , jakich pan zapragniesz. Co do mnie, musz czuwa nad zakotwiczeniem statku i eby nie zapomniano o oznakach oby. Armator nie marudzi ani chwili. Chwyci lin , któr rzuci mu Dantès, i ze zr czno ci , mog , przynie zaszczyt wytrawnemu majtkowi, wspi si po szczeblach przymocowanych do zewn trznej ciany p katego kad uba statku, podczas gdy Edmund, wracaj c do swych obowi zków zast pcy kapitana, zrezygnowa z dalszej rozmowy na korzy pana Danglarsa, owego m czyzny, co wyszed szy z kajuty, spieszy na Strona 3 spotkanie armatora. Nowo przyby y mia mniej wi cej dwadzie cia pi lat. Oble na jego fizjonomia zdradza a, e p aszczy si przed zwierzchnikami, a podw adnych traktowa z góry; by agentem kasowym, a e stanowisko to samo przez si budzi odraz w ród marynarzy, nie cieszy si sympati za ogi, która okazywa a mu tyle niech ci, co yczliwo ci wobec Edmunda Dantèsa. — No i có , panie Morrel — spyta Danglars — dowiedzia si ju o nieszcz ciu, prawda? — Tak, tak. Biedny kapitan Leclère! By dzielnym i uczciwym cz owiekiem! — A przede wszystkim znakomitym eglarzem; zestarza si yj c mi dzy wod a niebem, jak przysta o cz owiekowi, którego opiece poruczono interesy tak znakomitej firmy jak Dom Handlowy Morrel i Syn — rzek Danglars. — A jednak — odpar armator, ledz c wzrokiem Dantèsa, który wyczekiwa na stosowny moment, eby rzuci kotwic — a jednak wydaje mi si , i niekoniecznie trzeba by starym marynarzem, aby, jak pan utrzymujesz, zna dobrze swoje rzemios o; spójrz pan, nasz przyjaciel Edmund komenderuje, jakby nie potrzebowa niczyich rad. Tak mi si przynajmniej wydaje. — Owszem — rzek Danglars, a w jego oczach, gdy spojrza z ukosa na Edmunda, b ysn p omie nienawi ci — tak, m ode to i zarozumia e. Tu po mierci kapitana obj dowództwo, nie radz c si nikogo, i zamiast wraca do Marsylii, tkwi! pó tora dnia u brzegów Elby. — Obejmuj c dowództwo — odpowiedzia armator — spe ni tylko swój obowi zek jako zast pca; le natomiast post pi trac c pó tora dnia u wybrze y Elby, je li statek nie wymaga naprawy. — „Faraon" mia si nie gorzej ode mnie, a takiego zdrowia jak moje ycz i panu, panie Morrel; ta pó toradniowa zw oka to czysty kaprys, ch przespacerowania si na l d i basta. — Dantès — zawo armator, zwracaj c si do m odzie ca — pozwól e pan do nas na chwil ! — Prosz mi darowa — odpowiedzia Dantès — za chwil b móg panu s . Po czym, zwracaj c si do za ogi: — Rzucaj! Kotwica upad a, cuch osun si ze zgrzytem. Dantès nie zszed ze stanowiska, mimo obecno ci pilota, póki nie uko czono manewru, po czym doda : — Spu ci proporczyk do po owy masztu! Flaga do po owy masztu! Skrzy owa reje! — Widzisz pan — odezwa si Danglars. — Dalibóg wydaje mu si , e jest kapitanem! — Bo i jest nim — odpowiedzia armator. — Tak, brak mu tylko podpisu pana i pa skiego wspólnika, panie Morrel. — Mój Bo e, czemu nie mieliby my powierzy mu tego stanowiska? — rzek armator. — Uwa am, e to ch opak na miejscu, a cho m ody, wytrawny z niego marynarz. Danglars zas pi si na moment. — Wybaczysz mi pan, panie Morrel — powiedzia Dantès podchodz c bli ej — teraz, gdy statek stoi na kotwicy, jestem na pa skie rozkazy; zdawa o mi si , pan mnie wo . Danglars cofn si o krok. — Chcia em zapyta , co was w ciwie zatrzyma o u wybrze y Elby? — zapyta Morrel. — Nie mam poj cia. Bo ja wykona em tylko ostatni wol kapitana Leclère, który przed mierci wr czy mi pakiet przeznaczony dla pana Bertranda, wielkiego marsza ka dworu. — No i co? Widzia go, panie Edmundzie? — Kogo? — Wielkiego marsza ka. — Tak. Morrel rozejrza si niespokojnie i odci gn Dantèsa na stron . — Jak e si miewa cesarz? — zapyta z o ywieniem. — Dobrze, o ile sam mog em zauwa . — Widzia wi c i cesarza? — Wszed do marsza ka w mojej obecno ci. — Rozmawia pan z nim? — Raczej on ze mn rozmawia — u miechn si Dantès. — I có ci mówi ? — Rozpytywa mnie o statek: kiedy wyrusza do Marsylii, sk d wraca i jaki wiezie adunek. Wnios em z Strona 4 tego, e gdyby statek by pró ny, a ja jego w cicielem, cesarz kupi by go ch tnie; skoro jednak powiedzia em, e jestem zast pc kapitana, a statek jest w asno ci Domu Handlowego Morrel i Syn... „Aaa! — zawo — znam t firm . Morrelowie to armatorzy z dziada pradziada, jeden Morrel s w tym pu ku co i ja, w walenckim garnizonie". — Dalibóg, to prawda — zakrzykn armator ogromnie uradowany — to nikt inny, tylko Polikarp Morrel, mój wuj, który dochrapa si rangi kapitana. Je li powiesz pan mojemu wujowi, e cesarz o nim wspomnia , zobaczysz, jak si ten stary zrz da rozbeczy. Tak, tak — mówi dalej, klepi c m odzie ca przyjacielsko po ramieniu — s usznie post pi wype niaj c instrukcje kapitana Leclère i zatrzymuj c si u brzegów Elby; chocia gdyby si dowiedziano, e wr czy marsza kowi jaki pakiet i e rozmawia z cesarzem, mog oby ci to skompromitowa . — Jakim cudem, panie Morrel? — spyta Dantès — to nie mam nawet poj cia, co by o w tym pakiecie, a cesarz móg by zada te same pytania pierwszemu lepszemu marynarzowi. Ale przepraszam pana — odezwa si po chwili Dantès — s ba sanitarna i celnicy zbli aj si do nas; pozwoli pan?... — Czy , co nale y, mój drogi Edmundzie. M odzieniec odszed , a tymczasem przybli si Danglars. — No i jak tam? — zagadn . — Przedstawi panu, jak si zdaje, doskona e powody, które zatrzyma y go w Portoferraio. — Istotnie. Powody wielkiej wagi, kochany panie. — Hm. Tym lepiej — odpowiedzia Danglars. — Bo to zawsze przykro pomy le , e kolega nie spe nia swoich obowi zków. — Dantès zrobi to, co do niego nale o, i nic mu zarzuci nie mo na. Kapitan Leclère nakaza mu ten postój. — Skoro mówimy o kapitanie, chcia em zapyta , czy nie odda panu listu od niego? — Kto? — Dantès. — Mnie? Ach nie! Mia wi c jaki list? — Wydawa o mi si , e oprócz pakietu kapitan powierzy mu list. — O jakim pakiecie pan mówisz? — Ale o tym, który Dantès zostawi w Portoferraio, b c tam przejazdem. — Sk d pan wiesz, e mia odda w Portoferraio jaki pakunek? Danglars poczerwienia . — Przechodz c obok kajuty kapitana, widzia em przez uchylone drzwi, jak Leclère da Edmundowi t paczk i list. — Nic mi o tym nie wspomnia — odpowiedzia armator — ale je li ma dla mnie jaki list, odda mi go z pewno ci . Po chwili zastanowienia, Danglars rzek : — A zatem, panie Morrel, bardzo pana prosz , by nie napomyka o tym Edmundowi, mog em si przecie omyli . W tym momencie nadszed Dantès i Danglars znowu si oddali . — No i có , m odzie cze, jeste pan wolny? — spyta armator. — Tak, panie Morrel. — Formalno ci nie zabra y ci wiele czasu. — A nie; przedstawi em celnikom list naszych towarów, a z komory celnej przys ali do nas cz owieka; przyjecha razem z pilotem portowym, któremu odda em nasze dokumenty. — Nie masz wi c pan tutaj nic ju do zrobienia? Dantès rozejrza si dooko a. — Nie, wszystko jest w porz dku — odpar . — Mo esz pan zatem przyj do nas na obiad? — Prosz mi wybaczy , panie Morrel, ale cho oceniam w pe ni ten zaszczyt — musz najpierw odwiedzi mojego ojca. — S usznie, s usznie, panie Edmundzie. Wiem, e jeste czu ym synem. — A mój ojciec — spyta z niejakim wahaniem Dantès — mój ojciec dobrze si miewa? — Spodziewam si , e tak, cho dawno go nie widzia em. — O tak, przesiaduje najcz ciej w swoim pokoju. — To dowodzi, e podczas twojej nieobecno ci nic mu nie brak o. Dantès u miechn si . — Mój ojciec jest hardy, prosz pana, nawet gdyby i bieda zajrza a mu w oczy, w tpi , czy zwróci by si do kogokolwiek na wiecie, z wyj tkiem Boga, o pomoc. Strona 5 — A wi c dobrze, mo emy zatem liczy , e odwiedziwszy ojca przyjdziesz pan do nas? — I tym razem prosz o wybaczenie; po tamtej wizycie musz jeszcze kogo odwiedzi i to równie bardzo mi le y na sercu. — Ach! Prawda! Prawda! Zapomnia em, e w katalo skiej wiosce pewna osoba wyczekuje na pana z tak sam niecierpliwo ci jak pa ski ojciec; pi kna Mercedes... Dantès u miechn si . — Tak, tak! Ach, pojmuj teraz, dlaczego trzykrotnie dopytywa a si o „Faraona". Psiako ! nie mo esz si pan uskar : pi kn masz kochank ! — Mercedes nie jest moj kochank — odpowiedzia z powag m ody cz owiek — ale narzeczon . — Czasem to na jedno wychodzi — roze mia si armator. — Dla nas nie, panie Morrel. — Zgoda! Zgoda, mój drogi Edmundzie — rzek armator — nie b pana d ej zatrzymywa ; dopilnowa moich spraw, za atwiaj e wi c i swoje. Potrzebujesz pieni dzy? — Nie, panie Morrel; mam ca swoj ga , to znaczy prawie trzymiesi czn pensj . — Jeste statecznym m odzie cem, Edmundzie. — Racz pan zauwa , e mój ojciec jest ubogi. — Tak, wiem, wiem, e jeste dobrym synem. Spiesz e wi c do ojca: ja te mam syna i nie w smak by mi posz o, gdyby po trzymiesi cznej podró y starano si go zatrzyma z dala ode mnie. — Pozwoli pan wi c?... — rzek m ody cz owiek k aniaj c si . — Oczywi cie, je li nie masz mi nic wi cej do powiedzenia. — Nie. — Kapitan Leclère nie da ci przed mierci , panie Edmundzie, listu do mnie? — Nie sta o mu ju si , aby napisa list, ale, ale... prawda... chcia bym pana prosi o jakie dwa tygodnie urlopu. — Zamierzasz si o eni ? — Tak, a