W�ODZIMIERZ DOLANSKI ARCHIWALIA ZESTAWIENIE BIBLIOGRAFICZNE ADNOTOWANE Autor opracowania - mgr Ma�gorzata Czerwi�ska Opracowano na zlecenie Biblioteki Centralnej Polskiego Zwi�zku Niewidomych Zielona G�ra/Warszawa - grudzie� 1994r./stycze� 1995r. WSTEP Dr W�odzimierz Dola�ski jest postaci� wybitn�, zapisan� w spos�b szczeg�lny w historii nie tylko polskiego �rodowiska niewidomych. W pami�ci potomnych pozostaje tw�rc� "Pochodni" i animatorem brajlowskiej produkcji wydawniczej po II wojnie �w., tyflologiem - badaczem m. in. zjawiska zmys�u przeszk�d u niewidomych i historii pisma punktowego, �arliwym obro�c� sprawy niewidomych - nie tylko w kraju, lecz r�wnie� w mi�dzynarodowym wymiarze. Pomimo licznych opracowa� przedmiotowych /g��wnie artyku��w w prasie �rodowiskowej/oraz, wydanej w formie ksi��ki m�wionej, powie�ci biograficznej dr Micha�a Kaziowa pt. "D�o� na d�wi�kach" - wiedza na temat tyflologicznej dzia�alno�ci W�odzimierza Dola�skiego nadal pozostaje niepe�na. Istnieje zatem potrzeba przygotowania pracy monograficznej na sygnalizowany powy�ej temat, poprzedzonej opracowaniem bibliografii podmiotowo-przedmiotowej. Bibliografia ta winna zebra� wszystkie zachowane materia�y niepublikowane /�r�d�owe/ i publikowane autorstwa W�odzimierza Dola�skiego oraz publikowane opracowania na Jego temat. Niniejsze "Zestawienie Bibliograficzne" jest pierwszym etapem realizacji przedstawionych powy�ej zamierze�. Inspiracj� do jego przygotowania sta�o si� pozyskanie w 1994r. przez Bibliotek� Centraln� PZN kolejnych archiwali�w po W�odzimierzu Dola�skim, przekazanych z prywatnych zbior�w przez Pana Adolfa Szyszko. Z przed�o�onego materia�u wy��czono dokumenty drobne, o znikomej warto�ci merytorycznej oraz grup� dokument�w czarnodrukowych /autorstwa T. i R. �azarskich/ i brajlowskich - dotycz�cych stenografii brajlowskiej. Te ostatnie, po zbadaniu ich zwi�zku z dzia�alno�ci� tyflologiczn� W. Dola�skiego, zostan� ewentualnie uwzgl�dnione w ostatecznej wersji bibliografii. W "Zestawieniu" pomini�to r�wnie� dokumenty bez wyra�nie okre�lonej proweniencji /brak autorstwa, miejsca i roku wydania/, kt�re nale�y podda� szczeg�owym studiom. "Zestawienie Bibliograficzne" obejmuje ��cznie 164 dokumenty tekstowe i 110 dokument�w nietekstowych /fotografii/. W poddanym analizie zbiorze zdecydowan� wi�kszo�� stanowi� dokumenty w formie maszynopisu. Ca�o�� zbioru podzielono na nast�puj�ce dzia�y, uwzgl�dniaj�c zar�wno cechy merytoryczne, jak i formalne dokument�w: I. Poj�cie niewidomych o przestrzeni i kszta�tach przedmiot�w - 3 dokumenty tekstowe i 89 dokument�w nietekstowych /fotografii/ - uk�ad zgodny z domnieman� organizacj� pracy Autora nad zagadnieniem; II. Historia pisma dla niewidomych - 25 dokument�w tekstowych i 21 dokument�w nietekstowych /fotografii/ - uk�ad zgodny z domnieman� organizacj� pracy Autora nad zagadnieniem; III. Artyku�y - 47 dokument�w tekstowych - uk�ad alfabetyczny; IV. Recenzje - 21 dokument�w tekstowych - uk�ad alfabetyczny wg nazwisk autor�w dzie� recenzowanych; V. Referaty - 9 dokument�w tekstowych - uk�ad alfabetyczny; VI. Korespondencja - 29 dokument�w tekstowych /listy/ - uk�ad chronologiczny; VII. Varia - 30 dokument�w tekstowych - uk�ad alfabetyczny. Dzia� I ilustruje przebieg pracy W. Dola�skiego nad publikacj� pt. "Poj�cia niewidomych o przestrzeni i o kszta�tach przedmiot�w", datowan� na rok 1938. Dzia� II zawiera dokumentacj� do artyku�u pt. "Alfabet Braille'a, jego poprzednicy i krewniacy", opublikowanego w "Logopedii" 1971 nr 10. w Dziale III dominuj� maszynopisy artyku��w, przeznaczonych do publikacji g��wnie w "Pochodni". W Dziale VI zamieszczono korespondencj� s�u�bow� z lat 1950 - 1971. W dziale VII zgromadzono dokumenty, w przypadku kt�rych jednoznaczne okre�lenie cech merytorycznych lub formalnych jest na obecnym etapie bada� niemo�liwe. Zaproponowany tu uk�ad "Zestawienia" ma znamiona uniwersalne, pozwala bowiem na stopniowe w��czanie innych dokument�w archiwalnych, kt�rych istnienie potwierdzaj� Dzia� Tyflologiczny BC PZN oraz Biblioteka Tyflologiczna w Laskach. W "Zestawieniu" zastosowano opisy bibliograficzne jednostkowe /dla pojedynczych dokument�w/ i zbiorowe /w przypadku zdj�� fotograficznych o tej samej tematyce/. Form� opisu bibliograficznego /opis skr�cony/ oparto na publikacji: Pelcowa Janina: Polskie normy bibliograficzne 1975 - 1978. Warszawa 1981. W opisie bibliograficznym uwzgl�dniono podstawowe informacje, pozwalaj�ce na identyfikacj� dokumentu: tytu�, miejsce i rok powstania, ilo�� stron, materia� ilustracyjny, aparat naukowy tekstu, forma wydawnicza. Opis bibliograficzny