Richard R. Gallagher "Ma�a firma to takie proste." Przedsi�biorstwo Wydawnicze Zwi�zku Niewidomych "Print 6" Lublin 1994 Tytu� orygina�u: "Your Small Business Made Simple" T�umaczenie: Anita Doroba Przygotowanie komputerowe: Przedsi�biorstwo Wydawnicze Zwi�zku Niewidomych "Print 6" 20-071 Lublin ul. Wieniawska 13 tel. (0-81) 295-18 Druk w Brajlu: Spis tre�ci Cz�� pierwsza Dobry start Rozdzia� 1 Wolna przedsi�biorczo��, motyw zysku i ty Eksplozja przedsi�biorczo�ci Od cha�upnictwa do s�awy Zagadnienia prawne i formalne Czy przedsi�biorczo�� to co� dla ciebie? Rozdzia� 2 Wyb�r odpowiedniej formy dzia�alno�ci gospodarczej Kilka podstawowych zasad Trzy podstawowe rodzaje dzia�alno�ci gospodarczej Koncesja: gotowy wz�r Formy w�asno�ci przedsi�biorstw Rozdzia� 3 Opracowanie planu dzia�alno�ci gospodarczej Czym naprawd� b�d� si� zajmowa�? Na ilu klient�w mog� liczy�? Lokalizacja... lokalizacja... i lokalizacja Redagowanie og�lnego planu dzia�alno�ci gospodarczej Rozdzia� 4 Opracowanie plan�w finansowych Oszacowanie jednorazowych koszt�w uruchomienia dzia�alno�ci Oszacowanie koszt�w operacyjnych Oszacowanie przep�ywu got�wki Wyliczanie punktu pojawienia si� zysku Co zrobi�, je�li nie osi�gasz pokrycia koszt�w? Wyliczenie kapita�u w�asnego Planowanie nie jest dzia�aniem jednorazowym Rozdzia� 5 Jak znale�� praktyczn� pomoc i �r�d�a finansowania? Zanim rozpoczniesz dzia�alno�� Gdzie mo�esz znale�� pomoc? Znajdowanie �r�de� finansowania przedsi�wzi�cia Co b�d� chcieli wiedzie� udzielaj�cy po�yczk�? Cz�� druga Zarz�dzanie i marketing twojej firmy Rozdzia� 6 Komputer i twoja firma Co komputer mo�e zrobi� dla twojej firmy? Oprogramowanie: inteligencja systemu Sprz�t komputerowy: m�zg i szkielet systemu Rozdzia� 7 Zarz�dzanie firm� Planowanie Organizacja Zatrudnianie Przewodzenie i motywacja Sprawowanie kontroli Rozdzia� 8 Organizacja ma�ej firmy Zatrudnia� czy nie zatrudnia�? Przekazywanie obowi�zk�w innym Co to znaczy za du�o? Schemat organizacyjny Scentralizowane i zdecentralizowane podejmowanie decyzji Kto obejmie firm�, gdy zachorujesz lub umrzesz? Rozdzia� 9 Opracowanie planu marketingowego Co to jest marketing? Poszukiwanie rynku docelowego Produkt Miejsce Cena Etapy planu marketingowego Rozdzia� 10 Promocja A.I.D.A Reklama Informatory, broszury i ulotki Bezpo�rednie listy do klient�w Sprzeda� promocyjna Reklama bezp�atna Publiczny obraz firmy Podnoszenie atrakcyjno�ci towar�w Zbli�enie firmy do klienta Rozdzia� 11 Sprzeda� Co to jest talent kupiecki? Czy potrzebny jest personel do sprzeda�y? Sprzeda�: cztery "P" i jedno "C" Przygotowanie Poszukiwanie klient�w Prezentacja Odpieranie zarzut�w Zawarcie transakcji Zwi�kszanie sprzeda�y Dodatek Przyk�adowe kwestionariusze planowania Planowanie handlu detalicznego Planowanie dzia�alno�ci us�ugowej Planowanie dzia�alno�ci produkcyjnej Uzupe�nienie do wydania polskiego Od wydawcy polskiego W przek�adzie ksi��ki zachowane zosta�y fragmenty przedstawiaj�ce ameryka�skie rozwi�zania prawne dotycz�ce przedsi�biorczo�ci oraz tamtejszy system kredytowania ma�ych firm. Oczywi�cie nie maj� one zastosowania do naszej sytuacji, jeste�my jednak przekonani, �e polskiego Czytelnika zainteresuje opis, warunk�w prowadzenia dzia�alno�ci gospodarczej w Stanach Zjednoczonych. Fragmenty te oznaczone s� asteryksem. Odsy�a on do zamieszczonego na ko�cu ksi��ki "Uzupe�nienia do wydania polskiego", w kt�rym podane s� w skr�cie odpowiednie informacje dotycz�ce warunk�w polskich. Cz�� pierwsza - Dobry start Rozdzia� 1 Wolna przedsi�biorczo�� motyw zysku i ty S�owa kluczowe: kapitalizm, strata, lokalizacja bezpiecze�stwa, swoboda dzia�ania (laissez-faire), marketing, system wolnej przedsi�biorczo�ci, przedsi�biorczo��, zysk Henry Ford majstruj�cy w gara�u przy bezkonnym powozie, kt�ry w ko�cu zamieni� si� w legendarny samoch�d "Blaszana Lizzie"... Lane Bryant szyj�ca ci��owe sukienki dla siebie i przyjaci�ek, w drodze do kupieckiej s�awy... przedsi�biorca, kt�rego nazwisko staje si� cz�sto powtarzanym s�owem, pobudzaj�cym innych do dzia�ania - oto ameryka�ska tradycja. Mo�e i ty my�lisz o tym, aby sta� si� nowym Henry Fordem lub Lane Bryant. By� mo�e twoje marzenia s� znacznie skromniejsze; mo�e chcesz zyska� niezale�no�� i zarabia� tyle samo lub wi�cej, ni� gdyby� pracowa� dla innych. A mo�e zajmujesz si� wychowywaniem dzieci lub cieszysz si� zas�u�on� emerytur� i my�lisz tylko o dorywczej pracy w wolnych chwilach. Twoje marzenia o ma�ej firmie mog� by� r�ne, na pewno jednak jeste� w dobrym towarzystwie. Eksplozja przedsi�biorczo�ci Marzenie o otwarciu w�asnej firmy by�o przez d�ugi czas cz�ci� "Snu o Ameryce". Jej ustr�j polityczny i gospodarczy sprzyja wolnej przedsi�biorczo�ci, kapitalizmowi. W systemie kapitalistycznym nie rz�d, lecz jednostki (indywidualnie lub grupowo) gromadz� oszcz�dno�ci i inwestuj� je w �rodki produkcji - fabryki, maszyny, po prostu we wszystko, co jest potrzebne do wytwarzania towar�w lub do wykonywania us�ug - maj�c nadziej� osi�gni�cia zysku. Na zysk sk�ada si� to, co pozostaje po odliczeniu wszystkich koszt�w zwi�zanych z przedsi�wzi�ciem, w tym r�wnie� koszt�w zarz�dzania. Zysk jest zwrotem inwestycji i wynagrodzeniem za ryzyko, jakie podejmujesz rozpoczynaj�c dzia�alno�� gospodarcz�, inwestuj�c w ni� w ci�gu pierwszych, najtrudniejszych lat i przyczyniaj�c si� do jej rozkwitu. Zysk jest miar� sukcesu przedsi�wzi�cia. Podobnie jak p�aca jest wynagrodzeniem za wysi�ek robotnika, czynsz jest wynagrodzeniem dla w�a�ciciela ziemi a odsetki stanowi� wynagrodzenie dla kredytodawc�w - zysk jest osobistym wynagrodzeniem za pieni�dze, czas, wysi�ek i tw�rcze pomys�y zainwestowane przez w�a�ciciela firmy. Przeciwie�stwem zysku jest strata. M�wi�c najpro�ciej: przedsi�biorczo�� wi��e si� z ryzykiem straty pieni�dzy, czasu i wysi�ku, inwestowanych - bez �adnych gwarancji - w nadziei zdobycia zysku. W systemie wolnej przedsi�biorczo�ci ka�dy, kto posiada kapita� (kilkaset dolar�w czy kilka milion�w), czas i odpowiednie kwalifikacje, mo�e podj�� dowolnie wybran� dzia�alno�� gospodarcz�. Pomimo wielu regulacji prawnych dotycz�cych dzia�alno�ci gospodarczej, wydawanych