Jonathan Carroll Ale karuzela! Starcy winni stawa� si� odkrywcami Tu i teraz nic nie znacz� Nieruchomi, pod��a� musimy Ku odmiennym nasyceniom... Koniec jest moim pocz�tkiem. T. S. Elliot - "East Coker" Nie da si� ukry�, �e gdyby nazywa�a si� Codruta, Glenyus albo Heulwen, du�o �atwiej przysz�oby mi pogodzi� si� z tym wszystkim. Jakie� egzotyczne imi� zza Uralu albo z krainy druid�w, w ka�dym razie sk�d�, gdzie niezwyk�e wydarzenia s� na porz�dku dziennym. Ona jednak nazywa�a si� Beenie, Beenie Rushforth. Czy nie kojarzy wam si� to z pi��dziesi�cioletni� "dziewczyn�" z jakiego� prowincjonalnego klubu golfowego? Bo mnie tak. Kobieta m�wi�ca zbyt dono�nym g�osem, przesadnie opalona, ze zbyt du�� szklaneczk� whisky w r�ku o jedenastej przed po�udniem: Beenie Rushforth, absolwentka szko�y �redniej w Wellesley z roku 1965. Zjawi�a si� u nas ca�kiem zwyczajnie. Nasza ostatnia sprz�taczka postanowi�a wyj�� za m�� i przeprowadzi� si� do Chicago. �adna strata. Na pewno nie nale�a�a do najlepszych w tym zawodzie. By�a jedn� z tych, kt�re zamiataj� doko�a dywanu, ale nie pod nim. Moja �ona, Roberta, podejrzewa�a j� tak�e o to, �e podpija nam alkohol, ale tym akurat zupe�nie si� nie przejmowa�em. Irytowa�o mnie natomiast, �e p�ac� spore pieni�dze za utrzymanie domu w czysto�ci, w zamian za� otrzymuj� k�ty pe�ne kurzu i brudne okna w go�cinnym pokoju. Roberta wywiesi�a og�oszenie na tablicy przed wej�ciem do supermarketu obok mn�stwa innych, w rodzaju "Strzyg� trawniki", "Ucz� niemieckiego", "Sprzedam ma�o u�ywan� maszyn� do pisania" - wiecie, takich, kt�re ludzie czytaj� wtedy, kiedy znajd� si� w potrzebie albo kiedy akurat nie maj� nic ciekawszego do roboty. Sami doskonale daliby�my sobie rad� ze sprz�taniem, ale od czasu, kiedy dzieciaki wyprowadzi�y si� z domu, a ja dosta�em katedr� na uniwersytecie, mamy wi�cej pieni�dzy ni� kiedykolwiek do tej pory. Postanowi�em wykorzysta� je tak, �eby uczyni� nasze �ycie przyjemniejszym. Roberta w pe�ni sobie na to zas�uguje. Przez ca�e doros�e �ycie wykazywa�em niezwyk�y talent do zjawiania si� w niew�a�ciwym miejscu o najbardziej nieodpowiedniej porze. Najpierw zdecydowa�em si� na rozpocz�cie studi�w doktoranckich na Uniwersytecie Michigan, aby m�c prowadzi� badania pod kierunkiem Ellroya, najwi�kszego znawcy prozy Hermana Melville'a. Rzecz jasna, Ellroy umar� r�wne sze�� tygodni po rozpocz�ciu semestru. Roberta by�a w�wczas w ci��y z nasz� pierwsz� c�rk�, Norah, i prze�ywa�a ci�kie chwile, ale mimo to zachowa�a si� naprawd� wspaniale. Powiedzia�a mi, �e dosta�em si� na znakomit� uczelni� i �e doktorat uzyskany w�a�nie tutaj, wszystko jedno, z Ellroyem czy bez niego, b�dzie mia� swoj� wag�, wi�c �ebym natychmiast przesta� marudzi� i wzi�� si� ostro do pracy. Tak te� zrobi�em. Po trzech bardzo chudych latach mia�em ju� doktorat i dwoje ma�ych dzieci. Przez nast�pn� dekad� prowadzili�my typowy, cyga�ski �ywot m�odych intelektualist�w, co jaki� czas za�adowuj�c po sam dach naszego ma�ego volkswagena busa, by wyruszy� w poszukiwaniu pracy na drugi koniec kraju. Studenci lubili mnie, koledzy natomiast zazdro�cili, gdy� pisa�em wtedy du�o i dobrze; mia�em ju� za sob� monografi� na temat gnostycyzmu Melville'a, kt�ra sk�oni�a wielu ludzi do ponownej, uwa�nej lektury "Moby Dicka". Potem opublikowa�em prac� zatytu�owan� "Szaleni marynarze - analiza tw�rczo�ci Alberta Pinkhama Rydera i Hermana Melville'a", kt�ra powinna uczyni� mnie s�awnym, ale tego nie zrobi�a. Nie mia�em o to do nikogo pretensji. Wiedzia�em, �e jest naprawd� dobra, a poza tym oboje byli�my m�odzi, kochali�my si�, mieli�my dwoje zdrowych dzieci i perspektywy... Czego wi�cej mo�na potrzebowa�, kiedy ma si� tyle lat? W Minnesocie kupili�my pierwszy dom i pierwszego psa. Zacz�a si� druga, burzliwa po�owa lat sze��dziesi�tych, wi�c oczywi�cie po raz kolejny wybra�em niew�a�ciwe miejsce w niew�a�ciwym czasie. W Nowym Meksyku Norah otworzy�a przedszkole. Podoba�o nam si� tam. Suche zimy i pi�kna panorama g�r czyni�y nas szcz�liwymi. Co prawda college by� obrzydliwie konserwatywny, ale mieli�my sporo przyjaci� i �y�o nam si� ca�kiem wygodnie. W latach sze��dziesi�tych wszyscy byli ogromnie zaanga�owani, wszyscy te� mieli do powiedzenia co� wa�nego na temat otaczaj�cego ich �wiata. Ja tak�e, ma si� rozumie�. Nale�a�em do tych idiot�w, kt�rzy zapu�cili d�ugie w�osy i g�o�no protestowali przeciwko wojnie. Wszystko by�oby w porz�dku, gdyby�my mieszkali w Nowej Anglii albo Kalifornii, gdzie takie zachowanie nale�a�o do dobrego tonu, ale na po�udniowym zachodzie roi�o si� od za�lepionych patriot�w i fabryk broni. Poza tym uniwersytet by� finansowany przez pa�stwo, a tym samym ca�kowicie uzale�niony od rz�du. Kr�tko m�wi�c, kiedy zg�osi�em si� do rektoratu, aby podpisa� kontrakt na kolejny rok akademicki, okaza�o si�, �e o �adnym kontrakcie nie ma mowy. Ogarni�ty panik� zacz��em szuka� innej pracy, lecz znalaz�em j� dopiero w rolniczym college'u w Hale, w Teksasie. Niech was B�g broni, gdyby kiedykolwiek przysz�a wam ochota postawi� tam nog�! Sp�dzili�my tam cztery najgorsze lata �ycia. Pensja by�a n�dzna, studenci niezno�ni, a wyk�adowcy - zar�wno pod wzgl�dem umiej�tno�ci zawodowych, jak i zalet towarzyskich - przypominali ludzi z Cro-Magnon. O ma�o nie oszala�em. Sta�em si� tak bardzo niezno�ny, �e niewiele brakowa�o, a bez niczyjej pomocy zniszczy�bym nasze ma��e�stwo. Kt�rego� okropnego wieczoru, po kolejnej awanturze, kiedy wpatrywali�my si� w siebie bez s�owa w jadalni, Roberta powiedzia�a: - Nigdy nie przypuszcza�am, �e dojdzie do tego. - Tak to jest, kiedy wychodzi si� za m�� za nieudacznika z niewyparzon� g�b� - odpar�em. - Zawsze wiedzia�am, �e masz niewyparzon� g�b�, ale nie przypuszcza�am, �e jeste� nieudacznikiem. Przynajmniej do tej pory. W dodatku obrzydliwym. Niestety, na tym si� nie sko�czy�o. Przetrwali�my jako� wy��cznie dzi�ki cierpliwo�ci i dobrej woli mojej �ony. By�em ju� wtedy zupe�nie roztrz�siony, a dzieci tak bardzo ba�y si� moich napad�w z�ego humoru, �e nie �mia�y do mnie podej��; robi�y to tylko wtedy, kiedy im kaza�em. �ycie, kt�re kiedy� by�o interesuj�ce i bogate jak dobra powie��, zamieni�o si� w kolejowy rozk�ad jazdy. Zupe�nie