tytu�: "Historia wychowania" - Przewodnik autor: Joanna Kury�o-Omelianiuk, Ewa Romanowska, Teresa Zaniewska Bia�ystok 1996 Recenzja naukowa: prof. dr hab. Jan Hellwig Projekt graficzny ok�adki, redakcja techniczna: Wojciech Siwak Sk�ad komputerowy programem Aldus Pagemaker PL: Miros�aw Lazuk D Copyright by T,N N Wydawnictwo Uniwersyteckie przy Stowarzyszeniu Absolwent�w i Pracownik�w Wydzia�u Pedagogiki Psychologii Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Bia�ymstoku 15-328 Bia�ystok ul �wierkowa 20, tel. (085) 42-24-87 w.132, tel./fax.: 42-23-10 Bia�ystok 1996 ISBN 83-86696-14-1 Ksi��ka finansowana przez Wydzia� Pedagogiki i Psychologii Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Bia�ymstoku Druk: ORTHDRUK, Sp. z o.o., Bia�ystok, ul. Sk�adowa 9 * * * Spis tre�ci 1. Historia wychowania jako nauka................................................................ 62. Wychowanie u lud�w pierwotnych ............................................................ 83. Koncepcje wychowania w kulturach staro�ytnego Wschodu................... 104. Dorycki i jo�ski model wychowania ........................................................ 135. Nowatorski charakter wczesnej sofistyki i jej znaczenie w dziejach wychowania ................................................... IS6. Dzia�alno�� pedagogiczna Sokratesa (469-399 p.n.e.)w przekazie literackim ............................................................................. 177. Platon (427-347 p.n.e.) jako pedagog....................................................... 198. Pogl�dy pedagogiczne Arystotelesa (384-322 p.n.e.) ............................... 219. Wychowanie w epoce hellenistycznej ...................................................... 2310. Koncepcje wychowawcze w staro�ytnym Rzymie ................................. 251 I . Chrze�cija�stwo a wychowanie klasyczne ............................................. 2812. Warto�ci pedagogiczne w kulturze wczesnego �redniowiecza ............... 30I 3. Narodziny uniwersytet�w w Europie Zachodniej .................................. 3214. Szkolnictwo w Polsce �redniowiecznej .................................................. 35I5. Uniwersytet Krakowski i jego znaczenie................................................ 3716. Idee pedagogiczne humanizmu............................................................... 3917. Pogl�dy pedagogiczne przedstawicieli polskiego Odrodzenia ............... 4218. Reformacja i jej znaczenie w dziejach o�wiaty ...................................... 4519. Szkolnictwo r�nowiercze w Polsce ...................................................... 4720. Szkolnictwo jezuickie ............................................................................. 502 1. Powstanie Akademii Zamoyskiej ........................................................... 5222. System pedagogiczny Jana Atnosa Kome�skiego ( l 592-1670) ............. 5523. Warto�ci pedagogiki Johna Locke'a ( 163?-1704) .................................. 5824. Pedagogika francuskiego O�wiecenia .................................................... 6125. Szkolnictwo polskie w XVIII w. ............................................................ 6426. Komisja Edukacji Narodowej - dzia�alno�� i znaczenie ......................... 67 ?7. I'oci�tki wychowania specjalnego w Europie ........................................ 71 '.i I'nyozy.la wychowawcza Fryderyka Fr�bla ( 1782-1852) .................... 75 ?). 'I'coria i praktyka wychowawcza ,fana Henryka Pestalozziego ( 1746-1827) ............................................. 77 30. My�l pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta ( 1776- I 841 ) .................... 79 31. Pogl�dy i dzia�alno�� pedagogiczna Fryderyka Adolfa Diesterwega ( 1790-1866) .......................................... 81 32. Pedagogika pozytywistyczna Herberta Spencera ( 1820-1903) .............. 84 33. Idee pedagogiczne socjalizmu utopijnego .............................................. 8634. Szkolnictwo w Ksi�stwie Warszawskim ..............................................,. gg35. Sytuacja o�wiatowa w zaborze rosyjskim w latach 1795-1815 .............. 9036. Uniwersytet Wile�ski w latach 1803-1832............................................. 9237. Szkolnictwo w Kr�lestwie Polskim przed i po powstaniu listopadowym....................................................... 9638. O�wiata w Kr�lestwie Polskim w II po�owie XIX wieku....................... 9939. My�l pedagogiczna w Kr�lestwie Polskim na prze�omie XIX i XX wieku ............................................................. 10140. Sytuacja o�wiaty polskiej w zaborze pruskim w latach 1795-1815..... 10441. O�wiata w Wielkim Ksi�stwie Pozna�skim ......................................... 10642. Szkolnictwo polskie w zaborze pruskim w okresie Kulturkampfu....... 10943. Organizacja o�wiaty w zaborze austriackim w latach 1772-1848 ........ I 1 144. O�wiata polska w Wolnym Mie�cie Krakowie..................................... 1 1445. Szkolnictwo w Galicji w okresie autonomii ......................................... 1 1646. Kierunki w pedagogice prze�omu XIX i XX wieku ............................. 12047. Szko�a pracy Johna Dewey'a ( 1859-1952 ) i Georga Kerschensteinera ( 1854-1932) .........................................."" 122 48. Naturalizm Ellen Key ( 1849-1926) i Marii Montessori ( 1870-1952) .. 124 49. Pedagogika Emrla Durkheuna ( 1858-1917) ......................................... 12' S0. Pedagogika kultury: Wilhelm Dilthey (1833-191 1 ) ............................. 12 51. Organizacja szkolnictwa w Drugiej Rzeczypospolitej.......................... 131 52. Polska my�l pedagogiczna w Drugiej Rzeczypospolitej: ..................... 13. 53. O�wiata polska w czasie 1I wojny �wiatowej ....................................... 14. 54. O�wiata polska na obczy�nie w czasie II wojny �wiatow�j.................. 14( 55. Odbudowa szkolnictwa w Polsce w latach 1944-1948......................... 150 56. Literatura podstawowa ......................................................................... 