potem wyjecha do Pary a. — Dobrze, dobrze! Jed pan i wracaj, kiedy ci si spodoba; wy adowanie towarów ze statku zabierze nam przynajmniej sze tygodni i nie wyruszymy na morze wcze niej ni za kwarta ... Ale przed up ywem tego terminu musisz pan by z powrotem. „Faraon" nie mo e — mówi dalej armator, k ad c d na ramieniu odzie ca — wyruszy w podró bez kapitana. — Bez kapitana! — zakrzykn Dantès, a w oczach jego zab ys a rado . — Zwa aj pan, na Boga, co mówisz, bo zdajesz si odgadywa moje najskrytsze marzenia. Czy by , panie Morrel, mia zamiar wyznaczy mnie kapitanem „Faraona"? — Gdyby to ode mnie tylko zale o, u cisn bym ci r , kochany Edmundzie, mówi c: „Zrobione". Có , mam jednak wspólnika; znasz w oskie przys owie: Che a compagno a padrone. Ale po owa drogi za nami, gdy na dwa potrzebne ci g osy jeden ju masz. Spu si na mnie, je li idzie o drugi: do wszelkich stara , by go uzyska . — Och! Panie Morrel! — zawo m ody marynarz, ze zami w oczach ciskaj c d onie armatora — panie Morrel, dzi ki ci w imieniu mojego ojca i Mercedes. — Dobrze, dobrze, Edmundzie. Czy dobry Bóg nie po to jest, do diab a! w niebie, by si opiekowa zacnymi lud mi? Biegnij e wi c do ojca, biegnij do Mercedes, a potem odwied i mnie. — Czy nie chcesz pan, bym ci odwióz na l d? — Nie, dzi kuj , zostaj tutaj, eby rozliczy si z Danglarsem. Czy by pan zadowolony z niego podczas podró y? — Zale y, co pan przez to rozumie. Jako towarzysz... hm... zdaje si , e Danglars nie lubi mnie zbytnio od chwili, kiedy po jakiej naszej sprzeczce mia em nieostro no zaproponowa mu krótki postój u brzegów Monte Christo, by tam, a przyznaj , i pope ni em b d, spraw rozstrzygn ostatecznie w ci gu dziesi ciu minut, on tymczasem, i tu przyznaj mu s uszno , opar si temu. Je li natomiast ciekawi pana, co my o nim jako o buchalterze, s dz , e nie mo na mu nic zarzuci i e b dziesz pan kontent z jego pracy. — No tak — indagowa dalej armator — zastanów si , Edmundzie: czy b c kapitanem „Faraona" zatrzyma by ch tnie Danglarsa? — Jakiekolwiek zajmowa bym stanowisko — odpowiedzia Dantès — otacza bym wzgl dami tych, którzy posiedli zaufanie moich armatorów. — Pi knie, pi knie, Edmundzie, widz , e twoja prawo nigdy nie zawodzi. No, nie zatrzymuj ci d ej, mój panie, bo widz , e stoisz jak na roz arzonych w glach. Strona 6 — Jak e wi c z moim urlopem? — Id pan, powtarzam. — Czy mog wzi pa sk ódk ? — Bierz. — Do widzenia, panie Morrel, i tysi czne dzi ki. — Do widzenia, kochany Edmundzie, ycz szcz cia! ody eglarz wskoczy do ódki, siad na rufie i kaza wios owa w stron Cannebière. Dwaj majtkowie chwycili natychmiast wios a i ód pomkn a tak szybko, jak na to pozwala a w ska przestrze zapchana barkami — rodzaj uliczki, któr tworzy y dwa szeregi statków stoj cych na kotwicy: pocz wszy od wej cia do portu a do molo orlea skiego. Armator, u miechaj c si przyja nie, ledzi wzrokiem Dantèsa: widzia go, jak przybi do molo, wyskoczy na kamienny bulwar i znikn w barwnym t umie, który od pi tej rano do dziewi tej wieczór roi si w tej ynnej ulicy de la Cannebière, ulicy, co tak dum napawa dzisiejszych Focejczyków, i mawiaj o niej z niezachwian powag i owym niezrównanym akcentem, który nadaje tak specyficzny charakter ich s owom: „Gdyby Pary mia swoj Cannebière, by by ma Marsyli ". Odwracaj c si armator, dostrzeg Danglarsa, który stoj c obok, zdawa si czeka na rozkazy, a w istocie równie ledzi wzrokiem Dantèsa. Jak e odmienny by wyraz oczu tych dwóch m czyzn, którzy odprowadzali wzrokiem tego samego cz owieka. 2. OJCIEC I SYN Zostawmy Danglarsa, gdy ulegaj c demonowi nienawi ci usi uje niecnymi aluzjami szeptanymi na ucho oczerni towarzysza przed armatorem, i zobaczmy, co robi Dantès. Nasz m odzieniec pobieg ulic Cannebière a do jej ko ca, po czym skr ciwszy na ulic Noailles wszed do skromnego domku po prawej stronie Alei Meilha skich, wspi si szparko po ciemnych schodach na czwarte pi tro i przytrzymuj c si jedn r balustrady, a drug przyciskaj c do nazbyt gwa townie bij cego serca, zatrzyma si przed uchylonymi drzwiami, które pozwala y zajrze w g b izdebki. W tym pokoju mieszka ojciec Dantèsa. Nikt jeszcze nie doniós o przybyciu „Faraona" temu starcowi, który stoj c na krze le, dr r podpiera patyczkami nasturcj i powój, oplataj ce kraty w oknie. Nagle uczu , e kto obejmuje go wpó , i znajomy g os ozwa si tu za nim: — Ojcze! Kochany ojcze! Starzec krzykn i odwróci si ; spostrzeg szy syna, dr cy i wyblad y osun si w jego obj cia. — Co ci si sta o, ojcze? — spyta zaniepokojony m odzieniec. — Mo chory? — Nie, nie, mój kochany Edmundzie, mój synu, moje dzieci , o nie, ale nie spodziewa em si ciebie i rado ... wzruszenie twoim nieoczekiwanym przybyciem... Ach! mój Bo e! zdaje mi si , e umieram. — A wi c uspokój si , ojcze! to ja, naprawd ja! Powiadaj , e rado nikomu jeszcze nie zaszkodzi a, i dlatego wszed em tutaj bez uprzedzenia. No, u miechnij e si do mnie, zamiast patrze takim b dnym wzrokiem. Wróci em... b dziemy szcz liwi. — Ach! Tym lepiej, ch opcze — odpowiedzia starzec. — Jakie b dzie to szcz cie! Nie rozstaniemy si wi cej? No, opowiedz mi o tym twoim szcz ciu! — Niech Bóg Wszechmog cy mi przebaczy — odpowiedzia m ody cz owiek — rado , któr odczuwam na my l o szcz ciu zbudowanym na zgryzocie rodziny okrytej ob : ale Bóg mi wiadkiem, e nie po da bym takiego szcz cia. Przysz o do mnie, ot, i nie potrafi si nim smuci : dzielny kapitan Leclère nie yje, mój ojcze, a ja wedle wszelkiego prawdopodobie stwa obejm , dzi ki yczliwo ci pana Morrela, jego stanowisko. Pojmujesz, mój ojcze? W dwudziestym roku ycia zosta kapitanem, mie sto ludwików pensji i udzia w zyskach! Czy to nie wi cej, ni móg by si spodziewa taki biedny marynarz jak ja? — Tak, mój synu, tak, w istocie — odpar starzec — to naprawd bardzo pomy lne. — Tote chcia bym za pierwsz pensj , któr otrzymam, kupi ci domek z ogródkiem, gdzie b dziesz sadzi powoje, nasturcje i kapryfolium... Ale co ci jest, ojcze? Wygl dasz, jakby mia zemdle ! — Cierpliwo ci, cierpliwo ci! to minie. Starcowi nie sta o si , zachwia si . — No, daj e pokój — zawo m odzieniec — szklanka wina postawi ci na nogi; gdzie masz wino? — Nie, dzi kuj , nie szukaj; to zbyteczne — rzek starzec, usi uj c powstrzyma syna. — Ale tak, ale tak, ojcze, wska miejsce! I otworzy ze trzy szafki. Strona 7 — Nie warto... — szepn starzec — wina ju nie ma. — Jak to nie ma wina! — zawo Edmund, bledn c z kolei i spogl daj c to na zapadni te i woskowej barwy policzki ojca, to na puste szafy. —Jak to nie ma ju wina? Czy by zabrak o ci pieni dzy? — Nic mi ju nie brak, bom odzyska ciebie — odpowiedzia stary. — A przecie — wykrztusi Dantès, ocieraj c pot z czo a — a przecie przed wyjazdem, trzy miesi ce temu, zostawi em ci dwie cie franków. — Tak, tak, Edmundzie, to prawda, ale zapomnia wyje aj c o ma ym d ugu u naszego s siada, Caderousse'a; przypomnia mi o nim, dodaj c, e je li nie zap ac , pójdzie do pana Morrela. A wi c sam rozumiesz, boj c si , eby ci to nie zaszkodzi o... — No i co dalej? — No có , uregulowa em za ciebie. — Ale — wykrzykn Dantès — by em Caderousse'owi d ny sto czterdzie ci franków! — Tak — wyj ka starzec. — I zwróci mu te pieni dze z dwustu franków, które ci zostawi em? Starzec skin g ow . — Tym sposobem prze trzy miesi ce maj c tylko sze dziesi t franków — szepn m odzieniec. — Ty wiesz, jak niewiele potrzebuj — odpowiedzia stary. — Bo e, Bo e! Przebacz mi, ojcze! — wykrzykn m ody cz owiek, padaj c przed starcem na kolana. — Có ty wyprawiasz? — Ach! Serce mi p ka! — Bagatela. Jeste przecie, wróci — odpowiedzia starzec, u miechaj c si agodnie. — Wszystko, co by o, posz o w niepami , bo wszystko sko czy o si dobrze. — Tak, jestem — odpowiedzia Edmund — wróci em, maj c przed sob pi kn przysz i... troch pieni dzy. Patrz, ojcze — rzek — bierz, bierz i po lij co pr dzej kogo po wszystko, co ci trzeba. I wytrz sn z kieszeni na stó oko o tuzina luidorów, sze z otych pi ciofrankówek i troch miedziaków. Starzec rozpromieni si . — Czyje to? — spyta . — Ale moje!... twoje... nasze!... Bierz, kupuj wiktua y, b kontent, a jutro znajd si nowe. — Na có taki po piech — odpowiedzia z u miechem stary. —Je li pozwolisz, ostro nie b si ga do twojej sakiewki: gdyby zauwa ono, i kupuj tak wiele rzeczy naraz, domy lono by si , e musia em czeka na twój powrót, by je naby . — Rób, jak uwa asz, ale przede wszystkim najmij s , nie chc ci wi cej zostawia samego. Mam w kuferku schowanym na dnie statku troch przemyconej kawy i doskona ego tytoniu —jutro to dostaniesz. Ale pst! kto idzie! — To Caderousse. Dowiedzia si o twoim przyje dzie i chce zapewne powinszowa ci z racji szcz liwego powrotu. — Wybornie! Oto cz owiek, który ma co innego na ustach ni w sercu — szepn Edmund — ale to fraszka: jest naszym s siadem i odda nam kiedy przys ug , powitajmy go serdecznie. Rzeczywi cie, kiedy Edmund domawia z cicha tych s ów, ukaza a si w drzwiach wiod cych na schody czarniawa i brodata twarz