niespodziewanie otrzyma�em propozycj� przyjazdu tutaj. Dziekan wydzia�u by� moim dobrym znajomym jeszcze z Michigan; przez wszystkie te lata utrzymywa�em z nim do�� o�ywione kontakty, poniewa� zajmowali�my si� zbli�onymi problemami. Nigdy nie zapomn�, jak po sko�czonej rozmowie od�o�y�em s�uchawk�, odwr�ci�em si� do Roberty i powiedzia�em: - Pakuj manatki, Dzwoneczku. Jedziemy na p�noc. Przeprowadzka nie oby�a si� bez problem�w. Norah zd��y�a ju� przyzwyczai� si� do swojej szko�y, �ycie w nowym mie�cie okaza�o si� znacznie kosztowniejsze ni� w Hale (mo�e dlatego, �e w Teksasie prawie nie ruszali�my si� z domu, g��wnie z tego powodu, �e nie by�o dok�d p�j��), a na uczelni mia�em du�o wi�cej pracy, lecz mimo to po sze�ciu miesi�cach czu�em si� jak nowo narodzony. Znowu znale�li�my si� w peletonie. Spo�r�d nast�pnych dwudziestu lat zdecydowana wi�kszo�� by�a interesuj�ca, o kilku chcia�oby si� jak najszybciej zapomnie�, og�lnie jednak te dwie dekady da�y nam zadowolenie, kt�re nie zawsze jest �atwo osi�gn��. Rzadko kiedy s�yszy si� ludzi m�wi�cych: "Jestem zadowolony z �ycia". Zupe�nie jakby byli za�enowani swoim szcz�ciem i wstydzili si� tego, �e B�g pozwoli� im podr�owa� prostymi drogami. Ja taki nie jestem. Pi�� lat temu u�wiadomi�em sobie, jak wiele mam powod�w do zadowolenia i doszed�em do wniosku, i� nadszed� czas, aby zacz�� chodzi� do ko�cio�a. Wybra�em najskromniejszy, jaki mog�em znale��: taki, w kt�rym mo�na spokojnie za wszystko podzi�kowa�, nie czuj�c si� przyt�oczonym bogato zdobionymi szatami i nad�tym ceremonia�em, kt�ry nie ma nic wsp�lnego z sednem sprawy. Mam pi��dziesi�t pi�� lat i wierz� w to, �e B�g ch�tnie nas s�ucha, pod warunkiem, �e m�wimy jasno i na temat. Udziela nam tak�e odpowiedzi - co prawda nie w postaci natychmiastowych, �atwo dostrzegalnych dzia�a�, tylko ma�ych, rozrzuconych wok� nas punkcik�w, kt�re nale�y m�drze po��czy�. Teraz jestem o tym przekonany jeszcze silniej. Z powodu Beenie. Pomimo Beenie. Niech j� B�g b�ogos�awi. Niech b�dzie przekl�ta. Kiedy zadzwoni�a po raz pierwszy, ja odebra�em telefon. G�osy niekt�rych ludzi pasuj� do ich wygl�du - wiecie, o czym my�l�: basowy g�os, wielki m�czyzna i tak dalej. Moje pierwsze wra�enie dotycz�ce pani Rushforth by�o takie, �e jest osob� w �rednim wieku, dziarsk�, o pogodnym usposobieniu. Powiedzia�a, �e zauwa�y�a nasze og�oszenie na tablicy przed supermarketem i by� mo�e by�aby zainteresowana t� posad�. U�miechn��em si�. Od kiedy sprz�tanie dom�w sta�o si� "posad�"? �yjemy jednak w czasach, kiedy �mieciarze nazywaj� si� "in�ynierami sanitarnymi", skoro wi�c chcia�a, �eby by�a to posada, to prosz� bardzo. Potem powiedzia�a mi o sobie wi�cej ni� chcia�em us�ysze�: ma doros�e dzieci, straci�a m�a, nie potrzebuje pieni�dzy, ale nie lubi bezczynno�ci. Mia�em pewne w�tpliwo�ci co do prawdziwo�ci tego stwierdzenia. Czy sprz�tanie dom�w stanowi najlepszy spos�b na utrzymanie sprawno�ci fizycznej? Czy nie lepiej zacz�� chodzi� na si�owni� i wzmacnia� mi�nie na specjalnie przystosowanych do tego przyrz�dach? Zaproponowa�em jej jednak, �eby wpad�a do nas nazajutrz rano, a ona skwapliwie przyj�a zaproszenie. Na podstawie brzmienia jej g�osu doda�em jeszcze jedn� cech� do sporz�dzonego ad hoc portretu: samotno��. Bardzo zale�a�o jej na tym spotkaniu. Poda�a mi sw�j numer na wypadek, gdyby co� si� wydarzy�o i musia�bym odwo�a� spotkanie. Zaraz po od�o�eniu s�uchawki si�gn��em po ksi��k� telefoniczn� i poszuka�em nazwiska Rushforth. Zawsze robi� takie rzeczy: sprawdzam adresy ludzi w ksi��kach telefonicznych, czytam informacje podane drobnym drukiem na kuponach konkursowych i pude�kach z p�atkami owsianymi. Wynika to w r�wnej mierze z ciekawo�ci, w�cibstwa i przyzwyczaje� naukowca. Staram si� zebra� na ka�dy temat mo�liwie du�o informacji, �eby potem na tej podstawie wyrobi� sobie w�asne zdanie. Tym razem zajrza�em do ksi��ki telefonicznej nie dlatego, �ebym mia� jakie� podejrzenia wobec pani Rushforth. Powodowa�a mn� wy��cznie ciekawo��. Ku memu wielkiemu zdumieniu jedyna B. Rushforth mieszka�a na �liwkowym Wzg�rzu, w uroczym, bardzo dystyngowanym osiedlu po�o�onym w pobli�u jeziora. Sprz�taczka, tam?... By�em tym niezmiernie zaintrygowany, podobnie jak Roberta, kiedy poinformowa�em j� o rozmowie telefonicznej i rezultatach mojego ma�ego �ledztwa. - Scott, a mo�e ona jest kim� w rodzaju cioci Mame? Bogata i ekscentryczna. Nasz dom b�dzie sprz�ta�a Rosalinda Russell! Nazajutrz z samego rana zadzwoni� do mnie kolega, kt�ry niezw�ocznie potrzebowa� mojej pomocy, w zwi�zku z czym musia�em wyj�� z domu i omin�o mnie spotkanie z zagadkow� Beenie. Kiedy wr�ci�em na lunch, Roberta poinformowa�a mnie o szczeg�ach. - Jak wygl�da? - W �rednim wieku, �redniego wzrostu, troch� zaokr�glona, kr�tko ostrzy�one szpakowate w�osy. Przypomina masa�ystk�. - Tak w�a�nie my�la�em. A jak by�a ubrana? - W potwornie jaskrawy dres i trampki o bardzo skomplikowanym wi�zaniu. Jest bardzo mi�a, ale zarazem apodyktyczna. Jeszcze zanim zaproponowa�am jej prac�, zapyta�a, czy mo�e rozejrze� si� po domu, �eby sprawdzi�, jak wielkie czekaj� j� obowi�zki. - A zaproponowa�a� jej? - Tak. Jest sympatyczna i wzbudza zaufanie. Poza tym ka�dy, kto mieszka na �liwkowym Wzg�rzu i chce sprz�ta� cudze domy, �eby si� czym� zaj��, musi by� co najmniej interesuj�cy, nie uwa�asz? Je�eli jeszcze oka�e si�, �e zna si� na tej pracy, b�dziemy podw�jnie wygrani. - To prawda. A wi�c niech b�dzie Beenie. - Zaczyna od jutra. Seminarium na temat Hawthorne'a zaj�o mi wi�kszo�� nast�pnego ranka. W grupie mam sporo inteligentnych student�w, prawdziwie zainteresowanych tematem. Zazwyczaj wychodz� z tych zaj�� pe�en energii, zadowolony z tego, �e jestem nauczycielem. Tego dnia rozp�ta�a si� za�arta dyskusja na temat opis�w zawartych w opowiadaniu "Young Goodman Brown". W pewnej chwili jeden m�ody cz�owiek zapyta� drugiego: - Czy powiedzia�by� to wszystko, co teraz m�wisz, gdyby� wiedzia�, �e w tej sali siedzi sam Hawthorne? Czy by�by� taki pewien siebie wiedz�c, �e cz�owiek, kt�ry napisa� to opowiadanie, s�yszy ka�de twoje s�owo? To dobre pytanie, kt�re cz�sto s�ysz�, zadawane na wiele r�nych sposob�w. Zastanawia�em