korespondencji wzorowano na: Semkowicz Aleksander: Bibliografia utwor�w Adama Mickiewicza. Warszawa 1958 - zachowuj�c zgodno�� zapisu adresata, nadawcy i datowania z orygina�em. W przypadku dokument�w bez tytu�u opis bibliograficzny rozpoczyna si� od pierwszych s��w tekstu, uj�tych w nawias kwadratowy. Opis bibliograficzny uzupe�nia kr�tka adnotacja zawarto�ciowa. W niekt�rych przypadkach uwzgl�dniono w niej informacje o cechach wydawniczo-formalnych dokumentu lub jego przeznaczeniu wydawniczym /zgodnie z uwagami autora, zamieszczonymi w dokumencie/. "Zestawienie Bibliograficzne" posiada wykaz zastosowanych w nim skr�t�w i symboli oraz spis tre�ci. Zleceniodawca i wykonawca niniejszego opracowania s�dz�, �e spe�nia ono podstawowe cele, stoj�ce u podstaw jego powstania: a/ uporz�dkowanie i zinwentaryzowanie zasobu archiwalnego, przekazanego Bibliotece Centralnej PZN przez Pana A. Szyszko; b/ stworzenie tzw. "punktu wyj�cia" /zr�bu g��wnego/ do zbibliografowania w jednolitym opracowaniu ca�ej spu�cizny po W. Dola�skim, znajduj�cej si� w zbiorach bibliotecznych BC PZN i biblioteczno-archiwalnych w Laskach, oraz pi�miennictwa na ten temat. Zielona G�ra, grudzie� 1994r./stycze� 1995r. oprac. - mgr Ma�gorzata Czerwi�ska I. POJECIE NIEWIDOMYCH O PRZESTRZENI I KSZTA�TACH PRZEDMIOTOW 1/ Bibliografia. [b. m., b. r.], 4s., maszyn. Wykaz literatury przedmiotu zawiera w uk�adzie alfabetycznym 60 pozycji w j. francuskim i 5 pozycji w j. niemieckim. 2/ Poj�cia niewidomych o przestrzeni i o kszta�tach przedmiot�w. Zarys pracy. Laski 1938, 27s., maszyn. Praca zawiera opis bada� nad orientacj� przestrzenn� i pojmowaniem kszta�t�w przedmiot�w, przeprowadzonych na wychowankach Lasek. Wnioski ko�cowe zawieraj� tzw. "Komkluzj�". Praca zawiera bibliografi� za��cznikow� oraz errat� spostrze�onych b��d�w. 3/ Poj�cia niewidomych o przestrzeni i o kszta�tach przedmiot�w. Zarys pracy. Laski 1938, 25s., maszyn. Kopia pracy, opisanej w opisie nr 2. Brak erraty spostrze�onych b��d�w. 4/ Poj�cia niewidomych o przestrzeni i o kszta�tach przedmiot�w. [Materia� fotograficzny], 89 fot. ��cznie 89 fotografii czarnobia�ych, w tym 62 przytwierdzonych do 16 plansz papierowych oraz 27 fotografii ponumerowanych, z�o�onych lu�no w kopercie. Materia� ilustruje eksponaty badawcze i pomoce dydaktyczne do przeprowadzanych bada�. Cz�� fotografii pozbawiona jest opis�w. II. HISTORIA PISMA DLA NIEWIDOMYCH 1/ Konspekt. Praca pt.: "Powstanie i rozw�j pisma niewidomych". Warszawa 1956, 3s., maszyn. Zawiera za�o�enia metodologiczne, plan i wykaz szczeg�owych zagadnie� uwzgl�dnionych w opracowaniu. 2/ [Wiadomo�ci og�lne o powstaniu pisma]. [b. m., b. r.], 14s., maszyn. Opis podstawowych kierunk�w rozwoju system�w pisma na �wiecie. 3/ Osi�gni�cia wybitnych niewidomych przed wynalezieniem wypuk�ego pisma. [b. m., b. r.], 21s., maszyn. Skr�cona historia rozwoju pisma dla niewidomych - od Homera do Nicholasa Saundersona. 4/ Wysi�ki zmierzaj�ce do stworzenia pisma dla niewidomych w okresie od XVI do ko�ca XVIII wieku. [b. m., b. r.], 13s., 5 fot., maszyn. Historia pisma dla niewidomych - od Erazma z Rotterdamu do systemu Rameau. 5/ Dzia�alno�� Valentina Hauy i pr�by tworzenia pisma dla niewidomych /XVIII-XIXw/. Powstanie pierwszej szko�y dla niewidomych w Pary�u. [b. m., b. r.], 13s., 3 fot., 1 rys. wypuk�., maszyn. Praca zawiera dzieje �ycia i dzia�alno�ci V. Hauy, opis jego systemu pisma oraz opis systemu pisma szpilkowego Kleina. 6/ Charles Barbier - wprowadzenie pumktu w pi�mie dla niewidomych. Zu�ytkowanie punktu w pi�mie dla niewidomych - przez Barbiera. [b. m., b. r.], 9s., 12 fot., maszyn. Praca zawiera �yciorys Ch. Barbiera, opis przebiegu pracy nad systemem pisma oraz opis za�o�e� systemu pumktowego. 7/ Ludwik Braille - tw�rca sze�ciopunktowego systemu pisma. [b. m., b. r.], 19s., 9 fot., maszyn. Praca zawiera �yciorys L. Braille'a, opis jego studi�w nad systemem pisma /etapy powstawania/ oraz rozpowszechniania si� tego wynalazku. Ponadto zawarto rozwa�ania por�wnawcze z systemem Barbiera, Kleina. 8/ Pr�by wprowadzenia innych system�w pisma linijnego /wypuk�ego/. [b. m., b. r.], 24s., 20 fot., 1 rys. wypuk�., maszyn. Opis system�w pisma dla niewidomych: James Gall, Lucas, Frere, William Moon, Bertram Mitford, Wilhelm Klein, Stuber, Lachmann, Daniels, Freissauf, Alphons Kochlin, William Bell Wait, John Smith, Gabriel Abreu, Pedro Llorens, Carton, Ballu, bracia Isidore,Cantonnet i Nouet. 