przez w�adze lokalne, rz�dy stanowe i rz�d federalny, �adnemu Amerykaninowi prawo w �aden spos�b nie ogranicza mo�liwo�ci za�o�enia legalnego przedsi�biorstwa. Je�eli nie wykorzystujesz cudzego nazwiska, projektu lub znaku firmowego, masz pe�n� wolno�� konkurencji z ka�d� istniej�c� firm�, mo�esz te� rozpocz�� dowoln�, zupe�nie now� dzia�alno��. Z wolno�ci tej skorzysta�y ju� miliony Amerykan�w. Co wi�cej, przedsi�biorczo�� - posiadanie w�asnej firmy - cieszy si� coraz wi�ksz� popularno�ci�. Pomimo ca�ej reklamy i s�awy wielkich mi�dzynarodowych korporacji i konglomerat�w dysponuj�cych miliardami dolar�w, wzrasta zar�wno bezwzgl�dna liczba, jak i procentowy udzia� w ameryka�skiej przedsi�biorczo�ci firm zatrudniaj�cych mniej ni� 100 pracownik�w; wed�ug ostatnich danych ich liczba si�ga 14 milion�w. Ma�e przedsi�biorstwa zatrudniaj� wi�cej os�b ni� du�e. W latach 1980-1988, kiedy najwi�ksze przedsi�biorstwa ameryka�skie zmniejszy�y liczb� miejsc pracy o oko�o 3, 1 miliona, ma�e firmy utworzy�y ponad 17 milion�w nowych miejsc pracy w pe�nym lub niepe�nym wymiarze godzin. Od cha�upnictwa do s�awy Legendarne opowie�ci s� elementem ameryka�skiego folkloru. Ford i Blaszana Lizzie... Steve Jobs i komputer Apple... Ray Kroc i McDonald... Niekt�re z tych opowie�ci s� mniej znane. W latach dwudziestych krawczyni Ida Rosenthal zaoferowa�a klientkom lubi�cym dopasowane ubrania pierwszy biustonosz. Dzisiejsza Maidenform Company powsta�a z tego w�a�nie pomys�u. Dwaj m�czy�ni sprzedaj�cy wraz z kilkoma robotnikami piasek �cierny wynale�li spoiwo do sklejania piasku. Ich firma Minnesota Mining and Manufacturing sta�a si� w dzisiejszych czasach potentatem znanym pod nazw� 3M. Margaret Rudkin pod koniec lat czterdziestych wypiekaj�ca chleb, aby jako� zwi�za� koniec z ko�cem, za�o�y�a Pepperidge Farm (firm� stanowi�c� dzi� w�asno�� Campbell Company - giganta, kt�ry powsta� z innej domowej kuchni). A dzisiaj? U progu lat dziewi��dziesi�tych, wed�ug oszacowa� Newsweeka, w Stanach Zjednoczonych jest ponad dwa miliony milioner�w i milionerek; niemal 90% dorobi�o si� tej fortuny otwieraj�c w�asn� firm�. Nie wszystkie ma�e firmy odnios�y sukces na tak� skal�. Wiele z nich upad�o, niekt�re w pierwszym roku dzia�alno�ci. Mniej ni� po�owa przetrwa�a pierwsze pi�� lat. W publikacji zatytu�owanej Business Week Careers przedstawiono to zjawisko w nast�puj�cy spos�b: "Je�li istnieje zasada numer jeden przedsi�biorcy, to niew�tpliwie brzmi ona tak: ryzyko jest wprost proporcjonalne do wysoko�ci wygranej". Jest rzecz� zupe�nie naturaln�, �e my�li si� o potencjalnych zyskach. Jednak r�wnie istotne jest rozwa�enie ryzyka i jego minimalizacja. Wi�kszo�� ekspert�w z dziedziny biznesu uwa�a, �e g��wnym powodem upadku ma�ych firm jest to, �e ich w�a�ciciele nie po�wi�caj� dostatecznie du�o uwagi planowaniu. W szczeg�lno�ci nie udaje im si� zapewni� wystarczaj�cych funduszy za�o�ycielskich, niezb�dnych w pierwszym, decyduj�cym roku dzia�alno�ci. Kupuj�c t� ksi��k� wykona�e� pierwszy krok w kierunku unikni�cia takiego b��du. Z kolejnych jej rozdzia��w dowiesz si�, co powiniene� zrobi� dalej, aby zapewni� swojej firmie dobry start. Warto, aby� zapami�ta�, �e bez wzgl�du na to, jak starannie planujesz swoje przedsi�wzi�cie, jak mocno wierzysz w zalety swojego produktu lub us�ugi, ile energii wk�adasz w jego sprzeda�, to konsument - a nie ty - zadecyduje o twoim sukcesie. Wolno�� przedsi�biorczo�ci odnosi si� w takim samym stopniu do klienta jak i do biznesmena. Rz�d nie mo�e zamkn�� twojej firmy, je�li nie z�ama�e� prawa, ale klienci mog� przyczyni� si� do zamkni�cia firmy po prostu rezygnuj�c z jej us�ug. Konsument ma swobod� dokonywania zakup�w: mo�e wed�ug w�asnego uznania kupi� - lub nie - cokolwiek i od kogo zechce. Odkrywanie, czego chc� i potrzebuj� konsumenci, a potem informowanie ich, �e mo�esz spe�ni� ich �yczenia, nazywamy marketingiem. Dobrze przemy�lany plan marketingowy jest czynnikiem decyduj�cym o twoim sukcesie, dlatego kilka rozdzia��w tej ksi��ki zosta�o po�wi�conych marketingowi. Zagadnienia prawne i formalne System gospodarczy Stan�w Zjednoczonych oparty jest na wolnej przedsi�biorczo�ci, nie polega jednak na zupe�nej swobodzie dzia�ania (laissez-faire). Ka�de przedsi�wzi�cie gospodarcze jest obwarowane r�nymi ograniczeniami, przepisami prawnymi i regulacjami. Oczywi�cie zupe�nie nielegalna jest produkcja lub sprzeda� pewnych rodzaj�w narkotyk�w, wykonywanie bez zezwolenia praktyki lekarskiej lub piel�gniarskiej, sprzeda� akcji nie istniej�cych firm lub przemyt. Opr�cz wymienionych powy�ej, istnieje wiele rodzaj�w dzia�alno�ci gospodarczej wymagaj�cych posiadania odpowiednich zezwole�. Istniej� r�ne podatki, jakie musisz p�aci� prowadz�c dzia�alno�� gospodarcz�, warunki zatrudniania pracownik�w, kt�re musisz spe�nia� oraz przepisy dotycz�ce czasu pracy, warunk�w sanitarnych i ochrony �rodowiska. W dalszych rozdzia�ach om�wimy sprawy zwi�zane z zezwoleniami, podatkami i innymi przepisami rz�dowymi. Nie obawiaj si� tych przepis�w i nie zniech�caj si�, je�li nie wiesz, jak si� do nich stosowa�. Niekt�re rodzaje dzia�alno�ci gospodarczej nie wymagaj� �adnych zezwole�, inne musz� spe�ni� tylko minimalne wymagania. Korzystaj ze wskaz�wek podanych w tej ksi��ce. Jednak zanim rozpoczniesz dzia�ania, powiniene� odpowiedzie� na pytanie dotycz�ce czego� znacznie wa�niejszego ni� sprawy rynku. Czy ma�a firma to naprawd� co� dla ciebie? Czy w�asna ma�a firma to co� dla mnie? Odpowied� na ka�de pytanie "tak" lub "nie", potem podsumuj wszystkie odpowiedzi. Ja - Czy potrafi� wprowadza� w �ycie nowe pomys�y? - Czy moja ch�� posiadania w�asnej firmy jest tak silna, �e jestem gotowy bardzo du�o pracowa� - bez �adnej pewno�ci, ile, je�li w og�le, na tym zarobi�? - Czy pracowa�am ju� dla kogo� innego w dziedzinie, w kt�rej zamierzam teraz dzia�a� sam? - Czy udawa�o mi si� kierowa� innymi? - Czy mam jak�� praktyk� w zarz�dzaniu przedsi�biorstwem? - Czy kto� z mojej rodziny by� przedsi�biorc�? - Czy potrafi� narzuci� sobie dyscyplin� w celu wykonania pracy? - Czy chc� podj�� przewidywane ryzyko i d��y� do sukcesu? Moi klienci - Czy wiem dostatecznie jasno, kto b�dzie odbiorc� moich towar�w lub us�ug? - Czy �rodowisko, w kt�rym �yj�, jest wystarczaj�co du�e, aby zapewni� rynek zbytu moim towarom lub us�ugom? - Czy ludzie potrzebuj� tego, co im oferuj�, czy tylko my�l�, �e mogliby potrzebowa�? - Czy wi�kszo�� firm w moim otoczeniu dobrze prosperuje? - Czy przedsi�wzi�cia podobne do mojego dobrze prosperuj� w innych regionach kraju? Czy przedsi�biorczo�� to co� dla ciebie? Czynniki, kt�re powiniene� wzi�� pod uwag�, to twoje dotychczasowe osi�gni�cia, mo�liwo�ci finansowe i osobiste, znajomo�� ludzi, i ich potrzeb i pragnie� oraz twoje og�lne nastawienie do biznesu i do �ycia. Po�wi�� kilka minut na udzielenie odpowiedzi na pytania kwestionariusza przedstawionego w ramce. Potem przemy�l swoje odpowiedzi w kontek�cie przedstawionego poni�ej om�wienia. Jest ma�o prawdopodobne, aby� odpowiedzia� "tak" na wszystkie powy�sze pytania. Na kt�re z nich odpowiedzia�e� "nie"? Odpowiedzi na "nie" powinny skierowa� twoj� uwag� na sprawy, w kt�rych potrzebujesz wi�cej informacji lub pomocy. Czytaj�c t� ksi��k� mo�esz podkre�la� sobie zagadnienia zas�uguj�ce na szczeg�ln� uwag�. Jedn� z najwa�niejszych spraw, na kt�r� nie masz wp�ywu, jest twoja osobowo�� i pochodzenie. Czy istnieje co� takiego jak osobowo�� przedsi�biorcy? Wydaje si�, �e tak. Pewne cechy charakteru i sytuacji rodzinnej os�b, kt�re odnios�y sukcesy w przedsi�biorczo�ci, powtarzaj� si� bardzo cz�sto. Na przyk�ad czasopismo Business Week podaje, �e wi�kszo�� takich os�b pochodzi z dom�w, w kt�rych co najmniej jedno z rodzic�w pracowa�o na w�asny rachunek. Wi�kszo�� bardzo wcze�nie wykazywa�a instynkty przedsi�biorczo�ci, opiekuj�c si� dzie�mi lub zwierz�tami domowymi, piel�gnuj�c trawniki itp. Oko�o dw�ch trzecich by�o najstarszymi dzie�mi w rodzinie; trzy czwarte za�o�y�o w�asne rodziny, po�owa rozpocz�a dzia�alno�� gospodarcz� z powodu niech�ci do pracy dla innych. Je�li pozostaniesz w dziedzinie, w kt�rej jeste� ekspertem, twoje szanse na sukces wzrosn�. Dobrze te�, je�li masz do�wiadczenie w handlu, o czym mowa w rozdziale 11; handel jest cz�ci� ka�dej dzia�alno�ci gospodarczej - detalu, hurtu, produkcji. Spr�buj okre�li� swoj� osobowo�� przy pomocy zamieszczonego na ko�cu tego rozdzia�u testu osobowo�ci przedsi�biorcy. Test powsta� w oparciu o inny, zatytu�owany Checklist for Going into Business (Poradnik dla pocz�tkuj�cych biznesmen�w), opracowany przez ameryka�sk� Administracj� Ma�ych Firm. Rozwa� te� nast�puj�ce sprawy: Pieni�dze - Czy wiem, ile pieni�dzy potrzebuj� na rozpocz�cie dzia�alno�ci? - Czy policzy�em - na pi�mie - ile swoich w�asnych pieni�dzy mog� zainwestowa� w przedsi�wzi�cie? - Czy ustali�em, na jak du�y kredyt mog� liczy� u swoich dostawc�w (ludzi, u kt�rych b�d� si� zaopatrywa�)? - Czy wiem, sk�d b�d� m�g� po�yczy� pozosta�e fundusze niezb�dne do rozpocz�cia dzia�alno�ci? - Czy obliczy�em, jakiego dochodu mog� si� spodziewa�? - Czy cho�by dwie lub trzy osoby zajmuj�ce si� podobn� dzia�alno�ci� powiedzia�y mi, �e dokona�em rozs�dnych oszacowa�? - Czy opr�cz zysku, jaki mo�e przynie�� ca�e przedsi�wzi�cie, przewidzia�em dla siebie jakie� dodatkowe wynagrodzenie? - Czy b�d� m�g� zapewni� sobie utrzymanie i op�aca� rachunki, je�li przedsi�wzi�cie nie przyniesie �adnych zysk�w przez sze�� miesi�cy? Przez rok? - Czy przedyskutowa�em swoje plany z bankierem? - Czy przedyskutowa�em swoje plany z prawnikiem? - Czy skorzysta�em z porady w miejscowej Administracji Ma�ych Firm? - Czy przejrza�em literatur� na temat ma�ych firm? Wsp�lnik - Je�li mam lub zamierzam mie� wsp�lnika - czy mo�e on wnie�� do firmy co� nowego, czego nie jestem w stanie zapewni� sam? - Czy rzeczywi�cie b�d� potrafi� wsp�pracowa� z nim nawet w trudnych sytuacjach? - Czy rozwa�y�em wady i zalety posiadania wsp�lnika (i bycia wsp�lnikiem)? - Czy prawnik sprawdzi� moj� umow� sp�ki? Czy wierz� w swoje mo�liwo�ci? Przedsi�biorc�w odnosz�cych sukcesy cechuje wiara w siebie. Ich optymizm to nie jest jednak nieuzasadniona nadzieja, �e wszystko b�dzie jak najlepiej, lecz wiara we w�asn� zdolno�� aktywnego skierowania spraw na jak najlepsze tory. Pozytywny stosunek do w�asnej osoby i wiara we w�asne si�y s� istot� sukcesu w dzia�alno�ci gospodarczej. Czy wierz�, �e "z�api� szcz�cie za ogon"? Ludzie biznesu, kt�rzy odnie�li sukces, nie wierz� w dobre lub z�e zrz�dzenia losu. Nie czekaj� na swoje przeznaczenie - wychodz� losowi naprzeciw, wyzywaj�c go po trosze. Szcz�cie i wyb�r odpowiedniej chwili na pewno maj� wp�yw na ka�de przedsi�wzi�cie, ale cz�owiek o prawdziwej osobowo�ci przedsi�biorcy wierzy raczej, �e "zawsze znajdzie si� jaka� okazja...", �e szcz�cie nie jest przypadkowym u�miechem losu, lecz polega na dostrze�eniu i w�a�ciwej ocenie szans. Test osobowo�ci przedsi�biorcy Przy ka�dym pytaniu wybierz w�a�ciw� lub najlepsz� odpowied�. B�d� uczciwy w stosunku do siebie. Czy wykazujesz inicjatyw�? - Robi� wszystko z w�asnej inicjatywy. Nikt nie musi zach�ca� mnie do dzia�ania. - Gdy kto� pomo�e mi zacz��, potrafi� to dobrze kontynuowa�. Id� na �atwizn�. - Nie zadaj� sobie trudu, dop�ki nie musz�. Czy potrafisz kierowa� innymi? - Gdy ju� zaczn� co� robi�, na og� potrafi� dobrze wsp�pracowa� z lud�mi. - Potrafi� wydawa� polecenia, gdy kto� powie mi, co powinienem robi�. - Pozostawiam innym organizacj� r�nych spraw. Potem przy��czam si� do wsp�pracy, je�li mam na to ochot�. Czy potrafisz ponosi� odpowiedzialno��? - Lubi� przyjmowa� na siebie obowi�zki i wywi�zywa� si� z nich. - Mog� przyj�� na siebie obowi�zki, je�li to konieczne, ale wola�bym, aby kto� inny by� odpowiedzialny. - Zawsze znajdzie si� jaki� frajer, kt�ry zechce pokaza�, jaki jest m�dry. Niech to robi. Jakie jest twoje nastawienie do ludzi? - Lubi� ludzi. Potrafi� dobrze wsp�y� prawie z ka�dym. - Mam wielu przyjaci� - nie potrzebuj� nikogo wi�cej. - Wi�kszo�� ludzi z�o�ci mnie. Czy jeste� dobrym organizatorem? - Lubi� mie� gotowy plan, zanim zaczn� dzia�a�. - Gdy grupa postanawia co� zrobi�, zazwyczaj jestem odpowiedzialny za koordynacj� dzia�a�. Dzia�am nie�le, je�li sprawy nie komplikuj� si� zbytnio. Wtedy daj� sobie