si� jeszcze nad nim, kiedy otworzy�em drzwi i do moich uszu dotar� znajomy odg�os w��czonego odkurzacza. - Jest kto� w domu? Odpowiedzia� mi tylko wyt�ony ryk maszyny. - Halo, jest tu kto�?! Nic. A potem z salonu dobieg� znajomy �miech. Wszed�em tam i zobaczy�em Robert� zwijaj�c� si� na kanapie. Ma�o kto potrafi �mia� si� tak jak moja �ona - najcz�stsz� reakcj� na dobry �art jest walni�cie pi�ci� w kolano i nie kontrolowane ko�ysanie si� w prz�d i w ty�. �atwo j� rozbawi�, a jej spontaniczna reakcja sprawia du�� przyjemno�� osobie opowiadaj�cej dowcip. Wydaje mi si�, i� jedn� z przyczyn, dla kt�rych zakocha�em si� w niej, jest to, �e by�a pierwsz� kobiet�, kt�ra szczerze �mia�a si� z moich �art�w. Seks to wspania�a sprawa, ale czasem znacznie wi�ksz� satysfakcj� mo�na osi�gn�� roz�mieszaj�c kobiet� do �ez. - Ty na pewno jeste� Scott. Roberta powiedzia�a mi ju� co nieco o tobie. By�a ca�a siwoszara. Siwe w�osy, szara bluza, szare trampki. Opar�a r�ce na biodrach i przygl�da�a mi si� tak, jakbym by� u�ywanym samochodem. W��czony odkurzacz przez ca�y czas szumia� przy jej boku. - Beenie? - W�a�ciwie Bernice, ale je�li b�dziecie tak do mnie m�wi�, natychmiast odejd�. Jak si� masz? - Dzi�kuj�, �wietnie. Wygl�da na to, �e wy dwie ju� si� dogada�y�cie. - Opowiada�am Robercie o moim synu. Moja �ona machn�a d�oni�, jakby ogania�a si� od natarczywej muchy. - Scott, koniecznie musisz tego pos�ucha�! Beenie, opowiedz mu t� historyjk� z kr�likiem! Beenie sprawia�a wra�enie zadowolonej i jednocze�nie troch� za�enowanej. - O jejku, mo�e innym razem. Teraz musz� doko�czy� odkurzania. Chcia�abym jeszcze dzisiaj obskoczy� okna, a jestem dopiero w po�owie roboty. Wyci�gn�a wtyczk� z kontaktu i przesz�a z odkurzaczem do holu. Chwil� p�niej odkurzacz znowu zacz�� pracowa�, tym razem w jadalni. Zerkn��em przez rami�, czy na pewno nie ma jej gdzie� w pobli�u. - Jak sobie radzi? - zapyta�em. - Wspaniale! Ma tyle energii co ma�a elektrownia atomowa. Widzia�e� kuchni�? Je�li nie, to zaraz tam zajrzyj. Wygl�da jak te kuchnie w reklamach telewizyjnych: po prostu l�ni. Chyba przydadz� ci si� okulary przeciws�oneczne. Wydaje mi si�, �e mieli�my szcz�cie trafiaj�c w�a�nie na ni�. - To znakomicie. Z czego tak si� �mia�a�? - Ona jest po prostu przezabawna! Te historyjki, kt�re opowiada... Koniecznie musisz ich pos�ucha�. - By�bym w zupe�no�ci usatysfakcjonowany, gdyby umia�a dobrze sprz�ta�. - W�a�nie to jest takie wspania�e: ona potrafi i jedno i drugie! Tego dnia w naszym domu rozbrzmia�y zupe�nie nowe odg�osy. Strzepywanie poduszek; syk odkurzacza zagl�daj�cego w k�ty, w kt�rych jeszcze nigdy go nie by�o. Beenie znalaz�a w piwnicy okno, przez kt�re �wiat�o s�oneczne nie przedosta�o si� ani razu od trzydziestu lat, czyli od wybudowania domu. Psie miski b�yszcza�y jak nowe, zas�ony zosta�y wyprane, a najwi�kszy podziw Roberty wzbudzi� fakt, �e szafka pod umywalk� w prawie nie u�ywanej, drugiej �azience nie tylko by�a idealnie czysta, ale nawet wspaniale pachnia�a jakim� nowym, nieznanym �rodkiem dezynfekuj�cym. Co na to Beenie? - Je�li chodzi o �rodki czysto�ci, to przynosz� w�asne. Moje biurko zosta�o odkurzone, papiery pouk�adane, a ksi��ki ustawione alfabetycznie. Nie lubi�, gdy ktokolwiek dotyka mojego biurka - w naszej rodzinie by�o to jedno z najwa�niejszych tabu - ale dok�adno�� Beenie wywar�a na mnie tak wielkie wra�enie, �e nie powiedzia�em ani s�owa. �adne z nas nie mia�o pewno�ci, czy ta siwow�osa tr�ba powietrzna zrobi�a sobie przerw� na lunch. �adne z nas nie zauwa�y�o, �eby usiad�a cho� na chwil�. W ci�gu o�miu godzin zrobi�a tak du�o, �e kiedy wreszcie sobie posz�a, chodzili�my we dw�jk� po niezkazitelnie czystym domu, informuj�c si� g�o�no o kolejnych odkryciach. - M�j Bo�e, nawet wyk�pa�a psa! - Nie, tylko odkurzy�a go i wyszczotkowa�a. Widzia�e� nasze buty? �wiec� si� jak lustro. - A moja bielizna? Zdaje si�, �e wszystko wyprasowa�a. Jak d�ugo �yj�, nikt nigdy nie prasowa� mi gatek! - Czy chcesz przez to da� mi co� do zrozumienia, drogi m�u? Czuli�my si� jak dzieci szukaj�ce migda�a w misce klusek z makiem. Komu mog�oby przyj�� do g�owy, �eby czy�ci� �ar�wki w lampach albo wierzch solniczki? O tym ostatnim przekona�em si� dopiero kilka dni p�niej, przy �niadaniu. Do tej pory ogranicza�em si� do leniwych rozmy�la�, �e warto by by�o kiedy� zetrze� osad bia�ych kryszta�k�w i poprzetyka� zatkane dziurki. Teraz wreszcie zosta�o to zrobione, podobnie jak mn�stwo innych rzeczy. B�g �wiadkiem, �e Roberta i ja mamy wiele wsp�lnych temat�w: dzieci, nasze ma��e�skie �ycie, �ycie ka�dego z nas z osobna, ksi��ki lub cokolwiek innego. Mimo to przez nast�pnych kilka dni wszystkie rozmowy dotyczy�y wy��cznie Beenie Rushforth. Mog�o chodzi� o to, co zrobi�a albo jak to zrobi�a, ale pr�dzej czy p�niej rozmowa schodzi�a w�a�nie na jej temat. Po pierwszym wstrz�sie przekonali�my si�, �e nie tylko wyczy�ci�a, uprasowa�a, odskroba�a i wypolerowa�a ca�y dom, ale tak�e wprowadzi�a mn�stwo drobnych udogodnie�, kt�re mia�y za zadanie u�atwi� nam �ycie, takich jak na przyk�ad alfabetyczne ustawienie ksi��ek na moim biurku. W kuchni zaprowadzi�a porz�dek w�r�d puszek i wydoby�a przyprawy z r�nych zakamark�w, po czym zgromadzi�a je w jednym, �atwo dost�pnym miejscu. Buteleczka z atramentem stoj�ca na biurku Roberty zosta�a wytarta z kurzu, a le��ce obok koperty posegregowane wed�ug kolor�w. - Nie, tego ju� za wiele! - O co chodzi? - Sp�jrz! Tubka z past� zosta�a wyci�ni�ta od samego spodu, dzi�ki czemu ca�a pasta znalaz�a si� w g�rnej cz�ci. Ty chyba tego nie zrobi�a�, prawda? - Ja? Przecie� od trzydziestu lat ciosasz mi ko�ki na g�owie, �ebym wyciska�a tubk� od spodu. - Tak w�a�nie mi si� wydawa�o. Roberto... Dlaczego wci�� zachwycamy si� nasz� sprz�taj�c� dam�? - Poniewa� jest niesamowita. A w dodatku p�acimy jej tyle samo co poprzedniej, kt�ra nie raczy�a nawet tkn�� niczego palcem. - Co jeszcze powiedzia�a ci o sobie? W jaki spos�b mo�e pozwoli� sobie na rezydencj� na �liwkowym Wzg�rzu? - Ona nie ma �adnej rezydencji. Posiad�o�� nale�y do kogo� innego, a Beenie wynajmuje ma�y domek dozorcy przy bramie. Mieszka tam od lat i p�aci bardzo niewiele. Jej m�� umar� dziesi�� lat