Caderousse'a. Móg on mie oko o dwudziestu lat i by krawcem; trzyma w nie kawa ek sukna, które zamierza przekszta ci w klap surduta. — Ech! wróci wi c, Edmundzie! — zawo z akcentem typowo marsylskim, ukazuj c w szerokim miechu z by bia e niczym ko s oniowa. — Jak pan widzisz, s siedzie, i skory spe ni wszystko, co mog oby panu zrobi przyjemno — odpowiedzia Dantès, maskuj c niezr cznie pod t gotowo ci do us ug wyra niech . — Dzi ki, dzi ki! Szcz ciem nic mi nie potrzeba, natomiast zdarza si niekiedy, e inni potrzebuj czego ode mnie. — Dantès drgn . — Nie mam na my li ciebie, ch opcze; po yczy em ci pieni dzy, ty mi je zwróci ; takie rzeczy trafiaj si mi dzy dobrymi s siadami, a zatem jeste my skwitowani. — Nie atwo si skwitowa - z tymi, którzy nas czym zobligowali — odpowiedzia Dantès — bo je li nawet odda si im pieni dze, pozostanie jeszcze d ug wdzi czno ci. — Po có o tym wspomina ! To, co si sta o, ju si nie odstanie. Mówmy raczej o twoim pomy lnym powrocie. Szed em sobie w nie do portu, aby zaopatrzy si w br zowe sukno, i oto spotykam kochanego Danglarsa. — Ty, w Marsylii? — Ech, a jednak tak — odpowiedzia mi. — S dzi em, w Smyrnie. Strona 8 — By o i tak, bo stamt d wracam. — A Edmund? Gdzie si podziewa ten ch opak? — Z pewno ci jest u ojca — rzek mi Danglars. I oto przyszed em — ci gn Caderousse — mi o mi bowiem u cisn d przyjacielowi. — Ten poczciwy Caderousse — odezwa si starzec — bardzo jest do nas przywi zany. — To pewne, e jestem do was przywi zany, a ponadto bardzo was powa am, bo ludzie uczciwi niecz sto si trafiaj ! Ale widzi mi si , wróci bogaty, mój ch opcze! — trajkota Caderousse, ypi c z ukosa na gar z otych i srebrnych monet, które Dantès rzuci na stó . odzieniec dostrzeg , jak w czarnych oczach s siada b ysn a chciwo . — Ach! Mój Bo e! — odpar lekcewa co — to nie moje pieni dze; kiedy wypytywa em ojca, czy mu czego nie brak o podczas mojej nieobecno ci, staruszek, aby mnie uspokoi , wysypa na stó zawarto swojej sakiewki. Wsu e, ojcze z powrotem te pieni dze do swojego mieszka; chyba e nasz s siad ich potrzebuje... w takim wypadku ch tnie s ymy. — Nie, ch opcze — odpowiedzia Caderousse — nic mi nie potrzeba; Bogu dzi ki rzemie lnik mo e jako wy ze swojej profesji. Schowaj te pieni dze, schowaj, nigdy nie mamy ich za wiele. Nie przeszkadza to, e jestem ci równie zobowi zany, jakbym skorzysta z twojej propozycji. — Rad by bym z ca ego serca... — rzek Dantès. — Nie w tpi o tym. No i có , jeste wi c na najlepszej stopie z panem Morrelem, francie? — Pan Morrel by mi zawsze nadzwyczaj yczliwy — odpowiedzia Edmund. — W takim razie pope ni nieroztropno , nie przyjmuj c jego zaproszenia na obiad. — Jak to, nie przyjmuj c jego zaproszenia na obiad? — spyta stary Dantès. — Zaprosi ci wi c na obiad? — Tak, ojcze — odpar Edmund u miechaj c si , gdy ubawi o go zdumienie, w jakie wprawi starego ów nadzwyczajny splendor. — Ach! czemu odmówi , mój synu? — zapyta starzec. — eby pr dzej by z tob , ojcze — odpar m odzieniec — spieszy em do ciebie. — Sprawi przykro temu zacnemu panu Morrelowi — wtr ci Caderousse — a ten, kto zamierza zosta kapitanem, le czyni ura aj c armatora. — Wyt umaczy em mu przyczyn odmowy — odpar Dantès — spodziewam si , e zrozumia . — O tak, trzeba jednak, chc c zosta kapitanem, schlebia troch swoim pryncypa om. — Spodziewam si nim zosta i bez tego — odpowiedzia Dantès. — Tym lepiej, tym lepiej! Sprawi to rzeteln przyjemno starym przyjacio om, a znam kogo , mieszkaj cego nie opodal cytadeli wi tego Miko aja, kto si t wiadomo ci bynajmniej nie zmartwi. — Mercedes — podszepn starzec. — Tak, ojcze — odpowiedzia Dantès — a teraz, kiedy ci ju zobaczy em, kiedy dowiedzia em si , zdrów i e nic ci nie brak, to je li pozwolisz, pójd odwiedzi Katalo czyków. — Id , moje dziecko, id — rzek stary Dantès — i oby twoja ona by a dla ciebie takim ogos awie stwem bo ym, jakim ty jeste dla mnie, mój synu! — Jego ona! — wykrzykn Caderousse. — Ale panu pilno, ojczulku! Mercedes nie jest jeszcze jego on , o ile mi wiadomo! — Nie! ale wed ug wszelkiego prawdopodobie stwa — odpowiedzia Dantès — niezad ugo ni zostanie. — Mniejsza z tym — rzek pojednawczo Caderousse — dobrze, ch opcze, robisz, e tak si spieszysz. — A to dlaczego? — Bo Mercedes jest pi kn dziewczyn ; pi knym dziewcz tom zalotników nie brak, a o t zw aszcza ubiegaj si tuzinami. — Doprawdy? — zdziwi si Edmund, a jego u miech zdradza lekkie zaniepokojenie. — O, tak — mówi dalej Caderousse — trafiaj si nawet i niezgorsze partie, ale rozumiesz przecie... dziesz kapitanem, to i adnej nie strzeli do g owy, eby ci da kosza. — A zatem — odpowiedzia Dantès, usi uj c zatai niepokój — gdybym nie by kapitanem... — Ech! Ech! — skrzywi si pow tpiewaj co Caderousse. — Daj e pokój, daj e pokój! — powiedzia m odzieniec — mam lepsze mniemanie o kobietach w ogóle, a o Mercedes w szczególno ci. Jestem przekonany, e dochowa aby mi wiary nie bacz c na to, czy jestem kapitanem, czy nie. — Tym lepiej — przysta Caderousse. — Zaufanie to dobra rzecz, zw aszcza gdy cz owiek zamierza si Strona 9 eni ; ale mniejsza z tym; nie tra e czasu, ch opcze, i biegnij, wierz mi, e tak b dzie dobrze, zawiadomi o swoim powrocie i projektach. — Ju id — odpowiedzia Edmund. ciska ojca, kiwn g ow Caderousse'owi i wybieg . Caderousse zabawi jeszcze chwil i po egnawszy si ze starym, wyszed na spotkanie z Danglarsem, który oczekiwa go na rogu ulicy Senac. — No i co? — spyta Danglars. — Widzia si z nim? — Przed chwil — odpar Caderousse. — Czy wspomina ci co , e zamy la zosta kapitanem? — Jest tego prawie pewny. — Cierpliwo ci, m odzie cze! Zbytnio si spieszysz, je li wolno mi s dzi ! — odpowiedzia Danglars. — Do licha! Zdaje si , e pan Morrel ju mu to przyobieca . — Jest zatem bardzo uradowany? — Raczej bezczelny: zaofiarowa mi swoje us ugi, niby jaki dygnitarz, a i pieni dzy chcia mi po yczy , niczym bogaty bankier. — Odmówi mu? — Oczywi cie, cho mog em je przyj , bo to ja wetkn em mu w r kilka sztuk srebra, którymi obraca . Ale teraz im pan Dantès nie potrzebuje ju nikogo, zostanie kapitanem. — Ba! Jeszcze nim nie jest — odpar Danglars. — Daj s owo, nie obrazi bym si , gdyby nim nie zosta — rzek Caderousse — gdy w tym wypadku nie sposób by oby si z nim dogada . — Je li nam si spodoba, nie pójdzie wy ej, a mo e nawet spadnie z pieca na eb. — Co powiadasz? — Nic, ot, tak gada em co do siebie. I kocha si nadal w pi knej Katalonce? — Do szale stwa! W nie do niej poszed ; ale myli bym si grubo, gdyby nie napyta sobie z tej racji jakiego k opotu. — Mów e ja niej. — Niby po co? — To wa niejsze, ni przypuszczasz. Nie lubisz Dantèsa, prawda? — Nie lubi furfantów! — Otó to! Powiedz e mi wreszcie, co wiesz o Katalonce. — Nie mam adnych dok adnych wiadomo ci, widzia em natomiast takie rzeczy, które, jak ci powiedzia em, sk aniaj mnie do pewnych podejrze : kto wie, czy przysz ego kapitana nie spotka jaka przykro tu obok drogi wiod cej do Vieilles-Infirmeries. — Có tam widzia ? Gadaj zaraz. — No to pos uchaj, co widzia em: ilekro Mercedes udaje si do miasta, towarzyszy jej zawsze pewien Katalo czyk, ch op jak byk, ciemnooki, ogorza y, kruczow osy i srodze w niej zakochany, a ona nazywa go kuzynem. — Ach! Doprawdy! I przypuszczasz, e ten kuzyn smali do niej cholewki? — Spodziewam si : có innego, u diab a, mog oby robi dwudziestojednoletnie ch opaczysko, w ócz c si za pi kn siedemnastoletni dziewczyn ! — Powiadasz, e Dantès poszed do Katalo czyków? — Wyszed z domu przede mn . — Mogliby my pój w tamt stron , wst piliby my do „Ustronia" i przy kieliszku malagi czekaliby my na nowiny. — A któ by nam je przyniós ? — Dantès b dzie tamt dy przechodzi i poznamy po jego minie, co mu si przydarzy o. — Chod my — odpowiedzia Caderousse — ale to ty fundujesz? — Oczywi cie — rzek Danglars. Ruszyli obaj szybkim krokiem w obranym kierunku. Przybywszy na miejsce, kazali sobie poda butelk wina i dwie szklanki. Stary Pamfil widzia niespe na dziesi minut temu, przechodz cego t dy Dantèsa. Upewniwszy si , e Dantès jest we wsi katalo skiej, zasiedli w altanie po ród platanów i sykomorów Strona 10 okrytych rozwijaj cymi si p czkami; gromada ptaków ukrytych w ga ziach drzew piewa a na chwa tego pi knego dnia, zwiastuna budz cej si wiosny. 