spok�j. - Zwykle, gdy sobie co� zaplanuj�, i tak zdarza si� co�, co wywo�uje wiele problem�w. A wi�c po prostu bior� �ycie takie, jakim jest. Czy odczuwam potrzeb� sukces�w? Nie ka�dy ma takie same ambicje, motywacje czy ch�� dzia�ania. U ludzi biznesu, kt�rym si� powiod�o, wszystkie te trzy cechy rozwini�te s� w wysokim stopniu. Ich ogromna potrzeba sukcesu powoduje, �e nie zadowalaj� si� dawnymi osi�gni�ciami. Czy sam zapewniam sobie poczucie bezpiecze�stwa, czy daj� mi je inni? Zagadnienie to jest znane w psychologii pod nazw� lokalizacji bezpiecze�stwa. Ludzie, kt�rzy bezpiecze�stwo umiejscawiaj� na zewn�trz, czuj� si� du�o lepiej, gdy stale spotykaj� si� z wyrazami uznania i nie musz� sami podejmowa� ryzykownych decyzji. Niepokoi ich perspektywa dochodu, kt�ry zmniejsza si� lub zwi�ksza sezonowo albo zgodnie z cyklem koniunkturalnym. Zjawiska zachodz�ce ostatnio w dziedzinie ekonomii wykazuj�, �e nawet najbardziej sta�a posada w przemy�le zajmuj�cym od dawna ustalon� pozycj� mo�e by� mniej bezpieczna, ni� mog�oby si� wydawa�; niemniej ryzyko zwi�zane z dochodem uzale�nionym od w�asnych dzia�a� jest wyra�nie widoczne. Je�li wierzysz raczej sobie, ni� innym, mo�e si� okaza�, �e w�asna firma i samodzielne podejmowanie decyzji dadz� ci wi�ksze poczucie bezpiecze�stwa. Twoja lokalizacja bezpiecze�stwa jest wewn�trzna. Do cech maj�cych istotny wp�yw na sukces w dziedzinie dzia�alno�ci gospodarczej nale�� r�wnie�: inicjatywa, wytrwa�o��, samodyscyplina, zdolno�ci organizacyjne, umiej�tno�� podejmowania decyzji i - co nie mniej wa�ne - dobre zdrowie. Rozdzia� 2 Wyb�r odpowiedniej formy dzia�alno�ci gospodarczej S�owa kluczowe: akcjonariusz, fundusz wzajemnego inwestowania, koncesja, korporacja, organizacja nie nastawiona na zysk, powiernictwo, solidarna odpowiedzialno��, sp�dzielnia, sp�ka jawna, sp�ka komandytowa, syndykat, w�asno�� jednoosobowa, wsp�lne przedsi�wzi�cie Jaki rodzaj dzia�alno�ci gospodarczej by�by dla ciebie odpowiedni? By� mo�e masz ju� na to jaki� pomys� zwi�zany z twoimi szczeg�lnymi umiej�tno�ciami, wiedz�, do�wiadczeniami lub zainteresowaniami. A mo�e tylko po prostu wiesz, �e chcia�by� rozpocz�� w�asn� dzia�alno�� gospodarcz�, lecz wci�� rozgl�dasz si� w poszukiwaniu pomys��w. Zacznij od propozycji przedstawionych w tym rozdziale, a nast�pnie przyjrzyj si� �rodowisku, w kt�rym �yjesz, i otaczaj�cym ci� ludziom. Czy mo�esz zaoferowa� im co�, czego potrzebuj�? Pami�taj, �e tw�j sukces ostatecznie zale�y od tego, czy potrafisz zaproponowa� potencjalnym klientom co�, co b�d� chcieli kupowa� w�a�nie od ciebie. Kilka podstawowych zasad Przyjrzyj si� tabeli "Propozycje dzia�alno�ci gospodarczej od A do Z". Nie wyczerpuje ona oczywi�cie wszystkich mo�liwo�ci, ma raczej za zadanie pobudzi� ci� do my�lenia. Zaznacz propozycje, kt�re wydaj� ci si� szczeg�lnie atrakcyjne, a wykre�l te, kt�re ci� zupe�nie nie interesuj�. Istnieje kilka og�lnych zasad, kt�re pozwol� ci nieco zaw�zi� zbi�r mo�liwo�ci. Tabela "Propozycje dzia�alno�ci gospodarczej od A do Z" Agencja reklamowa, Alarmy przeciww�amaniowe, Antyki, Artyku�y ogrodnicze, Artyku�y elektroniczne, Artyku�y dla rzemios�a, Artyku�y dla hobbyst�w, Artyku�y kucharskie, Automaty do sprzeda�y, Automyjnia Bar, Biuro podr�y, Biuro zlece� telefonicznych, Biuro og�osze�, Biuro pisania �yciorys�w, Biuro matrymonialne, Butik Ciastkarnia, Cz�ci samochodowe, Czyszczenie dywan�w, Czyszczenie okien Drukarnia, Dyskoteka Energia s�oneczna Filmowanie kamer� video, Firma konsultingowa, Fotokopia Godzina (czegokolwiek: fotografia, sprz�tanie) Handel wymienny, Hurtownia Import/ eksport Klinika odchudzania, Klub tenisowy, Klub odnowy biologicznej, Konsultacje komputerowe, Kosmetyki, Kserokopia, Kurczaki z ro�na Lakierowanie samochod�w, Lekcje jogi, Lekcje gotowania w piecykach mikrofalowych, Lekcje gry na ksylofonie, Lodziarnia ��ka wodne Malowanie i tapetowanie, Materia�y artystyczne lub lekcje plastyki, Motorynki, Muzyka Odzie� (nowa lub u�ywana), Ogrodnictwo, Opieka nad zwierz�tami, Opieka nad dzie�mi, Opr�nianie automat�w wrzutowych Parking, Piekarnia, Piel�gnacja trawnik�w, Pizzeria, Po�rednictwo pracy, Popcorn, Pralnia chemiczna, Projektowanie ogrod�w, Prowadzenie ksi�g rachunkowych, Przedszkole, Przetwarzanie tekst�w Rezerwacja bilet�w w teatrach Salon pi�kno�ci, Salon gier, Seminaria, Sk�adanie i druk tekst�w, Sklep z podkoszulkami, Sklep z zabawkami pluszowymi, Sklep rybny, Sklep z cytrami, Sklep tekstylny, Sklep ze �wiecami, Sklep fotograficzny, Sklep rowerowy, Sklep jubilerski, Sprz�tanie wn�trz, Sprzeda� wysy�kowa, Sprzeda� i us�ugi komputerowe, Sprzeda� samochod�w, Sprzeda� na telefon, Stacja obs�ugi, Studio portretu, Studio ta�ca, Suknie �lubne Tawerna, Trafika Ubiory m�skie, Ubiory i sprz�t sportowy, Upominki, Urz�dzanie kuchni, Us�ugi graficzne, Us�ugi kominiarskie, Us�ugi sekretarskie, Us�ugi ksi�gowe Warsztat samochodowy, Wentylatory sufitowe, Wydawanie informator�w, Wymiana ksi��ek, Wypo�yczalnia samochod�w, Wypo�yczalnia mebli, Wypo�yczalnia �odzi �aglowych, Wypo�yczalnia magnetowid�w Zak�ad zegarmistrzowski, Zaopatrzenie Zasada 1: Wybierz dziedzin�, na kt�rej si� znasz. Twoje szanse sukcesu znacznie wzrosn�, je�li wybierzesz tak� dziedzin�, w kt�rej masz ju� jakie� do�wiadczenia. Mo�e si� wydawa�, �e zasada ta stanowi pewne ograniczenie, jednak w rzeczywisto�ci tak nie jest. Wcale nie musisz robi� dok�adnie tego, czym zajmowa�e� si� wcze�niej; fryzjer mo�e przecie� otworzy� butik z kosmetykami, sekretarka mo�e zaj�� si� komputerowym przetwarzaniem tekstu, sportowiec mo�e za�o�y� magazyn artyku��w sportowych lub o�rodek kultury fizycznej, a piekarz mo�e zacz�� �wiadczy� us�ugi w zakresie zaopatrzenia w �ywno��. Najwa�niejsze, �eby� wybra� dziedzin�, kt�ra ci� interesuje, w kt�rej masz kontakty i wyczucie rynku, a kt�ra dostatecznie r�ni si� od tego, co robi�e� dotychczas, aby� nie straci� zainteresowania i odczuwa� potrzeb� dzia�ania. Zasada 2: Pami�taj o istnieniu cykli koniunkturalnych Na twoje przedsi�wzi�cie mog� oddzia�ywa� - korzystnie lub niekorzystnie - og�lne warunki ekonomiczne, na kt�re nie masz �adnego wp�ywu. Na