155 Wst�p Do r�k student�w pedagogiki studi�w stacjonarnych i zaocznych oraz wszystkich zainteresowanych przedmiotem oddajemy przewodnik do historii wychowania. Znane nam opracowanie W�adys�awy B�o�skiej "Historia wychowania. Przewodnik dla student�w" (Katowice 1977) niedost�pne ju� na rynku ksi�garskim, a ponadto znacznie zdezaktualizowane i przestarza�e (szczeg�lnie w doborze literatury) nie satysfakcjonuje dzi� w pe�ni historyka wychowania. Dlatego te� podj�y�my pr�b� przedstawienia nowej propozycji w tym zakresie. Jednym z cel�w nauczania historii wychowania jest kszta�cenie kultury pedagogicznej student�w. Przekonanie to wp�yn�o na dob�r tematyki oraz prezentowanej literatury. Tre�ci historii wychowania obejmuj� materia� o wiele obszerniejszy, tote� nasz� propozycj� traktowa� nale'zy jako jedn�z wielu mo�liwych do realizacji w zakresie tego przedmiotu. Bogata jest r�wnie� literatura; ograniczy�y�my si� zatem - w wi�kszo�ci wypadk�w - do odnotowania pozycji najnowszych. W tym wypadku nasz wyb�r jest r�wnie� autorsk� propozycj�. Nie uwzgl�dni�y�my podzia�u prezentowanej tematyki mi�dzy wyk�ady i �wiczenia, b�d� konwersatoria, chc�c tym samym stworzy� osobom realizuj�cym przedmiot mo�liwo�� swobodnego wyboru zagadnie�. Ka�dy z prezentowanych temat�w zawiera uszczeg�owione zagadnienia stanowi�ce struktur� tytu�owego has�a oraz problemy, na kt�re - jak s�dzimynale�y zwr�ci� uwag� podczas realizacji �wicze� i wyk�ad�w. Wsjcazujemy r�wnie� �r�d�a oraz literatur� przedmiotu, kt�rej r�norodno�� i wieloaspektowo�� uj�cia w niej danego tematu, pozostawia mo�liwo�� wyboru osobom prowadz�cym �wiczenia i wyk�ady. Podajemy r�wnie� przyk�adowe pytania u�atwiaj�ce studentom sprawdzenie i ocen� zakresu przyswojonej wiedzy. Uszczeg�owiona tematyka oraz pytania i problemy mog� by� wykorzystane r�wnie� do cel�w egzaminacyjnych. Ocen� praktycznej przydatno�ci naszego "Przewodnika" pozostawiamy Wyk�adowcom i Studentom. B�dziemy wdzi�czni za wszelkie uwagi, kt�re prosimy kierowa� na adres: Zak�ad Historii Wychowania i My�li Pedagogicznej, ul. �wierkowa 20, 15-328 Bia�ystok. Autorki i Wydawca Bia�ystok, pa�dziernik 1995 Historia wychowania jako nauka Miejsce historii wychowania w systemie nauk pedagogicznych - Narodziny i rozw�j historii wychowania w Polsce - Historyczny spos�b my�lenia w nauce o wychowaniu - Przedmiot histo�i wychowania i cele kszta�cenia historyczno-wychowawczego - Historiografia pedagogiczna w opiniach polskich historyk�w wychowania; potrzeby i perspektywy - Rola histo�i wychowania w edukacji nauczycielskiej - Podzia� �r�de�; wa�niejsze �r�d�a, podr�czniki i czasopisma ("Rozprawy z Dziej�w O�wiaty", "Przegl�d Historyczno-O�wiatowy") Literatura Barycz H.: Rozw�j historii o�wiaty, wychowania i kultury w Polsce, Krak�w 1949 Draus J.: Dzia�alno�� o�wiatowa �ukasza Kurdybachy w latach 1940-1946, (w:) "Rozprawy z Dziej�w O�wiaty", t. XXVI, red. J. Mi�so, Ossolineum, Wroc�aw 1984 Hellwig J.: Badania nad wsp�czesn� histo� wychowania, "�ycie Szko�y Wy�szej" 1990, nr 6 Hellwig J.: Z dziej�w historii wychowania i jej teorii w Polsce, "Kwartalnik Pedagogiczny" 199?, nr 1 Hellwig J. Z problematyki metodologii historii wychowania w Polsce Ludowej, "Przegl�d Humanistyczny" 1988, nr 4/5 Mi�so J.: Historia wychowania. Stan i perspektywy, (w:) O sytuacji w naukach pedagogicznych, red. W. Oko�, Wroc�aw 1989 Michalski S.: Miejsce histo�i wychowania w systemie nauk pedagogicznych, (w:) Prace Komisji Pedagogiki i Psychologii, t. 9, 1979 Michalski S.: Rola histo�i wychowania na studiach pedagogicznych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gda�skiego, Pedagogika-Histo�a Wychowania 1980, nr 10 Mrozowska K.: Historia wychowania a nauki pedagogiczne, "Przegl�d Historyczno-O�wiatowy" 1978, nr 1 /2 Mrozowska K.: Rola historii wychowania w kszta�ceniu pedagogicznym. Przesz�o��, stan obecny i postulaty, (w: ) Rocznik Nauk Pedagogicznych, t. 12, 197? Wo�oszyn S.: Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku. Pr�ba zarysu encyklopedycznego, Wydawnictwo Instytutu Bada� Edukacyjnych, Warszawa 1984 Z zagadnie� metodologii historii wychowania, red. S. Michalski i S. Truchim, ��d� 1965 Pytania i problemy - Om�w przedmiot i zadania histo�i wychowania. - Przedstaw powi�zania historii wychowania z innymi dziedzinami wiedzy. - Wymie� tw�rc�w histo�i wychowania w Polsce. - Om�w wa�niejsze �r�d�a i opracowania do nauczania historii wychowania. - Dlaczego histo�a wychowania jest wa�na w edukacji nauczycielskiej? (tz) Wychowanie u lud�w pierwotnych - Metody bada� pocz�tk�w wychowania w spo�ecze�stwie - Teorie na temat genezy wychowania - Wychowanie jako zjawisko spo�eczne - Periodyzacja dziej�w prehistorycznej epoki ludzko�ci - Okres h�rdy pierwotnej - Wychowanie w okresie demokracji wojskowej inicjacja jako zal��ek instytucji wychowania funkcje inicjacji Zmiany w zakresie wychowania w okresie demokracji wojskowej Charakterystyka istotnych cech wychowania u lud�w pierwotnych Literatura �r�dla Cha�asi�ski J.: Spo�ecze�stwo i wychowanie, PWN, Warszawa 1958 Krzywicki L.: Pierwotna szko�a uobywatelnienia, "Przegl�d Socjologiczny", t. VII, 1964 Krzywicki L.: Pierwociny wi�zi spo�ecznej, Dzie�a t. I, Warszawa 1957 Malinowski B.: �ycie seksualne dzikich w p�nocno-zachodniej Melanezji. Mi�o��, ma��e�stwo i �ycie rodzinne u krajowc�w wysp Triobranda Brytyjskiej Nowej Gwinei, Warszawa 1957 Malinowski B.: Szkice z teorii kultury, Ksi��ka i Wiedza, Warszawa 1958 Opracowania Alt R.: Wychowanie u lud�w pierwotnych, PWN, Warszawa 1966 Mead M.: Trzy studia, t. I - III, PIW, Warszawa 1986 Mys�akowski Z.: Podw�jna geneza procesu wychowawczego, "Ruch Pedaboyczny" 1949, nr 1 Paluch A. K.: Malinowski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981 Nytania i problemy - Jakie metody i nauki s�u�� poznaniu genezy i pocz�tk�w wychowania w spo�ecze�stwie ludzkim? Jakie znasz teorie na temat genezy wychowania? - Podaj periodyzacj� dziej�w prehistorycznej epoki ludzko�ci. - Om�w wychowanie w okresie hordy pierwotnej. - Czym charakteryzuje si� wychowanie w okresie ustroju rodowego? - Jakie cele realizowa� obrz�d inicjacji? Jakie zmiany zasz�y w wychowaniu w okresie demokracji wojskowej? - Scharakteryzuj istot� wychowania u lud�w pierwotnych. (jko) 8 Koncepcje wychowania w kulturach staro�ytnego Wschodu Wychowanie w staro�ytnych Chinach organizacja wychowania i powstawanie pierwszych szk� charakterystyka idea�u wychowania w okresie