temu. By� jednym z dyrektor�w firmy ubezpieczeniowej z Kansas City. - Teraz rozumiem, dlaczego twierdzi, �e nie chodzi jej o pieni�dze. Kiedy facet z firmy ubezpieczeniowej wyci�gnie nogi, jego rodzina dostaje spor� sumk�, bo mia� najlepsz� polis�. - Powiedzia�a, �e niczego jej nie brakuje. - Jestem tego pewien. Ma syna? - Tak, i c�rk�. Zdaje si�, �e niez�y z niego numer. Popro� j� kiedy�, �eby opowiedzia�a ci histori� z papierosami. - Dobrze. Wiesz, o czym teraz my�l�? Mo�e to zabrzmi troch� dziwnie, ale zastanawiam si�, co ona b�dzie sprz�ta�, kiedy przyjdzie za tydzie�? Czy tu w og�le zosta�o cokolwiek do sprz�tania? Piwnica. - Beenie, naprawd� nie trzeba. To tylko pralnia i sk�ad rupieci. Nigdy tam nie schodzimy. - A ja zajrza�am tam w ubieg�ym tygodniu i wydaje mi si�, �e mogliby�cie wykorzysta� to miejsce na mn�stwo ciekawych sposob�w. Za kilka godzin wszystko b�dzie gotowe. Kiedy wr�ci�em do domu na lunch, Roberta powiedzia�a mi, �e przez reszt� przedpo�udnia do jej uszu dochodzi�y bardzo niepokoj�ce odg�osy z otch�ani - tak chyba najlepiej mo�na okre�li� nasz� piwnic�. Czarna otch�a� otwieraj�ca si� pod schodami, w kt�r� zag��biasz si� raz w tygodniu z koszem brudnej bielizny pod pach�, cho� akurat wtedy wola�by� robi� co najmniej dziesi�� innych rzeczy. W naszym domu znajduj� si� dwa miejsca stworzone wy��cznie do przechowywania r�nych przedmiot�w. S� to strych i piwnica, zawsze w tej w�a�nie kolejno�ci. Je�li wydaje ci si�, �e powiniene� co� zatrzyma�, ale nie masz specjalnej ochoty ogl�da� tego przez jaki� czas, wrzucasz to na strych. Je�eli nie chcesz tego ju� nigdy widzie� na oczy, ale nie potrafisz zdoby� si� na ostateczn� decyzj� i wyrzuci� to do �mieci, wpychasz to do piwnicy. Piwnica stanowi krain� wilgotnych cieni i martwych walizek. Gdyby istnia�a taka mo�liwo��, oddzieli�bym j� od reszty domu tak, jak oddziela si� pierwszy cz�on rakiety, kiedy osi�gnie ona odpowiedni� wysoko��. Opr�cz tego, �e sta�a tam dziesi�cioletnia pralka, piwnica s�u�y�a tylko od czasu do czasu za miejsce zabaw naszych dzieci. Teraz dzieci ju� doros�y i za�o�y�y w�asne rodziny, a kiedy czasem przyje�d�a�y w odwiedziny, ich dzieci by�y jeszcze zbyt ma�e na takie zabawy. W miar� jak si� starzejesz, tw�j dom kurczy si� wok� ciebie. Poniewa� potrzebujesz mniejszej przestrzeni, niegdy� wype�nione �yciem pomieszczenia oskar�aj� ci� nieruchomymi spojrzeniami zamkni�tych drzwi: kiedy� da�e� nam �ycie, a teraz nam je zabierasz. Gdzie podzia�y si� dzieci, co si� sta�o z przyj�ciami, ruchem i ca�ym tym zamieszaniem? Nikt nie spogl�da na swoje odbicie w lustrze, w nie u�ywanej jadalni nie unosi si� ju� zapach dziewcz�cych perfum ani apetyczna wo� gor�cego posi�ku. Nie masz nam ju� nic do zaofiarowania? W takim razie przeklinamy ci� nasz� cisz�, nieruchomymi przedmiotami i wszystkimi tymi rzeczami, kt�re zbyt d�ugo pozostaj� czyste. Nazywam to syndromem muzealnym; wszystko, co posiadamy, z biegiem lat zaczyna przypomina� eksponaty w muzeum, nie wy��czaj�c nas samych. - Ale karuzela! Zapomnia�em powiedzie�, �e pod�oga na parterze naszego domu nie jest zbyt gruba. Kiedy pierwszy raz us�ysza�em z do�u ten dono�ny, tajemniczy okrzyk, spojrza�em pytaj�co na �on�. Jedli�my w�a�nie lunch, a przypadek sprawi�, �e oboje wk�adali�my do ust ziemniaczane chipsy. - Co to znaczy "Ale karuzela!"? - To chyba jej wojenny okrzyk, kt�ry wydaje zawsze, kiedy znajdzie co� interesuj�cego. - Czy w takim razie mam si� spodziewa�, �e wkr�tce j� zobacz�? Pasta jajeczna jest dzisiaj wyj�tkowo smaczna. Doda�a� do niej co� nowego? - Odrobin� chrzanu. Beenie da�a mi przepis. Prawda, �e to dobre? - Scott, ju� wr�ci�e�! Powiedz mi, co to jest? - Jak si� masz, Beenie. To stare egzemplarze "New Yorkera", jak sama widzisz. - Jasne, �e widz�. Chcesz je zatrzyma�? Le�a�y w piwnicy, ale po�owa jest ju� tak przegni�a, �e nic nie mo�na odczyta�. Mia�a racj�, lecz jej gderliwy ton przypomnia� mi pann� Kastburg, okropn� nauczycielk� z pierwszej klasy. To nie by�o przyjemne wspomnienie. - Beenie, jeste� tu po to, �eby sprz�ta� dom, nie �eby go zupe�nie uprz�tn��. Zostaw je w spokoju, dobrze? - Nawet te przegni�e? Mog�abym je przejrze� i... - Nawet te przegni�e. Lubi� przegni�e gazety. Pami�tam wtedy o tym, �eby ostro�nie odwraca� strony. - Dziwak z ciebie, Scott. - Dzi�kuj� ci, Beenie. Pami�taj tylko, �eby ich nie wyrzuca�. Pojawi�a si� jeszcze kilka razy, trzymaj�c w wyci�gni�tej r�ce r�ne dziwne lub dawno zapomniane przedmioty i pytaj�c, czy mo�e je wyrzuci�. Roberta i ja nieodmiennie godzili�my si� na to z entuzjazmem. W pewnej chwili ponownie us�yszeli�my na schodach jej kroki. Wyda�y nam si� jakby troch� ci�sze, i nic dziwnego. Kiedy Beenie wesz�a do pokoju, na g�owie taszczy�a wielki telewizor i wygl�da�a jak afryka�ska kobieta id�ca z dzbanem do studni. - M�j Bo�e, Beenie! - Beenie, co ty robisz? - Odkopuj� skarby! Czy wy zdajecie sobie spraw� z tego, co to jest? Autentyczny brooker! Okaz dla kolekcjonera. Niekt�rzy twierdz�, �e brooker by� najlepszym telewizorem, jaki kiedykolwiek produkowano w Ameryce. Wytrzyma�y jak ford model T. Wymienili�my z �on� krzywe u�miechy. - To pierwszy telewizor, jaki kupili�my, i od samego pocz�tku mieli�my z nim mn�stwo k�opot�w. Ile razy si� psu�? Roberta spojrza�a na Beenie i wzruszy�a ramionami, jakby to ona by�a odpowiedzialna za wszystkie awarie. - Co najmniej pi��. Pami�tasz tego obrzydliwego grubasa, kt�ry go naprawia�? Wspomnienie t�ustej twarzy, okolonej brod� godn� jednej z postaci z obraz�w van Dycka, podzia�a�o na mnie jak ob�ok spalin wystrzelony z rury wydechowej obskurnej ci�ar�wki. - Craig Tenney! Mia� niebieski kombinezon i swoje nazwisko wypisane na nim ��tymi literami. Najgorszy z mo�liwych! Jedyny nad�ty specjalista od telewizor�w na �wiecie! Nie wspominaj�c ju� o tym, �e oszust... Beenie, postaw to na pod�odze. Jeszcze sobie co� zrobisz. - Nic podobnego. Kark wytrzyma ka�de obci��enie. Najgorzej podnie�� nad g�ow�... No wi�c, co chcecie z tym zrobi�? Tylko nie zostawiajcie go na dole. M�wi� wam, dzia�a czy nie, dla zbieracza to prawdziwa gratka. - W takim razie we� go sobie, je�li masz ochot�. Spojrza�a na mnie z zastanowieniem. - Po co go