3. KATALO CZYCY Nie dalej ni sto kroków od miejsca, gdzie dwaj przyjaciele, wpatrzeni w horyzont, nas uchiwali tak pilnie, spijaj c chciwie musuj ce wino, rozpo ciera a si wioska katalo ska, ukryta za nagim wzgórzem, które smaga mistral, a s ce spala o. Pewnego dnia jaka tajemnicza kompania wyruszy a z Hiszpanii, przybi a do tego w skiego skrawka brzegu i pozosta a tu po dzi dzie . Ludzie ci, nie wiadomo sk d przybyli, mówili nieznanym j zykiem. Byli to Katalo czycy. Najznaczniejszy spo ród nich, który umia po prowansalsku, zwróci si do gminy marsylskiej, aby oddano im ten nagi i ja owy przyl dek, na jego bowiem brzeg, niby staro ytni eglarze, wci gn li swoje odzie. Uzyska to, o co prosi , i w trzy miesi ce pó niej wokó dwunastu, a mo e pi tnastu odzi, które przywioz y tutaj tych morskich w ócz gów, wyros a niewielka osada. Ow wiosk zbudowan dziwacznie, a zarazem malowniczo, na po y maureta sk , na po y hiszpa sk , zamieszkuj do dzi potomkowie tych emigrantów i mówi ich j zykiem. Od trzech z gór stuleci wierni s temu przyl dkowi, gdzie podobni stadu ptaków morskich uwili gniazda — nie mieszaj c si w sprawy marsylskiej ludno ci, eni c si mi dzy sob , zachowuj c obyczaj i strój narodowy, tak jak zachowali ojczysty j zyk. Pójd my, czytelniku, jedyn ulic tej wioski i wst pmy do którego z domów, malowanych od zewn trz promieniami s ca na pi kny kolor zesch ych li ci — w ciwy budynkom tych okolic — a od wewn trz bielonych wapnem; nie spotkasz w hiszpa skich dworkach innej ozdoby prócz tej bieli. Kruczow osa pi kna dziewczyna o aksamitnym oku gazeli sta a oparta o przepierzenie i mi a w palcach, smuk ych jak u antycznej rze by, skromniutk ga zk wrzosu, odzieraj c j z kwiatuszków, które sypa y si na ziemi ; r ce jej, obna one po okcie, ogorza e i kszta tne jak u Wenus z Arles, dr y niecierpliwie i nerwowo; tupa a stop w sk i wysok w podbiciu, dzi ki za owemu ruchowi ukazywa a si noga o liniach strzelistych, konturze wspania ym, obci gni ta czerwon bawe nian po czoch z szaroniebieskimi klinami. Wysoki m odzieniec, lat oko o dwudziestu dwóch, siedzia o trzy kroki od niej, ko ysz c si miarowo na krze le i opar szy okie o staro wieck spróchnia komódk , spogl da na dziewczyn niespokojnie i nie; chcia przenikn j wzrokiem, lecz ona panowa a niezachwianie nad towarzyszem, rzucaj c mu spojrzenia bystre a stanowcze. — Pomy l, Mercedes — mówi m ody cz owiek — oto nadchodzi Wielkanoc. Pora wyprawi wesele, odpowiedz mi wreszcie, prosz . — Mówi am ci ju sto razy, Fernandzie, i doprawdy le sobie samemu wida yczysz, skoro mnie znów nagabujesz! — To i có ! Powtórz raz jeszcze, zaklinam, powtórz, abym wreszcie uwierzy . Powiedz po raz setny, e odrzucasz moj mi , na któr twoja matka spogl da a okiem askawym; spraw, ebym poj , e moje szcz cie jest dla ciebie igraszk i e wcale ci nie zale y na moim yciu. Ach, mój Bo e! Mój Bo e! ni dziesi lat, e twoim m em zostan , i straci t jedyn nadziej , która opromienia a mi ycie! — Nie us ysza ode mnie, Fernandzie, ani jednego s owa otuchy, czemu wi c ywi nadziej ? — odpar a Mercedes. — Nie mo esz mi zarzuci , abym ci kiedykolwiek kokietowa a. Powtarza am ci niezmiennie: kocham ci jak brata, ale nie daj ode mnie nic prócz tej mi ci siostrzanej, albowiem serce moje odda am innemu. Czy nie mówi am ci tego, Fernandzie? — Tak, pami tam, Mercedes — rzek m ody cz owiek — tak, ustroi si wobec mnie w okrutn cnot szczero ci; czy by jednak nie pami ta a, e ma stwo z Katalo czykiem jest wi tym prawem dla Katalonki? — Mylisz si , Fernandzie: to nie prawo nakazuje nam eni si mi dzy sob , ale obyczaj, ot i tyle. Us uchaj mojej rady: nie powo uj si na to, aby przechyli szal na swoj korzy . Wyrok zapad na ciebie w komisji poborowej i swoboda, któr ci pozostawiono, jest podyktowana zwyk pob liwo ci ; nie dzi , to jutro wezw ci do wojska. Có wtedy, jako nierz, poczniesz z biedn , zrozpaczon sierot , której jedyn maj tno ci jest zrujnowana cha upa i troch porwanych sieci — liche dziedzictwo mojego ojca, przekazane mojej matce, a po jej mierci moje. Od roku zaledwie matka moja nie yje, a ja, pomy l o tym, Fernandzie, utrzymuj si prawie z ebraniny! Niekiedy starasz si we mnie wmówi , e jestem ci pomocna, po to zreszt , aby podzieli si ze mn po owem; godz si na to, Fernandzie, dlatego e jeste moim krewnym, dlatego e wychowali my si razem, a przede wszystkim dlatego, e odmawiaj c sprawi abym ci zbyt wielk przykro . Ale pojmuj doskonale, e ryby, które sprzedaj , konopie, które kupuj za uzyskane tym sposobem pieni dze, te konopie, co je prz , wiem o tym dobrze, Fernandzie, s ja mu . — Ach, jakie to mo e mie znaczenie, Mercedes? Cho jeste biedna i osamotniona, wol ciebie od Strona 11 córki najznaczniejszego armatora czy najbogatszego bankiera w Marsylii! Bo i czegó nam, Katalo czykom, trzeba? Wiernej ony i dobrej gospodyni. Gdzie znalaz bym dziewczyn , która lepiej od ciebie spe nia aby te warunki? — Fernandzie — odpar a Mercedes kr c g ow — gdy kobieta nie kocha m a, kochaj c innego czyzn , atwo si staje kiepsk gospodyni , a za wierno te jej trudno r czy . Zadowól e si moj przyja ni , gdy , jeszcze raz powtarzam, tylko j mog ci przyobieca , obiecuj za jedynie to, czego jestem pewna dotrzyma . — Ach, tak! Pojmuj wybornie — powiedzia Fernand — cierpliwie znosisz w asn n dz , ale boisz si biedy, która ci u mojego boku zagra a. No wi c!... Gdyby mnie kocha a, Mercedes, pokusi bym si zdoby fortun ; przynios aby mi szcz cie: pracowa bym jako komisant w której b firmie, móg bym nawet zosta kupcem! — Nie wolno ci próbowa adnej z tych profesji, Fernandzie; jeste nierzem i tylko dlatego pozostajesz w naszej wiosce, e nie ma wojny. B e wi c rybakiem, porzu mrzonki, które uczyni rzeczywisto jeszcze bardziej okrutn , i poprzesta na mojej przyja ni, bo i nic innego ofiarowa ci nie mog . — O, tak, masz s uszno , Mercedes, zostan marynarzem; zamiast stroju naszych praojców, którym pogardzasz, wdziej ceratow czapk , pasiast koszul i granatow bluz zapinan na guziki z kotwic . Czy nie tak trzeba si ubiera , eby ci si spodoba ? — Co chcesz przez to powiedzie ? — spyta a Mercedes, rzucaj c mu w adcze spojrzenie. — O co ci idzie? Nie rozumiem ci wcale. — Ch tnie ci to wy , Mercedes; nie by aby wobec mnie tak nieust pliwa i okrutna, gdyby nie oczekiwa a kogo , kto tak si nosi. Ale ten, na kogo czekasz, móg by okaza si niesta ym; gdyby nawet by o inaczej, czy mam ci przypomina o zmienno ci losów eglarza? — Fernandzie! — wykrzykn a Mercedes — s dzi am, e jeste zacnym cz owiekiem! Jak e si myli am! Jeste cz owiekiem bez serca, skoro przez zawi rzucasz wyzwanie giewowi bo emu! A wi c dobrze! Niech i tak b dzie! Nie ukrywam, e czekam na tego, o którym mówisz, i e go kocham. Je li nie wróci, wiedz, e zamiast przeklina t zmienno losu, któr przyzywasz, powiem, e zgin kochaj c mnie. ody Katalo czyk achn si z w ciek ci . — Rozumiem ci , Fernandzie: napastujesz go, poniewa ci nie kocham; skrzy ujesz swój sztylet katalo ski z jego pugina em! Na có ci si to zda? Pokonany stracisz moj przyja , jako zwyci zca ujrzysz, jak moja przyja odmieni si w nienawi . Je li kto , chc c przypodoba si kobiecie, szuka zwady z czyzn , którego) ona kocha, wierz mi, z obiera drog . Nie, Fernandzie, nie poddasz si tym niegodziwym zamys om. Nie mog c mnie po lubi , musisz kontentowa si moj siostrzan przyja ni . Zreszt — dorzuci a, a w oczach jej odmalowa o si przera enie i zap aka a — zreszt poczekaj, poczekaj, Fernandzie, sam powiedzia przed chwil , e morze jest zdradliwe, a on wyjecha cztery miesi ce temu; podczas tych czterech miesi cy naliczy am tak wiele burz! Fernand, nadal niewzruszony, nie próbowa nawet otrze tych ez p yn cych po twarzy Mercedes, cho za ka da by sobie utoczy szklank krwi — gdyby on, a nie kto inny by ich przyczyn . Wsta , okr izb , podszed do Mercedes zas piony, zaciskaj c d onie. — Pos uchaj, Mercedes — rzek — powiedz mi ostatni raz, czy nie zmienisz postanowienia? — Kocham Edmunda Dantèsa — odpar a ch odno dziewczyna — i nikt inny nie b dzie moim m em. — I zawsze b dziesz go kocha ? — Póki ycia. Fernand zrezygnowany spu ci g ow i westchnienie podobne do j ku wydar o mu si z piersi; lecz nagle, podnosz c czo o, zacisn wszy z by i rozdymaj c nozdrza, zapyta : — A je li nie yje? — Je li nie yje, ja te umr . — A je li zapomnia o tobie? — Mercedes! — rozleg o si przed chat radosne wo anie — Mercedes! — Ach! — zakrzykn a dziewczyna, czerwieni c si i promieniej c mi ci — widzisz, e nie zapomnia o mnie, skoro wróci . Rzuci a si do drzwi i otworzy a je wo aj c: — Chod , Edmundzie! Jestem tutaj! Fernand, poblad y i dr cy cofn si niczym w drowiec na widok mii; trafiwszy na krzes o, opad na nie bez si . Edmund i Mercedes ton li w u cisku. Gor ce s ce marsylskie, którego promienie buchn y przez otwarte drzwi, obejmowa o ich fal wiat a. Z pocz tku nie dostrzegali nic, co si wokó nich dzia o. Ogromne szcz cie oddzieli o ich od wiata i rzucali tylko urywane s owa, które mo na by wzi za wyraz cierpienia, lubo wiadczy y o najwy szej rado ci. Strona 12 Nagle Edmund dostrzeg zas pion twarz Fernanda, która rysowa a si w mroku blada i budz ca niepokój. M ody Katalo czyk si gn — a by to ruch, z którego sam sobie nie zdawa sprawy — do pugina u zatkni tego za pasem. — — Ach, prosz darowa — odezwa si Dantès marszcz c brew — nie zauwa em, e jest nas tutaj troje. Po czym zwracaj c si do Mercedes: — Kim jest ten pan? — Ten pan b dzie twoim najlepszym przyjacielem, Edmundzie, bo jest moim przyjacielem; to mój kuzyn, mój brat, Fernand, cz owiek, którego prócz ciebie kocham najbardziej na wiecie; czy go nie poznajesz? — A, rzeczywi