dynastii Czou rodzaje szk� degeneracja ustroju feudalnego Chin walka z rozbiciem feudalnym Chin (pogl�dy wychowawcze Konfucjusza) rozw�j szkolnictwa pa�stwowego (rodzaje szk� oraz ich program) przebieg i znaczenie egzamin�w pa�stwowych wychowanie kobiet w staro�ytnych Chinach Rozw�j r�norodnych form wychowania w staro'rytnym Egipcie zwi�zek warunk�w naturalnych staro�ytnego Egiptu z 'zyciem umys�owym Egipcjan rozw�j kszta�cenia zawodowego okresy rozwoju o�wiaty egipskiej i ich charakterystyka - Szkolnictwo Sumer�w kszta�cenie pisarzy szko�y sumeryjskie o�rodkami �ycia kulturalnego i naukowego praktyczny charakter wiedzy - O�wiata babilo�ska wp�yw kap�an�w na �ycie kulturalne Babilonii nauka w szko�ach babilo�skich - Wychowanie staro�ytnych �yd�w organizacja szk� 10 wp�yw stosunk�w spo�ecznych na szkolnictwo obrona narodowo-patriotycznego charakteru wychowania przed wp�ywami hellenizmu (powstawanie szk� elementarnych) metody nauczania i �rodki dydaktyczne w szko�ach �ydowskich I Literatura %',r�d�a konfucjusz, Szy-king, Szu-king, (w:) Antologia literatury chi�skiej w wyborze i przek�adach J. Chmielewskiego, A. D�bnickiego, W. Jab�o�skiego, O. Wojtasiewicza, PWN, Warszawa 1956 )pracowania t'ywilizacja staro'zytna, red. A. Cotarelli, ��d� 1990 ( ilombiowski K., Szwejkowska H.: Ksi��ka r�kopi�mienna i biblioteka w stanotytno�ci i w �redniowieczu, PWN, Warszawa - Wroc�aw 1983 (iranet M.: Cywilizacja chi�ska, PIW, Warszawa 1995 Kramer S.: Historia zaczyna si� w Sumerze, Warszawa 1961 Montet P.: �ycie codzienne w Egipcie, PIW, Warszawa 1964 `lab�ocka J.: Historia Bliskiego Wschodu w staro�ytno�ci, Wroc�aw-Warszawa I x)82 Pytania i problemy Kiedy formowa�y si� najstarsze w �wiecie szko�y i pocz�tki zorganizowanego wychowania w staro�ytnych Chinach? Scharakteryzuj idea� wychowania w okresie dynastii Czou? Om�w postulaty wychowawcze Konfucjusza. Jaki by� przebieg i znaczenie egzamin�w pa�stwowych w staro'zytnych Chinach? - Scharakteryzuj wychowanie kobiet w staro�ytnych Chinach. -- Jak przebiega� i od czego zale�a� rozw�j r�norodnych fonu wychowania w staro�ytnym El,ipcie? W czym przc;jawia� si� wp�yw kap�an�w na �ycie kulturalne Babilonii? .laki wp�yw mia�y stosunki spo�eczne na wychowanie staro�yhrych %ydciw? .lak zmieni�o si� wychowanie staro�ytnych �yd�w pod wp�ywem kultury hellenistycznej? -- Scharakteryzuj metody nauczania i �rodki dydaktyczne w szko�ach 'zydowskich. Dorycki i jo�ski model wychowania - Polityczno-spo�eczne uwarunkowania wychowania w Sparcie i Atenach -- Dwa okresy wychowania sparta�skiego - Likurg jako mityczny prawodawca Sparty -- Sparta�ska organizacja wychowania pa�stwowego dla cel�w militarnych (jko) - Ocena doryckiego modelu wychowania: znaczenie oraz wp�yvy w historii i wsp�czesno�ci (np. Platon, ideologia faszystowska, totalitaryzm) -- Warto�ci duchowe Ate�czyk�w -- Opieka nad dzieckiem i wychowanie w okresie dzieci�stwa -- Idea� kalokagathii -- Model i charakter szko�y ate�skiej: nauka u �namatysty wychowanie muzyczne wychowanie fizyczne (penthatlon) metody nauczania powinno�ci nauczyciela i obowi�zki ucznia rola efebii ate�skiej -- Wychowanie antyczne a wychowanie nowoczesne Literatura ,r�dia Wychowanie sparta�skie. Wyb�r pism Ksenofonta, oprac. J. Schnayder, Wroc�aw 1966, (w:) S. Mo�d�e�, Teksty �r�d�owe do dziej�w wychowania. Staro�ytno��, t. 1, Dom Wydawniczy "Strzelec", Kielce 1993 'T'radycyjne wychowanie w Atenach, (w:) S. Mo�d�e�, j.w. 13 Opracowania Bravo B., Wipszycka E.: Historia staro�ytnych Grek�w t. 1- II, PWN;Warszawa 1988 Flaceriere R.: �ycie codzienne w Grecji za czas�w Peryklesa, PIW, Warszawa 1985 Hammond N. G. L.: Dzieje Grecji, PIW, Warszawa 1977 Jaeger W.: Paideia, t. 1, Grecja archaiczna, rozkwit i kryzys kultury ate�skiej, prze�. M. Plezia, Warszawa 196? Kumaniecki K.: Historia kultury staro�ytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa 1988 Lipiec J.: Kalokagatia, PWN, Warszawa-Krak�w 1988 Ma�a encyklopedia kultury antycznej A-Z, PWN, Warszawa 1990 Marrou H. L: Historia wychowania w staro�ytno�ci, PIW, Warszawa 1969 Wr�blewski W.: Sp�r o nowy idea� wychowawczy na prze�omie V i IV wieku przed Chrystusem w Atenach. Pomi�dzy ergon i logos, (w:) Ksi�ga pami�tkowa po�wi�cona Prof. Zofii Abramowicz�wnie, Toru� 1987 Zieli�ski T.: Idea� wychowania w staro�ytno�ci i u nas, "O�wiata i Wychowanie" 1929, nr 3 Pytania i problemy - Dlaczego w Sparcie wyr�nia si� dwa okresy wychowania? - Na czym polega�o kszta�cenie moralno�ci totalitarnej w Sparcie? - Wyja�nij poj�cie: wypowied� lako�ska. - Scharakteryzuj szko�� ate�sk�. - Wyja�nij poj�cia: palestra, pedotriba, penthatlon, efebia. - Wska� r�nice w systemach wychowawczych Sparty i Aten. (tz) Nowatorski charakter wczesnej sofistyki i jej znaczenie w dziejach wychowania Spo�eczne, polityczne i kulturowe warunki rozwoju sofistyki w Atenach Przedstawiciele wczesnej sofistyki i ich pogl�dy (sensualizm, relatywizm, praktycyzm i konwencjonalizm) Pitagorejczycy jako tw�rcy pierwowzoru modelu kszta�cenia i wychowania proponowanego przez sofist�w Idea� wychowawczy sofist�w (paideia i "arete" w koncepcji sofist�w) Sk�adniki procesu wychowania (didaskalia, mathesis, askessis); fonnalny i merytoryczny aspekt kszta�cenia; metody i formy dzia�alno�ci pedagogicznej sofist�w Znaczenie wczesnej sofistyki w dziejach wychowania literatura '�r�dta Pittagoras: Wyb�r pism, (w:) Gajda J.: Sofi�ci, WP, Warszawa 1989, I 5-229 (iorgiasz: Wyb�r pism, (w:) Gajda J.: Sofi�ci j.w., s. 230-251 I'rudikos: Wyb�r pism, (w:) j.w., s. 252-260 � (pracowania 1' laceliere R.: �ycie codzienne w Grecji za czas�w Peryklesa, PWN, Warszawa ('185, s. 103-107 C iajda J.: Prawo natury i wnowa spo�eczna w filozofii przedsokratejskiej, Wylawnictwo Uniwersytetu Wroc�awskiego, Wroc�aw 1986 (i�jdaJ.: Sofi�ci, WP, Warszawa 1989 .laeger W.: Humanizm i teologia, prze�. S. Zawadzki, Warszawa 1957, s. 38, 4I Jaeger W.: Paideia, prze�. M. Plenia, t. l, Warszawa 196?, s. 309, 313, 318 15 KrokiewiczA.: Protal;oras i Gorgiasz, (w:) Epoka Peryklesa, red. K. Kwnaniecki, K. Micha�owski, L. Winniczuk, PZWS, Warszawa 1949 Krokiewicz A.: Zarys filozofii I,reckiej. Od Talesa do Platona, Warszawa 1971 Legowicz J.: Zarys historii filozofii, WP, Warszawa 1976, s. 66-70 Marrou H. L: Historia wychowania w staro�ytno�ci, prze�. S. �o�, PIW, Warszawa 1969 Wr�blewski W.: Poj�cie arete w II po�owie V wieku p.n.e. Protagoras-Gorgiasz-Demokryt, UMK, Toru� 1979 Pytania i problemy - Scharakteryzuj sytuacj� spo�eczn�, polityczn� i kulturaln� Aten w okresie pojawienia si� sofist�w. - Wymie� znanych ci przedstawicieli wczesnej sofistyki. - Podaj podstawowe za�o�enia koncepcji wychowawczej sofist�w. - Jaki by� idea� wychowania w koncepcji sofist�w? - Jakich przedmiot�w nauczali i jakimi metodami pos�ugiwali si� sofi�ci? - Om�w znaczenie wczesnej sofistyki dla dziej�w o�wiaty. 