9/ Pismo p�askie dla u�ytku niewidomych. [b. m., b. r.], 12s., 7 fot., 1 rys., maszyn. Opis urz�dze� technicznych do pisma p�askiego - XVI- XXw. 10/ Skr�ty i stenografia pisma punktowego. [b. m., b. r.], 16s., 1 fot., 2 tabl., maszyn. Opis system�w skr�t�w i stenografii dla pisma punktowego: Wiktor Ballu, Armitage, Johann Knie, Christian Krohn, Umberto Trani, Perow, Tylnak, Feliks Ciszecki. 11/ [G��wne zasady wypuk�ego pisma nutowego ...]. [b. m., b. r.], 7s., maszyn. Przypuszczalnie dokument stanowi brudnopis sygnalizowanego w konspekcie tekstu pt.: "Pismo punktowe w zastosowaniu do nut, matematyki, j�zyk�w klasycznych i wschodnich. 12/ Udoskonalenia techniczne przyrz�d�w do pisania i powielania systemem brajlowskim. [b. m., b. r.], 12s., 4 fot., 2 rys. wypuk�., maszyn. Analiza historyczna rozwoju urz�dze� technicznych do pisania systemem punktowym. 13/ Pismo palcowe dla g�uchoniemych i sposoby porozumiewania si� z nimi. [b. m., b. r.], 16s., 4 fot., 1 rys., maszyn. Analiza psychiczno-spo�ecznych aspekt�w g�uchoty. Analiza metody kszta�cenia Laury Bridgmann, Germaine Cambon, Olgi Skorochodowej, Heleny Keller. Zawarto opis system�w: Jerome Lorme, Morrisson oraz urz�dzenia E. Smitha Holwooda. 14/ Biblioteki i czasopisma niewidomych. [b. m., b. r.], 11s., maszyn. Historia bibliotekarstwa brajlowskiego, ze szczeg�lnym zwruceniem uwagi na biblioteki w: Londynie, Pary�u, Lipsku, Hamburgu, Marburgu, Laskach. Historia czasopi�miennictwa brajlowskiego, poczynaj�c od "Il Mentore dei Ciechi" /1875r./. 15/ Najnowsze wynalazki techniczne, s�u��ce do czytania czarnodruku przez niewidomych. [b. m., b. r.], 10s., maszyn. Opis wynalazk�w technicznych do czytania czarnodruku: Anoculoscope Kamila Grina, elektroftalm K. Noyszewskiego, optofon Fourniera d Albe, fonoptikon kryszta�owy Brauna, photo-electrographe Thomasa, visagraph R. Naumburga, microbraille Ingeberga. 16/ [Materia�y pomocnicze do artyku�u "Alfabet Braille'a, jego poprzednicy i krewniacy"]. [b. m., b. r.]. Zestaw 10 dokument�w tekstowych /notatki, fiszki, wypisy/ r�kopi�miennych i maszynopis�w oraz 21 fotografii - przypuszczalnie wykorzystanych do redagowania artyku�u "Alfabet Braille'a ...". Dokumenty tekstowe w uk�adzie alfabetycznym autor�w lub tytu��w: a/ Andrzejewski Tadeusz: Staro�ytny Egipt, b/ [Bibliografia], c/ Biblioteki - czasopisma, d/ Diderot Denis, e/ Ksi��ka m�wiona, f/ Press�wna Ludwika: Zarys historii bada� nad pismem krete�skim, g/ Przybylski Jacek: Dyssertacya o kunszcie pisania u staro�ytnych, h/ Schoeubergerus hic est, i/ VI [sz�ste] tysi�clecie, j/ Wyci�g z "Systemu pisania matematyki i chemii dla niewidomych", zestawionego przez F. Mittelstena, Scheide'a, W. Windau i G. Zehne'a. Materia� fotograficzny obejmuje 21 fotografii czarnobia�ych opatrzonych nast�puj�cymi podpisami: a/ jeden z system�w pisma Lana, b/ tablice matematyczne Saundersona, c/ pierwsza ksi��ka Walentyna Hauy, d/ wielko�� liter Walentyna Hauy, e/ klucz do systemu Barbiera, f/ linijka i suwak Barbiera, g/ zeszytowa tabliczka do pisma brajlowskiego, h/ alfabet Braille'a, i/ fragment brajlowskiej notacji muzycznej; por�wnanie system�w Barbiera i Braille'a, j/ tabela nut i ich warto�ci, k/ pismo szpilkowe W. Kleina, l/ czcionki do pisma szpilkowego Kleina, �/ Raphigraphe Braille'a, m/ numeracja punkt�w do rafigrafu, n/ projekty pism zg�oszone na konkurs w Edynburgu, o/ system linijny dra Moona, p/ system New York Point, r/ system brajlowski w uk�adzie Ciszeckiego, s/ system brajlowski od 1934r. powszechnie w Polsce u�ywany. III. ARTYKU�Y 1/ Alfabet Braille'a, jego poprzednicy i krewniacy. [b. m.] 1971, 18s., przyp. 19 poz., bibliogr. 24 poz., maszyn. Historia pisma punktowego dla niewidomych. Tekst opublikowany w: "Logopedia" 1971 nr 10. 2/ Ambasador niewidomych - Helena Keller. Warszawa 1960, 5s., maszyn. Om�wienie �ycia i dzia�alno�ci H. Keller - z okazji 80- tej rocznicy urodzin. Tekst do: "Tygodnik Powszechny" 1960. 3/ Bia�a laska. Warszawa 1963, 8s., maszyn. Historia i znaczenie rewalidacyjne bia�ej laski. 4/ Brighton. [Warszawa] 1958, 9s., maszyn. Relacja z pobytu w Brighton: wizyta w Towarzystwie Publikacji Moona i schronisku dla samotnych niewidomych kobiet. Om�wienie �ycia i dzia�alno�ci W. Moona. 5/ Contributions a l' etude du sens des obstacles. [Przyczynek do studi�w nad zmys�em przeszk�d]. [b. m., b. r.], 5s., maszyn. Opis bada� eksperymentalnych nad zmys�em przeszk�d u niewidomych. 6/ Coupvray. [b. m.] 1958, 6s., maszyn. Relacja z pobytu w Coupvray - miejscu urodzenia L. Braille'a. 7/ Czterdziestolecie Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Warszawa 1963, 9s., maszyn. Kr�tki rys historyczny szkolnictwa specjalnego. Historia dzia�alno�ci IPS. Om�wienie �ycia i dzia�alno�ci dr M. Grzegorzewskiej. 