przyk�ad w okresie kryzysu paliwowego ludzie mniej podr�owali, na czym ucierpia� przemys� zwi�zany z turystyk�. Sprzeda� benzyny i us�ug hotelarskich zmala�a, a jednocze�nie wi�cej pieni�dzy wydawano na remonty dom�w i urz�dzanie ogrod�w. Gdy znacznie wzros�o oprocentowanie kredyt�w, ludzie przestali budowa� nowe domy - raczej remontowali dotychczasowe. Gusty klient�w r�wnie� podlegaj� pewnym cyklicznym zmianom. Ludzie zawsze potrzebuj� jedzenia, ale obecnie coraz wi�cej os�b jada w restauracjach lub kupuje gotowe produkty. Coraz mniej os�b zajmuje si� gotowaniem w domu. Ongi� na ka�dej ulicy mog�e� zauwa�y� p� tuzina stragan�w z podkoszulkami; policz je dzisiaj. Zasada 3: Przeanalizuj swoje zainteresowania Je�li nie potrafisz utrzyma� w porz�dku swojej ksi��eczki czekowej i masz sk�onno��, by zwleka� z p�aceniem rachunk�w, jest ma�o prawdopodobne, aby� marzy� o �wiadczeniu us�ug ksi�gowych. Kto jest ci bardziej pos�uszny: w�asne r�ce czy inni ludzie? Czy lubisz ruch, dzia�anie, t�umy, czy raczej ich unikasz? Czy lepiej radzisz sobie ze s�owami czy liczbami? Czy jeste� mi�o�nikiem techniki czy te� maszyny sprzysi�g�y si� przeciw tobie? A mo�e przyjaciele powiedzieli ci, �e jeste� w czym� �wietny - w rzemio�le, w gotowaniu albo w pisaniu list�w. B�d� jednak ostro�ny: gotowanie to tylko cz�� zaj�� zwi�zanych z prowadzeniem restauracji. Trzeba te� zam�wi� produkty, zaplanowa� menu, �adnie poda� posi�ki, dobrze je zareklamowa�, jednym s�owem zapanowa� nad wszystkim. By� mo�e bli�sze temu, co naprawd� chcia�by� robi�, s� same tylko us�ugi w zakresie zaopatrzenia w �ywno��? Czy masz talent do fotografowania i �atwo�� nawi�zywania kontakt�w z dzie�mi i ze zwierz�tami? Mo�e w�a�nie specjalistyczne us�ugi fotograficzne s� dla ciebie odpowiednie. Je�li dobrze grasz w tenisa i na dodatek znasz si� na ludziach, by� mo�e m�g�by� zaj�� si� organizacj� turniej�w tenisowych, poprowadzi� specjalistyczny sklep, projektowa� ubiory sportowe lub - no w�a�nie, co? Nie obawiaj si� pu�ci� wodzy fantazji. Kt� m�g� kiedy� pomy�le�, �e balony na gor�ce powietrze maj� przed sob� przysz�o��, albo �e szycie �agli stanie si� obecnie du�o lepszym interesem ni� by�o w czasach �aglowc�w? Innowacje: szalone pomys�y, kt�re przynios�y skutek Pomijaj�c "szalonych" przedsi�biorc�w kt�rzy okazali si� geniuszami, tak jak bracia Wright lub Henry Ford, zastan�w si� nad kilkoma "szalonymi pomys�ami"; z kt�rych zrobiono dobry u�ytek: - Pisanie og�osze� matrymonialnych na zam�wienie - Wynajmowanie powierzchni reklamowej na krowach - Wynajmowanie przebiera�c�w na przyj�cia - Butelkowanie i sprzeda� "w�d �wiata" - Podr�e balonem - Wypo�yczalnia ro�lin - Przypominanie dat (rocznice, urodziny itp.) - Butiki "z motywem": krowy, koty i �winie - Erotyczne czekolady Trzy podstawowe rodzaje dzia�alno�ci gospodarczej Je�li wiesz ju�, czym mniej wi�cej chcia�by� si� zaj��, zastan�w si� te� nad tym, �e mo�esz spe�nia� �yczenia swoich klient�w na trzy r�ne sposoby: wytwarzaj�c produkty (produkcja), sprzedaj�c je (handel detaliczny lub hurtowy) lub zapewniaj�c odpowiedni serwis (dzia�alno�� us�ugowa). S� to trzy g��wne rodzaje dzia�alno�ci gospodarczej. Oczywi�cie dziedziny te mog� si� w pewien spos�b pokrywa�, jednak gdy analizujesz swoje plany, musisz u�wiadomi� sobie, kt�rej z tych kategorii przypisujesz podstawow� rol�. Na przyk�ad fabryka wytwarza drzwi wraz z futrynami, czyli zajmuje si� produkcj�. Sk�ad budowlany sprzedaje je hurtownikom lub odbiorcom indywidualnym. Jest to wi�c dzia�alno�� handlowa. Firma ubezpieczeniowa ubezpiecza drzwi, b�d�ce cz�ci� ca�ego domu, od zniszczenia lub po�aru. Jest to dzia�alno�� us�ugowa. Podobnie wygl�da por�wnanie firmy paczkuj�cej mi�so, supermarketu i baru McDonalda. Dzia�alno�� ka�dej z tych firm w pewien spos�b zwi�zana jest z hamburgerami, jednak g��wnym zadaniem firmy paczkuj�cej jest produkcja, a supermarketu - handel. Klasyfikacja dzia�alno�ci baru McDonalda jest spraw� bardziej z�o�on�. Czy firma zajmuje si� sprzeda�� produktu (hamburger�w), czy �wiadczeniem us�ug (przygotowanie hamburger�w i miejsc do konsumpcji)? Niegdy� dzia�alno�� gospodarcza w Stanach Zjednoczonych polega�a g��wnie na produkcji. Obecnie na pierwsze miejsce zdecydowanie wysuwaj� si� us�ugi. By� mo�e poj�cie "us�uga" kojarzy ci si� tylko ze sprzeda�� hamburger�w. Je�li jednak pozb�dziesz si� takiego skojarzenia, u�wiadomisz sobie, �e dzia�alno�ci� us�ugow� zajmuje si� du�o wielkich, rentownych przedsi�biorstw, �e us�ugi to r�wnie� lecznictwo, obr�t nieruchomo�ciami (agenci nie buduj� dom�w, lecz dzia�aj� w charakterze po�rednik�w pomi�dzy kupuj�cymi i sprzedaj�cymi), dzia�alno�� gie�dowa, system ubezpiecze�, a ta programowanie komputer�w czy us�ugi konsultingowe. Do czego mo�esz si� nadawa�? Mo�e wynajmowanie samochodu to co� dla ciebie? Albo wypo�yczalnia sprz�tu? A mo�e wypo�yczalnia kostium�w i ubior�w na r�ne okazje? Konserwacja basen�w k�pielowych? Naprawa sprz�tu komputerowego? Projektowanie wn�trz? Nauczanie? Naprawa samochod�w? Zapracowani ludzie korzystaj� z r�nych us�ug, poniewa� nie maj� czasu, by robi� wszystko we w�asnym zakresie. Wystarczy tylko tw�rczo pomy�le�, wykaza� odrobin� talentu i mo�na podj�� w bran�y us�ugowej zupe�nie nowy rodzaj dzia�alno�ci. Koncesja: gotowy wz�r Zanim zaczniesz co� robi� zupe�nie sam, rozwa� r�wnie� mo�liwo�� dzia�alno�ci w oparciu o koncesj�. Masz wtedy dost�p do gotowego produktu lub us�ugi, kt�re znane s� ju� na rynku, dysponujesz znakiem firmowym, znasz sekrety handlu i masz zapewnion� reklam�. Musisz wnie�� wst�pn� op�at� za udzielenie koncesji oraz dokonywa� sta�ych p�atno�ci na rzecz firmy macierzystej za u�ywanie jej znaku firmowego oraz r�nego rodzaju wyposa�enia, za specjalistyczne dostawy oraz za pomoc w zakresie marketingu i zarz�dzania. Wysoko�� op�aty wst�pnej zale�y w pewnym stopniu od tego, czy towar, na kt�ry otrzymujesz koncesj�, ma ju� ustalon� pozycj� na rynku (nowe przedsi�wzi�cia s� mniej kosztowne, ale te� wi��� si� z wi�kszym ryzykiem) oraz od warto�ci wyposa�enia niezb�dnego do rozpocz�cia dzia�alno�ci. Do najlepiej znanych firm dzia�aj�cych w oparciu o koncesje