cie — odpowiedzia Edmund. I tul c do siebie Mercedes, wyci gn serdecznie d do Katalo czyka. Ale Fernand, nie kwapi c si odpowiedzie na ów gest przyjacielski, stal milcz cy i nieruchomy niby pos g. Wówczas Edmund ogarn spojrzeniem badawczym Mercedes wzruszon i dr , po czym zas pionego, jak e gro nego Fernanda. Poj wszystko w mgnieniu oka. Gniew zas pi mu czo o. — Nie spodziewa em si , Mercedes, biegn c do ciebie z takim po piechem, e zastan tu wroga. — Wroga! — zakrzykn a Mercedes, rzucaj c na kuzyna spojrzenie kipi ce gniewem. — Wróg w moim domu, powiadasz, Edmundzie! Ach! Gdybym tak s dzi a, wzi abym ci za r i pow drowa abym do Marsylii, opuszczaj c ten dom na zawsze. W oczach Fernanda zamigota a b yskawica. — A gdyby przytrafi o ci si nieszcz cie, Edmundzie — mówi a dalej z tym samym niewzruszonym spokojem, po którym Fernand atwo móg pozna , e zg bi a jego z owrogie zamys y — gdyby przydarzy o ci si nieszcz cie, posz abym na cypel Morgion i rzuci abym si stamt d mi dzy ska y, g ow w dó . Fernand poblad straszliwie. — Ale pomyli si , Edmundzie — ci gn a dalej — nie spotka tutaj wroga. Oto mój brat, Fernand, który u ci nie ci d z przyjacielskim oddaniem. Domawiaj c tych s ów, dziewczyna obj a nakazuj cym spojrzeniem Katalo czyka, który jakby pod dzia aniem uroku zbli si wolno do Edmunda i wyci gn do niego r . Jego nienawi , podobna bezsilnej, cho w ciek ej fali, rozbi a si o przewag moraln tej kobiety. Lecz dotkn wszy zaledwie r ki Edmunda, uczu , e na nic wi cej nie móg by si zdoby ; skoczy wi c ku drzwiom. — Ach! — wo biegn c, jakby postrada zmys y, i rw c w osy. — Och! Któ uwolni mnie od tego cz owieka? Biada mi! Biada!... — Ej, Katalo czyku! Hej, Fernandzie! gdzie tak p dzisz? — ozwa si jaki g os. ody cz owiek stan jak wryty, a rozejrzawszy si wko o, dostrzeg Caderousse'a i Danglarsa siedz cych przy stole, w altanie oplecionej li mi. — No, chod e do nas — ozwa si Caderousse. — Tak ci pilno, e nie masz czasu przywita si z przyjació mi? — Zw aszcza je li maj przed sob prawie nie napocz butelk — dorzuci Danglars. Fernand spogl da na nich oszo omiony i nie odpowiada . — Wydaje mi si , jakby w pi tk goni — rzek Danglars tr caj c Caderousse'a kolanem. — Czy by my si pomylili, a mo e wbrew naszym przewidywaniom Dantès odniós zwyci stwo? — Do czorta! trzeba si przekona — odpowiedzia Caderousse i zwracaj c si do m odzie ca: — No co, Katalo czyku, namy li si ju czy nie? — zawo . Fernand otar pot z czo a i powoli wszed do altany, której cie zdawa si dzia na koj co, a ch ód przywraca si y jego wyczerpanemu cia u. — Dzie dobry — rzek — wo ali cie mnie, prawda? I zamiast usi , pad bezw adnie na krzes o. — Wo em ci , bo lecia jak wariat; ba em si , eby nie skoczy w morze — odpowiedzia miej c si Caderousse. — Do licha! Nie po to tylko ma si przyjació , eby fundowa im lampk wina, lecz równie po to, by przeszkodzi , kiedy który ma zamiar wych epta ze cztery kwarty wody! Fernand krzykn rozdzieraj co, a raczej zaszlocha , i g owa opad a mu na d onie skrzy owane na stole. — No i có , Fernandzie, chcesz, ebym powiedzia ci prawd ? — ci gn Caderousse, wszczynaj c rozmow z grubia stwem ludzi nieokrzesanych, których ciekawo nakazuje poniecha wszelkich wybiegów. — Wygl dasz jak odpalony konkurent! Rzuciwszy ten art, wybuchn g nym miechem. Strona 13 — Ho, ho! — wtr ci Danglars — taki szykowny ch opak musi mie szcz cie w mi ci; artujesz chyba, Caderousku. — Wcale nie — odpar tamten — pos uchaj lepiej, jak on wzdycha. No, no, Fernandzie, uszy do góry; powiedz nam, czy to przystoi nie odpowiada przyjacio om, którzy pytaj grzecznie, jak si miewasz? — Jestem zdrów — odpowiedzia Fernand, zaciskaj c pi ci i nie podnosz c g owy. — Ach, widzisz — powiedzia Caderousse, mrugaj c porozumiewawczo na przyjaciela — widzisz, jak rzeczy stoj : Fernand, którego masz przed sob , poczciwy i dzielny Katalo czyk, jeden z najlepszych rybaków w Marsylii, durzy si w pi knej dziewczynie imieniem Mercedes, ale nieszcz ciem ta dziewczyna romansuje podobno z jednym znacznym marynarzem. A poniewa „Faraon" przybi dzi w nie do portu, pojmujesz wi c... — Nie, nic nie pojmuj — odpar Danglars. — Biedny Fernand poszed na grzybki — doko czy Caderousse. — I có z tego? — odezwa si Fernand, podnosz c g ow i popatruj c na Caderousse'a takim okiem, jakby szuka kogo , na kim móg by wywrze swój gniew. — Mercedes nie potrzebuje si przed nikim umaczy , jest wolna, prawda? Mo e kocha ka dego, kogo sobie upodoba. — A, skoro tak uwa asz — rzek Caderousse — to zmienia posta rzeczy! Mia em ci za Katalo czyka, a ysza em, e Katalo czycy nie tak atwo daj si zap dzi rywalowi w kozi róg. Co wi cej, mówiono o tym, e Fernand, kiedy si m ci, m ci si okrutnie. Fernand u miechn si z politowaniem. — Zakochani nigdy nie bywaj okrutni — odpar . — Biedaczysko! — wtr ci Danglars udaj c, e wspó czuje m odzie cowi ca ym sercem. — Có chcesz, nie spodziewa si wida , e Dantès wróci tak nagle. Kto wie, czy nie mia go za zmar ego, a mo e liczy na jego niewierno ... Odczuwamy takie ciosy tym mocniej, je li uderzaj w nas ca kiem nieoczekiwanie. — Ach, do diab a! — plót dalej Caderousse, g sto zagl daj c do kieliszka, nape nionego bij do g owy malag , która coraz wyra niej dawa a zna o sobie — tak czy inaczej, Fernand nie jest jedynym cz owiekiem, któremu ten pomy lny powrót Dantèsa popsu szyki, nieprawda , bratku? — O nie! Masz s uszno ; o miel si nawet rzec, i mo e mu to przynie nieszcz cie. — Ale to fraszka — plót bez tchu Caderousse, nalewaj c Fernandowi wina; nape ni równie i swoj lampk , przynajmniej ósmy raz, nie troszcz c si zreszt zupe nie o ledwie napocz szklank Danglarsa — to fraszka — powtórzy . — Po lubi tymczasem Mercedes, pi kn Mercedes; po to przecie wróci . Danglars tymczasem wpatrywa si przenikliwie w m odzie ca, którego s owa Caderousse'a pali y jak roztopiony o ów. — Kiedy wesele? — spyta . — Jeszcze si nie odby o — mrukn Fernand. — Nie, ale si odb dzie — odpowiedzia Caderousse — tak samo, jak Dantès zostanie kapitanem, prawda, Danglars? Danglars zadr na t niespodzian zaczepk i odwróciwszy si w stron Caderousse'a, zacz mu si przygl da , chc c wybada , czy cios by wymierzony rozmy lnie; lecz nic prócz zawi ci nie móg wyczyta z tej twarzy, zapijaczonej ju i ot pia ej. — A wi c — rzek nape niaj c szklanki — wypijmy za pomy lno kapitana Edmunda Dantèsa, m a pi knej Mercedes! Caderousse podniós oci r kieliszek i wypi jednym haustem. Fernand chwyci swój i cisn go o ziemi . — Ho! ho! — zawo Caderousse — kogó to ja widz na wzgórzu, tam, tam gdzie wie katalo ska! Spójrz, Fernandzie, masz lepszy wzrok ni ja; zdaje mi si , e co niedowidz ; wino to zdrajca, lubi p ata figle. Ale to chyba para kochanków; id obok siebie, trzymaj c si za r ce. Dalibóg! Nie spodziewaj si , e ich widzimy, i ca uj si ! Danglars dostrzeg rozpacz maluj si na twarzy Fernanda. — To znasz ich, panie Fernandzie? — spyta . — Tak — odpowiedzia przyt umionym g osem — to pan Edmund i panna Mercedes. — Patrzcie pa stwo! — odezwa si Caderousse — a ja ich nie pozna em! — Hej, Edmundzie! Hej, pi kna dziewczyno! Chod cie tutaj i powiedzcie nam, kiedy wesele, bo ten milczek, pan Fernand, nie chce nic gada ! — A b dziesz ty cicho! — zawo Danglars, udaj c, e zatrzymuje Caderousse'a, który z pijackim uporem wychyla si z altany. — Staraj si usta na nogach i daj spokój zakochanym. Spójrz na pana Fernanda i bierz z niego przyk ad: popatrz, jak rozs dnie si zachowuje. Strona 14 Kto wie, czy Fernand, doprowadzony do ostateczno ci — gdy Danglars dra ni go niczym banderillo uj cy byka — nie by by si w ko cu rzuci na rywala, wsta ju bowiem i jakby gotowa si do skoku; ale Mercedes, roze miana, smuk a jak trzcina, unios a g ow , a oko jej obj o ich jasnym spojrzeniem. Wtedy Fernand przypomnia sobie jej gro : umar aby, gdyby zgin Dantès — i opad zniech cony na zydel. Danglars ogarn wzrokiem tych dwóch ludzi: jednego oszo omi trunek, a drugiego za lepia afekt. — Nie b mia adnej pociechy z tych b aznów — szepn . — T gi strach mnie oblatuje na my l, e siedz tutaj z pijakiem i z niedorajd : zazdro nik upija si winem, cho powinien si upi w asn ci ; a ten upiec, któremu sprz tni to sprzed nosa kochank , ma e si tylko i skar y jak dzieciuch. A przecie ma oczy p omienne jak Hiszpanie, Sycylijczycy, Kalabryjczycy, którzy umiej m ci si jak nikt; ma pi ci, którymi móg by zat uc byka jak rze nik pa . Stanowczo, Edmund bierze gór ! Edmund po lubi liczn dziewczyn , zostanie kapitanem i b dzie ka dego z nas mia za hetk -p telk , chyba e — tu blady u miech zaigra na ustach Danglarsa — chyba e ja si w to wmieszam. — Hej! Edmundzie! — krzycza Caderousse, podniós szy si z krzes a i wspar szy d mi o stó . — Hej, Edmundzie! Có to, nie poznajesz przyjació ? A mo ju tak zhardzia , e nie chcesz gada z nimi? — Nie, mój drogi — odpowiedzia Dantès — nie zhardzia em, tylko jestem szcz liwy, a szcz cie bardziej chyba za lepia ni duma. — Niech ci b