8/ Czy niewidomi posiadaj� zmys� przeszk�d? Warszawa 1961- 1962, cz. 1: 1961, 6s.; cz. 2:1961, 4s.; cz. 3: 1962, 9s. - maszyn. Obszerne om�wienie zjawiska zmys�u przeszk�d u niewidomych, obejmuj�ce: - cz.1 - historia bada� naukowych nad zmys�em przeszk�d, - cz.2 - spostrze�enia osobiste i eksperymenty, - cz.3 - om�wienie wynik�w przeprowadzonych eksperyment�w i ko�cowe wnioski. Tekst przeznaczony do druku w: "Pola Stelo". 9/ Dawne wspomnienia i wra�enia dzisiejsze. Bukareszt 1965, 2s., maszyn. Relacja z pobytu w Rumunii. tekst przeznaczony do druku w: "Viata Noua" 1965. 10/ Dwa jubileusze. Warszawa 1971, 7s., maszyn. Kr�tki rys historyczny procesu jednoczenia si� ruchu niewidomych w Polsce - Zwi�zek Pracownik�w Niewidomych RP i PZN. Tekst okoliczno�ciowy - 15 rocznica zjednoczenia ruchu niewidomych w Polsce Ludowej oraz 20 rocznica powstania PZN. Tekst przeznaczony do druku w: "Szko�a Specjalna" 1971. 11/ Dziecko niewidome. Warszawa 1958, 4s., bibliogr. 8 poz., maszyn. Obja�nienia terminologiczne poj��: niewidomy, ociemnia�y, �lepota. Klasyfikacja przyczyn �lepoty. Charakterystyka typowej sylwetki /wygl�du/ dziecka niewidomego. Zadania pedagogiki specjalnej w rewalidacji dziecka niewidomego. Has�o do "Leksykonu Pedagogicznego", wykonane na zlecenie Pa�stwowego Wydawnictwa Encyklopedii, S�ownik�w i Literatury Popularnonaukowej "Wiedza Powszechna". 12/ Gar�� wspomnie� o dawnej "Pochodni". Warszawa 1966, 5s., maszyn. Rys historyczny "Pochodni" i czasopi�miennictwa brajlowskiego w Polsce, przygotowany z okazji wydania 300 numeru "Pochodni". 13/ [Jeszcze o niewidomych ...]. Warszawa 1960, 5s., maszyn. Og�lne informacje na temat niewidomych. Tekst jest polemik� z artyku�em A. Bajkowskiego pt.: "Niewidomi" /"Przekr�j" 1960/. 14/ Jubileusz Kol. Stanis�awa �emisa. Warszawa 1962, 2s., maszyn. Prezentacja osoby St. �emisa - z okazji Jego 60-tej rocznicy urodzin. 15/ Konkurs o palm� pierwsze�stwa. Warszawa 1955, 5s., przyp. 1 poz., bibliogr. 15 poz., maszyn. Kr�tki rys historyczny na temat niewidomych w dziedzinie muzyki: prezentacja wybitnych niewidomych muzyk�w. Om�wienie system�w szkolnictwa muzycznego dla niewidomych. Przedstawienie brajlowskiej notacji muzycznej. Tekst przeznaczony do "Problem�w" - z okazji Konkursu Chopinowskiego w 1955r. 16/ Kwestja [sic!] ociemnia�ych w Polsce. Cz. 1. Lw�w 1923, 2s., maszyn. Og�lne informacje o niewidomych, podane z my�l� o przekonaniu spo�ecze�stwa o mo�liwo�ciach ludzi pozbawionych wzroku. Tekst podpisany: "W�odzimirski - student filozofji". 17/ Kwestja [sic!] ociemnia�ych w Polsce. Cz. 2. Lw�w 1923, 2s., maszyn. Krytyka systemu opieki nad ociemnia�ymi w niepodleg�ej Polsce. Tekst przeznaczony do druku w: "S�owo Polskie" 1923r. 18/ Legendy a rzeczywisto��. Listy i odpowiedzi. Problemy 1954, grudzie�, s. 864. Og�lne informacje o niewidomych, ze szczeg�lnym podkre�leniem mo�liwo�ci kszta�cenia i pracy. 19/ Ludwik Braille. [b. m.] 1959, 1s., maszyn. Notka biograficzna o L. Braille'u. Tekst przeznaczony do druku w: "Szko�a Specjalna" 1959. 20/ [Ludziom obdarzonym ...]. Warszawa 1960, 6s., przyp. 5 poz., maszyn. Prezentacja �ycia i dzia�alno�ci Heleny Keller - z okazji 80-tej rocznicy urodzin. Tekst przeznaczony do druku w: "Tygodnik Powszechny" 1960. 21/ Ma��e�stwa niewidomych. Warszawa 1964, 9s., przyp. 2 poz., maszyn. Om�wienie aspekt�w spo�ecznych, psychicznych i medycznych ma��e�stwa niewidomych - na tle do�wiadcze� w pa�stwach zachodnich i w Polsce. Tekst przeznaczony do druku w: "G�os Kobiety" 1964. 22/ [Medycyna do niedawna ...]. Warszawa 1960, 5s., maszyn. Om�wienie �ycia i dzia�alno�ci Heleny Keller. Tekst przeznaczony do druku w: "�wiate�ko" [1960]. 23/ Musimy przecie� dotrzyma� kroku. Warszawa 1962, 9s., maszyn. Rozwa�ania na temat potrzeby nauki j�zyk�w obcych - r�wnie� przez niewidomych. 24/ Niewidomy pie�niarz francuski. Warszawa 1972, 2s., bibliogr. 2 poz., maszyn. Notka biograficzna o Karolu Humelu'u. Tekst przeznaczony do druku w: "Magazyn Muzyczny" 1972. 25/ [Niniejszy pobie�ny ...]. Warszawa 1963, 14s., przyp. 10 poz., bibliogr. 20 poz., maszyn. Wst�pne wiadomo�ci o rehabilitacji niewidomych, z uwzgl�dnieniem psychologicznego punktu widzenia. Tekst przeznaczony do druku w: "Szko�a Specjalna" 1963. 26/ Nowe �ycie. Warszawa 1966, 3s., maszyn. Charakterystyka czasopisma rumu�skiego "Viata Noua" oraz sytuacji niewidomych w Rumunii. 27/ 80 [Osiemdziesi�t] lat w zupe�nej ciszy i nieprzeniknionej ciemno�ci - Helena Keller. Warszawa 1960, 9s., przyp. 14 poz., maszyn. Prezentacja postaci /�ycia i dzia�alno�ci/ H. Keller. Tekst przeznaczony do druku w: "Problemy" 1960. 