nale�� r�nego rodzaju bary szybkiej obs�ugi. By� mo�e zaskoczy ci� fakt, �e ponad jedna trzecia wszystkich plac�wek handlu detalicznego w Stanach Zjednoczonych dzia�a na zasadzie koncesji. Opr�cz koncesor�w, obejmuj�cych zasi�giem swoich dzia�a� ca�y kraj, istnieje r�wnie� wiele firm regionalnych funkcjonuj�cych na podobnych zasadach, np. salony fryzjerskie, pizzerie oraz inne zak�ady produkcyjne i us�ugowe. Typowymi przyk�adami z rynku ameryka�skiego s� firmy Think of Century 21 (handel nieruchomo�ciami), Dollar Rent-a-Car, Lawn Doctor, Speedy Printing oraz ca�e mn�stwo innych plac�wek us�ugowych, w tym r�wnie� studia ta�ca, centra odnowy biologicznej, sklepy z olejami, ksi�garnie itp. Wst�pne koszty wahaj� si� w granicach od 15.000 dol. do 100.000 dol., do czego nale�y doda� niezb�dny kapita� obrotowy. (Kapita� obrotowy zostanie om�wiony w dalszej cz�ci ksi��ki). Przyj�cie koncesji od znanej firmy, zajmuj�cej ustalon� pozycj� na rynku, jest znacznie mniej ryzykowne ni� zupe�nie samodzielne rozpoczynanie w�asnej dzia�alno�ci gospodarczej. Jednak w zamian za pomoc, jak� otrzymujesz od firmy macierzystej w zakresie wyboru lokalizacji, szkolenia pracownik�w, organizacji i reklamy twojego przedsi�biorstwa, musisz w znacznym stopniu zrezygnowa� z niezale�no�ci. Wi�kszo�� firm macierzystych, dbaj�c o zachowanie swojej pracowicie zdobywanej reputacji, �ci�le kontroluje dzia�alno�� plac�wek, kt�rym udziela koncesji. Formy w�asno�ci przedsi�biorstw Podejmuj�c decyzj� o rozpocz�ciu dzia�alno�ci gospodarczej, powiniene� r�wnie� zastanowi� si� nad tym, w jaki spos�b staniesz si� w�a�cicielem firmy i jaka forma w�asno�ci najbardziej ci odpowiada. Jak zosta� w�a�cicielem firmy? W zasadzie s� trzy sposoby na to, aby zosta� w�a�cicielem firmy: - Mo�na otrzyma� firm� w spadku; - Mo�na kupi� dzia�aj�c� firm� - Mo�na stworzy� od podstaw now� firm�. Odziedziczenie firmy kosztuje oczywi�cie najmniej; natomiast zakup dzia�aj�cego przedsi�biorstwa jest chyba najbardziej kosztownym przedsi�wzi�ciem i wymaga najwi�kszych wst�pnych inwestycji. Korzy�ci wynikaj�ce z tych dw�ch sytuacji s� jednak podobne; masz dzia�aj�ce przedsi�biorstwo, grup� sta�ych klient�w, ustalon� reputacj� oraz pewn� przesz�o�� finansow�, kt�ra r�wnie� mo�e okaza� si� pomocna. Dzi�ki temu �atwiej ci przewidywa� przysz�o�� ca�ego przedsi�wzi�cia, co oczywi�cie zwi�ksza szanse dalszego pomy�lnego dzia�ania. Stworzenie nowej firmy to droga na tereny nieznane i niezbadane. W przypadku dzia�aj�cej firmy �atwo jest okre�li� liczb� klient�w oraz koszty zwi�zane z ich obs�ug�. Gdy firma jeszcze nie istnieje, masz przed sob� trudn� do przewidzenia przysz�o��. Ile czasu up�ynie zanim firma zacznie normalnie funkcjonowa�? Kiedy zacznie przynosi� zyski i stanie si� �r�d�em utrzymania? Czy przedsi�wzi�cie w og�le si� powiedzie? Istniej� sposoby, aby znale�� przybli�one odpowiedzi na te pytania, przedyskutujemy je za chwil�. Musisz jednak skonfrontowa� swoje przewidywania z rzeczywisto�ci�; dop�ki tego nie zrobisz, b�dziesz mia� do czynienia ze zbyt wielk� liczb� niewiadomych. Adopcja istniej�cej firmy to wyb�r bardziej ostro�ny. Pocz�cie i narodziny nowej firmy to dla pocz�tkuj�cego przedsi�biorcy rozwi�zanie bardziej ryzykowne. Jakie jest ryzyko? Firma Dun & Bradstreet, kt�ra zbiera i przetwarza dane statystyczne dotycz�ce przedsi�biorczo�ci, oraz U.S. Small Business Administration (SBA - Administracja Ma�ych Firm w Stanach Zjednoczonych), maj�ca dost�p do danych Departamentu Handlu, s� zgodne w ocenie wielko�ci szans. Prawdopodobie�stwo, �e odniesiesz sukces, jest mniejsze ni� 50 procent. Lub te�, innymi s�owy, masz wi�cej ni� 50 procent szans na pora�k�. Ponad 55 procent spo�r�d wszystkich nowych przedsi�wzi�� upada w ci�gu pierwszych pi�ciu lat dzia�alno�ci. Corocznie zamyka si� 400.000 firm na 600.000 nowo otwieranych. Starannie opracowany plan dzia�alno�ci gospodarczej zwi�kszy szanse prze�ycia twojej firmy. O tym, jak przygotowa� taki plan, b�dzie mowa w rozdziale 3. Czy powiniene� dzia�a� sam? Firm� b�d�c� w posiadaniu jednej osoby nazywamy w�asno�ci� jednoosobow�. Je�li wybierzesz tak� form� w�asno�ci, wszystko b�dzie nale�a�o do ciebie. B�dziesz zbiera� wszystkie zyski i ponosi� odpowiedzialno�� za ca�o�� strat. Z wyj�tkiem uzasadnionych roszcze� prawnych twoich kredytodawc�w (np. wynajmuj�cych wyposa�enie lub udzielaj�cych po�yczek hipotecznych), nikt inny nie mo�e mie� �adnych roszcze� do w�asno�ci twojego przedsi�biorstwa. W dotycz�cym drobnej przedsi�biorczo�ci raporcie Prezydenta dla Kongresu z marca 1986 roku stwierdza si�, �e 77 procent ma�ych firm w Stanach Zjednoczonych stanowi w�asno�� jednoosobow�. Jest to wi�c najbardziej popularna forma uprawiania dzia�alno�ci gospodarczej. Jako wy��czny w�a�ciciel sam podejmujesz wszystkie decyzje i odpowiadasz tylko przed sob�. Mo�esz wi�c w r�nych sytuacjach podj�� szybkie dzia�anie. Nie musisz konsultowa� go z biurem - ty sam jeste� biurem. Nie musisz czeka� na zebranie komitetu programowego - ty sam tworzysz program. B�dziesz musia� gra� wiele r�l, by� mo�e nawet wszystkie role w twojej firmie. To ty, jako w�a�ciciel firmy - szczeg�lnie w pierwszych miesi�cach jej dzia�ania - b�dziesz otwiera� rano drzwi i zamyka� je wieczorem, b�dziesz zatrudnia�, szkoli�, a w razie konieczno�ci tak�e zwalnia� pracownik�w, b�dziesz zamawia� potrzebne towary, rozpakowywa� je, urz�dza� wystawy, czeka� na klient�w (r�wnie� na tych nerwowych), odpowiada� na telefony, organizowa� sprzeda�, �ci�ga� zaleg�e nale�no�ci i deponowa� pieni�dze, a tak�e prowadzi� ksi�gi i wykonywa� niezliczon� ilo�� r�nych innych wielkich i drobnych zada� zwi�zanych z prowadzeniem firmy. Zobaczysz, �e b�dziesz si� �mia� z tych wszystkich (by� mo�e by�e� w�r�d nich), kt�rzy m�wi�, �e w�a�ciciele ma�ych firm to szcz�ciarze, kt�rzy musz� pracowa� tylko wtedy, gdy maj� na to ochot�. Najprawdopodobniej b�dziesz musia� pracowa� oko�o 70-80 godzin tygodniowo i zabiera� na niedziele do domu ksi�gi rachunkowe. Badania wykazuj�, �e w�a�ciciele przedsi�biorstw pracuj� ci�ej i d�u�ej ni� wi�kszo�� pracownik�w najemnych, zwykle odczuwaj� oni