1"' Dzia�alno�� pedagogiczna Sokratesa (469-399 p.n.e.) w przekazie literackim �r�d�a wiedzy o �yciu i dzia�alno�ci Sokratesa (Arystofanes, Ksenofont, Platon) Pogl�dy etyczne Sokratesa (intelektualizm etyczny) Rola nauczyciela w przekazywaniu wiedzy Metody nauczania w nauce Sokratesa: ironia sokratejska metoda elenktyczna metoda majeutyczna indukcja iokrates jako or�downik doskonalenia duszy (problem samowiedzy) Sokrates a sofi�ci 'l,naczenie Sokratesa (np. Janusz Korczak jako "wsp�czesny Sokrates") -- Wyja�nij poj�cia: arete, element merytoryczny wiedzy, element formalny wiedzy, erystyka, lekarz dusz. hifratura - Podaj przyk�ad sofizmatu. Wytar pism o Sokratesie, (w:) Kro�ska L: Sokrates, WP, Warszawa 1983 (er) irncowania t'nar S.: Sokrates jako niedo�cigniony wz�r nauczyciela, "Przyjaciel Szko" 191(1 lgr W.: Paideia, t. 2, Sokrates, Platon, Warszawa 1964 It-�iski I.: Sokrates, WP, Warszawa 1983 I."kn�wicz A.: Sokrates, IW PAX, Warszawa 1958 1 nwici J.: Zarys historii filozofii, WP, Warszawa 1976 lurek S.: Sokrates jako nauczyciel, "�ycie Szko�y" 1926, nr 8/9 n:-: Sikora A.: Spotkania z filozofi�, "Iskry", Warszawa 1975 Sikora A.: Siedmiu l,r-eckich filozof�w, Warszawa 1983 Palacz R.: Klasycy filozofii, Warszawa 1988 Tatarkiewicz W.: Historia filozofii. Filozofia staro�ytna i �redniowieczna, t. I, PWN, Warszawa 1978 Pytania i problemy - Sk�d czerpiemy nasz� wiedz� o �yciu i dzia�alno�ci Sokratesa? - Na czym polega intelektualizm etyczny Sokratesa? - Om�w metody nauczania, kt�rymi pos�ugiwa� si� Sokrates. - Por�wnaj pogl�dy pedagogiczne Sokratesa i sofist�w. - Czy nazwanie Janusza Korczaka "wsp�czesnym Sokratesem" uznajesz za s�uszne? Uzasadnij swoj� odpowied�. (tz) Platon (427-347 p.n.e.) jako pedagog (il�wne za�o�enia filozofii Platona; �wiat idei i �wiat rzecry ( �anice i mo�liwo�ci wychowania cz�owieka; natywistyczna koncepcja poznania Wizja sprawiedliwego pa�stwa i jej psychologiczne uzasadnienie system wychowawczy Platona: m�drzec-filozof, cz�owiek sprawiedliwy - idea�em wychowawczym Platona etapy wychowania; przedmioty nauczania; literatura szkolna; idea obowi�zkowej szko�y pa�stwowej; wychowanie kobiet; pr�by charakteru jako czynnik selekcji w wychowaniu; rola gimnastyki i muzyki; cenzura i nadz�r pa�stwa nad wychowaniem 1)i.ia�alno�� Akademii Platona; najwybitniejsi uczniowie l i lozofa Komentatorzy my�li pedagogicznej Platona Itrratura illvrn Prawa, ks. I, prze�. i oprac. M. Maykowska, PWN, Warszawa 1960 irIrrn Wypisy, (w:) Witwicki W.: Platon jako pedagog, Nasza Ksi�garnia, WtAruwu 1947 i'Ilrrrr Wyb�r pism, (w:) Le�niak K.: Platon, WP, Warszawa 1993 l1"rly pedagogiczne Platona (z dzie� "Pa�stwo" i "Prawa"), (w: ) �r�d�a do ci_�w wychowania i my�li pedagogicznej, wyb�r i oprac. S. Wo�oszyn, t. 1, pWN, Warszawa 1965, s. 56-71. tlieeawania llmln'iyka D.: Platon a wychowanie, "Meander" 1984, z. 9/10, s. 393-405 tlacliere R.: �ycie codzienne w Grecji za czas�w Peryklesa, PIW, Warszawa I'M 5 t9 Harwas E.: O pedagogice Platona jako przeciwstawieniu materialistycznej teorii wychowania, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Pozna�skiego nr 50, Filozofia 1964, z. 7 Kuros 1.: Pogl�dy pedagogiczne Platona w "Pa�stwie" i "Prawach", "Kwartalnik Pedagogiczny" 1957, nr 4 Le�niak K.: Platon, WP, Warszawa 1993 Or�ow M.: Zagadnienie szko�y tw�rczej w rozumieniu Platona "�ycie Szko�y" 193?, nr 12, 1933, nr 1-12, 1934, nr 1-4 Poplon R. H., Stoll A.: Filozofia, Zysk i S-ka wydawnictwo, Pozna� 1994 Sikora A.: Spotkania z filozofi�, "Iskry", Warszawa 1975, s. 46-58 Tatarkiewicz W.: Historia filozofii, t. l, PWN, Warszawa 1970 Witwicki W.: Platon jako pedagog, Nasza Ksi�garnia, Warszawa 1947 Pytania i problemy - Dlaczego uznajemy Platona za idealist� obiektywnego i natywist�? - Wymie� wa�niejsze dzie�a Platona. Przedstaw koncepcj� wychowawcz� Platona. Wska� wp�ywy do�wiadcze� Sparty i Aten na system wychowawczy Platona. Na czym polega�o znaczenie Akademii Plato�skiej? (er) ?' Pogl�dy pedagogiczne Arystotelesa (384-322 p.n.e.) ('rynniki warunkuj�ce rozw�j cz�owieka t'ele wychowania w pedagogice Arystotelesa llnpy rozwoju duszy ludzkiej i odpowiadaj�ce im dzia�ania wychowawizc: wychowanie fizyczne (gimnastyka a wychowanie) wychowanie moralne (rola na�ladownictwa i przyzwyczajenia; kara i nalnoda w wychowaniu) wychowanie intelektualne (trzy okresy kszta�cenia umys�u, In cedmioty nauczania) I:mpiryczna podstawa poznania ltupnie procesu uczenia si� i wynikaj�ce z nich etapy pracy dydaktyczncj Pogl�dy Arystotelesa na kszta�cenie kobiet i niewolnik�w Dzia�alno�� Liceum Arystotelesa i wybitni uczniowie filozofa ItrHtura ir�ilht gity"iuteles (w:) Materia�y do �wicze� z historii wychowania, (przedruk z: �r�d�a u (iniurii wychowania, wyb�r S. Kot, t. 1, Krak�w 1929), Wydawnictwo "�ak", Wnrsr,uwa 1994, s. l0-18 tyatuteles: Niekt�re uwagi dotycz�ce rozumu, zmys��w i wyobra�ni, (w: ) Ary(r)fntelcs: Dzie�a wszystkie, t. 3, przek�ady, wst�py i komentarze P. Siwek, PWN, VVtsxuwa 1992, s. 135-136 tybluteles: O duszy, PWN, Warszawa 1988 tatoteles: Polityka (fragnnenty dotycz�ce niewolnictwa, idealnego paastwa i nnych form ustroju), (w:) M�czkowska A.: Wyb�r �r�de� do dziej�w staro�ytty Grecji i hellenizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszaw ('?86, s. 76-87 lyloteles: Wyb�r pism, (w:) Le�niak K.: Arystoteles, WP, Warszawa 1965 21 Pogl�dy pedagogiczne Arystotelesa (z dzie� "Polityka" i "Etyka nikomachejska"), (w: ) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, wyb�r i oprac S. Wo�oszyn), t. 1, PWN, Warszawa 1965, s. 74-93 Opracowania Banaszczyk T.: Poj�cie sprawiedliwo�ci u Arystotelesa, "Studia Filozoficzne' 1973, nr 1, s. 151-169 Bernsztein J.: Platon i