28/ Pami�ci Ludwika Vierne'a. Warszawa 1970, 5s., bibliogr. 6 poz., maszyn. Prezentacja postaci L. Vierne'a - niewidomego muzyka francuskiego. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 29/ Potrzeba pomocnej d�oni. Warszawa 1962, 6s., maszyn. Og�lne informacje na temat �lepoty, niewidomych, organizacyjnych form pomocy niewidomym w Polsce i na �wiecie /rys historyczny/. Tekst przeznaczony do druku w: "�yjmy d�u�ej". 30/ Potrzeba pomocnej d�oni. �yjmy d�u�ej 1962 nr 11 s. 2-3, il. jak w poz. 29. 31/ La question des abeugles en Pologne. [Problematyka niewidomych w Polsce]. [b. m., b. r.], 4s., maszyn. Zarys sytuacji spo�eczno-bytowej niewidomych w Polsce po 1918r. Postulat utworzenia form organizacyjnych pomocy niewidomym w Polsce. 32/ Refleksje na temat "Dnia Niewidomych" w Polsce. Warszawa 1957, 2s., maszyn. Propozycja powo�ania "Dnia Niewidomych" w Polsce, w celu popularyzowania w spo�ecze�stwie problematyki niewidomych. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 33/ Rocznica. Warszawa 1972, 5s., przyp. 2 poz., bibliogr. 8 poz., maszyn. Historia Panteonu francuskiego - z okazji 20-tej rocznicy przeniesienia zw�ok L. Braille'a z Coupvray. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia" 1972. 34/ System Braille'a - czy Morse'a. Warszawa 1958, 5s., przyp. 2 poz., maszyn. Za�o�enia systemu Braille'a i systemu Morse'a. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia" i "Nasz �wiat" 1958 nr 10. 35/ Troch� wie�ci z Rumunii. Warszawa 1965, 5s., maszyn. Historia systemu opieki nad niewidomymi w Rumunii. Tekst przeznaczony do druku w: "Niewidomy Sp�dzielca". 36/ Tiresias. W kraju i za granic�. Szko�a Specjalna 1958 [b. nr.] s. 376-378. Om�wienie dzia�alno�ci Groupement des Intellectuels Aveugles /GIA/. 37/ [W roku 1959 ...]. [b. m.] 1959, 3s., maszyn. Og�lne informacje o rehabilitacji niewidomych - z okazji 150-tej rocznicy urodzin L. Braille'a i 175-tej rocznicy powstania Instytutu W. Hauy. Tekst przeznaczony do druku w: "Sprawa Niewidomych". 38/ W �wietle minionych fakt�w. Warszawa 1956, 6s., maszyn. Przedstawienie historii "Pochodni" - z okazji wydania setnego numeru tego pisma. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 39/ Walentyn Hauy. Warszawa 1972, 2s., maszyn. Notka biograficzna o W. Hauy. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia" 1972 nr 3. 40/ Walentyn Hauy - tw�rca pierwszej szko�y dla niewidomych. Warszawa 1954, 3s., maszyn. Historia powo�ania i dzia�alno�ci Instytutu W. Hauy. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 41/ Wierz�cy niewidomi w polskiej odnowie. [b. m., b. r.], 5s., maszyn. Refleksje autora na temat zorganizowania pielgrzymki niewidomych do Cz�stochowy. 42/ Wspomnienia o pierwszych powojennych czytankach brajlowskich. Laski 1969, 2s., maszyn. Historia Biura Kopistek, powo�anego w 1947r. 43/ Wspomnienie o dw�ch tyflofilach francuskich. Warszawa 1969, 9s., przyp. 3poz., bibliogr. 15 poz., maszyn. Przedstawienie postaci: Paul Guinot, Georges Raverat. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 44/ Wspomnienie o koledze W�adys�awie Winnickim. Warszawa 1961, 4s., maszyn. Po�miertne przedstawienie postaci W. Winnickiego. Tekst przeznaczony do druku w: "Szko�a Specjalna" . 45/ Wydawnictwa dla niewidomych pismem punktowym. [b. m., b. r.], 4s., maszyn. Om�wienie dzia�alno�ci wydawniczej w l. 1947-1950 we Wrzeszczu. 46/ [Zacz�o si� od fonografu ...]. Warszawa 1960, 7s., maszyn. Pocz�tki ksi��ki m�wionej na �wiecie. Znaczenie wynalazku magnetofonu dla niewidomych. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 47/ Zarys historii wydawnictw brajlowskich w Polsce. Warszawa 1958, 10s., przyp. 2 poz., maszyn. Historia wydawnictw brajlowskich w Polsce - od czas�w zabor�w do chwili wsp�czesnej autorowi opracowania. Tekst przeznaczony do druku w: "Sprawa Niewidomych" 1958 z. 3, cz. 2 s.7. IV. RECENZJE 1/ Bana� Halina, Koprowska Barbara: Droga do ksi��ki. [Nauka pocz�tkowego pisania i czytania systemem Braille'a dla doros�ych niewidomych]. Warszawa 1960. rec.: [Podr�cznik ...]. Warszawa 1960, 3s., maszyn. Recenzent pozytywnie ocenia dob�r materia�u i uk�ad tre�ci podr�cznika. Sygnalizuje brak �wicze� do wprawiania si� w pisaniu. 2/ B�tkowska H.: Niewidomy w muzeum. rec.: [Powy�szy temat ...]. [b. m.] 1971, 2s., maszyn. Recenzent zarzuca brak oparcia si� na literaturze przedmiotu, na rzecz przewagi s�d�w subiektywnych. Recenzja napisana prawdopodobnie na zlecenie "Szko�y Specjalnej". 3/ Bindt Juliet: A Handbook for the blind. The Macmillan Company New York 1952. Rec.: [Autork� tej ksi��ki ...]