trzyma�e�, skoro ci na nim nie zale�y? - Przypuszczalnie dlatego, �e nie chcia�o mi si� p�j�� z nim do �mietnika. Naprawd� mo�esz go sobie zabra�, je�eli sprawi ci to przyjemno��. - W porz�dku. Znam kogo�, kto chyba b�dzie nim zainteresowany. Nie widzia�em tego telewizora od wielu lat. Tak d�ugo ju� sta� w piwnicy, �e nie zauwa�y�bym go nawet wtedy, gdybym na niego spojrza�, gdy� sta� si� niewidzialny. Dzieje si� tak ze wszystkimi przedmiotami, kt�re s� zepsute lub przestaj� pe�ni� w naszym �yciu jak�kolwiek rol�. Mimo to, kiedy teraz nagle ujrza�em go przed sob� w �wietle dnia, znowu w salonie, w kt�rym niegdy� przykuwa� uwag� ca�ej rodziny, powr�ci�y zwi�zane z nim wspomnienia - jak cho�by to o okropnym techniku, kt�ry wyg�asza� r�ne brednie o stanie �wiata, jednocze�nie nieudolnie naprawiaj�c zepsuty odbiornik. By�y tak�e przyjemne wspomnienia. Po kolacji siadali�my ca�� gromad� przed ekranem i objadaj�c si� lodami z polew� czekoladow� ogl�dali�my "�miej si� Razem z Nami" albo "Star Trek". W przeciwie�stwie do wielu os�b nigdy nie mia�em �adnych zasadniczych zastrze�e� wobec telewizji, mo�e z wyj�tkiem tego, �e z samego za�o�enia musi by� g�upia. W czasach mojej m�odo�ci wszyscy w nabo�nym skupieniu s�uchali�my idiotycznych program�w rozrywkowych nadawanych przez radio, wi�c gdzie tu w�a�ciwie jest r�nica? Nasze dzieci zawsze dobrze si� uczy�y i uwielbia�y czyta� ksi��ki. Nie mia�em nic przeciwko temu, je�li po szkole lub sobotnim meczu chcia�y sp�dzi� godzin� lub dwie przed telewizorem. Cz�sto przy��cza�em si� do nich, w r�wnej mierze zwabiony samym programem, co mo�liwo�ci� pobycia w ich towarzystwie. Dopiero teraz u�wiadomi�em sobie, �e pierwsze pytanie dotycz�ce seksu, jakie zada�y mi moje dzieci, zosta�o sprowokowane w�a�nie przez telewizj�. Pewnego wieczoru, w trakcie "Dick Van Dyke Show", Norah poinformowa�a nas, i� dowiedzia�a si� od kole�anki, �e dzieci powstaj� wtedy, kiedy m�czyzna i kobieta id� razem do szpitala, k�ad� si� na s�siednich ��kach, a lekarze ��cz� ich genitalia d�ugim gumowym w�em, i tak dalej, i tak dalej. Czy to prawda, tatusiu? Tak wi�c, jak wida�, ten wrz�d na ty�ku, kt�rego w�a�nie uda�o nam si� ostatecznie pozby�, by� �wiadkiem niezmiernie wa�nych wydarze�. Niewiele brakowa�o, a poprosi�bym Beenie, �eby przynios�a go z powrotem. Roberta mia�a podobne odczucia. Tego wieczoru podczas kolacji powiedzia�a mi, �e ona tak�e my�la�a o naszym starym telewizorze. - Pami�tasz, jak kiedy� w��czyli�my go dok�adnie w chwili, kiedy Ruby zastrzeli� Oswalda? Ja pami�tam i to bardzo dobrze. Ca�y �wiat by� pogr��ony w �a�obie. Wszyscy byli�my jak nieprzytomni. Nikt nie przypuszcza�, �e jeszcze co� mo�e si� wydarzy�, a tymczasem na naszych oczach dokonano pierwszego morderstwa sfilmowanego na �ywo przez telewizj�! - Jeste� pewna, �e widzieli�my to w�a�nie na brookerze? - Tak. - Niech mnie licho. - M�j syn Dean mieszka ze swoj� �on� Gaby na wsi. Maj� jamnika, kt�ry wabi si� Suwak. To mi�y zwierzak, ale k�opot polega� na tym, �e ich s�siad trzyma� w domu kr�lika, kt�rego Suwak koniecznie chcia� zje�� na �niadanie. Kr�lik biega� po ogr�dku, co doprowadza�o psa do sza�u. Za ka�dym razem, kiedy go zobaczy�, szczeka� jak wariat, zaczyna� kopa� dziur� w ziemi albo rzuca� si� na dziel�ce ich ogrodzenie. W zwi�zku z tym stosunki s�siedzkie nie uk�ada�y si� najlepiej, ale co mo�na na to poradzi�? Pewnego wieczoru po kolacji Dean i Gaby siedzieli w domu i popijali kaw�, kiedy nagle kto zjawia si� ca�y utyt�any w ziemi, z martwym kr�likiem w pysku, dumny niczym genera� MacArthur? Oczywi�cie Suwak. Ma�y gnojek wreszcie zdo�a� jako� przekopa� si� pod p�otem i zagryz� biedaka. Chyba wyobra�acie sobie, co by�o potem. Gaby dosta�a ataku histerii i wyrwa�a kr�lika psu z paszczy. Na szcz�cie, Suwak nie zd��y� si� w niego wgry��. Doszli do wniosku, �e zabi� go potrz�saj�c g�ow� i �ami�c mu kark. Ale co mieli teraz zrobi�? Oboje umieli sobie doskonale wyobrazi� reakcj� s�siad�w, gdyby zapukali do nich nast�pnego dnia rano i powiedzieli, co si� sta�o. D�ugo rozwa�ali wszystkie mo�liwe wyj�cia z sytuacji, a� wreszcie wpadli na naprawd� niezwyk�y pomys�. Bardzo sprytny, ale jednocze�nie ryzykowny. Gaby wzi�a martwego kr�lika, upra�a go porz�dnie w szamponie, a potem, wyobra�cie sobie, wysuszy�a go suszark� do w�os�w i wyczesa�a tak, �e wygl�da� jak nowy! Kiedy si� z tym uporali, min�a ju� dziesi�ta wieczorem i trzeba by�o zrealizowa� drug� cz�� planu. Dean wetkn�� sobie pod pach� martwego kr�lika, zakrad� si� na podw�rko s�siad�w, wsadzi� go do klatki, w kt�rej zwierzak mieszka�, po czym wr�ci� na palcach do domu. Po�o�yli si� z Gaby spa� �ciskaj�c mocno kciuki. Mieli nadziej�, �e kiedy s�siedzi znajd� rano martwego kr�lika, pomy�l�, �e umar� w nocy na atak serca albo co� w tym rodzaju. W ka�dym razie z przyczyn naturalnych. Jednak kiedy nazajutrz z samego rana us�yszeli przera�liwy, dziki wrzask, pomy�leli, �e wszystko si� wyda�o. Chwil� p�niej do ich drzwi zacz�a dobija� si� s�siadka, nawiasem m�wi�c, kobieta bardzo religijna. Wygl�da�a tak, jakby w�a�nie uciek�a sprzed telewizora, w kt�rym pokazywali jaki� okropny dreszczowiec: blada jak �ciana, powtarza�a w k�ko tylko kilka s��w. "Cud, jak Boga kocham, prawdziwy cud!" Okaza�o si�, �e biedny kr�liczek zdech� poprzedniego dnia rano. Zrozpaczona kobiecina wygrzeba�a razem z m�em do�ek w ziemi i pochowa�a zwierzaka, a kiedy dzi� rano wysz�a na podw�rko, �eby rozwiesi� bielizn� do suszenia, zasta�a go z powrotem w klatce, czy�ciutkiego i pachn�cego, jakby wcale nie sp�dzi� nocy pod p�metrow� warstw� ziemi. Zmartwychwsta�y kr�lik! Co prawda, nie o�y�, ale przecie� nie mo�na wymaga� od razu wszystkiego, prawda? Siedzieli�my we tr�jk� na werandzie. Beenie upora�a si� ze strychem, a Roberta zdo�a�a j� nam�wi�, �eby opowiedzia�a nam jak�� historyjk�. Mia�em wra�enie, �e ch�tnie skorzysta�a z pretekstu, by sp�dzi� z nami jeszcze kilka minut i nie wraca� do pustego domu. Wiedzieli�my ju� wszystko o jej dzieciach, zmar�ym m�u, a tak�e o �yciu, jakie prowadzi�a do tej pory. Nie by�o to mo�e jakie� nadzwyczajne �ycie, ale na pewno dobre. Beenie z dum� opowiada�a o dzieciach, cieszy�a si� niez�ym