Arystoteles jako teoretycy wychowania, "Pok�osie Szkolne" 1930, nr 1-3, 1931, nr 7-9 D�mbska L: O etyce Arystotelesa, "Filomata" 331 ( 1979), s. 51-57 Flaceliere R.: �ycie codzienne w Grecji za czas�w Peryklesa, P1W, Warszawa 1985 Le�niak K.: Arystoteles, WP, Warszawa 1965 Plezia M.: Od Arystotelesa do "z�otej legendy", IW PAX, Warszawa 1958 Poplon R. H., Stroll A.: Filozofia, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Pozna� 1994. s. 14-19 Sikora A.: Spotkania z filozofi�, "iskry", Warszawa 1975, s. 59-72 Tatarkiewicz W.: Historia filozofii, t. I, PWN, Warszawa 1970 W�sik W.: Pogl�dy pedagogiczne Platona i Arystotelesa ze stanowiska metodyki og�lnej, Warszawa 1912 Pytania i problemy - Om�w g��wne za�o�enia filozofii Arystotelesa i wska� ich konsekweneje dla pogl�d�w pedagogicznych tego my�liciela. - Przedstaw koncepcj� duszy w uj�ciu Arystotelesa. Jaki istnieje zwi�zek mi�dzy rozwojem duszy i organizacj� procesu wychowania? - Co oznacza termin: szko�a perypatetyk�w? - Jakie s� wed�ug Arystotelesa czynniki warunkuj�ce uczenie si�? - Por�wnaj pogl�dy pedagogiczne Platona i Arystotelesa. - Kt�ra koncepcja wychowawcza - Platona, czy Arystotelesa jest ci bli�sza? Uzasadnij sw�j wyb�r. Wychowanie w epoce hellenistycznej Powstanie i rozw�j kultury hellenistycznej (330-30 p.n.e.) kultura helle�ska a hellenistyczna g��wne o�rodki kultury i nauki idea� wychowania hellenistycznego (wychowanie helle�skie a hellenistyczne) program siedmiu sztuk wyzwolonych jako podstawa wykszta�cenia og�lnego Rozw�j szkolnictwa elementarnego sypy szk� elementarnych pro�,am kszta�cenia urz�d gimnazjarchy powo�ywanie, obowi�zki i pozycja spo�eczna nauczycieli lvliturna szko�a �rednia uprzywilejowana pozycja gramatysty rmiany w wychowaniu fizycznym i muzycznym narodziny idei encyklopedycznego wykszta�cenia �redniego I:febia w okresie hellenistycznym - I'nwstanie staro'zytnych uniwersytet�w; rozw�j nauki 111rr>�ttura ititu axyrhynchus 744 (list w sprawie porzucenia dziecka), (w:) M�czkow A Wyb�r �r�de� do dziej�w staro�ytnej Grecji i hellenizmu, Wydawniciwrr 1 huwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1986, s. 299 1'I'Ir ne RGinach 103 i Ryland 178 (kontrakt z mamk� o wychowaniu niemowIr:tn pulrzutka), (w:) M�czkowska A.: Wyb�r �r�de� do dziej�w staro�ytnej t tri, Ir i hellenizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1 8f s 300-30 I (er) 23 Z �ycia rodzinnego i szkolnego w czasach hellenistycznych i rzymskich (z r�nych �r�de�), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, wyb�r i oprac. S. Wo�oszyn, t. l, PWN, Warszawa 1965 Opracowania Bie�kowski T., Dobrzy�ski J.: Kierunki rozwoju nauki, PWN, Warszawa 1989 Kumaniecki K.: Historia kultury staro�ytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa 1987 Legowicz J.: Historia filozofii staro�ytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszawa 1986 Marrou H. L: Historia wychowania w staro'zytno�ci, PWN, Warszawa 1969 Plezia M.: Greckie koncepcje cz�owieka w dobie hellenistycznej, Roczniki Filozoficzne KUL 1958, z. 4 Rostropowicz J.: Rola i znaczenie rodziny w uj�ciu literatury hellenistycznej. (w:) Wychowanie w rodzinie od staro�ytno�ci po wiek XX, red. J. Jundzi��, WSP, Bydgoszcz 1994, s. 13-2G �widerek A.: Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, PIW, Warszawa 1974 Tarn W.: Cywilizacja hellenistyczna, t�um. C. Kunderewicz, PWN, Warszawa 1957 Wipszycka E.: O staro'zytno�ci polemicznie, WP, Warszawa 1994 Pytania i problemy - Wska� okoliczno�ci (przyczyny) formowania si� kultury hellenistycznej. - Wymie� najwa�niejsze cechy kultury hellenistycznej. - Jak� rol� odgrywa�a efebia w okresie kultury hellenistycznej? - Kim by� gimnazjarcha? Jak� rol� pe�ni� w �yciu szko�y hellenistycznej? - Przedstaw pogl�dy i prac� pedagogiczn� Isokratesa. - Om�w dzia�alno�� wa�nych o�rodk�w naukowych w czasach kultury hellenistycznej. (er) Koncepcje wychowawcze w staro�ytnym Rzymie Iden� wychowania w okresie Rzymu rodowego; dominacja tradycji roJrinnej Wychowanie rzymskie w okresie ustroju republika�skiego 1'uwqtnwanie szk� elementarnych w pocz�tkach ustroju republika�skiey. program nauczania metody It4�opcja kultury hellenistycznej w Rzymie 1'mvluwanie szk� �rednich i ich program I'yuwienie si� instytucji pedagog�w �ar.lalcenie kobiet 1'rrdatnwiciele rzymskiej my�li pedagogicznej: Cyceron, Vitrivius i'ailia. M. Terentius Varro - fwintn i wychowanie w okresie cesarstwa arkolnictwo elementarne ,ko�y �rednie szko�y retoryczne aluunek cesarzy rzymskich do spraw o�wiaty 1'ctglctdy pedagogiczne Marka Fabiusza Kwintyliana ( 1-�5 n.e.) cluuukterystyka ideah.t m�wcy Imrtulaty pedagogiczne knr.ln�cenie domowe a wychowanie w szkole publicznej r.ndania szko�y �redniej 25 24 Literatura �r�dfa Cycero M. T.: Pisma filozoficzne, t. I - I I, Warszawa 1960/6 I Kwintylian M. F.: O wykszta�ceniu m�wcy, Ossolineum, Wroc�aw 1951 Pedagogika Kwintyliana, (w:) Materia�y do �wicze� z historii wychowania, cr I (Przedruk z: �r�d�a do historii wychowania, wyb�r S. Kot, t. I, Krak�w 1929) Wydawnictwo "�ak", Warszawa 1994 Pogl�dy peda8ogiczne Kwintyliana (z dzie�a "Kszta�cenie m�wcy"), (w:) �r�d�; do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. I, PWN Warszawa 1965 Opracowania Alfoldy G.: Historia spo�eczna staro�ytnego Rzymu, Pozna� 199? Bizo� F.: Idea� wychowawczy Cycerona, wyd. 2, Katowice 1938 Bro�ek M.: Kszta�cenie i wychowanie w najdawniejszej staro�ytno�ci rzytn skiej, "Meander" 1969 Carcopino J.: �ycie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa, P1W Warszawa 1960 Jundzi�� J.: Elementy wychowania przez prac� w rzymskich teoriach wychowa nia w rodzinie rzymskiej okresu republiki, "Studia Pedabol;iczne" 1987, t. 14 Jundzi�� J.: Niekt�re czynniki wp�ywaj�ce na wysok� pozycj� dziecka w rodzinie rzymskiej, (w:) Rodzina. Przesz�o��-Tera�niejszo��-Przysz�o��, red. A Tch�rzewski, Bydgoszcz 1988 Jundzi�� J.: Specyfika wieku dzieci�cego w oczach Rzymian okresu cesarstwa : wychowanie w rodzinie, Zeszyty Naukowe WSP, Bydoszez, Studia Pedabogiczne, 1992, z. 18 Jundzi�� J.: Rzymskie zapatrywania na psychik� dziecka, Acta Univ. Wratisl Antiq. 