. [b. m., b. r.], 2s., maszyn. Recenzent podkre�la obszerno�� materia�u badawczego, na kt�rym opar�a si� autorka opracowania /3500 niewidomych/. Krytykuje "d�u�yzny" i powt�rzenia w cz�ci podr�cznika, przeznaczonej dla widz�cych. Podkre�la optymistyczny charakter wypowiedzi autorki. 4/ D�browski A.: Orientacja i poruszanie si� niewidomych. Warszawa 1962. Rec.: Uwagi dotycz�ce "Poradnika o orientacji i poruszaniu si� niewidomych w przestrzeni", napisanego przez A. D�browskiego. Warszawa 1963, 2s., maszyn. Recenzent zaleca dokonanie fachowej korekty, zaznaczaj�c konkretne miejsca w tek�cie. 5/ Decaux Etienne: Le Braille dans les logngues slaves. [Brajl w j�zykach s�owia�skich]. Pary� 1956. Rec.: Le Braille dans les longues slaves. [Brajl w j�zykach s�owia�skich]. Warszawa 1956, 4s., maszyn. Recenzent omawia zawarto�� publikacji, ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem rozdzia�u, dotycz�cego historii polskiego brajla. Tekst przeznaczony do druku w: "Pochodnia". 6/ Dziedzic Jan: Tor przeszk�d niewidomych jako problem sprawno�ci ruchowej i orientacji przestrzennej. Rec.: [Jan Dziedzic od szeregu lat zajmuje si� spraw� wychowania fizycznego niewidomych ...]. Warszawa 1970, 1s., maszyn. Podkre�lenie nowatorskich metod prowadzenia zaj�� wychowania fizycznego dla niewidomych, z uwzgl�dnieniem zjawisk kompensacyjnych. 7/ Dziedzic Jan: Wychowanie fizyczne niewidomych. Warszawa 1960. Rec.: [Praca J. Dziedzica ...]. Warszawa 1959, 3s., maszyn. Nowatorski charakter pracy J. Dziedzica - nauczyciela wf w Owi�skach. Zwr�cenie uwagi na g��wny cel zaj�� - zaktywizowanie fizyczne uczni�w i rozbudzenie zainteresowania sportem. 8/ Dziedzic Jan: Z do�wiadcze� pracy usprawniaj�cej nad niewidomymi i ociemnia�ymi. Pr. mgr. Rec.: [Praca magisterska J. Dziedzica ...]. Ciechocinek 1955, 3s., maszyn. Podkre�lenie nowatorskiego charakteru pracy, opartej na 4-letnich badaniach magistranta. Praca ma charakter teoretyczno-praktyczny, podaj�c opisy konkretnych �wicze� na przyrz�dach i na sali. Recenzja przygotowana dla Instytutu Pedagogicznego. 9/ Dziedzic Jan: Z do�wiadcze� usprawniania g�uchociemnego Jana S. Rec.: [W artykule tym przedstawiony jest zaledwie ...]. Warszawa 1970, 1s., maszyn. Praca ma charakter nowatorski w dziedzinie surdotyflologii. Podaje rozk�ad dnia pracy z g�uchociemnym na obozie kondycyjnym. 10/ Frampton Merle E.: Tragedia wsp�czesnej szko�y dla niewidomych, praktykowanej w zintegrowanych klasach publicznej szko�y dziennej. Rec.: [Nades�any mi do recenzji...]. Warszawa 1970, 5s., maszyn. Recenzent pow�tpiewa w s�uszno�� koncepcji klas zintegrowanych w szkolnictwie publicznym. Dokonuje poprawek stylistycznych. Stwierdza zasadno�� opublikowania materia�u w "Szkole Specjalnej". 11/ Gurowska Wanda: Pr�by okre�lenia �lepoty na kszta�towanie si� osobowo�ci. Rec.: [Trudno jest wyda� rzeczow� opini� ...]. Warszawa 1969, 2s., maszyn. Recenzent wypowiada si� krytycznie na temat pracy, zarzucaj�c autorce nieznajomo�� literatury na temat psychiki dziecka, b��dne cytowania i nielogiczne wnioskowanie. Recenzent stwierdza, �e tekst nie nadaje si� do publikacji w "Szkole Specjalnej". 12/ Henri Pierre: L'Ecole et la cecite. [Szko�a a �lepota]. Pary� 1957; Henri Pierre: Les Aveugles et la societe. [Niewidomi a spo�ecze�stwo]. Pary� 1958. Rec.: Nowo�ci w literaturze niewidomych. Warszawa 1958, 6s., maszyn. Recenzent podaje w du�ym skr�cie streszczenie obu pozycji. 13/ Instrukcja dla zak�adowych instruktor�w inwalidzkich. Warszawa 1955. Rec.: Opinia dotycz�ca doboru zaj�� dla inwalid�w niewidomych. Warszawa 1955, 2s., maszyn.; Opinia dotycz�ca doboru zaj�� dla inwalid�w niewidomych z uszkodzeniem ko�czyn g�rnych. Warszawa 1955, 3s., maszyn. Recenzent podkre�la wyczerpuj�cy charakter opracowania. Zaleca tylko uzupe�nienie listy zawod�w umys�owych dla niewidomych. Recenzent podkre�la wysok� przydatno�� opracowania dla potrzeb prowadzenia akcji produktywizacji niewidomych. 14/ Majewski Tadeusz: Czynno�ci �ycia codziennego u niewidomych. Warszawa 1962; Majewski Tadeusz: Rehabilitacja niewidomych zaniedbanych. Rec.: [Autor, pracuj�c przez kilka lat ...]. Warszawa 1967, 1s., maszyn. Zwr�cenie uwagi na pobie�ny charakter obu tekst�w, w tym pomini�cie om�wienia znaczenia analizatora w�chu i smaku. 15/ Oses Edmund: Dzieci niewidome laureatem Konkursu krajoznawczo-turystycznego - "Przez X wiek�w Polski". Rec.: [Z artyku�u powy�szego wida�, �e autor ...]. Warszawa 1968, 1s., maszyn. Recenzent podkre�la zas�ugi pedagogiczne E. Osesa. Stwierdza zasadno�� opublikowania tekstu w "Szkole Specjalnej". 16/ Silhan Jan: Szko�a dla niewidomych w Budapeszcie. Rec.: [Artyku� ten, cho� nie porusza zagadnie� metodyki nauczania ...]