zdrowiem, mia�a wystarczaj�co du�o pieni�dzy oraz poczucie humoru, kt�re podtrzymywa�o j� na duchu i, je�li tylko chcia�a, czyni�o j� dusz� ka�dego towarzystwa. - No, musz� ju� lecie�, ale ostrzegam was: w przysz�ym tygodniu bior� si� za gara�. Zajmie mi to ca�y dzie�, wi�c nie b�d� mia�a czasu na reszt� domu, ale jak ju� z tym sko�cz�, zostanie nam tylko normalne cotygodniowe sprz�tanie. Informowanie jej o tym, �e do gara�u wchodzimy jeszcze rzadziej ni� do piwnicy, to znaczy wy��cznie w zimie, a i to tylko po to, by zaparkowa� samoch�d, ca�kowicie mija�o si� z celem. W g��bi duszy nawet cieszy�em si� na my�l o tym, �e ju� za tydzie� nasz ma�y �wiat b�dzie znajdowa� si� w idealnym stanie. Zreszt�, �wiadomo�� przemian, jakich Beenie dokona�a na strychu i w piwnicy, zdusi�a w zarodku nasze protesty. Nagle okaza�o si�, �e jest tam mn�stwo miejsca do wykorzystania oraz wiele interesuj�cych przedmiot�w, kt�re - jak na przyk�ad telewizor - wywo�uj� bardzo przyjemne, odleg�e wspomnienia. Czerwone sanki, na kt�rych wozili�my dzieciaki w Minnesocie i Nowym Meksyku, lalka, kt�ra kiedy� stanowi�a najdro�szy skarb dw�ch ma�ych dziewczynek, a nawet, ku memu zdumieniu i zachwytowi, paperbackowa seria "Pierre & Redburn", kt�r� zaczytywa�em si� w szkole �redniej. By�em �wi�cie przekonany, �e te ksi��ki ju� wieki temu przepad�y bez �ladu podczas jednej z przeprowadzek. Beenie co chwila podtyka�a nam jakie� rzeczy. - A co z tym? - pyta�a ze zniecierpliwieniem, co mia�o oznacza�, �e chce wiedzie�, co mamy zamiar zrobi� z przedmiotem, kt�ry akurat trzyma w r�ku. Po pewnym czasie pytanie uleg�o skr�ceniu do lakonicznego "A to?"; Roberta i ja czekali�my cierpliwie, jaka cz�� przesz�o�ci pojawi si� jako nast�pna niczym peryskop, kt�ry przebija si� przez powierzchni� czasu, aby umo�liwi� rozejrzenie si� doko�a. Trudno by�o nam podj�� decyzj� o rozstaniu z niekt�rymi przedmiotami, mimo �e nie istnia� �aden racjonalny pow�d, dla kt�rego mieliby�my je zatrzyma�. Poobijane, zepsute lub niemodne, nale�a�y jednak do naszej przesz�o�ci. Wszystkie stanowi�y fragmenciki wsp�lnego �ycia, kt�re zasadzili�my i piel�gnowali�my, aby wreszcie znale�� dla niego sta�e miejsce. Kilka dni p�niej pojecha�em na zakupy do supermarketu. Bardzo lubi� to robi�, poniewa� obfito�� zgromadzonych tam towar�w podnosi mnie na duchu. By�em czwartym z pi�ciorga dzieci w rodzinie i cho� nie mog� powiedzie�, �eby�my nie mieli co je��, to jednak pieni�dzy starcza�o wy��cznie na zaspokojenie naszych podstawowych potrzeb. Do dzisiaj odczuwam wielk� przyjemno�� przechadzaj�c si� po sklepie ze �wiadomo�ci�, �e mog� kupi� w�a�ciwie co tylko zechc�. Prze�ywali�my z Robert� chude lata, ale, poniewa� wychowywali�my si� w podobnych warunkach, nigdy nie sk�pili�my pieni�dzy na jedzenie. Samoch�d m�g� by� stary i przerdzewia�y, dach domu dziurawy, ale posi�ki zawsze by�y obfite, a je�eli kt�re� z dzieci chcia�o przyprowadzi� na obiad koleg�, to nigdy nie mieli�my nic przeciwko temu. Oboje lubimy gotowa�, w zwi�zku z czym na zmian� dy�urujemy w kuchni, ale zakupy nale�� wy��cznie do mnie, a ja bardzo si� z tego ciesz�. Ku mojemu zdziwieniu podczas seminarium na temat Hawthorne'a na nowo rozgorza�a dyskusja o tym, co autor naprawd� mia� na my�li. Studenci podzielili si� na dwie r�wne liczebnie grupy: jedna z nich uwa�a�a, �e liczy si� jedynie zdanie artysty na temat jego dzie�a, druga za� by�a zdania, �e ka�dy ma prawo do swobodnej interpretacji, pod warunkiem, �e jest ona sensowna i opiera si� na konkretnych przes�ankach. Nie opowiedzia�em si� po �adnej ze stron, ale pilnie �ledzi�em dyskusj� a� do chwili, kiedy jedna z dziewcz�t chwyci�a za rogi zdecydowanie zbyt pot�nego byka, m�wi�c: - We�my na przyk�ad Boga, oczywi�cie zak�adaj�c, �e B�g w og�le istnieje. Co On mia� na my�li, tworz�c �wiat? Mo�na uzna�, �e wszystkie religie pe�ni� rol� krytyk�w literackich, poniewa� ka�da z nich jest przekonana o s�uszno�ci swojej interpretacji. Czy jednak tak jest naprawd�? A mo�e tylko B�g zna odpowied� na wszystkie pytania? - Mo�e, tyle tylko, �e ten "autor" nie �yje albo milczy i nigdy nam nie powie, o co mu rzeczywi�cie chodzi�o - parskn�a inna. - Wychodzi wi�c na to, �e sami musimy poszuka� wyja�nienia, zgadza si�? Teologia m�drali. Ma�e ludziki wydymaj�ce pogardliwie wargi nad cudami. Nic nie powiedzia�em, ale troch� si� rozz�o�ci�em s�ysz�c, jak dwudziestopi�ciolatki z klapkami na oczach wym�drzaj� si� na r�wnie oczywiste co wa�ne tematy. Wci�� jeszcze maj�c my�li zaj�te dyskusj� zerka�em na list� zakup�w i zdejmowa�em kolejne opakowania z p�ek, kiedy nagle podnios�em wzrok i w odleg�o�ci sze�ciu metr�w ujrza�em Beenie Rushforth. Chcia�em od razu podej�� do niej, ale powstrzyma�em si�, widz�c, jak bardzo jest poch�oni�ta tym, co w�a�nie teraz robi. Wyj�a ciasteczko z otwartej torebki i podnios�a je do ust. W sumie nic nadzwyczajnego, gdyby nie to, �e na jej twarzy malowa� si� wyraz najwy�szej rozkoszy. Ugryz�a ma�y k�s, zamkn�a oczy, a ja niemal us�ysza�em j�k zachwytu. Prze�kn�a, otworzy�a oczy, spojrza�a na ciasteczko tak, jakby w�a�nie powiedzia�o jej co� bardzo mi�ego, ugryz�a ponownie i tak w k�ko. Albo by�y to najlepsze ciasteczka na �wiecie, albo chodzi�o o co� zupe�nie innego. Kiedy tak sta�em i gapi�em si� na ni�, nagle u�wiadomi�em sobie ze zdumieniem, �e wcale nie jestem lepszy od moich student�w. Nie by�em w stanie wyobrazi� sobie, �e kto� mo�e po prostu rozkoszowa� si� jak�� chwil� �ycia. Od razu zak�ada�em, �e osoba okazuj�ca tak wielkie zadowolenie musi by� troch� dziwna albo wr�cz postrzelona. Dlaczego dobre rzeczy budz� w nas tak wiele podejrze�? - Cze��, Beenie. U�miechn�a si�, ale pozna�a mnie dopiero po kilku sekundach. - Witaj, Scott! Jak si� masz? - �wietnie. To chyba jakie� znakomite ciasteczka. Wygl�dasz na bardzo zadowolon�. - Owszem, s� dobre, ale nie u�miecham si� do nich, tylko do moich wspomnie� z dzieci�stwa. Nie powodzi�o nam si� zbyt dobrze, a ja zazwyczaj przez ca�y dzie� by�am g�odna. Nawet zaraz po posi�ku. W miasteczku mieli�my kilka sklep�w, a poniewa� robienie zakup�w nale�a�o do moich obowi�zk�w, za ka�dym razem chodzi�am do innego, gdy� mia�am w zanadrzu pewn� sztuczk�. �adowa�am