dzie, to si wykr ci — powiedzia Caderousse. — Dzie dobry, pani Dantèsowa. Mercedes sk oni a si powa nie. — Jeszcze si tak nie nazywam — odpar a. — A rodacy moi twierdz , e ten, kto obdarzy pann nazwiskiem narzeczonego, sprowadzi na ni nieszcz cie. Mówcie wi c do mnie jak dawniej, je li aska. — Przebaczmy temu Caderousse'owi, bo to s siad poczciwy — rzek Dantès — a i nie bardzo si pomyli . — A zatem tylko patrze twojego lubu, panie Edmundzie? — powiedzia Danglars sk oniwszy si m odej parze. — I to jak najrychlej; dzisiaj zr kowiny u mojego ojca, a jutro, najdalej pojutrze wydajemy obiad zar czynowy, tutaj w „Ustroniu". Spodziewam si , e przyjaciele nie zawiod ; tyczy si to oczywi cie pana i ciebie, Caderousse. — A Fernand? — spyta Caderousse, zanosz c si chrypliwym miechem — a Fernanda te to si tyczy? — Brat mojej ony jest moim bratem — odpowiedzia Dantès — i gdyby w takiej w nie chwili zabrak o naszego kuzyna w gronie przyjació , zasmuciliby my si oboje. Fernand otworzy usta, eby odpowiedzie , ale g os mu uwi w gardle i nieborak nie móg wyj ka ani owa. — Dzisiaj zr kowiny, jutro albo pojutrze obiad zar czynowy... do diab a! pr dki pan jeste , panie kapitanie. — Mój panie — odpar z u miechem Dantès — powtórz mniej wi cej to, co Mercedes powiedzia a Caderousse'owi: nie obdarzaj mnie tytu em, który mi si jeszcze nie nale y, bo sprowadzisz nieszcz cie. — Wybacz pan — rzek Danglars. — My la em jedynie, e bardzo ci pilno; a, u diab a! mamy przecie czas: „Faraon" wyruszy w podró najwcze niej za kwarta . — Ka demu spieszy si do szcz cia, cho tym trudniej uwierzy w pomy lno , im wi cej mamy za sob cierpie . Ale powoduje mn nie tylko egoizm: musz jecha do Pary a. — Ach, czy by! A do Pary a! Wybierasz si pan tam pierwszy raz? — Tak. — Jakie pilne sprawy? — Nie moje w asne; musz spe ni ostatni wol naszego biednego kapitana Leclère; pojmujesz pan, e to dla mnie wi ty obowi zek. A zreszt , b pan spokojny, nie zabierze mi to du o czasu; tyle, ile b dzie wymaga podró tam i z powrotem. — Tak, tak, rozumiem — odpar g no Danglars. Po czym do siebie: — Jedzie do Pary a! Z pewno ci po to, aby dor czy pod wskazany adres ów list, który otrzyma od wielkiego marsza ka dworu. Dalibóg! ten list nasuwa mi pewien pomys , znakomity pomys ! Ach, Edmundzie! drogi przyjacielu, nie zarejestrowano ci jeszcze na li cie „Faraona" pod numerem pierwszym. A zwracaj c si do Edmunda, który ju si oddali : — Szcz liwej podró y — zawo . — Dzi ki—odpowiedzia Edmund, odwracaj c g ow i skin wszy przyjacielsko r . Po czym tych dwoje kochanków, spokojnych i radosnych niby wybra cy wst puj cy do nieba, ruszy o w dalsz drog . Strona 15 4. SPISEK Danglars ledzi wzrokiem Edmunda i Mercedes, póki kochankowie nie znikn li za w em fortu wi tego Miko aja; odwróciwszy si dostrzeg Fernanda, który blady i roztrz siony opad na krzes o, a tymczasem Caderousse be kota s owa pijackiej piosenki. — No tak, kochany panie Fernandzie — rzek Danglars — oto ma stwo, które jak mi si zdaje, nie wszystkim dogadza. — Mnie przyprawia o rozpacz — rzek Fernand. — Kocha pan Mercedes? — Uwielbia em. — Od dawna? — Kocha em j zawsze, odk d si znamy. — I tkwisz pan tutaj bezczynnie, wyrywaj c sobie w osy, zamiast szuka jakiej rady! Do diab a! By em pewien, e pa scy rodacy inaczej post puj . — A có mam robi ? Jaka na to rada? — spyta Fernand. — Ach! Czy ja wiem? Co mnie to wreszcie obchodzi? To nie ja chyba kocham si w pannie Mercedes, ale pan. „Szukajcie, a znajdziecie" — g osi Ewangelia. — My la em, em ju znalaz rad . — Jak ? — Chcia em zasztyletowa m czyzn , ale kobieta powiedzia a mi, e si zabije, je li jej narzeczonemu przytrafi si nieszcz cie. — G upstwa! To tylko takie gadanie. — Nie znasz pan Mercedes: nigdy nie grozi na darmo. — Dure ! — szepn Danglars. — A niech e si zabije, je li taka jej wola, co mi do tego! Byleby Dantès nie zosta kapitanem. — A zanim Mercedes umrze — mówi dalej Fernand, a w g osie jego brzmia a niewzruszona decyzja — pierwej ja si zabij . — Oto mi , co si zowie! — wtr ci Caderousse, a j zyk pl ta mu si coraz bardziej — ale tyle ja si znam na tym, co pies na gwiazdach! — Wydajesz mi si pan mi ym ch opakiem — powiedzia Danglars — i chcia bym, niech mnie diabli porw , wyci gn ci z tej biedy, ale... — Tak — wtr ci Caderousse — zastanówmy si . — Mój drogi — rzek Danglars — jeste tak pijany, e niewiele ci si ju nale y; wys cz t reszt z butelki, to ju ostatecznie sobie dogodzisz. Pij i nie przeszkadzaj nam; nie atwe dzie o przed nami, musimy dobrze wyt mózgownic . — Ja pijany? — zdziwi si Caderousse — nie artuj! Móg bym wys czy jeszcze ze cztery takie buteleczki, nie wi ksze one przecie ni flakony wody kolo skiej! Ojcze Pamfilu, wina! I aby da dowód prawdzie tych s ów, Caderousse stukn energicznie szklank . — Mówi pan, panie Danglars?... — rzek Fernand, chciwie wyczekuj c reszty urwanego zdania. — Co to ja powiedzia em? E, nie pami tam. Ten opój Caderousse przerwa mi tok my li. — Pijak, niech ci tak b dzie; tym gorzej dla tych, co boj si wina: ukrywaj , wida , w zanadrzu jakie niegodziwe zamys y i boj si , eby im wino nie wydar o ich z serca. Tu Caderousse j sobie pod piewywa piosenk , naówczas bardzo modn : Nasz praszczur Noe m dry by I wina nie owa . — Powiedzia pan, e chcia by wyci gn mnie z tej biedy — odezwa si znowu Fernand — ale, doda ?... — Tak, ale... rzek em... aby wydoby pana z k opotu, wystarczy, eby Dantès nie po lubi tej, któr kochasz, i jak mi si zdaje, niekoniecznie Dantès musi umrze , aby ma stwo nie dosz o do skutku... — Tylko mier mo e ich rozdzieli — odpowiedzia Fernand. — Rozumujesz pan, mój przyjacielu, jak dure — wtr ci Caderousse — a Danglars, ten spryciarz, ten wyga, ten frant, przekona ci z atwo ci , e si mylisz. Wyt umacz mu to, Danglars. Nie rób mi zawodu. Przekonaj go, e nie trzeba, by Dantès zgin ; a zreszt przykro by nam by o, gdyby umar . To dobry ch opak, bardzo go lubi . Twoje zdrowie, Dantès! Fernand podniós si zniecierpliwiony. Strona 16 — Pozwól e mu pan papla , ile chce — rzek Danglars zatrzymuj c m odzie ca — a zreszt , cho upi si w sztok, nie myli si tak bardzo. Roz ka dzieli tak samo jak mier : przypu my, e mury wi zienia odgrodz Edmunda od Mercedes — czy grób rozdzieli by ich inaczej? — Tak, ale z wi zienia kiedy si wychodzi — odezwa si Caderousse, który zachowawszy reszt przytomno ci, za wszelk cen próbowa miesza si do rozmowy — a skoro kto wyjdzie z wi zienia, a nazywa si Edmund Dantès, umie si i zem ci . — I có mnie to obchodzi — mrukn Fernand. — A zreszt , czemu by miano zamkn Edmunda w wi zieniu? Ani nie ukrad , ani nie zabi , ani nie zamordowa . — Milcz e wreszcie — uci Danglars. — Nie b milcza — odpowiedzia Caderousse. — Chc , eby mi powiedziano, dlaczego Dantès ma pow drowa do wi zienia. Ja lubi Dantèsa. Twoje zdrowie, Dantès! I wytr bi jeszcze jedn szklank wina. Spojrzawszy w zm tnia e oczy krawca, Danglars dostrzeg oznaki wzrastaj cego zamroczenia i uspokojony zwróci si do Fernanda: — A wi c pojmujesz pan — rzek — i nie ma potrzeby go zabija ? — O, tak! o ile, jak pan powiedzia przed chwil , uda oby si wpakowa Dantèsa do wi zienia. Ale jakim sposobem? Masz pan jaki pomys ? — Gdyby dobrze poszuka , co by si pewnie znalaz o. Ale — ci gn dalej — po có , u diab a, mia bym si w to miesza ? Co mnie to obchodzi? — Nie wiem, czy pana to obchodzi — tu Fernand chwyci Danglarsa za r — ale wiem, e masz pan jakie powody, dla których szczerze go nienawidzisz. Ten, kto sam nienawidzi, atwo si rozezna w czyich uczuciach. — Ja mia bym jakie powody do nienawi ci? I to w stosunku do Dantèsa? Nie mam adnych, przysi gam! Spostrzeg em, e jeste pan nieszcz liwy, i rozpacz twoja obudzi a we mnie wspó czucie, ot i wszystko. Ale skoro s dzisz pan, e dzia am na w asn korzy , to egnaj, mi y przyjacielu, i wy abudaj si sam, je li zdo asz. Tym razem Danglars uda , e wstaje, by odej . — Ach, nie — odezwa si Fernand, zatrzymuj c Danglarsa — pozosta pan! Ma o mnie w ko cu obchodzi, czy masz pan do niego pretensje, czy nie. Ja mam, wyznaj to otwarcie. Znajd pan sposób, a ja wszystko wykonam, byle tylko nie u mierci tego cz owieka, bo Mercedes powiedzia a, e si zabije, gdyby Dantès pad ofiar mordercy. Caderousse, któremu g owa opad a na stó , podniós czo o i spogl daj c ci kim, og upia ym wzrokiem na Fernanda i Danglarsa, zawo : — Zabi Dantèsa! Kto mówi, eby zabi Dantèsa? Nie chc , eby go zamordowano; to mój przyjaciel, chcia si dzisiaj rano podzieli ze mn pieni dzmi, tak jak ja podzieli em si z nim moimi; nie chc , by zabito Dantèsa! — A któ mówi o zamordowaniu Dantèsa, g upcze? — odpar Danglars. — To by po prostu art. Wypij za zdrowie Edmunda — dorzuci , nape niaj c szklank Caderousse'a — i daj nam wi ty spokój. — Tak, tak! za pomy lno Dantèsa — wybe kota Caderousse, opró niaj c szklank — za jego zdrowie!... za jego zdrowie!... ha!... — Ale w jaki sposób?... w jaki sposób?... — dopytywa si Fernand. — Nie domy lasz si pan