. [b. m.] 1969, 1s., maszyn. Recenzent wnosi tylko uwagi stylistyczne i drobne faktograficzne. Stwierdza przydatno�� tego tekstu dla "Szko�y Specjalnej". 17/ Silhan Jan: U szwedzkich niewidomych. Rec.: [Autor na wst�pie pisze wprawdzie ...]. Warszawa 1969, 1s., maszyn. Recenzent wnosi zastrze�enia stylistyczne i zaleca skr�cenie materia�u. Stwierdza przydatno�� tekstu dla "Szko�y Specjalnej". 18/ Swier�ow W. S.: Orientacja niewidomych w przestrzeni. Poradnik dla nauczycieli i wychowawc�w. T�. z ros. H. Temersonowa. Warszawa 1957. Rec.: [Zagadnienie orientacji niewidomych w przestrzeni Recenzent podkre�la wyczerpuj�cy charakter materia�u badawczego. Zwraca uwag� na tzw. "d�u�yzny" wypowiedzi autora, mo�liwe do usuni�cia w trakcie t�umaczenia. Podaje wykaz proponowanych do usuni�cia b��d�w stylistyczno- j�zykowych. Recenzja na zlecenie PZWS. 19/ Tr�bacz Teresa: Kszta�cenie wra�e� dotykowych oraz poj�� przestrzennych u dzieci niewidomych. Rec.: [Autorka tej pracy podj�a si� rozwi�zania ...]. [b. m., b. r.], 1s., maszyn. Recenzent wyra�a aprobat� dla obranego tematu bada�, zw�aszcza dla wykorzystania w ich toku zabawek dydaktycznych, kszta�tuj�cych poj�cia geometryczne u dzieci niewidomych. 20/ Zaworska Z.: Badanie przydatno�ci obrazka plastycznego dla dzieci niewidomych. Warszawa 1960. Rec.: [Interesuj�cym przyczynkiem w zakresie bada� nad rysunkami ...]. Warszawa 1959, 3s., maszyn. Recenzent uznaje zasadno�� wykorzystania rysunku w nauczaniu dzieci /rozw�j poj�� przestrzennych i orientacji przestrzennej/. Aprobuje metodologi� bada� i s�uszno�� postawionego pytania badawczego: rysunek konturowy czy plastyczny. 21/ �emis Stanis�aw: Niewidomy poznaje nowy teren. Rec.: [Ten subiektywny opis wra�e� autora ...]. Warszawa 1970, 1s., maszyn. Recenzent podkre�la charakter bada� autora /autopsja/ i wnosi zastrze�enia do terminologii. V. REFERATY 1/ Cele i zadania Centralnego O�rodka Tyflologicznego. Referat - projekt na Kongres Esperantyst�w. [b. m., b.r.], 4s., maszyn. Historia form organizacyjnych opieki nad niewidomymi w Polsce od 1918r. Dzia�alno�� PZN. Geneza powo�ania i charakterystyka dzia�alno�ci COT przy ZG PZN. Dokument jest niekompletny. 2/ Modern programmes for blind persons with other disabilities. Referat dla Komisji Programowej. [b. m.] [1963/1964], 8s., maszyn. zob. adnotacja w poz. 3. 3/ Nowoczesne programy, dotycz�ce niewidomych z dodatkowymi kalectwami. Referat dla Komisji Programowej. [b. m.] [1963/1964], 8s., maszyn. Om�wienie problematyki rehabilitacji w odniesieniu do: niewidomych amputant�w, g�uchoniewidomych i niewidomych z niedorozwojem umys�owym. 4/ Problem kszta�cenia oraz zatrudnienia niewidomej inteligencji. Referat wyg�oszony w Klubie Inteligencji Niewidomej. Warszawa 1957, 6s., maszyn. Om�wienie problemu kszta�cenia niewidomych /zagadnienie integracji w nauczaniu/ - w oparciu o do�wiadczenia USA i Anglii. Analiza problemu zatrudnienia niewidomych inteligent�w - zwr�cenie uwagi na niedu�e mo�liwo�ci w tym zakresie w Polsce i por�wnanie z USA i Angli�. 5/ Stosunki mi�dzy widz�cymi i niewidz�cymi. Wyk�ad dra W�odzimierza Dola�skiego w O�rodku Szkolenia Pracownik�w Spo�ecznych Ministerstwa Pracy i Opieki Spo�ecznej. [b. m.] 1950, 7s., maszyn. Rys historyczny stosumk�w spo�ecznych mi�dzy niewidomymi a pe�nosprawnymi, poczynaj�c od staro�ytno�ci, a� do czas�w wsp�czesnych autorowi opracowania. 6/ Techniczne pomoce i przybory w wykszta�ceniu niewidomego dziecka. Referat. [b. m., b. r.], 39s., maszyn. Referat obejmuje: - szkic historyczny, przedstawiaj�cy okres pomys��w i wynalazk�w pisma dla niewidomych, - przedstawienie wysi�k�w, zmierzaj�cych do udoskonalenia pomocy i przyrz�d�w technicznych dla nauczania niewidomych, - konkluzja. 7/ Wst�p do wyk�adu wyg�oszonego w PIPS [Pa�stwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej] 17 lutego 1952r. [b. m.] 1952, 2s., maszyn. Rys historyczny dziej�w wychowania i kszta�cenia niewidomych. 8/ [Zapewne ka�dy z moich obecnych Szanownych S�uchaczy ...]. Referat wyg�oszony w dmiu 28 listopada 1950r. w PIPS [Pa�stwowym Instytucie Pedagogiki Specjalnej]. [b. m.], 1950, 14s., maszyn. Referat obejmuje: - definicja �lepoty, - dzieje niewidomych, - zadania pedagog�w szk� specjalnych wobec niewidomych. 9/ Zdobycze spo�eczne niewidomych w obecnym ustroju. Referat wyg�oszony na Wojew�dzkiej Konferencji Nauczycieli Szk� Specjalnych w Warszawie w dniach 26-27 listopada 1952r. Warszawa 1952, 2s., maszyn. Por�wnanie sytuacji niewidomych przed i po II wojnie �wiatowej. VI. KORESPONDENCJA 1/ Z Ministerstwa Pracy i Opieki Spo�ecznej. O�rodek Szkolenia Pracownik�w Spo�ecznych. 