do w�zka wszystko, co mia�am kupi�, po czym bra�am z p�ki torebk� z ciasteczkami - oboj�tnie z jakimi, bo wszystkie ogromnie mi smakowa�y - i zaszywa�am si� w ciemny k�t, kt�ry mo�na znale�� prawie w ka�dym sklepie. A wi�c, bra�am ciasteczka, ucieka�am do k�ta, a tam bardzo powoli i ostro�nie otwiera�am torebk� wzd�u� sklejenia. Mo�na to zrobi�, je�li bardzo si� uwa�a, a ja by�am w tym prawdziwym ekspertem! Po otwarciu torebki wyjmowa�am z niej dwa ciasteczka - zawsze tylko dwa! - i pakowa�am je do ust. Potem, prze�uwaj�c tak, �eby nikt tego nie zauwa�y�, jakby nigdy nic odstawia�am torebk� na p�k�, ale z ty�u, �eby nie znaleziono jej zbyt szybko. Nigdy nie zosta�am przy�apana i by�am z tego bardzo dumna. - Ale teraz, kiedy ju� mo�esz sobie pozwoli� na kupienie ca�ej torebki, przyjemno�� nie jest chyba a� tak wielka? - Powiem ci co�, Scott. Pi�� tygodni temu lekarz powiedzia� mi, �e jestem chora. Od tej pory wszystko zacz�o mi smakowa� jak nigdy przedtem. Powiedzia�a to zupe�nie zwyczajnie, bez u�alania si� nad sob�. - Beenie, ogromnie mi przykro... Czy mo�emy co� dla ciebie zrobi�? Mo�e jaka� kuracja, albo... - Ju� za p�no. Od dawna czu�am si� paskudnie i powtarza�am sobie, �e powinnam p�j�� na badania, ale sam wiesz, jak to jest: jeste� zbyt leniwy albo w g��bi duszy boisz si� i nie chcesz pozna� prawdy... W ka�dym razie, boisz si� tym bardziej, im gorzej si� czujesz. Idziesz na badanie dopiero wtedy, kiedy b�l staje si� nie do wytrzymania, a wtedy masz ju� pewno��, �e doczeka�e� si� powa�nych k�opot�w... - Zacisn�a usta i potrz�sn�a g�ow�. - Pami�tasz s�owo "niemo�ebno��"? Jeste� nauczycielem angielskiego. Dlaczego ju� nikt nie u�ywa tego s�owa? Tak czy inaczej, postanowi�am bra� leki, kt�re mi przepisali, i chodzi� na zabiegi, ale tylko tak d�ugo, jak d�ugo nie b�dzie mi to przeszkadza� w normalnym �yciu. Widzisz te ciasteczka? Zjad�am a� trzy, a teraz odstawi� torebk� na p�k� i nie zap�ac� za nie, zupe�nie jak w dawnych czasach. Czym skorupka za m�odu nasi�knie... Ale teraz nie s� ju� tak dobre jak kiedy�. - Napi�aby� si� ze mn� kawy? - Nie, musz� wzi�� si� za sprz�tanie domu. To jedyna rzecz, jak� naprawd� lubi� robi�. Idziesz do czyjego� domu, pracujesz ci�ko przez ca�y dzie�, a potem oddajesz go w�a�cicielom, �eby mieszkali w nim przez nast�pny tydzie�. - Z nikogo nie byli�my tak zadowoleni jak z ciebie. - Dzi�kuj�, Scott. Mi�o mi, �e to powiedzia�e�. Roberta by�a wstrz��ni�ta, kiedy opowiedzia�em jej o spotkaniu. Zadawa�a te same pytania i siedzia�a z takim samym wyrazem twarzy jak ja podczas powrotnej drogi ze sklepu. M�j ojciec nazywa� taki stan "dotkni�ciem brzytwy" - kiedy dowiadujesz si�, �e kto�, kogo znasz, umar� albo jest ci�ko chory, w pierwszym odruchu cofasz si�, jakby� dotkn�� ostrza brzytwy. - Mo�emy co� dla niej zrobi�? - Owszem, pozwoli� jej sprz�ta� nasz dom. Powiedzia�a mi, �e to w�a�nie lubi robi� najbardziej. - Chce zostawi� po sobie porz�dek?... - Chyba tak. M�wi�a o tym zupe�nie normalnie. "Jestem chora i ju� za p�no na cokolwiek." Nie wiem dlaczego, ale zaraz potem przysz�a mi na my�l jej historia o martwym kr�liku. Mia�em ju� wej�� do sali, kiedy nagle us�ysza�em jej g�os. - Scott? Odwr�ci�em si� i ujrza�em Beenie z nie�mia�ym u�miechem na ustach, �ciskaj�c� w d�oniach ma��, l�ni�co czerwon� torebk�. - Beenie! Masz tu jakie� zaj�cia? - Nie, ale chcia�am zapyta�, czy nie mog�abym chodzi� na twoje. Zadzwoni�am do was dzi� rano, ale ciebie ju� nie by�o, a Roberta powiedzia�a mi, �ebym przysz�a prosto tutaj. Pomy�la�am sobie: czemu nie? Najwy�ej si� nie zgodzi. - Dlaczego mia�bym si� nie zgodzi�? W�a�nie omawiamy opowiadania Nathaniela Hawthorne'a. Znasz je? - Nie, ale to nic nie szkodzi. Po prostu usi�d� sobie i b�d� si� przys�uchiwa�. Temat nie jest wa�ny. - W takim razie zapraszam pani� do �rodka. Kiedy weszli�my razem do sali, studenci spojrzeli z zaciekawieniem na Beenie. Przedstawi�em j� jako dr Rushforth i powiedzia�em, �e b�dzie obserwowa� przebieg dzisiejszego seminarium. Do tej pory nigdy nie przyprowadza�em nikogo na zaj�cia, wi�c dzieciaki by�y podw�jnie zaintrygowane. Tego dnia po raz pierwszy zobaczy�em j� w czym� innym ni� w dresie. Mia�a na sobie br�zow� sp�dniczk�, utrzyman� w zbli�onej tonacji we�nian� kamizelk� oraz bia�� bluzk� z du�ym ko�nierzykiem. Nie wiem dlaczego, ale w tym stroju wydawa�a si� jakby mniejsza. W dresie stanowi�a siwow�osy �adunek energii, teraz za� wygl�da�a tak, jakby na si�� stara�a si� upodobni� do gromady ponurych nudziarzy. Przez ca�y czas trwania zaj�� obserwowa�em j� k�tem oka. Z jej twarzy ani na chwil� nie znikn�� u�miech z rodzaju tych, jakie przywo�ujemy, kiedy kto� m�wi do nas w niezrozumia�ym j�zyku, a my nie chcemy sprawi� mu przykro�ci. Zastanawia�em si�, po co tu w�a�ciwie przysz�a. Kiedy zaj�cia dobieg�y ko�ca, Beenie pozosta�a na miejscu. Podszed�em do niej. - Oni chyba ci� lubi�, prawda? Twoi studenci. - Bardzo si� z tego ciesz�, cho� czasem wol�, �eby tak nie by�o. Staraliby si� wtedy ze mn� wsp�zawodniczy�, co zmusza�oby ich do bardziej wyt�onej pracy. Dlaczego tu przysz�a�, Beenie? - �eby zobaczy� ci� w akcji. �eby przekona� si�, jak wygl�dasz poza domem. Widuj� ci� tylko jedz�cego lunch albo rozmawiaj�cego z Robert�. Jeste� dobrym nauczycielem, Scott - wida� to po sposobie, w jaki podchodzisz do pracy. Niewiele wiem o Nathanielu Hawthorne, ale uda�o ci si� mnie nim zainteresowa�. A przy okazji dowiedzia�am si�, co to znaczy "�a�osny sofizmat". Poklepa�a mnie po ramieniu i podnios�a si� z krzes�a. Nagle zamar�a w p� ruchu i skrzywi�a si�. Co� musia�o j� bardzo zabole�. Zauwa�y�a, �e nie umkn�o to mojej uwagi. - To m�j sta�y go�� - powiedzia�a z u�miechem. - Nie�le pan sobie radzi, profesorze Silver. Naprawd� nie�le. Do zobaczenia pojutrze. Roberta posz�a na aerobic, a ja siedzia�em w gabinecie, pracuj�c nad artyku�em. Dok�adnie w po�owie wspania�ej my�li rozleg�o si� dono�ne pukanie do drzwi. - Tak? - Scott, znalaz�am co� ciekawego. Mo�esz przyj�� i rzuci� okiem? Lubi�em Beenie i podziwia�em jej odwag�, ale naprawd� nie musia�a przeszkadza� mi w pracy, aby dowiedzie� si�, czy potrzebuj� jeszcze star� rakiet� tenisow�. Nastroszy�em si� gro�nie