I-Cing � m�wi�ca ksi�ga tekst chi�ski wed�ug przek�adu Edwarda Shaughnessy t�umaczy� Wojciech J�wiak W bajkach spotyka si� ksi�gi, kt�re same otwiera�y si� na odpowiedniej stronie, i same odczytywa�y z siebie stosowne porady. Taka ksi�ga istnieje naprawd�! - i to od przynajmniej 2 700 lat (a niekt�rzy twierdz�, �e od lat 3200). To starochi�ska Ksi�ga Przemian, inaczej I-Cing. ���� Jest podzielona na 64 rozdzia�y. Ka�dy rozdzia� wi��e si� z jednym�heksagramem, kt�rych te� jest 64. Heksagram jest to rysunek, z�o�ony z 6 linii. Ka�da linia mo�e by�podzielona (napisana dwiema kreskami), albo�ci�g�a (napisana jedna kresk�. Linie pr�cz tego mog� by�sta�e, nie zmieniaj�ce si�, albo�zmienne. Zmienna linia zamienia si� na swoje przeciwie�stwo: zmienna ci�g�a zmienia si� w przerywan�, przerywana w ci�g��. Kiedy zmieniaj� si� niekt�re linie heksagramu, powstaje nowy heksagram.� ���� "Wyrok" Ksi�gi Przemian sk�ada si� zazwyczaj z wylosowanego�heksagramu, w kt�rym niekt�re linie s� zmienne, i w wyniku ich zmiany powstaje drugi heksagram. Czasami �adna linia nie jest zmienna, i wtedy wr�ba sk�ada si� z jednego tylko heksagramu. ���� Najpro�ciej jest losowa� heksagramy przy pomocy�monet. Umawiamy si� z monetami, �e orze�ek (kojarz�cy si� z niebem) jest symbolem pozytywnym (aktywnym), inaczej z chi�ska�yang, za� reszka symbolem nieaktywnym, czyli�in. (Mo�emy si� tak�e um�wi� odwrotnie, ale przyj�tego wyboru trzeba odt�d ju� si� sztywno trzyma�!) Bierzemy trzy monety i rzucamy. Orze� i dwie reszki - to linia niezmienna ci�g�a� Reszka i dwa or�y - to linia niezmienna przerywana� Trzy or�y to linia zmienna ci�g�a. Rysuje si� j� jako ci�g�� z k�eczkiem w �rodku:� Trzy reszki to linia zmienna przerywana. Rysuje si� j� jako przerywan� z krzy�ykiem w �rodku:� Rzut trzema monetami powtarzamy sze�� razy i za ka�dym rzutem rysujemy jedn� lini�. Rysujemy linie�od do�u do g�ry. ���� Znawcy wol� bardziej staro�ytny spos�b losowania przy u�yciu patyk�w z krwawnika. Polega to na dzieleniu wi�zki patyk�w na dwie kupki, ale jest odrobin� skomplikowane (przynajmniej jak si� o tym pisze, bo zrobi� to jest prosto!) - wi�c podam recept� innym razem. ����� Wylosowane linie uk�adaj� si� nam w heksagram. Teraz rysujemy go jeszcze raz, tyle ze linie zmienne rysujemy na odwr�t (ci�g�a jako przerywana, przerywana jako ci�g�a). Dostajemy w ten spos�b drugi heksagram. Pierwszy heksagram, jego zmienne linie i drugi heksagram - to ca�a wr�ba. Teraz wystarczy przeczyta� fragmenty Ksi�gi zwi�zane z tymi heksagramami i z ich (zmiennymi) liniami - i ju� wszystko wiemy. ����� Naprawd�? Cz�sto zrozumie� odpowied� Ksi�gi wcale nie jest �atwo. Ale kto oswoi si� z jej dziwnym, symbolicznym j�zykiem, ten jest na dobrej drodze, �eby sta� si� bieg�ym wr�bit�. ���� W nast�pnym odcinku zaczn� omawia� kolejne heksagramy. Heksagram nr 1 - KLUCZ Heksagram ten rozpoczyna ca�� Ksi�g� Przemian i sk�ada si� z samych linii ci�g�ych, typu jang, m�skich, aktywnych. Zwykle jego tytu� jest zapisywany chi�skim znakiem, kt�ry w europejskich j�zykach odczytywany jest jako "Zasada niebia�ska", "Wigor" albo "Tw�rczo��". W r�kopisie Ksi�gi znalezionym w grobowcu w Mawangdui heksagram ten nosi inny tytu�: "klucz" albo "zawleczka u osi wozu". Orzeczenie� Klucz: pierwszorz�dne potwierdzenie; dobroczynne dla podj�cia decyzji. Orzeczenie to, pr�cz pierwszego s�owa "klucz" (albo "tw�rczo��"), sk�ada si� z czterech znak�w, kt�re dla Chi�czyk�w ju� od wiek�w (lub tysi�cleci) brzmi� troch� jak nasze "amen" albo "do siego roku", to znaczy ka�dy je zna, ale ich znaczenie zupe�nie si� wytar�o, gdy� te cztery sylaby stoj� w tej kolejno�ci tylko w jednym jedynym tek�cie - w�a�nie na pocz�tku Ksi�gi Przemian. Ale ich pierwotne znaczenie by�o (jak si� wydaje) takie jak powy�ej, co obja�ni� mo�na tak: "Niebo i jego moce ci sprzyjaj�, jednoznacznie potwierdzaj�c, �e nadszed� odpowiedni czas, aby� zrealizowa� swoje zamiary. To, �e we wr�bie wypad� ci ten heksagram, wskazuje, i� wszystkie okoliczno�ci s� dobroczynne dla podj�cia tych decyzji, kt�re masz na my�li." Jak wida�, heksagram nr jeden jest wybitnie pomy�ln� wr�b�. Jednak�e trzeba pami�ta�, �e los sprzyja tylko odwa�nym, i �eby twoje plany si� powiod�y, powiniene� z ca�ej si�y p�j�� za ciosem i obra� wybitnie aktywn� postaw�, nie czekaj�c, a� co� samo si� u�o�y tak jak chcia�e�. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Zanurzony smok; nie czy� u�ytku. W orzeczeniach do linii zmiennych pojawia si� obraz smoka. Smok w Chinach symbolizuje zasad� jang, tw�rcz�, m�sk� i aktywn�. Jako mityczne zwierz� zwi�zany jest z �ywio�em ognia, burz�, deszczowymi chmurami i wschodem jako t� stron� �wiata, z kt�rej przychodzi wszystko to, co nowe. Wierzono, �e zim� smoki sp�dzaj� ukryte pod ziemi� i budz� si� na wiosn� wraz z pierwsz� burz�. W orzeczeniu do pierwszej linii powiada si�, �e smok jeszcze jest ukryty pod ziemi�. Twoja tw�rcza moc jest obecna, istnieje, i objawi si� w niedalekiej przysz�o�ci, ale jeszcze nie pora, by dzia�a�. Druga linia zmienna:� Objawiaj�cy si� smok na polach; dobroczynne, aby zobaczy� wielkiego cz�owieka. Smok pojawiaj�cy si� nad polami to w istocie obraz pierwszej wiosennej burzy, kt�ra obudzi ro�liny do �ycia, zapowied� plon�w i bogactwa. Kim� takim jak burza dla p�l b�dzie dla ciebie "wielki cz�owiek", kto� o inspiruj�cej osobowo�ci, kto pojawi si� w twoim �yciu by skierowa� je na nowe, tw�rcze tory. Trzecia linia zmienna:� Cz�owiek szlachetny przez ca�y dzie� jest jak�e inicjuj�cy; wieczorem jest blady jakby w niebezpiecze�stwie; nie ma k�opot�w. Linia ta przestrzega przed zbytnim szafowaniem w�asnymi si�ami. Bo te� twoje si�y nie s� niewyczerpane! Ostrzega te� przed chwilowymi kryzysami, bo kiedy tw�rcze napi�cie opada, mog� pojawi� si� w�tpliwo�ci: "czy moja praca w og�le ma sens?" Jednak takie chwile s�abo�ci nie zapowiadaj� powa�niejszych k�opot�w. Czwarta linia zmienna:� A teraz skok w g��biny; nie ma k�opot�w. Mityczny chi�ski smok mo�e stawa� si� zar�wno male�ki jak g�sienica, jak i tak wielki, �e wype�nia przestrze� mi�dzy niebem a ziemi�. Jest w�adny wzlecie� w podniebne wy�yny, jak i zanurzy� si� na dno morza. Rozw�j sytuacji wymaga od ciebie "zanurzenia si� w g��biny" czyli wielkiego skupienia, albo oddania si� sprawom, kt�re wymagaj� ciszy, odosobnienia, pozostawania nieznanym przez jaki� czas. Pi�ta linia zmienna:� Lec�cy smok na niebie; dobroczynne, aby zobaczy� wielkiego cz�owieka. Podobnie jak przy wylosowaniu drugiej linii zmiennej, jest odpowiedni moment, aby spotka� kogo� wielkiego i wybitnego. Tym razem jednak �w mistrz jest potrzebny do tego, aby� m�g� si�gn�� po swoje najwy�sze osi�gni�cia - "pod niebo". Mo�na to te� tak rozumie�, �e to ty jeste� tym "podniebnym smokiem" dla innych. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Smok stawiaj�cy op�r; jest �al. Tu zmiana najwy�szej linii oznacza (jak w wielu innych heksagramach) przekroczenie w�a�ciwej dla siebie miary. Si�gn��e� po zbyt ambitne cele i teraz nie p�jdziesz dalej, tylko musisz broni� tego, co osi�gn��e�. Mo�esz po�a�owa� swoich wcze�niejszych plan�w i wzlot�w. Wszystkie linie zmienne:� Zobacz stado smok�w bez g��w; pomy�lnie. Dawni wr�bici przywi�zywali wielk� wag� do (niezmiernie ma�o prawdopodobnego) przypadku, kiedy w pierwszym heksagramie wszystkie linie (typu yang) zmieniaj� si� na przeciwny rodzaj in. Te linie nazwano "stadem smok�w bez g��w". Jest to wielce pomy�lny znak, zwiastuj�cy i� wszelkie obce ci i niezale�ne si�y utrac� swoj� odr�bno�� i pozwol� si� biernie prowadzi� niby pot�ne bestie, kt�re sta�y si� potulne i �agodne. Ten uk�ad linii jest zapowiedzi� zwyci�stwa na wszystkich frontach. Heksagram nr 2 - STRUMIE� W tym heksagramie wszystkie linie s� przerywane i reprezentuj� zasad� in - czyli to wszystko, co w �wiecie jest receptywne, odbieraj�ce wp�ywy i formowane przez aktywny czynnik jang. Zwykle heksagram nr 2 nosi tytu� "Zasada ziemska" (w odr�nieniu od zasady niebia�skiej z heksagramu nr 1), albo "Biorczo��" (w odr�nieniu od tytu�u tamtego heksagramu - "Tw�rczo��"), albo podobnie. Orzeczenie� Strumie�: pierwszorz�dne potwierdzenie; dobroczynne dla determinacji koby�y; cz�owiek szlachetny ma dok�d p�j��, najpierw jest strata, ale p�niej zyskuje swego w�adc�; dobroczynnie na po�udniowy zach�d dla zyskania przyjaciela, na p�nocny wsch�d - aby utraci� przyjaciela; zadowolona determinacja jest [czym�] pomy�lnym. Na wz�r heksagramu nr 1 te zagadkowe s�owa mo�na rozwin�� jak nast�puje: "Niebo i jego moce ci sprzyjaj�, potwierdzaj�c, i� nadszed� odpowiedni czas, aby� zrealizowa� swoje zamiary. Wszystkie okoliczno�ci s� dobroczynne dla podj�cia twoich decyzji, ale konieczna jest spokojna wytrwa�o�� ('wytrwa�o�� koby�y'), aby je doprowadzi� do skutku." Dalej Ksi�ga powiada, �e trzeba jasno odr�nia� przyjaci� od przeciwnik�w (aby to podkre�li�, umieszcza ich w przeciwleg�ych stronach �wiata) - bowiem teraz jeste� szczeg�lnie podatny na wp�ywy jednych i drugich. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� St�panie po szronie: mocny l�d nadchodzi. Obecny czas przypomina zbli�anie si� zimy, pory roku, kiedy ludzie s� mniej aktywni i wi�cej czasu przebywaj� w domostwach, we w�asnym �cis�ym kr�gu, jakby w zamkni�ciu; mniej ch�tnei oddaja si� te� sprawom publicznym. Nadchodzi czas, kt�ry warto przerznaczy� na skupienie si� i zwr�cernie do wn�trza. Druga linia zmienna:� Proste, czworok�tne i wielkie; nie powt�rzone; nie ma nic nie-dobroczynnego. "Prosta, czworok�tna, wielka" - to epitety ziemi. Ziemi� wyobra�ano sobie jako czworok�tn�, niebo jako okr�g�e. To, co zwi�zane z �ywio�em ziemi, a wi�c twoje konkretne, materialne otoczenie, jest czym� jedynym, niepowtarzalnym - i tym konkretnym warunkom powiniene� zaufa� i je tw�rczo spozytkowa�. Trzecia linia zmienna:� Zamkni�cie [w sobie pewnego] wzoru; dopuszcza si� podejmowanie decyzji. Kto� wype�nia s�u�b� u kr�la; nie ma dokonania, jest koniec. Wr�ba ta zawiera pewien ukryty sens, kt�ry na razie jest przed tob� zakryty. Nie w pe�ni decydujesz o swoim losie. Lepiej teraz jest realizowa� cele zewn�trzne, spo�eczne (dla dawnych Chi�czyk�w ich przyk�adem by�a s�u�ba na rozkazach w�adcy) - nie za� swoje w�asne. T� lecj� s�u�enia powiniene� "zaliczy�" do ko�ca, cho�by� nawet w tym czasie nie mia� osobistych osi�gni��. Czwarta linia zmienna:� Zawi�zywanie worka; nie ma k�opot�w, nie ma pochwa�y. Do worka odk�ada si� rzeczy, kt�re b�d� s�u�y� w przysz�o�ci. "Zawi�zywanie worka" oznacza kompletowanie przygotowa�, zapas�w i plan�w na przysz�o��. Tym w�a�nie powinienie� si� teraz zaj��. Pi�ta linia zmienna:� ��te sp�dnice; pierwszorz�dna pomy�lno�� [wr�ebnych znak�w]. Kolor ��ty w Chinach symbolizowa� �rodek i w�adc�, a tak�e to co trwa�e i cenne - podobnie jak u nas kolor z�oty. "��te dolne szaty" oznaczaj�, �e kierujesz si� dobrymi warto�ciami, a trzymaj�c si� swych zasad, osi�gniesz sukces. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Smok walczy na pustkowiach: jego krew jest czarna i ��ta. Chocia� dot�d szed�e� drog� s�u�ebn� i zale�n�, to teraz wkraczasz na nowe dla siebie obszary i zaczynasz, wzorem smoka, zachowywa� si� aktywnie. Kolory czarny i ��ty, to barwy nieba i ziemi, a wi�c nakazem chwili jest tw�rcze po��czenie warto�ci "niebia�skich" i "ziemskich" - na przyk�ad fantazji z realizmem, rozmachu z przezorno�ci�, si�y z umiej�tno�cia s�u�enia innym. Wszystkie linie zmienne:� Dobroczynne, [aby by�] nieustannie zdecydowanym. Zmiana wszystkich linii w tym heksagramie (bardzo ma�o prawdopodobny przypadek!) wzywa do przej�cia pe�nej, �wiadomej kontroli nad tym, co robisz. Heksagram nr 3 - OGRODZENIE (inny tytu�: "Pocz�tkowa trudno��") Owo "ogrodzenie", wymienione w tytule tego heksagramu, w istocie s�u�y do zamaskowania, zas�oni�cia czego�, co dzieje si� za p�otem. Ksi�ga Przemian m�wi wi�c tu o takich sprawach, kt�re zwykle ukrywa si� przed �wiatem i za�atwia w gronie wtajemniczonych. Orzeczenie� [Maskuj�ce] ogrodzenie: pierwszorz�dne przyj�cie; sprzyjaj�cy [moment aby] podj�� decyzj�. Nie miej przy tym dok�d p�j��; sprzyjaj�cy [moment], aby ustanowi� zwierzchnika. "Pierwszorz�dne przyj�cie" znaczy w j�zyku Ksi�gi Przemian: "mo�esz by� pewnym, �e ta odpowied� jest zgodna z wyrokami niebios". Aby zrozumie� dalszy ci�g wyroczni, wyobra� sobie, �e jeste� - w dawnych Chinach - pogranicznym ksi�ciem. Ot� Ksi�ga powiada, �e nie powiniene� rusza� si� ze swojej siedziby. Je�eli musisz gdzie� wys�a� wojsko, to nie pod swoim dow�dztwem, lecz pod wyznaczonym "zwierzchnikiem" na czele. Taki w�a�nie jest sens tego heksagramu: niech umy�lni ludzie zajm� si� sprawami zewn�trznymi - ty sam za� w pierwszej kolejno�ci rozwi�� jakie� (pewnie zabagnione) problemy wewn�trzne. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Tam i sam; sprzyjaj�cy [moment], aby zdecydowa� o mieszkaniu; sprzyjaj�cy [moment] aby ustanowi� zwierzchnika. A wi�c Ksi�ga ka�e si� skupi� na problemach �ci�le domowych, i pilnowa� swego miejsca zamieszkania. Mo�na ewentualnie pos�u�y� si� jakimi� zast�pcami do za�atwiania spraw "zewn�trznych" Druga linia zmienna:� Za ogrodzeniem, niby przy kopcu-o�tarzu, zaprz�g narowistych koni. To wcale nie s� zb�je, ci, kt�rzy w podejrzany spos�b si� bogac�. Postanowieniem ma�ej dziewczynki jest nigdy nie zaj�� w ci���; [ale gdy] dziesi�� lat minie, zajdzie ona w ci���. Ksi�ga u�ywa tu przeno�ni. "Za ogrodzeniem" - znaczy w obr�bie twojego domu, gospodarstwa lub firmy. Kopiec-o�tarz, to usypany z ziemi o�tarz do sk�adania ofiar, centralne miejsce. A wi�c: w pobli�u miejsca, gdzie zapadaj� decyzje, blisko ludzi, kt�rzy decyduj� o domu, gromadz� si� jacy� podejrzani osobnicy ("narowiste konie"), kt�rzy bogac� si� niby zb�je. Dlaczego tak si� dzieje? Powodem jest czyja� niedojrza�o��, niech��, by podj�� si� obowi�zk�w doros�ego, odpowiedzialnego cz�owieka - bo taki jest sens przypowie�ci o ma�ej dziewczynce, kt�ra nie chce mie� dzieci. Trzecia linia zmienna:� Podchodzi si� jelenia bez [maskuj�cych] ozd�b - jedynie po to, aby wej�� do lasu. Dla szlachetnego cz�owieka jest to tak samo dobre, jak oby� si� bez tego; p�j�� [tam] - to [narazi� si� na] zmartwienia. Masz sk�onno�� do dzia�a� pozornych - takich jak wycieczka do lasu udaj�ca polowanie. Ksi�ga ci� przed tym przestrzega, bo je�li tak post�pisz, to zaczn� si� wtedy nieustanne k�opoty. Czwarta linia zmienna:� Zaprz�g narowistych koni szuka podejrzanego wzbogacenia si�. P�j�cie [naprz�d] jest pod dobr� wr�b�; nie ma niczego nie sprzyjaj�cego. Ludzie, kt�rzy przy drugiej linii zmiennej byli tylko podejrzani o nieczyste interesy, teraz ujawnili si� z tym, co robi�. Dlatego �atwiej im przeciwdzia�a�. "P�j�� naprz�d" znaczy: i�� i zrobi� porz�dek - i to w�a�nie Ksi�ga nakazuje uczyni�. Pi�ta linia zmienna:� Ogradzanie czyjego� t�uszczu. Ma�a determinacja jest pomy�lna, wielka determinacja jest niepomy�lna. Bardzo niebezpieczna linia! Mo�na j� odczyta� wr�cz jako stwierdzenie, �e owi z�odzieje czy inni autorzy ciemnych interes�w, teraz ogradzaj� to, co czego si� nachapali - wi�c zabepieczaj� swoje zyski, albo je (przy pomocy tego ogrodzenia) maskuj� i ukrywaj�. Ksi�ga zaleca dzia�anie ostro�ne, metod� ma�ych krok�w. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Zaprz�g narowistych koni, zanurzenie we krwi [p�yn�cej] strumieniem. Je�li zmienia si� najwy�sza linia, znaczy to �e z�o uros�o w si�� na tyle, �e tylko w zdecydowanej walce ("na �mier� i �ycie") mo�esz je ukr�ci�. Heksagram nr 4 G�UPOTA Przy pomocy tego heksagramu Ksi�ga zwykle udziela surowych napomnie� tym, kt�rzy pr�buj� si� ni� bawi� i traktuj� niepowa�nie. Orzeczenie� G�upota: Potwierdzenie; to nie my szukamy m�odzie�czej g�upoty; m�odzie�cza g�upota szuka nas. Pocz�tkowa wr�ba z krwawnika jest pomy�lna, ale skoro dwa lub trzy razy wyci�gni�to, to co wyci�gni�te nie jest pomy�lne; sprzyjaj�cy [moment] aby podj�� decyzje. Ksi�ga dobitnie o�wiadcza, i� dokonywa� dywinacji przy pomocy patyk�w z krwawnika mo�na tylko raz. Jeden raz tylko mo�na "wylosowa�" odpowied� Ksi�gi na zadane pytanie, i kiedy Ksi�ga odpowiedzia�a, to znaczy, �e odpowiedzia�a - i dowodem g�upoty by�oby zadawa� to samo pytanie jeszcze raz, dlatego �e co� si� nam w jej odpowiedzi nie spodoba�o, albo s��w Ksi�gi nie zrozumieli�my. Oczywi�cie, ta surowa zasada r�wnie� si� stosuje, kiedy wr�ymy przy pomocy monet. Zdumiewaj�ce, jak cz�sto ten heksagram wylosowaj� ci, kt�rzy si� bawi� wyroczni�, i sprawdzaj�, czy nast�pnym razem dostan� t� sam� lub podobn� odpowied� na to samo pytanie. Odnosi si� wra�enie, �e heksagramy produkuje jaka� zagadkowa inteligencja, kt�ra na wylot widzi nasze zamiary, ale aby nas o czym� powiadomi�, dysponuje bardzo ograniczonym j�zykiem, z�o�onym z 64 heksagram�w i 384 linii zmiennych. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Wyzbywaj�ca si� [czego�] g�upota; dobrowr�bne, aby u�y� ukaranego cz�owieka, a wraz z tym usun�� p�ta i kajdany. To, co ju� odesz�o, jest niepokoj�ce. Kto� z g�upoty wyzbywa si� r�nych rzeczy, nie jest do nich przywi�zany. Zarazem jest to taki moment, kiedy cz�owiek ukarany za czyny wynik�e z jego g�upoty �atwo daje si� poprawi�. Wtedy najbardziej niepokoj�ce jest to, co ju� min�o. Druga linia zmienna:� Owijaj�ca g�upota; pomy�lna [wr�ba]. Wys�anie [dziewczyny jako] �ony; pomy�lna [wr�ba]. Syn mo�e si� �eni�. Kiedy zmiania si� druga linia (silna), wy�adowuje si� i realizuje aktywna energia (jang) w niej zawarta. St�d pomy�lne wr�by oraz wzmianka o "synu" a wi�c osobie typu jang. Ta tajemnicza "owijaj�ca g�upota", to g�upota, czy te� niedojrza�o��, kt�rej skutki s� ograniczone niby zawini�ty tobo�ek. Gra energii, kt�r� przedstawia druga zmienna linia tego heksagramu, kojarzy�a si� autorom Ksi�gi z wydawaniem c�rek za m�� i przyjmowaniem synowych do domu. Trzecia linia zmienna:� Nie korzystaj [z okazji] aby wzi�� kobiet�; zobacz metalowego faceta, kt�ry nie ma tu�owia; �adne miejsce nie jest sprzyjaj�ce. W przeciwie�stwie do poprzedniej linii, wymiana energii p�ci nie jest teraz zalecana; co wi�cej: �adna wymiana z otoczeniem, i �adna zmiana miejsca nie b�dzie pomy�lna. Dla ostrze�enia pokazuje si� tu kogo�, kto niby jest silny, bo z metalu, ale "nie ma tu�owia", czyli, po naszemu, jest to taki "kolos na glinianych nogach". Czwarta linia zmienna:� Zwi�zana g�upota; zmartwienie. Kto�, o kim tu mowa, jest "zwi�zany" i ma k�opoty z powodu g�upoty. Pi�ta linia zmienna:� M�odzie�cza g�upota; pomy�lna [wr�ba]. Tu mowa jest o g�upocie, z kt�rej si� wyrasta, i kt�ra ma�o si� r�ni od tw�rczej, m�odzie�czej spontaniczno�ci. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Ugodzenie g�upoty; nie sprzyjaj�cy [moment], aby by� rabusiem; sprzyjaj�cy, aby mie� tego, kto rabuje. G�upota tu jest karana; kto� si� dopu�ci� wyst�pku ze swej g�upoty, w ko�cu musi za to cierpie�. �����Zwr��my uwag�, �e orzeczenia do linii heksagramu pochodz� z innej, p�niejszej epoki, ani�eli orzeczenia do samych heksagram�w, i cz�sto podejmuj� inny temat. Tak w�a�nie jest przy heksagramie "G�upota": w g��wnym orzeczeniu jest mowa o w�a�ciwym i niew�a�ciwym korzystaniu z wyroczni - za� w orzeczeniach do linii zmiennych podawane s� rady jak sobie w �yciu radzi� z czyja� g�upot�. Heksagram nr 5 - ZAMOCZONY czyli co si� dzieje podczas przekraczania w br�d wielkiej rzeki (inny tytu�: "Czekanie") W orzeczeniach do wielu heksagram�w powtarza si� jak refren zdanie: "sprzyjaj�cy czas, aby przekroczy� w br�d wielk� rzek�". W j�zyku Ksi�gi Przemian oznacza to rozpoczynanie wielkich, prze�omowych przedsi�wzi��. Heksagram, kt�ry teraz om�wimy, zosta� specjalnie napisany po to, aby dok�adnie si� przyjrze� temu procesowi "forsowania rzeki", bo to �atwo powiedzie�: "zacznij robi� co� wielkiego i nieodwracalnego", kiedy po drodze czyha mn�stwo niebezpiecze�stw. �����Zanim odkryto staro�ytny tekst w grobowcu w Mawangdui, heksagram ten znany by� pod tytu�em "Czekanie", gdy� chi�skie znaki znacz�ce "czekanie" i "zamoczony" s� bardzo podobne. Jednak s�owo "czekanie" najwyra�niej by�o tu troch� bez sensu. Orzeczenie� Zamoczony: Jest powr�t; �wietliste przyj�cie; zdecydowanie jest pomy�lnym [znakiem]; dobroczynna [wr�ba] aby przekroczy� w br�d wielk� rzek�. S�owo "zamoczony" powtarza si� przy liniach zmiennych; oznacza ono kogo�, kto jest w trakcie "przekraczania wielkiej rzeki". Ksi�ga zwraca si� tu do kogo�, kto zdecydowa� si� na pewne wielkie, prze�omowe przedsi�wzi�cie, i dodaje mu otuchy - bo takie w�a�nie jest znaczenie s��w "�wietliste przyj�cie". S�owa "jest powr�t" albo "b�dzie powr�t" znacz� tyle, �e kto�, kto na t� wypraw� wyrusza, wr�ci do domu i to jako zwyci�zca. - Chocia� po drodze czekaj� go pewne trudy, o czym jest mowa przy liniach zmiennych. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Zamoczony na pastwisku; sprzyjaj�cy [moment] aby u�y� sta�o�ci; nie ma k�opot�w. S�owa "zamoczony na pastwisku" znacz� tyle, �e nadszed� oto moment, kiedy od codziennych, gospodarskich czynno�ci, jak dogl�danie koni i byd�a na pastwisku (oczywi�cie my w 21 wieku robimy ju� co� troszeczk� innego!) trzeba przej�� do "przekraczania rzeki" Wa�ne jest by "u�y� sta�o�ci", czyli nie gubi� z oczu celu, ani nie odst�powa� od powzi�tego planu. Po prostu: trzymaj si� swoich decyzji! Druga linia zmienna:� Zamoczony po�r�d piasku; jest kilka s��w; w ko�cu pomy�lny [obr�t spraw]. Id�c w stron� "wielkiej rzeki", czyli ku swojemu wielkiemu przedsi�wzi�ciu, znalaz�e� si� "po�r�d piasku" czyli jeszcze nie w nurcie gro�nej rzeki, ale ju� w �rodowisku obcym i ma�o przyjaznym. S�owa "jest kilka s��w" bywaj� te� t�umaczone jako "jest troch� gadania, plotek, narzeka�". Czyli: skoro zacz��e� ju� swoje przedsi�wzi�cie, to nie przejmuj si� ani tym, �e warunki s� przej�ciowo gorsze, ani tym, �e ludzie wydziwiaj� i krytykuj�. Ksi�ga zapewnia, �e je�li tylko zachowasz sw� wytrwa�o��, koniec b�dzie pomy�lny. Trzecia linia zmienna:� Zamoczony w b�ocie; to sk�ania z�odziei do przybycia. Zanim wejdziesz w nurt rzeki, czeka ci� sforsowanie przybrze�nego b�ota. Tu mo�esz ugrz�zn��, a na unieruchomionych czyhaj� rabusie. Ksi�ga ostrzega przed takim niebezpiecznym etapem w ka�dym przedsi�wzi�ciu. Czwarta linia zmienna:� Zamoczony we krwi; to wychodzi z jamy. Czwarta linia te� kojarzy si� z niebezpiecze�stwem. S�owa "zamoczony we krwi" m�wi� o pe�nym zaanga�owaniu si� w to, co masz do zrobienia; tak i� got�w jeste� nawet przela� w�asn� krew, aby przedsi�wzi�cie si� uda�o. Ale w takim momencie uzyskujesz jasno��, o co toczy si� tu gra: "to wychodzi z jamy" znaczy inaczej, �e prawda wychodzi na jaw. Pi�ta linia zmienna:� Zamoczony w winie i jedzeniu; determinacja jest pomy�lnym [znakiem]. Linia pi�ta kojarzy si� z sukcesem i dobrobytem. W tym heksagramie te� jest tak, ale... Ksi�ga alarmuje, �e chocia� ju� odnios�e� pewien sukces, to nadal jeste� "zamoczony", czyli jeszcze do ko�ca nie sforsowa�e� wielkiej rzeki. A wi�c nadal konieczna jest determinacja, czyli uporczywe trwanie przy swoich planach; dora�ne sukcesy nie powinny ci zawr�ci� w g�owie. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Wnikni�cie do jamy; s� nieproszeni go�cie, trzech m��w, kt�rzy przybywaj�; uszanuj ich; w ko�cu pomy�lny [obr�t spraw]. W powy�szych s�owach ukryta jest niezmiernie ciekawa idea! Zdawa�oby si� na poz�r, �e "przekraczanie wielkiej rzeki" to wyprawa po co�, co jest widoczne i gotowe. Idziesz po co� i wiesz, co jest twoim celem. Ale odniesienie sukcesu w takiej wyprawie ZAWSZE wystawia ci� na wielka niewiadom�. Zaw�d lekarza to co� innego, ni� zwykle wyobra�a sobie student medycyny. S�u�ba genera�a to co� innego, ni� my�l� sobie m�odzi porucznicy. Ma��e�stwo okazuje si� czym� innym, ni� marzenia narzeczonych. Dopiero, kiedy osi�gn��e� cel, mo�esz zobaczy�, czym ten cel jest naprawd�. Dopiero wtedy tajemnica ods�ania si� - i to w�a�nie m�wi� te tajemnicze s�owa "wnikni�cie do jamy". Wtedy te� "przybywaj� nieproszeni go�cie, i trzeba ich uszanowa�" - co znaczy tyle, �e