199?, t. 16 Kumaniecki K.: Cyceron i jel;o wsp�cze�ni, Warszawa 1959 Kumaniecki K.: Historia kultury staro'zytnej Grecji i Rzymu, PWN, Warszaw: 1977 I ,wn r I Iilozotia okresu Cesarstwa Rzymskiego. .lego miejsce w historii, Ittaklm i rnncrcnie, PWN, Warszawa 196? t�u+ttu 1 I I I listoria wychowania w staro�ytno�ci, PWN, Warszawa 1969 ift#n .I I'.: h'tre enfant a Rome, Paris 1984 lIwkn V.: Narodziny i wczesna opieka nad dzieckiem w rodzinie rzym#, l,rr Nnuk. WSP, Bydgoszcz Studia Ped. 1991, z. 18 lItitt w ataro'zytnym Rzymie, red. J. Jundzi��, Bydgoszcz 1992 Wllittitik I ..: (,udzie, zwyczaje i obyczaje staro�ytnej Grecji i Rzymu, cz. I i 11, PWN. Wmszawa 1983 Inia i problemy t Inu'w kszta�towanie si� idea�u wychowania w staro�ytnym Rzymie w ulemie ustroju rodowego, republika�skiebo i w okresie cesarstwa. 5uli:uvkteryzuj wp�ywy hellenizmu na wychowanie rzymskie. 1W aw dzia�alno�� rzymskich szk� elementarnych. - WlnSnij poj�cia: ludus, trivis, literatur, kalkulator, pedagogium. harukteryzuj problem kszta�cenia kobiet w staro�ytnym Rzymie. klcli gnasz przedstawicieli rzymskiej my�li pedagogicznej? - charttkteryzuj poczynania cesarzy wobec o�wiaty rzymskiej. 1'i r�dsttlw postulaty pedaoiczne Marka Fabiusza Kwintyliana. ( )tu`w cechy idea�u wychowania m�wcy sformu�owane przez M. F. Iwiityliana. (jko) 26 Chrze�cija�stwo a wychowanie klasyczne ''""" L. : �ycie codzienne w Afryce P�nocnej w czasach ."uey-n;i, I W PAX, Warszawa 1989 - Formowanie si� wczesnego chrze�cija�stwa n#ylki .I W.: �wiat mnich�w i zakon�w, KAW, Warszawa 1987 -Stosunek pierwszych chrze�cijan do wiedzy (Tacjan, Tertulian, �w. 'Iki -I W Wczesne chrze�cija�stwo I-X wiek, KAW, Warszawa 1985 Feliks, �w. Justyn M�czennik) #rlkt Sz.: Pierwotne chrze�cija�stwo wobec cywilizacji l;recko- Powstanie aleksandryjskiej szko�y katechetycznej �i###r3kiel, (w: ) Kultura i cywilizacja, Lublin 1937 Nauka chrze�cija�ska a dorobek kultury klasycznej: poszukiwanie 1!Yka 1'..: Ko�ci� w �wiecie p�nego antyku, PIW, Warszawa 1985 pojednania i kompromisu (�w. Hieronim, �w. Bazyli, �w. Grzegorz z Nazjanzu) - Stanowisko �w. Augustyna: pogl�dy i znaczenie Literatura �r�dta �w. Hieronim o wychowaniu dziewcz�t, (w:) �r�d�a do historii wychowania oprac. S. Kot, cz, 1, Krak�w 1929 �w. Aul;ustyn: Dialogi filozoficzne: O nauczaniu, O wolnej woli, Warszawa 1953 �w. Augustyn: O nauce chrze�cija�skiej, prze�: J. Sulowski, IW PAX, Warszawa 1989 �w. Augustyn: Wyznania, prze�. Z. Kubiak, IW PAX, Warszawa 1987 iw I prullemy 'lm nkW yzuj stosunek pierwszych chrze�cijan do wiedzy �wieckiej. Inka mlp w lustorii o�wiaty odebra�a tzw. aleksandryjska szko�a kate-Imivc-r.iri`? lrrmlstsw pol;l�dy pedagogiczne �w. Augustyna. [I1 vre8u Ko�cio�owi by�a niezb�dna znajomo�� kultury klasycznej? (tz) Opracowan ia Brown P.: Kultura p�nego antyku, Czytelnik, Warszawa 1987 Danysz A.: �w. Hieronima i �w. AuBustyna literatura �wiecka, "Eos" 1900 Dawson Ch.: Formowanie si� chrze�cija�stwa, IW PAX, Warszawa 1987 Gibbon E.: Zmierzch cesarstwa rzymskiego, t. II, PIW, Warszawa 1995 Gilson E.: Historia filozofii chrze�cija�skiej w wiekach �rednich, 1 W PAX. Warszawa 1987 Hamman A. G.: �ycie codzienne pierwszych chrze�cijan, IW PAX, Warszawa 1990 28 Warto�ci pedagogiczne � t�It w kulturze wczesnego �redniowiecza ' �i��'9 1 Itrwrpospolite uczonych, �ak�w, wagant�w, Warszawa 1987 t tI Icmwiyowic i Karolingowie, PIW, Warszawa 1994 - Idea�y chrze�cija�stwa a wychowanie ictwsk h , Siwejkowska H.: Ksi��ka r�kopi�mienna i biblioteka w sta- Pogl�dy na wychowanie Kassiodora, Grzegorza Wielkiego t - _ t i edniowieczu, PWN, Warszawa-Wroc�aw 1983 i Izydora z Sewilli �w> . yui� codzienne w �redniowiecznym Krakowie, P1W, Warszawa 1966 - Powstawanie pierwszych szk� klasztornych w Europie _ �'aay kntcdr. Sztuka i spo�ecze�stwo 980-1420, P1W, Warszawa 1968 - O�wiata w pa�stwie Karola Wielkiego iai J W �wiat mnich�w i zakon�w, KAW, Warszawa 1987 zabiegi wok� powszechno�ci o�wiaty t g , f k nVinrn �redniowiecznej Europy, Warszawa 1970 szko�a pa�acowa fy/It ( v, c codzienne zakonnik�w w �redniowieczu X-XV w., PIW, Wardzia�alno�� Alkwina I `"t' - Rodzaje szk� w wiekach �rednich (szko�y klasztorne katedralne �!) 1 h ulura Europy �redniowiecznej, WP, Warszawa 1974 kolegialne, parafialne) Stan wiedzy �redniowiecznej: prolnam (trivium, quadrivium), nauczyciele, uczniowie �redniowieczne metody nauczania i wychowania - Krzy� i miecz jako symbole kultury �redniowiecznej - Wychowanie rycerskie (okres bohaterski i dworski) - Wychowanie rzemie�lnicze - Dziedzictwo i znaczenie �redniowiecznego szkolnictwa Literatura �r�d�a Regu�a zakonu benedyktyn�w, (w: ) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagog-icznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. l, PWN, Warszawa 1965 Rozmowa szlachetnego kr�lewicza Pipina z mistrzem Alkwinem, (w:) �r�d�: do historii wychowania, cz. 1, oprac. S. Kot, Krak�w 1929 Urz�dzenie szk� w wiekach �rednich (wg. A. Karbowiaka: Dzieje wychowania i szk� w Polsce w wiekach �rednich, (w: ) �r�d�a do dziej�w wychowania my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. I, PWN, Warszawa 1965 tk t IIlws rycerski i jego odmiany, PWN, Warszawa 1986 tpt�d holicta w czasach katedr, PIW, Warszawa 1990 lycic codzienne w pa�stwie Karola Wielkiego, PIW, W I ">t7.3 wlc;x 1 I : I )iiedzictwo �redniowiecza. Mity i rzeczywisto��, Ossolineum, _ iWl _j J !ir.kolnictwo ko�cielne we wczesnym �redniowieczu, (w:) Katolifiiit,wiecrny, (red. J. Keller), Warszawa 1973 f >trnblemy i Wyitiiei warto�ci kultury umys�owej �redniowiecza. t)rw okoliczno�ci powstania pierwszych szk� klasztornych - nmlic. Wytt�niy loj�cia: kapitularz, szko�a pa�acowa, trivium, quadrivium. - - Wytttnt'i typy szk� �redniowiecznych. - Hpt aktovyzuj stan wiedzy �redniowiecznej. ,;-,y" I?olega� ko�ciel�y monopol nauczania w �redniowieczu? Wynurti etapy wychowania rycerskiego i rzemie�lniczego. (tz) 30 31 Narodziny uniwersytet�w �tt:Naki I Itrcurl>ospolite uczonych, �ak�w i wagant�w, "Alfa", Warsza-w Europie Zachodniej i iipriIwu w Polsce. Zarys przemian, 966-1979, red. J. K�oczkowski, TN- Przyczyny powstawania �redniowiecznych uniwersytet�w; I tthltu I'l�)? - Ko�cielny, prawniczy i medyczny rodow�d pierwszych uniwersytet�wnych per�a, (w:) Dzieje Narodu i Pa�stwa Polskiego, Ni'nk Imcmoz (na przyk�adzie uniwersytet�w w: Salerno, Montpellier, Bolonii ilfkiw I )8G, s. _6-53 Pary�u) .wlrt .I I listoria filozofii �redniowiecznej Europy zachodniej, PWN, War-idea studium generale W 1 Mf - Kszta�towanie si� dw�ch typ�w organizacyjnych uniwersytet�w:lr � ltorw�j filozofii i nauki na Zachodzie od XII w. Powstanie uni-(r)IIW v Iudia i materia�y do Dziej�w Nauki Polskiej, s.E,1966bolo�skiego li#iitittl I Kultura Europy �redniowiecznej, WP, Warszawa 1974paryskiego ittr it ,I,cl;ird, WP, Warszawa 1966 - Proces formowania si� czterowydzia�owej struktury uniwersytet�witiak lt 1 ilurotia polska wiek�w �rednich, WP, Warszawa 1980- Metody i formy pracy dydaktycznej �redniowiecznych uczelni[ It I'nwstanie i rozw�j uniwersytet�w �redniowiecznych, (w:) Katoli-publiczny i prywatny charakter zaj�� dydaktycznycht (r)timwieczny, red. J. Keller, PWN, Warszawa 1977formy organizacyjne i metody nauczaniatul It I Icloiza i Abelard, PIW, Warszawa 199?przebieg egzamin�w ko�cowych_ a 1' I listoria Ko�cio�a katolickiego, IW PAX, Warszawa 1984- Ewolucja systemu stopni i tytu��w naukowychski I Filozoficzna my�l zachodniego chrze�cija�stwa, WSiP, Warsza-Literatura Zr�d�a Abelard P.: Wyb�r tekst�w, (w:) Palacz R.: Abelard, WP, Warszawa 1966 Statuty Uniwersytetu Paryskiego, (w: ) 'Teksty �r�d�owe do dziej�w wychowa nia, wyb�r i opracowanie S. Mo�d�e�, cz. 11. �redniowiecze, Dom Wydawco czy "Strzelec", Kielce 1993, s. 37-38 �w. Tomasz z Akwinu o celu ostatecznym i szcz�ciu cz�owieka (z dzie�a "Sunn teologiczna"), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, w b�r i oprac. S. Wo�oszyn, t. 1, PWN, Warszawa 1965, s. 180-184 Opracowania Bie�kowski T., Dobrzycki J.: Kierunki rozwoju nauki, PWN, Warszawa 198' Wwki S.: Problem Arystotelesa w wieku XV, "Studia Filozoficzne" 1973, . i=71 (i H . (ouman C. A.: Historia Ko�cio�a 1500-1715, IW PAX, Warszawa H1 A : Pocz�tki najstarszych wszechnic �rodkowoeuropejskich, OssoliNtcclaw 1970 1!dn przyczyny powstania uniwersytet�w w Europie i" Imdniej. i tlncr.c;go dialektyka Piotra �belarda i prawo rzymskie cieszy�y si� luiym zainteresowaniem �redniowiecznych �ak�w? 3 33 - Om�w przebieg walki uczonych paryskich o wolno�� nauczania. - Wyja�nij poj�cia: baka�arz, akt inceptio, artium, beania, universitas. studium generale, universitas scientiarum, �ak, scholar. Jakie zn�sz typy uniwersytet�w �redniowiecznych? - Jakie by�y metody i formy pracy w �redniowiecznych uniwersytetach (er) ! iklnictwo w Polsce �redniowiecznej ttitMmc i rozw�j szk� ko�cielnych w Polsce warunki powstawania szk� katedralnych hiVw wzrostu znaczenia ko�cio�a w Polsce na rozw�j szk� kHlmirnlnych i kolegiackich rcr.wly szkolnictwa elementarnego (rola mieszcza�stwa) i phy ,kolnictwa �redniowiecznego lu naumy i metody nauczania Iknu-y szkolne jako istotne �rodki dydaktyczne lummnn nauczania a kwalifikacje nauczycieli uwei siko�y �redniowiecznej ll l'tl luugiczne Konrada z Byczyny, (w:) Materia�y do �wicze� z historii ttti, cx. I, (Przedruk z: �r�d�a do historii wychowania, wyb�r S. Kot, t. 1. __v 1'x'9), Wydawnictwo "�ak", Warszawa 1994 -_tti r.k<i� w wiekach �rednich (wed�ug A. Karbowiaka, Dzieje wychoi ktil w Polsce w wiekach �rednich), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowaii pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, PWN, Warszawa 1965 -- vnni , -.'9jc I'., Dobrzycki J.: Kienznki rozwoju nauki, PWN, Warszawa 1989 A f)rieje kultury polskiej, t. I, Krak�w 1931 _.-itilwo w Polsce, red. J. K�oczkowski, Lublin 1980 ucha 1..: �redniowieczna o�wiata ko�cielna, Warszawa 1950 1' I listoria Ko�cio�a katolickiego, Warszawa 1984 Irl �9 Wyj�cie Polski w orbit� kultury �aci�skiej, "Meander", t. XV, 1960 t=ii tci warych Piast�w, red. T. Manteuffel, WP, Warszawa 1974 35 Pytania i problemy ! IIwrvytet Krakowski i jego znaczenie - Scharakteryzuj okoliczno�ci powstawania pierwszych szk� w Polsce yettt 1 aiwrrsytetu Krakowskiego - Jaki wp�yw na rozw�j szk� katedralnych i kolegiackich mia� wzrost znaczenia ko�cio�a w Polsce? 3ryirv, charakter, struktura i dzia�alno��, finansowanie, - Jak� rol� pe�ni�o mieszcza�stwo w rozwoju szk� elementarnych? tywle le Ycie profesor�w i student�w uniwersytetu w czasach Immrxti Wielkiego - Podaj typy szk� w �redniowiecznej Polsce i om�w ich progam. - Podaj przyk�ady lektur szkolnych w �redniowieczu. -Jakie metody nauczania stosowano w �redniowiecznej szkole? - Jakie by�y kwalifikacje nauczycieli polskich szk� �redniowiecznych'' - Om�w sytuacj� uczni�w szko�y �redniowiecznej. - Wyja�nij poj�cia: trivium, quadrivium, studia particularia, computus. parvuli, clerici. (jko) ltwnm l Iniwersytetu Krakowskiego w czasach W�adys�awa 111v ttyuryny odnowienia, zmiana charakteru, struktury i dzia�alno�ci utur Tyciu profesor�w i student�w uniwersytetu Analna I`1>lonuiw kr�lewskich X111 t'i1 1 hnwcrsytetu Krakowskiego, (w:) Materia�y do �wicze� z historii Ii, z I ( Przedruk z: �r�d�a do historii wychowania, wyb�r S. Kot, t. 1't), Wydawnictwo "�ak", Warszawa 1994 titwnrsytetu Krakowskiego (Dyplomy Kr�lewskie), (w:) �r�d�a do yllmvnnia i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, PWN, War _! itnwcrsytet Jagiello�ski w �yciu narodu polskiego, Wroc�aw 1964 t I M�odo�� uniwersytetu, Warszawa 1963 .: ('rasy Kazimierza Wielkiego. Dzieje Uniwersytetu Jagiello�skiego 64-1764, t. I, Krak�w 1964 litiwmrytetu Jagiello�skiego w latach 1364-1764, t. I, red. K. Lepszy, It�twn .lul�leuszowe Uniwersytetu Jagiello�skiego, Krak�w 1964 _ :_ tric vodrienne w �redniowiecznym Krakowie, PIW, Warszawa 1966 rarvk l, : Polska czas�w Kazimierza Wielkiego, Wydawnictwa Jubilellitwersytetu Jaiello�skiel;o, Krak�w 1964 , i I I 3 7 I i'IIj. Kiryk F.: Nauk przemo�nych per�a, (w:) Dzieje Narodu i Pa�stwa Polska KAW, Krak�w 1986 Koz�owska-Budka Z.: Odnowienie Jagiello�skiego Uniwersytetu Krakowsl go 1390-1414. Dzieje Uniwersytetu Jagiello�skiego w latach 1364-1764. i Krak�w 1964 Legowicz J.: Rozw�j filozofii i nauk na Zachodzie od XII w. Powstanie unity. sytet�w. Studia i Materia�y do Dziej�w Nauki Polskiej, s. E, 1966 Palacz R.: Powstanie i rozw�j uniwersytet�w �redniowiecznych, (w:) Kat cyzm �redniowieczny, red. J. Keller, Warszawa 1977 Pta�nik J.: Obrazki z �ycia �ak�w krakowskich w XV i XVI w., Krak�w 1 �u Roszko J.: Collegium Maius i jego lokatorzy, Krak�w 1983 Skuba�a-Tokarska Z., Tokarski Z.: Uniwersytety w Polsce, Warszawa 197 Vetulani A.: Pocz�tki najstarszych wszechnic �rodkowoeuropejskich, Wars: wa 1970 Pytania i problemy - Podaj przyczyny powstania Uniwersytetu Krakowskiego. - Jaki charakter mia� uniwersytet w czasach Kazimierza Wielkiego? - Podaj struktur� uniwersytetu w czasach Kazimierza Wielkiego. - Om�w dzia�alno�� uniwersytetu w czasach Kazimierzowskich. - Jakie by�y przyczyny odnowienia uniwersytetu w czasach W�adys�aw; Jagie��y? - Na czym polega�a zmiana charakteru uczelni krakowskiej? - Podaj struktur� uniwersytetu w czasach W�adys�awa Jagie��y. - Scharakteryzuj kr�tko �ycie profesor�w i student�w Uniwersytetu Krakowskiego w czasach W�adys�awa Jagie��y. - Por�wnaj pod wzgl�dem organizacyjnym i funkcjonalnym Uniwersytc Krakowski w czasach Kazimierza Wielkiego i W�adys�awa Jagie��y. - Kim byli: Florian Mokrski, Jan z Buska, Henryk z Kropelina, Wojciecl z Brudzewa, Jan z Ludziska? Idee pedagogiczne humanizmu 7rudriny w�oskiego renesansu i g��wne idee epoki Wptyw humanizmu na praktyk� pedagogiczn� ulinnacja indywidualizmu odkrycie dziecka Iroska o wychowanie moralne m�odzie'zy zainteresowanie zagadnieniami szkolnictwa wykszta�cenie jako g��wny element wychowania uc-re� nauczyciela-humanisty wychowanie kobiet 1'cul<tdy pedagogiczne Tomasza Morusa nawi�zanie do tradycji plato�skiej geneza i poj�cie odrodzeniowej utopii idee spo�eczne "Utopii" organizacja wychowania na wyspie "Utopii" znaczenie wychowania moralnego - h:razm z Rotterdamu: uczony humanista pedagogiczne aspekty dzie� Erazma z Rotterdamu ocena szkolnictwa �redniowiecznego koncepcja szko�y �redniej tre�ci i metody nauki szkolnej pogl�dy na wychowanie dziewcz�t zwi�zki Erauna z Polakami �umanistyczna my�l pedagogiczna Jana Ludwika Vivesa krytyka pedagogiki �r�dniowiecznej oparcie wychowania na psychologii ', ',',', ', ', ',', . (jko) '', ',! 38 39 '' I spos�b organizacji szko�y i jej progc-am metody, zasady nauczania (indukcja, upogl�dowienie) wsp�dzia�anie rodziny i szko�y w wychowaniu m�odzie�y Literatura �r�d�a Korespondencja Erazma z Rotterdamu z Polakami, prze�. M. Cytowska, PIW, Warszawa 1965 Pogl�dy pedagogiczne Tomasza Morusa (z dzie�a "Utopia", (w: ) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn. t. I, PWN, Warszawa 1965 Publicystyka pedagogiczna Erazma (z "Wyk�adu o potrzebie kszta�cenia ch�opc�w"), (w:) Zr�d�a do dziej�w historii wychowania, oprac. S. Kot, cz. I. Krak�w 1929 Vives J. L.: O podawaniu umiej�tno�ci, Ossolineum, Wroc�aw 19GG Opracowania Burckhardt J.: Kultura odrodzenia we W�oszech, prrc�. I1. Kreczkowska, Czytelnik, Warszawa 1965 Burke P.: Kultura i spo�eczenstwo w renesansowych W�oszech, PI W, Warszawa 1991 Delumeau J.: Cywilizacja odrodzenia, PI W, Warsi.awa I )H7 Huizinga J.: Erazm, Warszawa 1964 Kempfi A.: O Ludwiku Vivesie w Polsce epoki oclrmii.enia. Studia i Materia�y do Dziej�w Nauki Polskiej, s. A, Krak�w 19GG Kuderowicz Z.: Filozofia nowo�ytnej Europy, I'WN, Wararaw,i 1989 Niemojewska M.: Pochwa�a utopii, Czytelnik, W8f57.1�1va I')87 Pa�k�w L: Filozofia utopii, PWN, Warszawa 1900 Szacki J.: Spotkania z utopi�, Warszawa I 980 Twardowski K.: Jan Ludwik Vives i Andrzej Frycz Moclrzcwski, Irakuw 1921 i Pytania i problemy - Wymie� warto�ci pedagogiczne okresu Odrodzenia. - Scharakteryzuj ucznia nauczyciela-humanisty. Wymie� tw�rc�w zachodnioeuropejskiej humanistycznej my�li pedagogicznej. Na czym polega�o znaczenie "Utopii" Tomasza Morusa? - Przedstaw metody nauczania wed�ug Jana LudwikaVivesa. (tz) 40 Pogl�dy pedagogiczne przedstawicieli 9 polskiego Odrodzenia - Wp�ywy humanizmu zachodnioeuropejskiego na o�wiat� w Polsce- Miejsce szko�y w systemie spo�eczno-politycznym odrodzeniowejPolski: za�o�enia a rzeczywisto�� Pogl�dy na wychowanie M. Reja - Dzia�alno�� Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Odrodzenia -Andrzej Frycz Modrzewski jako krytyk dotychczasowych polskich zwyczaj�w edukacyjnych rola wychowania moralnego program nauczania w za�o�eniach A. F. Modrzewskiego Pogl�dy wychowawcze Szymona Marycjusza rola wykszta�cenia w �yciu spo�ecze�stwa organizacja szkolnictwa konieczno�� modernizacji dzia�alno�ci i pro-amu studi�w Akademii Krakowskiej Wskazania dotycz�ce wychowania w "Ksi��ce o wychowaniu dzieci..." Erazma Glicznera g��wne cele rozprawy rady praktyczne -Pogl�dy pedagogiczne Sebastiana Pelycegu r. I'ilznn Literatura �r�d�a Andrzej Frycz Modrzewski o wychowaniu dworskim, (w:) Materia�y do �icze� z historii wychowania, cz. I, (Przedruk r: %r<i<I�a do historii wychowaiia, wyb�r S. Kot, t. I, Krak�w 1929), Wydawnictwu "�ak", Warszawa 1994 42 Andrzej Frycz Modrzewski o wychowaniu i szkole (z ksi�gi I i V dzie�a "O poprawie Rzeczypospolitej"), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. L, PWN, Warszawa 1965 Glicznera ksi��ka o wychowaniu, (w:) Materia�y do �wicze� z historii wychowania, cz. I (Przedruk z: �r�d�a do historii wychowania, wyb�r S. Kot, t. 1, Krak�w 1929), Wydawnictwo "�ak", Warszawa 1994 Pierwszy traktat pedagogiczny w j�zyku polskim (z traktatu Erazma Glicznera "Ksi��ki o wychowaniu dzieci..."), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. I, PWN, Warszawa 1965 Pogl�dy pedagogiczne S. Petrycego, (w:) Materia�y do �wicze� z historii wychowania, cz. I (Przedruk z: �r�d�a do historii wychowania, wyb�r S. Kot, t. I, Krak�w 1929), Wydawnictwo "�ak", Warszawa 1994 Pogl�dy pedagogiczne Sebastiana Petrycego (z "Przydatk�w do Polityki" i z "Przydatk�w do Ekonomiki Arystotelesa"), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. l, PWN, Warszawa 1965 Szymon Marycjusz z Pilzna o donios�o�ci wychowania szkolnego (z dzie�a "O szko�ach, czyli o akademiach"), (w:) �r�d�a do dziej�w wychowania i my�li pedagogicznej, oprac. S. Wo�oszyn, t. I, PWN, Warszawa 1965 Opracowania Burke P.: Kultura i spo�ecze�stwo w renesansowych W�oszech, PIW, Warszawa 1991 Korolko M.: Andrzej Frycz Modrzewski, WP, Warszawa 1978 Kosmanowa B.: Modrzewski i jego przeciwnicy, LSW, Warszawa 1977 �o��d� D.: Idea�y edukacyjne doby staropolskiej, Warszawa 1990 �o��d� D.: Podr�e edukacyjne Polak�w w XVI i XVII w., (w:) J. Hellwig, W. Jamro�ek, D. �o��d�, Z prac pozna�skich historyk�w wychowania, Pozna� 1994 Pytania i problemy - Jaki wp�yw na o�wiat� w Polsce mia�y idee humanizmu zachodnioeuropej skiego? - Kto by� wyrazicielem postulat�w i pogl�d�w w