jednak wi�ksz� satysfakcj� z pracy. Jako wy��czny w�a�ciciel ponosisz wy��czn� odpowiedzialno�� za op�acanie rachunk�w, wyp�aty wynagrodze�, terminowe p�acenie podatk�w, realizacj� zam�wie� i wykonanie pracy. W okresach s�abszej koniunktury, a szczeg�lnie na samym pocz�tku dzia�alno�ci, b�dziesz musia� by� mo�e zrezygnowa� ze swojej pensji w celu pokrycia koszt�w lub op�at za dzier�aw�. Mo�e si� nawet okaza�, �e b�dziesz inwestowa� w�asne oszcz�dno�ci dla utrzymania ci�g�o�ci dzia�ania firmy. Wy��czny w�a�ciciel ponosi nieograniczon� odpowiedzialno�� finansow� nie tylko za nale�no�ci wynikaj�ce z dzia�a� jego firmy, ale r�wnie� pe�n� odpowiedzialno�� cywiln� i karn�. Tw�j dom, samoch�d i osobiste oszcz�dno�ci mog� zosta� zaj�te przez wierzycieli. Ca�kowita odpowiedzialno�� jest w zasadzie jedynym wymogiem, jaki powinien spe�nia� wy��czny w�a�ciciel. Samodzielne prowadzenie dzia�alno�ci gospodarczej automatycznie czyni ci� w�a�cicielem twojej firmy. Istniej� oczywi�cie pewne wymagania prawne i zobowi�zania podatkowe, wynikaj�ce z prowadzenia dzia�alno�ci gospodarczej, o tym b�dzie jednak mowa w rozdziale 3. Czy powiniene� znale�� wsp�lnika? Sp�ka jawna jest tworzona przez dwie lub wi�ksz� liczb� os�b zawieraj�cych umow� o wsp�w�asno�ci przedsi�wzi�cia. Wprawdzie do utworzenia sp�ki wystarczaj� dwie osoby, istnieje jednak wiele sp�ek zrzeszaj�cych kilkuset udzia�owc�w. Sp�k� jawn� mo�na zawi�za� drog� zwyk�ej ustnej umowy: "zr�bmy to razem!". Jednak rozs�dniej jest zawrze� tak� umow� na pi�mie, wcze�niej starannie rozwa�aj�c wszystkie jej szczeg�y. W bibliotekach mo�na znale�� przyk�ady pisemnych um�w sp�ki. Najlepiej jest zleci� przygotowanie takiej umowy prawnikowi. Odpowiedzialno�� za podejmowane decyzje, koszty, zyski i straty b�dziesz dzieli� ze swoim wsp�lnikiem. Pisemna umowa powinna jasno precyzowa� nast�puj�ce sprawy: - Dok�adne okre�lenie obowi�zk�w ka�dego ze wsp�lnik�w; - ilo�� czasu, jaki ka�dy ze wsp�lnik�w powinien po�wi�ci� na prac� w firmie; - Podzia� zysk�w; - Okoliczno�ci, w jakich umowa mo�e zosta� rozwi�zana. W sp�ce dzielisz si� prac�, pomys�ami i zyskami. Mo�esz dokona� podzia�u pracy ze wzgl�du na kompetencje lub preferencje. By� mo�e jeden z was jest typem spokojnym i tw�rczym, a drugi urodzonym organizatorem. Jeden mo�e by� lepszy w zarz�dzaniu i finansach, drugi w handlu. Taki podzia� pracy ma wiele zalet. Sp�ka jawna nie pozwala jednak na dokonanie podzia�u zobowi�za� kredytowych oraz odpowiedzialno�ci cywilnej i karnej. Wobec prawa wsp�lnicy ponosz� solidarn� odpowiedzialno��. Oznacza to, �e ka�dy ze wsp�lnik�w jest w pe�ni odpowiedzialny za d�ugi pozosta�ych. Je�li kt�ry� z was podejmie nierozs�dne zobowi�zania finansowe, inni b�d� r�wnie� odpowiada� za jego d�ugi. W przypadku wszcz�cia post�powania s�dowego ka�dy ze wsp�lnik�w mo�e zosta� poci�gni�ty do pe�nej odpowiedzialno�ci. Ka�dy wsp�lnik ryzykuje ca�ym swoim maj�tkiem osobistym w nieograniczonym zakresie. Nieograniczona odpowiedzialno�� w sp�kach jawnych t�umaczy fakt, �e stanowi� one tylko 7 procent wszystkich firm dzia�aj�cych w Stanach Zjednoczonych. Dla unikni�cia nieograniczonej odpowiedzialno�ci mo�na stworzy� sp�k� komandytow�. W tym przypadku wsp�lnicy odpowiadaj� tylko maj�tkiem, kt�ry stanowi ich udzia� w firmie. Aktywa stanowi�ce udzia� w sp�ce komandytowej musz� zosta� jasno okre�lone w formie pisemnej umowy. W przypadku braku takiej umowy wsp�lnicy ponosz� pe�n�, nieograniczon� odpowiedzialno��, tak jak w opisanej wy�ej sp�ce jawnej. Obydwaj wsp�lnicy mog� w taki sam spos�b aktywnie uczestniczy� w dzia�alno�ci sp�ki, istniej� te� jednak r�ne mo�liwo�ci. Cichy wsp�lnik mo�e by� osob� znan� publicznie, ale nie bior�c� aktywnego udzia�u w pracach sp�ki (ang. silent partner), mo�e tak�e dzia�a� aktywnie w sp�ce nie b�d�c jednak znanym publicznie (ang. secret partner) lub te� nie by� osob� znan� publicznie i nie bra� aktywnego udzia�u w pracach sp�ki (ang. dormant partner). Wsp�lnik nominalny u�ycza firmie swojego nazwiska, cz�sto ze wzgl�du na osobist� s�aw�, nie uczestniczy jednak aktywnie w dzia�aniach sp�ki i w rzeczywisto�ci nie posiada nawet jej udzia��w. Stan ko�czy miodowy miesi�c "Jeste�my przecie� przyjaci�mi, nieprawda�?" - powiedzia� Len. "Mo�emy sobie ufa�". Stan wierzy� mu. Len by� kiedy� jego doradc� w interesach ze zdrow� �ywno�ci�. Stan i Len utworzyli sp�k� w celu rozwini�cia nowej ga��zi dystrybucji. Um�wili si�, �e wszystko b�d� dzieli� po po�owie - konto bankowe, zyski, decyzje. Wsp�lnicy szybko u�wiadomili sobie, �e maj� zupe�nie r�ne koncepcje swojego przedsi�wzi�cia. Stan mia� do wszystkiego podej�cie praktyczne, uwa�a�, �e mo�na zadowoli� si� u�ywanym sprz�tem, star� ci�ar�wk�, pakami na owoce. Len by� zwolennikiem ostrego startu. "Sprzedajemy zdrowie, prawda? Nasze ci�ar�wki musz� l�ni�!" Ka�dy dzie� przynosi� nowe spory. Wreszcie Stan wyjecha� w podr� po�lubn�. Powr�ci� po dw�ch tygodniach sp�dzonych na Bermudach i stwierdzi�, �e Len dok�adnie oczy�ci� konto w banku i wyjecha� jedn� z nowych ci�ar�wek do Kalifornii, pozostawiaj�c do zap�acenia rachunki za wypo�yczenie sprz�tu i grup� rozgniewanych klient�w, od kt�rych nie przyj�to dostaw. Wcze�niej prawnik radzi� Stanowi, aby uczyni� w banku zastrze�enie, �e do realizacji czeku wymagane s� dwa podpisy. Len protestowa�. "Komu potrzebna taka biurokracja?" Stan znalaz� odpowied� na to pytanie, gdy sko�czy� si� jego miodowy miesi�c. Czy warto mie� osobowo�� prawn�? Za�o�enie przedsi�biorstwa posiadaj�cego osobowo�� prawn� stwarza sytuacj�, w kt�rej istnieje prawny rozdzia� maj�tku firmy i maj�tku jej w�a�cicieli. Korporacja czyli osoba prawna jest "sztucznym tworem, niewidzialnym, nierealnym, istniej�cym tylko w kategoriach prawnych". Korporacja, a nie jej w�a�ciciele jako jednostki, posiada pieni�dze i ziemi�, dokonuje sprzeda�y i zakup�w, mo�e wnie�� pozew lub by� pozwana do s�du albo zbankrutowa�. Ryzyko, na jakie jest nara�one przedsi�biorstwo posiadaj�ce osobowo�� prawn�, obejmuje wy��cznie aktywa, kt�re zosta�y zaanga�owane w jego dzia�alno��. Tylko te aktywa mo�na straci� i tylko do nich ogranicza si� odpowiedzialno�� w�a�cicieli