kiedy odnios�e� sukces, musisz by� gotowy na rozmaite niespodzianki, i dopiero je�eli je zaakceptujesz, wygrasz naprawd�. �����Wzmianka o "trzech m�ach" przypomina Boga i dw�ch anio��w (razem trzech), kt�rzy odwiedzili Abrahama; przypomina te� Trzech Kr�li - widocznie staro�ytni Chi�czycy znali podobne opowie�ci. Heksagram nr 6 - SP�R PRAWNY czyli sztuka umiaru w k��tniach i procesach Heksagram sk�ada si� z dw�ch trygram�w. Trzy linie wy�sze nazywane s� g�rnym trygramem, trzy linie ni�sze - dolnym trygramem. Dawni chi�scy znawcy patrz�c na dwa trygramy w omawianym heksagramie dostrzegali w nich dwie strony maj�ce odmienne interesy i pozostaj�ce w konflikcie. Ale nie widzieli tu walki ani wojny - dlatego uznali, �e chodzi o prawny sp�r, o spraw� s�dow�. Orzeczenie� Sp�r przed s�dem: Oto powr�t; lituj�cy si� i spokojny, temu udaje si� by� pomy�lnym [znakiem], lecz u ko�ca jest niepomy�lny; dobrowr�bny [znak] zatem aby ujrze� wielkiego cz�owieka; nie dobrowr�bny aby przekroczy� [w br�d] wielk� rzek�. Rozszyfrujmy ten rebus od ko�ca. Dwa ostatnie zdania m�wi� o tym, �e wylosowanie tego heksagramu nie jest pomy�lnym znakiem dla wielkich, nieodwracalnych decyzji, takich, jak wypowiedzenie wojny - gdy� to w�a�nie znaczy owo "przej�cie w br�d, z wojskiem, graniczej rzeki". Na takie agresywne czyny nie ma co si� teraz porywa�. Za to jest to pomy�lny znak na wej�cie w uk�ady z kim� silniejszym - taki jest sens wzmianki o "wielkim cz�owieku". A wi�c ten heksagram zaleca dyplomatyczne uk�ady, odradza za� walki. �����Pocz�tek orzeczenia znaczy za�: nale�y wr�ci� do �r�de�, u�wiadomi� sobie pocz�tki sporu; zachowa� spok�j i wyrozumia�o��; nie ci�gn�� sporu do ko�ca, lecz zgodzi� si� na kompromis. Proste, prawda? Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Nie przeci�ga�, kiedy to s�u�y; niewiele [potrzeba] s��w; u ko�ca pomy�lny [znak]. Jak zwykle, zmiana linii najni�szej m�wi, �e ca�a historia ledwie si� rozpocz�a. W taki razie Ksi�ga radzi nie przeci�ga� sprawy, zadowoli� si� najprostszymi rozwi�zaniami, nie gada� za wiele (s�uszna uwaga dla adwokat�w!) - a doprowadzi si� sp�r do zadowalaj�cego kompromisu. Druga linia zmienna:� Bez powodzenia w sporze; wracanie i ucieczka, trzy setki dom�w mieszka�c�w jego miasta pozostaje bez nadzoru. Zmiana linii drugiej jest niekorzystna, gdy� wtedy ta silna linia traci swoj� moc, a wraz z ni� ca�y dolny trygram. Rozumiano to jako brak sukcesu w sporze. W takim razie Ksi�ga ka�e zatroszczy� si� o bezpo�rednie interesy w�asne i rodziny. (Dla arystokraty jego podw�adni stanowili jakby przed�u�enie jego rodziny). Trzecia linia zmienna:� Jedzenie starej cnoty; podj�cie decyzji jest niebezpieczne. Kto� idzie na kr�lewsk� s�u�b�, ale nie spe�nia si� [w niej]. Sk�d si� wzi�a ta tajemnicza "stara cnota"? - nikt nie wie. Zmiana linii trzeciej jak zwykle zwiastuje niebezpiecze�stwo. Polega ono tu na tym, �e kto� ma wysokie ambicje, ale brakuje mu talent�w. Czwarta linia zmienna:� Bez powodzenia w sporze; [trzeba] zawr�ci� i odda� si� pod dowodzenie, to zmienia si� w pok�j; determinacja jest dobrowr�bna. Zmiana linii czwartej nadal nie wr�y powodzenia w sporze. Lepszym wyj�ciem jest poddanie si� woli i decyzjom kogo� silniejszego. Trzeba tylko umie� w tym wytrwa�. Pi�ta linia zmienna:� Sp�r przed s�dem; pierwszorz�dna pomy�lno��. Zmian� tej linii odczytywano jako zapowied� wygranej w sporze prawnym. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Kto� wynagrodzi go sk�rzanym pasem, [ale] u ko�ca ranka trzy razy wydrze [mu] go. O sk�rzanych pasach i ubiorach mowa jest w Ksi�dze Przemian parokrotnie; oznaczaj� one moc, wytrwa�o��, si�� charakteru. Tutaj jest wi�c mowa o sukcesie i wygraniu sporu, ale ten sukces jest chwilowy i zostanie zmarnowany. Nasuwaj� si� s�owa innej ksi�gi - "Wesela" Wyspia�skiego: "mia�e� chamie z�oty r�g... osta� ci si� jeno sznur..." Heksagram nr 7 - WOJSKO Chi�czycy widzieli w rysunku heksagramu (pr�cz mn�stwa innych rzeczy) tak�e struktur� spo�eczn�. Linia druga reprezentowa�a lud, ch�op�w, gospodarzy siedz�cych na swoich ry�owiskach. Kiedy wszystkie linie s� s�abe i nieaktywne, a silna tylko ta druga, "ch�opska" linia, oznacza to, �e moc skupi�a si� w ch�opach. A wi�c oni ruszyli si�! Osadzili kosy na sztorc; trwa ludowe powstanie - albo w�adca zmobilizowa� swoich poddanych, aby bronili kraju przed wrogiem. To ju� nie lud, to wojsko - i dlatego tak nazwano ten heksagram. Orzeczenie� Wojsko. Determinacja zwierzchnik�w jest pomy�lnym [znakiem]; nie ma zmartwie�. O co tu chodzi? Zwykli ludzie, nie tylko chi�scy ch�opi, ale tak�e na przyk�ad szeregowi pracownicy firmy dobrze wiedz�, jak maj� post�powa�. Czuj� swoj� si�� i wierz� w zwyci�stwo. Niewiadom� mog� by� tylko ich zwierzchnicy. Je�li oni te� s� zdeterminowani - wtedy w�adca (albo szef) nie powinien si� o nic wi�cej martwi�. Heksagram ten wzywa do czynu, do dzia�ania. M�wi, �e ludzie, z kt�rymi mamy do czynienia, s� pe�ni zapa�u, �e s� na�adowani energi�. A jak t� energi� sensownie spo�ytkowa�? To w�a�nie zadanie dla tych, kt�rzy nimi pokieruj�. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Wojsko wyrusza w ordynku; [kt�ry] nie jest dobry; niepomy�lny [znak]. Sk�d si� wzi�o tak surowe napomnienie? Pierwsza linia si� zmienia, czyli staje si� aktywna. W wojsku, jak r�wnie� w ka�dej innej zbiorowo�ci ludzi oznacza to improwizacj�, dowolno�� i anarchi�. Zagro�ony jest porz�dek, �w "wojskowy ordynek". Druga linia zmienna:� W �rodku wojska; pomy�lny [znak]; nie ma k�opot�w; kr�l trzykrotnie nagradza dow�dztwo. Zmiana tej linii sprawia, �e staje si� ona lini� s�ab� (in), a wraz z ni� ca�y heksagram staje si� in. To oznacza pomy�lne wykonanie zadania i przezwyci�enie przeszk�d. Moc wojska zosta�a w�a�ciwie spo�ytkowana, i dlatego orzeczenie brzmi w�a�nie tak. "Trzykrotna nagroda", jak i inne rzeczy pokrojone, by�a rozumiana jako nagroda doskona�a. Trzecia linia zmienna:� Niekt�rzy z wojska przy��czaj� si� z trupami. Niepomy�lnie. To zdanie zosta�o zapisane archaicznymi znakami, i ju� w staro�ytno�ci nie wiedziano dok�adnie, co znaczy. Mo�e �w "trup" to raczej imi� jakiego� pradawnego wodza? W ka�dym razie wr�ba nie brzmi zach�caj�co. Czwarta linia zmienna:� Wojsko obozuje po lewej [stronie]; nie ma k�opot�w. Znaczy to tyle, �e "lewa" czyli s�absza strona, jest umocniona. Nie nale�y obawia� si� przykrych niespodzianek. Masz os�oni�te plecy. Pi�ta linia zmienna:� Na polach jest zwierzyna; sprzyjaj�cy [moment] aby wi�ni�w zaku� w kajdany; nie ma k�opot�w. Najstarszy syn prowadzi wojsko, m�odszy syn wiezie wozem trupy; determinacja nie jest pomy�lna. Sens jest pomy�lny i znaczy tyle: to ju� nie wojna, ale polowanie. Wr�g nie zagra�a, przeciwnie: jest zakuwany w kajdany. Ju� po k�opotach, dowodzenie mo�na powierzy� m�odszemu pokoleniu i nie ma sensu si� d�u�ej "napina�". Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Pan wielkiego cz�owieka posiada mandat, aby 'otworzy�' [za�o�y�] pa�stwo i wywy�szy� rody; ma�y cz�owiek nie powinien mie� z tego po�ytku. Tutaj przedstawiono prawid�owy koniec wszelkich "wojen" i masowych zryw�w: pa�stwo, a wi�c spo�eczna struktura, zosta�o utwierdzone; ludzie, kt�rzy si� zas�u�yli, s� uhonorowani - a ci, co si� kryli po k�tach, nie powinni z tego czerpa� korzy�ci. Heksagram nr 8 - SPRZYMIERZENIE Ksi�ga Przemian powsta�a jako swoisty poradnik dla w�adc�w, dla arystokrat�w rz�dz�cych wi�kszym lub mniejszym pa�stwem lub lennem. Linia pi�ta oznacza w�a�nie tego, kto rz�dzi, kieruje, podejmuje decyzje i my�li za innych. Heksagram nr 8, w kt�rym tylko ta linia jest silna, jest obrazem takiego "silnego cz�owieka", z kt�rym inni powinni si� sprzymierzy�, wok� kt�rego powinni si� zjednoczy�. Ale czasy, w kt�rych ludzie skupiaj� si� wok� swoich przyw�dc�w, to tak�e czasy niepokoju. Orzeczenie� Sprzymierzenie: Pomy�lna [wr�ba]. Pierwotna wyrocznia z krwawnika: pierwszorz�dna; nieustaj�ca determinacja nie przynosi zmartwie�. Niespokojny kraj przychodzi; dla ostatniego cz�owieka [los] niepomy�lny. Powy�sze orzeczenie jest zbudowane tak, jakby ju� kto� wcze�niej rozk�ada� krwawnikowe patyki i otrzyma� wr�b� m�wi�c�, i� jest w samej osi wydarze�, "trzyma r�k� na pulsie", i o ile tylko wci�� b�dzie zdecydowany, czyli b�dzie wiedzia�, ku jakiemu celowi si� kieruje, to uniknie k�opot�w. Ale zarazem Ksi�ga przestrzega, �e id� czasy niespokojne, a kto si� sp�ni lub zostanie na uboczu, ten b�dzie tego gorzko �a�owa�. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Oto powr�t. Sprzymierz si� z nim; nie ma k�opot�w. Oto powr�t; zape�nij glinian� mis�; kiedy przychodzi zima, szkodliwa pewnie b�dzie; pomy�lny [znak]. Ten zwi�z�y tekst przypomina wyroczni� do heksagramu nr 24, "Powr�t". Podobie�stwo polega na tym, �e tam pierwsza linia heksagramu by�a silna, tutaj za� zmienia si� ze s�abej w siln�. Oznacza to decyzj� podj�t� spontanicznie, za podszeptem wewn�trznego g�osu; decyzja ta polega na powrocie na w�a�ciw� drog�. Ta w�a�ciwa droga za�, to sprzymierzenie si� z kim�, kto w danej sytuacji jest naturalnym przyw�dc�. Wszystko w tym momencie dzieje si� w zgodzie z natur�: sk�adanie ofiar w glinianych misach jest najprostsz� ceremoni�; to, �e k�opotliwa zima przychodzi po ciep�ej porze roku, te� jest naturaln� przemian�. Druga linia zmienna:� Sprzymierz si� z nim od wewn�trz; determinacja jest dobrowr�bna. Oznacza bowiem szczere, za g�osem serca, przy��czenie si� do naturalnego przyw�dcy. Trzecia linia zmienna:� Sprzymierz z nim to, co nie-ludzkie. W najprostszym przypadku mo�e znaczy�, ze trzeba na us�ugi powstaj�cej wsp�lnoty odda� te swoje talenty, kt�re nie s�u�� ludziom - swoj� agresj�, swoje z�o, m�ciwo�� i temu podobne. Czwarta linia zmienna:� Od zewn�trz sprzymierz si� z nim; determinacja jest dobrowr�bna. Ksi�ga apeluje, aby zjednoczenie mia�o posta� formalnej umowy z nowym przyw�dc�. Pi�ta linia zmienna:� Pe�ne blasku sprzymierzenie. Kr�l zatem trzy razy [ka�e] nagania� [zwierzyn�], przedni� stron� pozostawiwszy otworem; ludzie z miasta nie s� ostrze�eni; sprzyjaj�ca [wr�ba]. Kiedy zmienia si� linia pi�ta, sprzymierzenie osi�ga swoj� pe�ni� i zyskuje ogromn� przewag� nad otoczeniem. Owa przewaga symbolicznie jest tu wyra�ona jako "blask". Drugim symbolem jest obraz w�adcy, kt�ry poluje, ale jest tak pewien swojej przewagi, �e puszcza woln� te zwierzyn�, kt�ra wybiega ku niemu otwarcie, na wprost. Maj�c tak� przewag�, mo�na prowadzi� wojny tak, i� cywilna ludno�� miast nawet tego nie zauwa�y. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Sprzymierzenie nie ma g�owy: niepomy�lna [wr�ba]. Gdy zmieni si� linia sz�sta, wtedy w heksagramie ponad siln� lini� wodza przyb�dzie jeszcze jedna linia silna. Dawni wr�bici rozumieli to tak, �e jest oto wodz�w dw�ch - czyli nie ma �adnego. Heksagram nr 9 - SK�PE �NIWA Czwarta (licz�c od do�u) linia w heksagramie zawiera zwykle informacj� o zdolno�ci do dzia�ania. W heksagramie nr 9 wszystkie linie s� na�adowane moc� - czyli silne, rysowane ci�g�� kresk�; a tylko jedna linia, w�a�nie czwarta od do�u, jest s�aba - przerywana. Oznacza to, �e zosta�a skoncentrowana wielka si�a, kt�ra jednak (przez jaki� czas) nie ma zdolno�ci do dzia�ania. Orzeczenie� Sk�pe �niwa: Potwierdzenie; g�ste chmury nie padaj� deszczem, od naszych zachodnich pastwisk. Powy�sze orzeczenie jest jednym z najs�ynniejszych zda� Ksi�gi Przemian. Brzmi ono jak tajne has�o, niby jakie� "Najlepsze kasztany s� na Placu Pigalle"; i rzeczywi�cie w bardzo dawnych czasach pos�u�y�o jako tajne has�o. �����By�o to przed rokiem 1122 (przed nasz� er�). Na nizinach w dole ��tej Rzeki do�ywa�o swoich dni pa�stwo rodu Szang (lub In). W�ada� nim ostatni z dynastii, okrutny tyran Czou Sin. Ale na zachodzie, w g�rnym biegu ��tej Rzeki, ros�a ju� w si�� nowa pot�ga - pa�stwo rodu Czou. Patriarcha tego rodu, kr�l Wen, siedzia� na dworze Szang�w, w charakterze ni to go�cia, ni to zak�adnika lub wi�nia, ale w istocie by� szpiegiem, i swoim ziomkom przesy�a� tajne