i podszed�em do drzwi. - O co chodzi, Beenie? Trzyma�a przed sob� kartonowe pude�ko koloru owsianki. Na wierzchu znajdowa� si� napis wykonany wielkimi, drukowanymi literami: KR�L JUTRA. Nie widzia�em tego pude�ka od dwudziestu lat, ale nie musia�em go otwiera�, aby dowiedzie� si�, co jest w �rodku. Zaraz po uko�czeniu studi�w, kiedy wzi��em si� za pisanie doktoratu, uczy�em tak�e przedmiotu nosz�cego nazw� podstawy kompozycji literackiej. Temat interesowa� mnie, a poniewa� by�em m�odym, pe�nym energii idealist�, to my�l�, �e dobrze dawa�em sobie z nim rad�. W�r�d student�w mia�em m�od�, powa�n� kobiet� nazwiskiem Annette Taugwalder. By�a inteligentna i utalentowana, i ponad wszystko na �wiecie pragn�a zosta� pisark�. �y�a literatur� do tego stopnia, �e cz�sto dwukrotnie czyta�a zadane lektury. Lubi�em j�, ale troch� niepokoi�a mnie jej �arliwo��. Ja tak�e pasjonowa�em si� ksi��kami, lecz wydawa�o mi si�, �e ona nie tyle czyta je, co wr�cz po�era. Opr�cz tego charakteryzowa�a j� pewna arogancja. Annette dawa�a wyra�nie wszystkim do zrozumienia, �e nie uwa�a ich za r�wnych sobie, wi�c lepiej, by zostawili j� w spokoju. Mniej wi�cej w po�owie semestru podesz�a do mnie po zaj�ciach i zapyta�a, czy zechcia�bym przeczyta� maszynopis jej powie�ci. Zgodzi�em si�, ale uprzedzi�em j� uczciwie, �e b�d� ca�kowicie szczery, nawet je�li mi si� nie spodoba. Odpar�a, �e wie o tym, i �e w�a�nie dlatego zwr�ci�a si� z t� pro�b� do mnie, a nie do jakiego� innego wyk�adowcy. Niestety, powie�� okaza�a si� do niczego. Kolejny Bildungsroman autorstwa dwudziestolatki - znalaz�oby si� kilka dobrych fragment�w, ale og�lnie by�y to stare, dobrze znane rzeczy udaj�ce nowe. Mimo to po�wi�ci�em niemal ca�y weekend na uwa�n� lektur� i nawet poczyni�em sporo notatek, aby Annette wiedzia�a, �e podszed�em powa�nie do sprawy. W poniedzia�ek po wyk�adzie usiedli�my razem i powiedzia�em jej, najbardziej delikatnie i dyplomatycznie, jak tylko potrafi�em, czego dotycz� moje zastrze�enia wobec ksi��ki. By�o tam par� mocnych rzeczy, kt�re jednak wymaga�y wyostrzenia, lepszej charakterystyki postaci i pe�niejszej perspektywy. Zapyta�a mnie, czy uwa�am, �e powie�� nadaje si� do druku, a ja odpar�em, �e nie, �e moim zdaniem powinna zosta� napisana jeszcze raz, od samego pocz�tku. Annette stwierdzi�a w�wczas, �e pokaza�a j� ju� wydawcy, kt�ry przys�a� bardzo zach�caj�cy list. Odpar�em na to, �e serdecznie jej gratuluj� i �e wcale nie musz� mie� przecie� racji. Na zmian� b�aga�a mnie i zasypywa�a aroganckimi uwagami, a� wreszcie zorientowa�em si�, �e dalsza rozmowa nie ma �adnego sensu i po dw�ch godzinach - po dw�ch godzinach! - powiedzia�em jej, �e wyrazi�em ju� swoje zdanie na temat ksi��ki i �e ostateczna decyzja nale�y wy��cznie do niej. Ani przez chwil� nie traktowa�em jej protekcjonalnie ani pob�a�liwie. Jestem tego pewien. �eby nie rozwodzi� si� nadmiernie nad t� okropn� histori�, powiem tylko tyle, �e Annette wysz�a z sali, zostawiaj�c na stole pude�ko z maszynopisem. Uzna�em to za tani teatralny gest i postanowi�em zwr�ci� jej powie�� po nast�pnych zaj�ciach. Nigdy wi�cej ju� jej nie zobaczy�em. Tydzie� p�niej pope�ni�a samob�jstwo. Mo�ecie mi powiedzie�, �e byli�cie w jaki� spos�b zamieszani w czyje� samob�jstwo i nie czujecie �adnej winy, ale ja wam nie uwierz�. Na pocz�tku trzymacie si� ca�kiem nie�le, lecz ju� wkr�tce wyrzuty sumienia zaczynaj� dr��y� g��bokie tunele w waszej duszy. Kiedy osi�gni�cie m�j wiek, tunele b�d� ju� tak d�ugie, �e zaczn� zagra�a� stabilno�ci budowli. Nigdy nie uda�o mi si� przej�� nad tym do porz�dku dziennego. Nie wiem, jaki wp�yw na jej decyzj� mia�o nasze ostatnie spotkanie - i czy w og�le jaki� mia�o - ale jaka to r�nica? W g��bi serca czuj� si� winny. Rozmawia�em o tym z psychoanalitykiem, rozmawia�em z Robert�, pr�bowa�em nawet rozmawia� z Bogiem... Nic nie pomog�o. - Gdzie to znalaz�a�? - Na g�rnej p�ce w gara�u. Co chcesz z tym zrobi�? Wiedziony odruchem chcia�em ju� powiedzie� jej, �eby to wyrzuci�a, ostatecznie jednak poprosi�em, �eby da�a mi pude�ko. Znacznie wi�kszym niepokojem ni� jego widok nape�nia�a mnie pewno��, �e tego dnia, kiedy dowiedzia�em si� o �mierci dziewczyny, zanios�em je na posterunek policji i tam zostawi�em. Wszed�em do komisariatu, gdzie nagle znalaz�em si� w�r�d ludzi, z kt�rymi nigdy do tej pory nie mia�em �adnego kontaktu - co najwy�ej widzia�em, jak wsuwaj� mandaty za wycieraczki nieprawid�owo zaparkowanych samochod�w. Teraz dwaj m�czy�ni w granatowych mundurach zadawali mi pytania. Mieli powa�ne twarze i przygl�dali mi si� podejrzliwie. Jeden z nich otworzy� pude�ko i zajrza� do �rodka, mimo �e powiedzia�em ju�, co tam si� w nim znajduje. Czego oczekiwa�? Powiedzia�em im wszystko, co wiedzia�em, a nast�pnie wr�ci�em do domu. Otwarte pude�ko na du�ym d�bowym biurku sprawia�o wra�enie dziwnie nagiego. Opu�ci�em posterunek z pustymi r�koma. Teraz Beenie wr�czy�a mi to samo pude�ko i bez s�owa wysz�a z pokoju. Do mojej krwi dosta� si� pot�ny zastrzyk adrenaliny. �apa�em powietrze szybkimi, p�ytkimi �ykami. Zapomnia�em o tym, co robi�em do tej pory, po�o�y�em powie�� Annette na biurku i sp�dzi�em pozosta�� cz�� dnia na lekturze. O czwartej, kiedy Beenie przysz�a si� po�egna�, Roberty jeszcze nie by�o w domu. - No, sko�czy�am. Gara� b�yszczy si� jak nowy... Scott, nic ci nie jest? Jeste� blady jak �ciana. My�l�, �e powiniene� od�o�y� te papierzyska i p�j�� na spacer. Mia�em ju� za sob� dwie trzecie ksi��ki. By�a naprawd� marna, nawet jeszcze gorsza, ni� mi si� wydawa�o. - Wiesz, co to jest, Beenie? Masz chwil� czasu? Odpar�a, �e oczywi�cie, wi�c zaprosi�em j� do �rodka. Usiad�em za biurkiem, a ona zaj�a miejsce w roz�o�ystym fotelu stoj�cym przy oknie. Bior�c pod uwag�, jak okropne by�o to prze�ycie, opowiedzenie o nim zaj�o mi zaskakuj�co ma�o czasu. Rozmy�la�em o tym latami, ale teraz, kiedy m�wi�em o wszystkim na g�os, wystarczy�o mi nie wi�cej ni� dziesi�� minut. Gdy sko�czy�em, Beenie opu�ci�a wzrok na swoje d�onie. - Za m�odych lat lubili�my z moim m�em sp�dza� sylwestra w r�nych interesuj�cych miejscach. Jednego razu by�o to w poci�gu jad�cym przez Kanad�, innego w remizie stra�ackiej w miejscowo