jeszcze? — Nie, to pan mia co wykoncypowa . — To prawda — odpar Danglars — co mówi o wy szo ci Francuzów nad Hiszpanami: Hiszpan traci czas na dumania, a Francuz wynajduje sposoby. — Wi c wynajd pan jaki fortel — odpowiedzia niecierpliwie Fernand. — Garson — rzek g no Danglars — prosz o pióro, atrament i papier! — Pióro, atrament i papier! — powtórzy szeptem Fernand. . — Tak; jestem agentem handlowym: pióro, atrament i papier s moimi instrumentami i bez nich nie potrafi niczego dokaza . — Pióro, atrament i papier! — zakrzykn z kolei Fernand. — Wszystko to, czego panowie potrzebujecie, jest na tamtym stole — odpowiedzia garson, wskazuj c dane przedmioty. — Wi c nam je podaj. Strona 17 Garson, wzi wszy przybory do pisania, pouk ada je na stoliku, przy którym pili. — Pomy le — odezwa si Caderousse, k ad c r na papierze — e w ten sposób mo na zabi cz owieka snadniej, ni zaczaiwszy si na niego pod lasem! Pióro, ka amarz i wistek papieru wzbudza y zawsze we mnie wi kszy strach ni li szpada albo pistolet. — Ten obwie nie jest taki pijany, jak na to wygl da — powiedzia Danglars — nalej e mu wina, panie Fernandzie. Fernand nape ni szklank Caderousse'a, a nasz krawiec, jak prawdziwy pijanica (by nim w istocie), oderwa r od kartki i si gn po szklank . Katalo czyk ledzi ka dy ruch Caderousse'a, a krawiec, uleg szy niemal ca kowicie temu nowemu szturmowi, postawi , a raczej upu ci szklank . — Jak e wi c? — odezwa si spostrzeg szy, e Caderousse po tej ostatniej szklance wina zaczyna traci rozs dek do reszty. — Powiadam — rzek Danglars — i gdyby na przyk ad oskar ono Dantèsa, który podczas ostatniej podró y zawadzi o Neapol i o Elb , gdyby go kto oskar przed prokuratorem królewskim, e jest agentem bonapartystów... — Ja go zadenuncjuj ! — zawo ywo m odzieniec. — Tak, ale wtedy ka podpisa zeznania i skonfrontowa ci z osobnikiem, którego zadenuncjowa ; owszem, dostarcz panu dowodów na poparcie oskar enia. Lecz Dantès nie zostanie na wieki w wi zieniu i pewnego dnia wyjdzie stamt d, a wtedy biada temu, kto go tam wyekspediuje! — Och, tylko tego pragn , eby poszuka ze mn zwady! — Zgoda, ale Mercedes? Spróbuj tylko zadrasn jej ukochanego Edmunda, a Mercedes zapa a do ciebie nienawi ci . — Tak, to prawda — odpowiedzia Fernand. — Nie, nie — rzek szybko Danglars — gdyby kto wa si na podobny czyn, lepiej by zrobi bior c po prostu, ot, widzisz pan, tak jak ja to pióro, umoczy je w atramencie i pos uguj c si lew r , eby pismo nie zosta o rozpoznane... skre li krótk denuncjacj nast puj cej tre ci... I Danglars popar przyk adem swoje zalecenie: wzi pióro do lewej r ki, napisa kilka linijek pochylonymi literami, które nie przypomina y niczym zwyk ego charakteru jego pisma, i poda kartk Fernandowi, ten za odczyta j pó osem. Oddany s uga tronu i o tarza donosi panu prokuratorowi królewskiemu, e oficer ze statku „Faraon", niejaki Edmund Dantès, który przyby dzi rano ze Smyrny, zatrzymawszy si po drodze w Neapolu i Portoferraio, przewióz by list od Murata do uzurpatora, w nast pstwie czego uzurpator wr czy Dantèsowi list do komitetu stronnictwa bonapartystów w Pary u. Dowód winy wyjdzie na jaw po aresztowaniu Dantèsa, gdy list ów znajduje si albo w jego kieszeni, albo w mieszkaniu jego ojca, albo te w kajucie Dantèsa na statku „Faraon". — Chwali Boga — odezwa si znowu Danglars — tym sposobem twoja zemsta, mój panie, b dzie mia a sens, bo adn miar nie zwróci si przeciw tobie, a sprawa sama si potoczy; trzeba by tylko z t kartk , tak jak ja to robi , i napisa na niej: „Do pana prokuratora królewskiego", a rzecz by aby ca kowicie za atwiona. I niby dla zabawy Danglars napisa adres na z onej wiartce papieru. — Tak, rzecz by aby za atwiona — zawo Caderousse, który wzywaj c na pomoc ostatek przytomno ci przys uchiwa si lekturze; poj te instynktownie, jakie nieszcz cia mog aby sprowadzi taka denuncjacja — tak, rzecz by aby za atwiona; tylko e to pod !... I si gn po list. — Tote — odpowiedzia Danglars, odsuwaj c od niego kartk — tote wszystko, co mówi i co czyni , jest artem; sam by bym szczerze zmartwiony, gdyby Dantèsowi, naszemu zacnemu Dantèsowi, co si przydarzy o! Tote popatrz!... Wzi list, zmi go i rzuci w k t altany. — Dzi ki Bogu — odetchn z ulg Caderousse. — Dantès jest moim przyjacielem i nie ycz sobie, aby go skrzywdzono. — A któ , u diab a , zamierza go skrzywdzi ? Ani Fernandowi, ani mnie nie posta aby taka my l w g owie — rzek Danglars. Podniós si i spojrza na Fernanda, który ypa z ukosa na zwitek papieru rzucony w k t. Strona 18 — W takim razie niech nam dadz wina — powiedzia Caderousse. — Chc wypi za zdrowie Edmunda i pi knej Mercedes. — I tak za wiele ju wypi , opoju i je li nie przestaniesz, b dziesz musia nocowa tutaj, bo nie utrzymasz si na nogach. — Ja — achn si Caderousse, zrywaj c si od sto u z che pliwo ci cz owieka pijanego — ja nie mog usta na nogach! Za si , e przeszed bym równo po desce. — Dobrze, niech ci b dzie — odpowiedzia Danglars — przystaj na zak ad, ale od my go do jutra; dzi pora wraca do domu. We mnie pod r i chod my. — Chod my — zgodzi si Caderousse — ale nie potrzebuj twojego ramienia. Idziesz, Fernandzie? Wracasz z nami do Marsylii? — Nie — odpar Fernand — wracam do swoich. — Nie warto! Chod lepiej z nami do Marsylii, no chod e. — Nie mam po co, a zreszt wcale si tam nie wybiera em. — Có to powiedzia ? Nie wybierasz si , mój poczciwcze! Skoro tak, to zgoda! Rób, co ci si podoba, nikogo nie kr pujemy! Chod , Danglars, pozwólmy panu Fernandowi wróci do domu, skoro sobie tak yczy. Danglars wykorzysta to zgodne chwilowo usposobienie Caderousse'a i poci gn go w stron Marsylii; tylko, aby zostawi Fernandowi drog krótsz i atwiejsz , skierowa si ku bramie wi tego Wiktora, zamiast i bulwarem Rive-Neuve. Caderousse uczepiony jego ramienia szed zataczaj c si . Oddaliwszy si o jakie dwadzie cia kroków, Danglars obejrza si i zobaczy , jak Fernand schyli si szybko po zmi kartk i schowa j do kieszeni, po czym wybieg z altany. M odzieniec ruszy w stron Pillon. — No i có on wyprawia? — zdziwi si Caderousse. — Ok ama nas; powiedzia nam, e wraca do Katalo czyków, a tymczasem idzie do miasta! Hej, Fernandzie, pomyli si , mój ch opcze! — To ciebie wzrok myli — odrzek Danglars; — idzie pro ciutko drog Vieilles-Infirmeries. — Rzeczywi cie — przysta Caderousse — a by bym przysi , e skr ci w prawo. Doprawdy, wino to wielki zdrajca. — Ho, ho — szepn Danglars — zdaje mi si , e sprawa jest na najlepszej drodze; teraz ju wystarczy zostawi j w asnym losom. 5. PRZYJ CIE ZAR CZYNOWE Nazajutrz dzie by pi kny. S ce wsta o czyste i wspania e, a jego pierwsze purpurowe promienie zapali y tysi ce rubinów na spienionych grzywach fal. Przyj cie mia o si odby na pierwszym pi trze tego „Ustronia", którego altan ju znamy. Obszern sal wietla o ze sze okien, ponad którymi (kto zechce, niech wyt umaczy t osobliwo ) wypisano nazwy kilku wielkich miast francuskich. Drewniana galeryjka opasywa a ten dom drewniany, biegn c wzd okien. niadanie mia o si rozpocz w po udnie, ale ju po jedenastej galeryjka zape ni a si go mi, drepcz cymi niecierpliwie tam i z powrotem. Byli to co znaczniejsi marynarze z „Faraona", a prócz nich trafi o si kilku nierzy, przyjació Dantèsa. Wszyscy wystroili si najpi kniej, jak mogli, aby uczci tym oblubie ców. Zjawi si kto z wie ci , e sami armatorowie „Faraona" u wietni zar czynow biesiad ; nie lada zaszczyt spotka by Dantèsa — jako pog oski tej nikt nie traktowa powa nie. Tymczasem Danglars, przyby y w towarzystwie Caderousse'a, potwierdzi nowin . Tego ranka widzia si z panem Morrelem, który o wiadczy , e przyjdzie na niadanie do „Ustronia". I rzeczywi cie pan Morrel wszed niebawem do sali, a marynarze „Faraona" powitali go gromkimi oklaskami. Obecno armatora potwierdzi a g ju nowin , e Dantès zostanie kapitanem statku, a poniewa za oga wielce Dantèsa szanowa a, poczciwi ci ludzie podzi kowali tym sposobem armatorowi za trafny wybór, który tym razem przypadkowo by zgodny z ich pragnieniami. Ledwie pokaza si pan Morrel, zebrani dali zna Danglarsowi i Caderousse'owi, ci za pobiegli po narzeczonego, mieli bowiem donie o przybyciu tego personata, którego sam widok wzbudzi yw sensacj , i przynagli Edmunda do po piechu. Danglars i Caderousse pop dzili co tchu, lecz ju o sto kroków za ober , nie opodal prochowni, ujrzeli nadchodz gromadk . Sk ada a si ona z czterech dziewcz t, Katalonek, co towarzyszy y Mercedes jako jej przyjació ki. Edmund prowadzi narzeczon pod r , obok niej drepta stary Dantès, a na ko cu kroczy Fernand, u miechaj c si Strona 19 owró bnie. Mercedes i Edmund nie dostrzegli tego z ego u miechu. Nieboracy tak byli kontenci, e widzieli tylko siebie i b ogos awi ce ich, pogodne, bezchmurne niebo. Danglars i Caderousse spe nili obowi zek wys anników; po czym, przyjacielsko i mocno u cisn wszy d Edmunda, zawrócili: Danglars kroczy obok Fernanda, a Caderousse obok starego Dantèsa, który zwraca ogóln uwag . Starzec mia na sobie pi kny frak z pr kowanej kitajki, ozdobiony wielkimi stalowymi guzami, wypuk ymi i drobno r ni tymi. ydki chude, ale muskularne obci gn w bawe niane, wspania e, nakrapiane po czochy, które o mil tr ci y angielskim przemytem. Z trójgraniastego kapelusza zwisa p k bia ych i b kitnych wst ek. Wspiera si na lasce pokr tnej i grubej, o r czce, która przypomina a kszta tem antyczne pedum. Powiedzia by , e to jeden z owych fircyków, którzy w roku 1796 paradowali po Ogrodzie Tuileryjskim czy Luksemburskim, podówczas otwartym na nowo. Obok niego, jak powiedzieli my, sun Caderousse, który licz c na dobry pocz stunek pogodzi si ostatecznie z Dantèsem. Krawiec nasz w pami ci swojej zachowa tylko m tne wspomnienie wczorajszych wydarze — niby kto , kto budz c si rankiem dostrzega jeszcze dalekie senne majaki. Podchodz c do Fernanda, Danglars spojrza bystro na odpalonego konkurenta. Fernand, o którego Mercedes, urocza w swoim egoizmie zakochanej dziewczyny i zapatrzona w Edmunda, dba przesta a, szed za par oblubie ców bledn c lub czerwieniej c, lecz owe nag e rumie ce ust powa y wzrastaj cej wci blado ci. Co i raz spogl da w stron Marsylii, a wtedy wstrz sa nim ca ym mimowolnie dreszcz. Fernand, zda si , oczekiwa albo przynajmniej spodziewa si jakich donios ych wydarze . Dantès ubrany by skromnie. S c w marynarce handlowej mia na sobie strój, który przypomina i mundur, i cywilne ubranie; doskonale wygl da w tym stroju, gdy posta mia zgrabn ; promienia tym wi kszym wdzi kiem, e uroda i rado narzeczonej przydawa y jakby naszemu m odzie cowi blasku. Mercedes pi kno ci swoj przypomina a cypryjskie lub ceoskie Greczynki, s yn ce z czarnych oczu i ust koralowych. St pa a lekko i swobodnie, jak Arlezjanki czy Andaluzyjki. Dziewczyna wychowana w mie cie stara aby si zapewne os oni rado swoj welonem albo przynajmniej zakry blask oczu aksamitn powiek ; lecz Mercedes u miecha a si do ca ej kompanii, wyra aj c otwarcie u miechem i spojrzeniem to, co rzec by mog y jej usta: ,Jeste cie moimi przyjació mi, podzielcie moj rado , bo naprawd jestem bardzo szcz liwa". Kiedy go cie zgromadzeni w ober y dostrzegli narzeczonych, pan Morrel wybieg naprzeciw m odej parze, a za nim pod yli marynarze i nierze, którym przyobieca by , jak i Dantèsowi, i ten ostatni obejmie dowództwo na „Faraonie" po zmar ym kapitanie Leclère. Na widok nadchodz cych Edmund pu ci rami narzeczonej i wsun jej d pod r panu Morrelowi. Armator i m odziutka dziewczyna weszli pierwsi na schody wiod ce do sali, gdzie mia o si odby niadanie — i jeszcze przez pi minut schody skrzypia y pod ci kimi krokami biesiadników. — Ojcze — rzek a Mercedes, zatrzymuj c si u rodka sto u — si , je li aska, na prawo ode mnie; pragn abym, aby z lewej usiad mój brat — dorzuci a serdecznym tonem, który niby ostrze sztyletu wdar si Fernandowi w g b serca. Wargi mu zbiela y, a niad p krew ubarwi a na chwil un i odp yn a z wolna do serca. Tymczasem Dantès robi honory domu: po prawicy swojej posadzi pana Morrela, a po lewicy — Danglarsa; po czym zach ci gestem wszystkich biesiadników, aby zaj li miejsca wedle w asnego upodobania. Pocz y kr wokó sto u kie basy arlezja skie, brunatne i aromatyczne, langusty o l ni cych skorupach, limaki w ró owych muszlach, je e morskie o smaku pikantnym, kolczaste niby kasztany w upinie, "clovis", na po udniu wy ej szacowane od ostryg z mórz pó nocnych, wreszcie wszelkie delikatne przysmaki, które fala zostawia na piaszczystym brzegu, zwane przez wdzi cznych jej za to rybaków „owocami morza". — Jaka tu przedziwna cisza — ozwa si starzec, kosztuj c wina tego jak topaz, wina, które stary Pamfil postawi sam przed Mercedes. — Któ by przypuszcza , e zebra o si tutaj trzydzie ci osób, które czekaj tylko na okazj do artów. — Ach! Kto si eni, ten nie zawsze wesó — rzek Caderousse. — To prawda — odpar Dantès — e jestem w tej chwili nazbyt uszcz liwiony, aby da upust weso ci. Je li to mia na my li, s siedzie, przyznaj ci racj ; rado ci naszej towarzyszy niekiedy dziwne uczucie: przygniata nas ona niby nieszcz cie. Danglars spojrza uwa nie na Dantèsa: Edmund, wra liwy z natury, wch ania w siebie i zdradza wszelkie doznawane wzruszenia. — Co znowu! — rzek — czy by pan mia jakie z e przeczucia? Zdaje mi si , e wszystko uk ada si raczej po twojej my li. — To mnie w nie trapi — odpowiedzia Dantès — nie s dz bowiem, aby cz owiek móg atwo osi gn szcz cie! Szcz cie mo na porówna do pa aców na zaczarowanych wyspach, gdzie smoki strzeg furty Strona 20 zamku: kto chce go zdoby , musi stoczy z nimi walk , a ja nie wiem doprawdy, czym zas em na szcz cie, jakim darzy mnie Mercedes, bior c na m a. — M a! M a! — wtr ci miej c si Caderousse — jeszcze nim nie jeste , drogi kapitanie: spróbuj tak troch ju teraz skorzysta z uprawnie ma onka, a zobaczysz, jaki ci spotka traktament! Mercedes obla a si rumie cem. Fernand wi si na krze le, dygota pos yszawszy najl ejszy szmer i od czasu do czasu ociera strugi potu, co sp ywa mu z czo a, niby pierwsze krople ulewy zwiastuj ce burz . — Zlituj e si , s siedzie — odezwa si Dantès — warto zarzuca mi nie cis w tak b ahej sprawie? Mercedes nie jest jeszcze moj on , to prawda, ale... — tu spojrza na zegarek — ale b dzie ni za pó torej godziny. Wszyscy, wyj wszy starego Dantèsa, który u miechn si szeroko, ukazuj c z by jeszcze pi kne, przyj li t wiadomo okrzykiem zdziwienia. Mercedes u miechn a si równie , ale tym razem nie pokra nia a. Fernand chwyci kurczowo sztylet. — Za godzin ! — odezwa si Danglars, przyblad szy mocno. — A jakim to sposobem? — Tak, drodzy przyjaciele — odpowiedzia Dantès — dzi ki wp ywom pana Morrela, cz owieka, któremu, wy czaj c mojego ojca, zawdzi czam najwi cej na wiecie, wszelkie trudno ci zosta y usuni te. Przyspieszono zapowiedzi, jako o wpó do trzeciej pan mer Marsylii przyjmie nas w ratuszu. Jest w nie kwadrans po pierwszej, nie s dz wi c, abym si bardzo myli utrzymuj c, e za pó torej godziny Mercedes dzie si nazywa pani Dantèsow . Fernand przymkn oczy: ogie pali mu powieki: opar si o stó , eby nie run na ziemi , ale mimo wszelkich wysi ków nie zdo powstrzyma g uchego j ku, który st umi y g ne powinszowania i radosny miech zebranych. — Ot, co znaczy gracko si uwin , h ! — zawo stary Dantès. — A mo e tracili my czas waszym zdaniem? Wróci wczoraj rano, a dzi o trzeciej si eni! Tylko marynarze umiej bra si tak ostro do rzeczy! — A inne formalno ci — zagadn nie mia o Danglars — intercyza, akt rejentalny? — Intercyza — odpar miej c si Dantès — intercyza by a gotowa: Mercedes nic nie posiada i ja te . czyli my prawie nasze maj tki, ot i basta! Spisywanie trwa o chwilk i nie b dzie du o kosztowa . Ów art wywo now burz oklasków i miechu. — A wi c jeste my po prostu na uczcie weselnej, a nie, jak my leli my, na przyj ciu zar czynowym — odezwa si znowu Danglars. — O nie, nie martwcie si , drodzy go cie, nic na tym nie stracicie — odrzek Dantès. —Jutro rano wyje am do Pary a: podró w obie strony potrwa tydzie , w jeden dzie za atwi powierzon mi spraw . Jako wróc tu pierwszego marca, a drugiego wyprawi w ciw uczt weseln . Obietnica nowej biesiady tak wzmog a weso panuj w ród zebranych, e stary Dantès, co z pocz tku uskar si na cisz , daremnie teraz usi owa wznie toast za pomy lno przysz ych ma onków. Odgad szy my l ojca, Dantès podzi kowa mu serdecznym u miechem. Mercedes spojrza a na zegar z kuku i skin a na Edmunda. Pod koniec uczty gmin folguje zazwyczaj rado ci i j zykowi, wi c i nasi biesiadnicy zachowywali si teraz ha liwie i swobodnie. Ci, którzy byli nieradzi ze swoich miejsc wstali od sto u, aby poszuka innego siedztwa. Wszyscy gadali na wyprzódki, nikt nie stara si nad za my rozmówcy, albowiem ka dego poch ania y wy cznie my li w asne. Danglars poblad by prawie tak samo jak Fernand, ten za , pó ywy, przypomina pot pie ca trawionego ogniem piekielnym. Wsta jeden z pierwszych i przechadza si po sali, usi uj c nie s ysze piosenek i brz ku kieliszków, którymi co i raz tr cali si go cie. Caderousse podszed do , kiedy Danglars, którego zdawa si unika , dopad Fernanda w k cie sali. — Prawd mówi c — rzek Caderousse, wyzbywszy si resztek nienawi ci, jak ywi w sercu do Dantèsa skutkiem jego nieoczekiwanego powodzenia, do takiej za odmiany uczu przyczyni a si zarówno uprzejmo Edmunda, jak i dobre wino starego Pamfila — prawd mówi c, Dantès jest poczciwym ch opakiem i widz c go teraz u boku narzeczonej, pomy la em sobie, e szkoda by oby sp ata mu tego kiepskiego figla, którego cie wczoraj uknuli. — Tote — odpowiedzia Danglars — jak widzisz, ten art nie ma adnych nast pstw. Biedny Fernand by taki wstrz ni ty, e najsampierw wzbudzi we mnie wspó czucie: ale skoro tak dalece pogodzi si z losem, e zosta pierwszym dru na weselu swojego rywala, nie ma ju o czym mówi . Cadcrousse spojrza na Fernanda: by trupio blady. — Tym wi ksze po wi cenie — ci gn Danglars — e dziewczyna jest naprawd liczna. Do licha, ma