19. I. 1950r. - Warszawa. Dotyczy dokonania korekty wyk�adu pt.: "Stosunki mi�dzy widz�cymi i niewidz�cymi". 2/ Do Pa�stwowego Zak�adu Wydawnictw Lekarskich w Warszawie - na r�ce Przewodnicz�cego Komisji Doc. Dr Z. Grynberga. 26 listopada 1956r. - Warszawa. Dotyczy recenzji czasopism "�wiate�ko" i "Promyczek". 3/ Z Pa�stwowego Wydawnictwa Encyklopedii, S�ownik�w i Literatury Popularnonaukowej "Wiedza Powszechna". 12. XI. 1957r. - Warszawa. Dotyczy zlecenia na opracowanie has�a "Dziecko niewidome" do "Podr�cznego leksykonu pedagogicznego". Do listu do��czono "Instrukcj� dla autor�w Podr�cznego leksykonu pedagogicznego". 4/ Do Pa�stwowego Wydawnictwa "Wiedza Powszechna". 30 maja 1958r. - Warszawa. Dotyczy opracowania has�a "Dziecko niewidome". 5/ Do Dr W. H. Melanowskiego, Kierownika Kliniki Okulistycznej A. M. 28 czerwca 1958r. - Warszawa. Dotyczy wyra�enia zgody na opublikowanie artyku��w W. Dola�skiego i E. DecauX. 6/ Od prof. dr med. W. H. Melanowskiego. 5 lipca 1958r. - Warszawa. Dotyczy wyra�enia zgody na opublikowanie artyku��w W. Dola�skiego i E. Decaux w czasopi�mie "Klinika Oczna". 7/ Z Instytutu Pedagogiki. 18 marca 1959r. - Warszawa. Dotyczy zlecenia na opracowanie recenzji pracy Z. Zaworskiej pt.: "Badanie przydatno�ci obrazka plastycznego dla dzieci niewidomych". Do listu do��czono przepisy prawne, dotycz�ce honorarium autorskiego dla recenzenta. 8/ Do Jerzego Turowicza, red. nacz. "Tygodnika Powszechnego". 2 czerwca 1960r. - Warszawa. Dotyczy pro�by o opublikowanie w w/w czasopi�mie artyku�u W. Dola�skiego o H. Keller. 9/ Od M. Grzegorzewskiej, dyr. Pa�stwowego INstytutu Pedagogiki Specjalnej. 3. XI. 1960r. - Warszawa. Dotyczy pro�by o zrecenzowanie podr�cznika H. Bana� i B. Koprowskiej. 10/ Do M. Grzegorzewskiej, dyr. Pa�stwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej. 10 listopada 1960r. - Warszawa. Dotyczy uwag W. Dola�skiego na temat podr�cznika H. Bana� i B. Koprowskiej. 11/ Do Redakcji czasopisma "Przekr�j". 19 listopada 1960r. - Warszawa. Dotyczy pro�by o opublikowanie na �amach "Przekroju" odpowiedzi W. Dola�skiego w zwi�zku z artyku�em A. Bajkowskiego. 12/ Do Redakcji "Szko�y Specjalnej" w Warszawie. 20 listopada 1961r. - Warszawa. Dotyczy pro�by o opublikowanie informacji o W. Winnickim. 13/ Do le Reverend Pere Pierre Boury, Secretaire General de la Croisade des Aveugles. [Wielebnego Ojca Pierre Boury, Sekretarza Generalnego Croisade des Aveugles[. 9 kwietnia 1964r. - Warszawa. List zawiera informacje o systemie edukacji niewidomych w Polsce - w uj�ciu historycznym. 14/ Do [Bien cher et Reverend Pere]. [Drogi Wielebny Ojcze]. 22 maja 1964r. - Warszawa. List zawiera informacje o zatrudnieniu niewidomych w Polsce. List adresowany prawdopodobnie do P. Boury. 15/ Do Cher et Reverend Pere [Drogi Wielebny Ojcze]. 3 sierpnia 1964r. - Warszawa. List zawiera informacje o pomocy socjalnej niewidomym w Polsce. List adresowany prawdopodobnie do P. Boury. 16/ Z Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich - Wydawnictwa Polskiej Akademii Nauk. 27 wrze�nia 1966r. - Wroc�aw. Dotyczy pro�by o zrecenzowanie has�a "Druk dla niewidomych" do Encyklopedii Wiedzy o Ksi��ce. 17/ Do Sekretariatu Wydawnictwa Encyklopedii Wiedzy o Ksi��ce. 5. X. 1966r. - Warszawa. Dotyczy uwag W. Dola�skiego do tre�ci has�a "Druk dla niewidomych". 18/ Z Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich - Wydawnictwa Polskiej Akademii Nauk. 8 pa�dziernika 1966r. - Wroc�aw. Dotyczy bardziej szczeg�owego opracowania has�a "Druk dla niewidomych". 19/ Do Sekretariatu Wydawnictwa "Encyklopedii Wiedzy o Ksi��ce" we Wroc�awiu. 28 pa�dziernika 1966r. - Warszawa. Dotyczy uwag o zawarto�ci merytorycznej /zakresie tematycznym/ has�a "Druk dla niewidomych". 20/ Z Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich - Wydawnictwa. 10. XII. 1966r. - Wroc�aw. List umowny nr 459/66 - w sprawie honorarium autorskiego za opracowanie has�a do EWoK-u. 21/ Do Prezesa Towarzystwa Opieki nad Ociemnia�ymi, Antoniego Marylskiego. 17 kwietnia 1967r. - Warszawa. Dotyczy spraw organizacyjnych wsp�pracy. 22/ Z Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich - Wydawnictwa Polskiej Akademii Nauk. 2, 05. 1967r. - Wroc�aw. Dotyczy propozycji napisania wst�pu do pracy M. Kaziowa pt.: "Posta� niewidomego w oczach poet�w". 23/ Do Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skich we Wroc�awiu. 15 lipca 1967r. - Warszawa. Dotyczy wyra�enia zgody na napisanie wst�pu do pracy M. Kaziowa pt.: "Posta� niewidomego w oczach poet�w". 24/ Do Sekretariatu Zak�adu Narodowego im. Ossoli�skic