korporacji. Spo�r�d wszystkich firm dzia�aj�cych w Stanach Zjednoczonych w po�owie lat osiemdziesi�tych 15 procent by�o korporacjami. Wi�kszo�� tych firm jest zaanga�owana w dzia�alno�� produkcyjn�, transport lub inne kapita�och�onne przedsi�wzi�cia, wymagaj�ce ogromnych inwestycji w sprz�t i inne wyposa�enie. Pomimo niewielkiej liczebno�ci korporacji ich dochody w 1986 roku stanowi�y 87 procent ca�kowitych wp�yw�w ze sprzeda�y. Ich �redni zysk ze sprzeda�y jest niski - poni�ej 4 procent - jednak wielko�� sprzeda�y jest olbrzymia. Wielkie przedsi�biorstwa tego typu maj� zazwyczaj charakter publiczny, co znaczy, �e ich akcje s� dost�pne w publicznej sprzeda�y. Drobne przedsi�biorstwa s� najcz�ciej �ci�le kontrolowane: ich akcje znajduj� si� w posiadaniu os�b rzeczywi�cie prowadz�cych firm�, symboliczna cz�� akcji nale�y te� do ich prawnik�w. Struktur� korporacji tworz�: rada nadzorcza, dyrektor generalny lub prezes oraz w�a�ciciele, zwani udzia�owcami, akcjonariuszami lub inwestorami. Prezes lub dyrektor generalny kieruj�cy dzia�aniami firmy wybierany jest przez rad� nadzorcz�. Czas trwania takiej formy organizacji jest zwykle d�u�szy ni� czas trwania firmy jednoosobowej lub sp�ki, poniewa� rada nadzorcza ma mo�liwo�� zatrudnienia nowego urz�dnika w przypadku �mierci lub odej�cia na emerytur�. Korporacje mog� rozrasta� si� na du�o wi�ksz� skal� ni� firmy jednoosobowe i sp�ki; maj� te� mo�liwo�� powi�kszania swojego kapita�u drog� publicznej sprzeda�y akcji lub obligacji. Kapita� niezb�dny do finansowania przedsi�wzi�cia pochodzi od inwestor�w zakupuj�cych akcje, kt�re uprawniaj� ich do udzia�u w zyskach firmy, wyp�acanego im w formie dywidend. Akcje nie powoduj� zad�u�enia firmy, tzn. nie stanowi� podstawy do roszcze� w stosunku do jej aktyw�w. Obligacje, b�d�ce form� po�yczki, stanowi� podstaw� do roszcze� wobec firmy, nie przyznaj� jednak praw w�asno�ci. W r�nych stanach obowi�zuj� r�ne regulacje prawne dotycz�ce korporacji. Istniej� tak�e federalne przepisy prawne. Zar�wno rz�dy stanowe, jak i rz�d federalny traktuj� korporacje jako indywidualne osoby prawne, podlegaj�ce opodatkowaniu (niezale�nie od opodatkowania ich w�a�cicieli), zobowi�zane do wype�niania deklaracji podatkowych oraz do op�acania federalnych i stanowych podatk�w dochodowych. Zyski pozosta�e po opodatkowaniu s� dzielone pomi�dzy w�a�cicieli (akcjonariuszy), kt�rzy s� zobowi�zani do deklarowania tych dochod�w i op�acania od nich odpowiednich podatk�w federalnych, stanowych, a w niekt�rych przypadkach tak�e innych lokalnych. Czy powiniene� naby� osobowo�� prawn�? Je�li zdecydujesz si� na to, przeczytaj rozdzia� 3, kt�ry podpowie ci, jakie pierwsze kroki musisz uczyni� w tym kierunku. By� mo�e struktura korporacji wyda ci si� atrakcyjna ze wzgl�du na mniejsze ryzyko odpowiedzialno�ci osobistej lub presti�. To prawda, �e osobowo�� prawna zapewnia ci formalne wyodr�bnienie maj�tku firmy od maj�tku prywatnego, jednak musisz za to zap�aci� wysok� cen�. Za korzystanie z tego przywileju b�dziesz p�aci� dodatkowe podatki i inne nale�no�ci, a prowadzenie dokumentacji firmy b�dzie bardziej skomplikowane i kosztowne. Mo�esz te� spotka� si� z oporami ze strony bank�w, gdy b�dziesz stara� si� po�yczy� fundusze na uruchomienie przedsi�biorstwa. Tw�j maj�tek osobisty nie b�dzie ju� bowiem stanowi� zabezpieczenia, a rozpoczynaj�c dzia�alno�� nie b�dziesz m�g� wykaza� si� �adnymi danymi wskazuj�cymi na prawdopodobie�stwo osi�gni�cia zysk�w czy cho�by nawet przetrwania. We� raczej pod uwag� mo�liwo�� ubezpieczenia swojego maj�tku od ryzyka zwi�zanego z prowadzeniem dzia�alno�ci gospodarczej. Osobowo�� prawn� mo�esz zawsze naby� p�niej, gdy przedsi�wzi�cie rozwinie si� pomy�lnie i szanse jego prze�ycia b�d� bardziej oczywiste. Dla firmy, kt�rej zyski nie przekraczaj� 50.000 dol., forma osoby prawnej b�dzie przypuszczalnie rozwi�zaniem bardziej kosztownym ni� forma firmy jednoosobowej lub sp�ki. Wyj�tek stanowi sytuacja, kiedy przedsi�wzi�cie wi��e si� z bardzo wysokim ryzykiem, od kt�rego trudno jest si� ubezpieczy�, a w�a�ciciel posiada du�y maj�tek, kt�ry mo�e ochroni� tylko zak�adaj�c firm� posiadaj�c� osobowo�� prawn�. Innym wyj�tkiem jest przedsi�wzi�cie nastawione na zysk. Organizacje nie nastawione na zysk nie s� tworzone w celu osi�gania zysk�w; ich zadaniem jest prowadzenie dzia�alno�ci charytatywnej, kulturalnej, o�wiatowej lub spo�ecznej. Osoby zatrudnione przez takie organizacje otrzymuj� wynagrodzenie za prac�, jednak organizacja nie dokonuje podzia�u zysk�w i wyp�at dywidend dla udzia�owc�w. Organizacjom nie nastawionym na zyski przys�uguj� ulgi podatkowe okre�lane przez specjalne przepisy prawne. Ksi��ka ta jest jednak napisana z my�l� o czytelniku, kt�rego interesuje za�o�enie firmy przynosz�cej zyski. Istniej� te� inne, specjalistyczne formy korporacji; niekt�re z nich powsta�y z powod�w podatkowych. Ameryka�skie przepisy podatkowe zezwalaj� na przyk�ad, by korporacje, kt�re maj� niewielk� liczb� akcjonariuszy (obecnie poni�ej 35), p�aci�y podatki wed�ug zasad obowi�zuj�cych sp�ki. Przepis ten pozwala stosunkowo ma�ym firmom na skorzystanie z udogodnie� wynikaj�cych z posiadania osobowo�ci prawnej przy r�wnoczesnym unikni�ciu podw�jnego opodatkowania, jakiemu podlegaj� korporacje. Poniewa� przepisy podatkowe ulegaj� ci�g�ym zmianom, powiniene� zasi�gn�� rady prawnika zajmuj�cego si� tymi sprawami lub bieg�ego ksi�gowego, kt�ry mo�e poinformowa� ci� o aktualnie obowi�zuj�cych regulacjach prawnych. Czy istniej� inne formy w�asno�ci? Istniej� wprawdzie jeszcze inne formy w�asno�ci, s� jednak rzadko spotykane w�r�d ma�ych firm. Syndykat powstaje przez utworzenie puli pieni�dzy przeznaczonych na dzia�alno�� gospodarcz�. Syndykaty s� organizacjami legalnymi, gdy ich cele s� legalne, jednak�e termin ten nasuwa pewne skojarzenia z kombinacjami nielegalnymi. Powiernictwa s� form� organizacji zarz�dzaj�cych maj�tkiem beneficjenta, np. dziecka lub innych os�b z r�nych przyczyn niezdolnych do samodzielnego zarz�dzania swoj� w�asno�ci�. Wsp�lne przedsi�wzi�cie (ang. joint venture) jest form� kr�tkotrwa�ej sp�ki dw�ch lub w