wiadomo�ci. �����Zdanie: "G�ste chmury bez deszczu" - to w�a�nie jego tajny sygna�. Znaczy�o ono: "Sta�. Czeka�. Czas nie nadszed�. Nie atakowa�." A w�a�ciwie: "Macie sta� na zachodniej granicy niby ci�kie deszczowe chmury, z kt�rych nie pada deszcz." �����Przeno�nia ta by�a dla wojownik�w Czou doskonale zrozumia�a, jako �e oni pochodzili z zachodnich step�w, a zachodni wiatr, nawet je�li gna chmury, nie przynosi w Chinach deszczu. �����W ko�cu przyszed� moment, kiedy lud Czou wyla� si� na niziny, a ksi���ta z tego rodu, synowie kr�la Wen, za�o�yli w Chinach nowe pa�stwo, kt�re mia�o przetrwa� nast�pne tysi�clecie. Pomog�a im w tym "m�wi�ca ksi�ga" - I-Cing, gdy� w�a�nie kr�l Wen by� autorem jej orzecze�, i ksi�ga ta d�ugo pozostawa�a prywatna w�asno�ci� jego potomk�w, w�adc�w Czou, udzielaj�c im rad. �����Dla nas dzisiaj zdanie to nadal niesie rad�: Ufny w swoj� si�� czekaj na sprzyjaj�cy moment. Akcja podj�ta teraz b�dzie przedwczesna i ja�owa niby chmury nie daj�ce deszczu. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Zawr�cenie z drogi, jakie� k�opoty mog�oby ono [przynie��]? Pomy�lna [wr�ba]. Heksagram m�wi o hamowaniu dzia�ania - dlatego kto�, kto znalaz�szy si� w takiej sytuacji, wycofuje si� ju� na pocz�tku, post�puje rozs�dnie. Druga linia zmienna:� Niez�omny powr�t; pomy�lnie. Gdy zmienia si� druga linia, rozw�j wypadk�w polega na umacnianiu si�, zbieraniu si�, konsolidacji tych�e si�. Oczywi�cie wr�y to pomy�lno��. Trzecia linia zmienna:� W�z gubi swoj� o�; m�� i �ona skacz� sobie do oczu. Kiedy w heksagramie jedna (czwarta) linia jest s�aba, to jego moc istnieje, cho�by� chwilowo nie m�g� jej u�y�. Ale kiedy s�abnie (zmienia si�) linia trzecia, to naprawd� utracisz si�y, jak w�z, z kt�rego zgubiono o�, lub jak rodzina, w kt�rej k��c� si� ma��onkowie. Czwarta linia zmienna:� Oto powr�t; krew oddala si�, najostro�niej; nie ma k�opot�w. Kiedy zmienia si� linia czwartej, jedyna w tym heksagramie s�aba, na siln�, oznacza to powr�t na drog� dzia�ania, aktywno�ci. A wi�c wracasz na swoj� drog�, oddalasz si� od zagro�e�, chocia� jeszcze musisz zachowywa� ostro�no��. Pi�ta linia zmienna:� Oto powr�t [jakby spojony] �a�cuchem; maj�tny wraz ze swym s�siadem. Ju� przy zmiennej drugiej linii by�a mowa o konsolidacji, o zwieraniu szereg�w. Tutaj Ksi�ga Przemian jeszcze mocniej wzywa, aby zewrze� szeregi, aby wraz z pewn� grup� ludzi wyst�powa� jako jedna zwarta ca�o��. W jedno�ci si�a! Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Ju� pada�o i przesta�o [pada�], on ju� wsiada [na ko�] by jecha�; dla dziewczyny, zdecydowa� si� - jest pomy�lnym [znakiem]; ksi�yc jest prawie pe�ny; dla szlachetnego cz�owieka by� prosto-stoj�cym jest [znakiem] niepomy�lnym. Co si� sta�o? Czas na dzia�anie, na kt�ry czekano, ju� nadszed�, wyczekiwana chwila mija ("ju� jest po deszczu!"). "Kto �yw" wsiada na konia, by p�dzi� do swego �yciowego celu, jak niegdy� wojsko kr�la Wen. Za chwil� wszystko si� zmieni i �wiat p�jdzie ju� w innym kierunku ("ksi�yc zbli�a si� do pe�ni"). Kobieta, istota kt�ra woli dostosowa� si� do �wiata, ma dobry moment na swoje decyzje - ale m�czyzna-wojownik ("cz�owiek szlachetny") je�eli b�dzie si� trzyma� swoich wcze�niejszych pomys��w - je�eli b�dzie "prosto-stoj�cy" - to swoj� szans� przegapi. Uwaga: Heksagram nr 9 znany jest tak�e pod tytu�ami "Pow�ci�gaj�ca si�a ma�ego", "Ma�e pohamowanie", "Ma�e ob�askawienie"" lub podobnie. Heksagram nr 10 - ST�PANIE Zwykle przy trzeciej linii (od do�u) Ksi�ga wypowiada niepomy�lne wr�by i ostrze�enia. W tym heksagramie wszystkie linie s� silne, a tylko jedna - w�a�nie trzecia - jest s�aba czyli przerywana. Wnioskujemy st�d, �e heksagram nr 10 m�wi o tym, jak kto� s�aby i nieznaczny powinien zachowywa� si� po�r�d przewa�aj�cych wrogich si�. Dlatego w orzeczeniu mowa jest o "nast�pni�ciu tygrysowi na ogon". Orzeczenie� Nast�pni�cie tygrysowi na ogon; to nie [jest] prawdziwy m�czyzna; potwierdzenie. Zdanie to powiada, �e sytuacja jest niebezpieczna, poniewa� otaczaj� nas si�y, nad kt�rymi nie panujemy, a si�y te mog� sta� si� dla nas wrogie i nas zniszczy�, tak jak tygrys, kt�remu kto� niebacznie nast�pi� na ogon. Ale "prawdziwy m�czyzna" tak nie post�puje. Tytu� tego heksagramu, "St�panie", oznacza te� "w�a�ciwe post�powanie", jak r�wnie� rytualne ceremonia�y, kt�re obowi�zuj� w obliczu pot�nych b�stw, demon�w i w�adc�w. Orzeczenia do kolejnych linii zmiennych staj� si� bardziej zrozumia�e, je�li b�dziemy pami�ta�, �e pisano je jako ostrze�enia dla ludzi znajduj�cych si� w takiej sytuacji, w kt�rej w ka�dej chwili mo�e ujawni� si� najgorsze niebezpiecze�stwo. (Pami�taj o tygrysim ogonie!) Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� St�panie w przeciwnym [kierunku]; w p�j�ciu tam nie ma k�opot�w. Idziesz w przeciwnym kierunku ni� ten, w kt�rym kryje si� niebezpiecze�stwo. Unikniesz go - a wi�c nie b�dzie k�opot�w. Druga linia zmienna:� St�panie po drodze z tak [wielk�] pewno�ci� [siebie]; determinacja ciemnego cz�owieka jest dobrowr�bna. S� sytuacje, kiedy lepiej jest nie wiedzie� zbyt wiele, za to trzyma� si� obranego kierunku z wielk� pewno�ci� siebie. Kto�, komu "wypad�a" ta linia zmienna, wolny jest od niebezpiecze�stw w�a�nie dlatego, �e nie zboczy z dobrze obranej drogi. (Ominie ogon tygrysa, kt�ry le�y gdzie� dalej). Trzecia linia zmienna:� �lepy potrafi widzie�. Kulawy potrafi st�pa�. Nast�pni�cie tygrysowi na ogon; dla prawdziwego m�czyzny niepomy�lny [to znak]. Wojownik jednoczy si� z wielkim panem. A wi�c: sta�o si�! To, co mia�o si� wydarzy� najgorszego, ju� si� dzieje; ka�dy to widzi (nawet �lepy), i ka�dy b�dzie si� ratowa� np. ucieczk� (nawet kulawy). Dla pilnego ucznia Ksi�gi Przemian (dla "prawdziwego m�czyzny") jest to z�y znak, przede wszystkim dlatego, �e gdyby post�powa� m�drze, to by do tego nie dosz�o. Wojownicy uciekaj� do bezpiecznego zamku swego ksi�cia - czyli pora si� chroni� pod opiek� kogo� pot�niejszego. Czwarta linia zmienna:� Nast�pni�cie tygrysowi na ogon w tak [wielkiej] panice; w ko�cu pomy�lne [znaki] Z�o si� wydarzy�o, ale wida�, �e najgorsze ju� mija. Mowa jest o panice, czyli w takich razach nie zaszkodzi si� zachowywa� tak, jak podpowiada "zwierz�cy" instynkt. Pi�ta linia zmienna:� �mia�e st�panie; determinacja jest niebezpieczna. Jak zwykle przy pi�tej linii zmiennej, ten komu si� wr�y jest bardzo pewny siebie; ale �e niebezpiecze�stwo utrzymuje si�, wi�c nie wykluczone, �e nadal b�dzie pope�nia� stare b��dy. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Patrz i st�paj, [b�d�] przebieg�y i wzno� si� [do g�ry wraz z] jego obrotami; najwy�sza pomy�lno��. To zdanie Ksi�gi brzmi mistycznie i taoistycznie. Najprostszy sens tego orzeczenia jest taki, �e niebezpiecze�stwo min�o, i da�o nam nauczk� na przysz�o��, czyli... cenne do�wiadczenie. Heksagram nr 11 - WIELKO�� albo czas pokoju, rozkwitu i post�pu W heksagramie tym na dole s� trzy linie silne, niebia�skie, na g�rze trzy linie s�abe, ziemskie. Oznacza to, �e to, co na Ziemi, znajduje si� pod silnym wp�ywem niebia�skiej inspiracji - a tak jest w�a�nie w czasach wielko�ci, �wietno�ci i rozkwitu. Heksagram ten jest odwrotno�ci� heksagramu "Zast�j" albo "�ona", gdzie by�o przeciwnie: linie Ziemi na dole, linie Nieba na g�rze, czyli to co ziemskie rz�dzi�o si� swoimi prawami, bez inspiracji nieba. Orzeczenie� Wielko��: To, co ma�e, odchodzi, to co wielkie, przychodzi; dobrowr�bny [znak]; przyj�cie. Przypomnimy, �e s��wko "przyj�cie" znaczy tyle, co "Niebo wys�ucha�o twoich pr�b". Orzeczenie jest jednoznacznie pomy�lne, i co ciekawe, m�wi nie o tym, �e ju� jest dobrze, tylko �e zmienia si� na lepsze. A wi�c ca�y sukces jest jeszcze przed nami! Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Wyrywanie sitowia z korzeniami; dobrowr�bne jest by� stoj�cym prosto. Owo "wyrywanie z korzeniami" brzmi jak zapowied� jakich� koniecznych, generalnych porz�dk�w, kt�re poprzedzi� musz� przysz�y rozkwit. Nie zagro�ony jest wtedy tylko ten, kto "stoi prosto", a wi�c ma swoje zasady i wie czego chce. Druga linia zmienna:� Zawini�ta lekkomy�lno��; zatem przekraczaj [w br�d] rzek�; nie pozostawiaj�c tego daleko [za sob�] i nie zapominaj�c o tym, zyskuje si� wyniesienie w centralnych rangach. S�owo "lekkomy�lno��" mog�o by� te� rozumiane jako "dziko��" lub "prymitywizm". "Zawini�cie" czego� kojarzy si� ze z�o�eniem czego� w ofierze albo opanowaniem tego. "Przekroczenie rzeki" dos�ownie oznacza wyruszenie na wojenn� wypraw�, za� "awans w centralnych rangach" by� najwy�szym uznaniem, na jakie m�g� liczy� chi�ski arystokrata. Tak wi�c ca�e to orzeczenie powiada, �e jest sprzyjaj�cy moment, aby przezwyci�y� w�asne s�abo�ci, zacz�� energicznie dzia�a� i w ten spos�b wyruszy� ku sukcesom. Trzecia linia zmienna:� Nie ma r�wniny, kt�ra si� [w ko�cu] nie pochyla, nie ma p�j�cia , kt�re nie wraca; w zdecydowaniu [trwa�] w obliczu trudno�ci, nie ma k�opot�w; nie �a�uj jego powrotu; w jedzeniu jest pomy�lny los. S�owa Ksi�gi odnosz� si� tu do takiego momentu, kiedy cz�owieka ogarniaj� w�tpliwo�ci: na "r�wninie" nie znajduje �adnego punktu oparcia, droga wydaje mu si� nie mie� kresu, i nie mo�na liczy� na pomoc silniejszego protektora. Ksi�ga ka�e wtedy trwa� w zdecydowaniu. Wzmiank� o jedzeniu mo�na rozumie� jako rad�, aby wi�ksz� uwag� zwraca� na sprawy bytowe i podstawowe, w my�l przys�owia, �e "cz�owiek taki jest, jak je". Czwarta linia zmienna:� Tak trzepocz�c si�, nie bogaty wesp� ze swymi s�siadami; nie ostrze�ony o jego powrocie. Ten fragment Ksi�gi jest zagadkowy, i t�umacze nie potrafi� z zachowanych chi�skich znak�w u�o�y� zgrabnych zda�. Ale og�lny sens daje si� odczyta�: cz�owiek, dla kt�rego przeznaczona jest wr�ba, jest niepewny, miota si�, brak mu mocnych podstaw, i dlatego nie korzysta z okazji jak inni. (Jedna okazja, to mo�no�� wzbogacenia si�, druga: to przybycie w�adcy.) Pi�ta linia zmienna:� Ti I wydaje dziewczyn� za m�� ze wzgl�du na [jej] wiek; pierwszorz�dna pomy�lno��. Kim by� Ti I (w innej pisowni: Di Yi), czyli Cesarz I, komentatorzy Ksi�gi nie s� zgodni. Pod takim przydomkiem znany jest T'ang Zwyci�ski, kt�ry wst�pi� na tron w roku 1766 pne. By� on za�o�ycielem dynastii Szang, kt�r� 600 lat p�niej obalili za�o�yciele nast�pnej dynastii Czou, uwa�ani za tw�rc�w Ksi�gi Przemian. Tak wi�c w tym miejscu Ksi�ga odwo�uje si� do przekazu o dawnym, sprawiedliwym w�adcy, kt�ry nie manipulowa� ma��e�stwem c�rki, nie czeka� na moment, kt�ry by wynika� z politycznego wyrachowania, lecz wyda� j� za m�� w odpowiednim dla niej wieku. Ksi�ga zaleca wi�c, aby kierowa� si� najprostszymi warto�ciami, aby i�� za g�osem serca i natury. Najwy�sza (sz�sta) linia zmienna:� Mury miasta wal� si� do fosy; nie u�ywaj wojsk; z tego miasta obwie�� swoje prawo [do panowania]; determinacja jest niepokoj�ca. Kiedy zmienia si� najwy�sza linia w heksagramie "Wielko��", znak to, �e nadchodz� wielkie sukcesy. Symbolizuje je zdobycie miasta. Ale ta zdobycz wpada bez wi�kszego wysi�ku: oto mury rozpadaj� si� przed zwyci�zcami. Obraz, kt�ry tu rysuje Ksi�ga Przemian, �udz�co przypomina zdobycie Jerycha przez Jozuego przy pomocy d�cia w tr�by. Oczywi�cie mury nie padaj� same, tylko obro�cy poddaj� si�. Ksi�ga zaleca wi�c �agodno�� w post�powaniu ("nie u�ywaj wojsk"), i dyplomatyczne podej�cie ("upieranie si� wywo�a niepokoje"), poniewa� najwy�sze zdobycze i osi�gni�cia i tak same pchaj� ci si� w r�ce. Heksagram nr 12 - �ONA albo inaczej: "Czas zastoju" i jego przezwyci�anie Heksagram tej jest znany powszechnie pod tytu�em "Zast�j", jako �e opisuje czasy stagnacji, kiedy "niebo i ziemia s� osobno", ludziom za� brakuje czego�, co by ich inspirowa�o i pobudza�o. Orzeczenie� Nie-osoby �ony; niesprzyjaj�cy [moment] dla cz�owieka szlachetnego [aby podj��] decyzj�; to, co wielkie, odchodzi, to, co ma�e, przychodzi. Pierwsze s�owa znacz�, jak si� wydaje: "niegodne osoby, zwi�zane z �on�", i opisuj� sytuacj�, kiedy na dworze arystokraty ("cz�owieka szlachetnego") panosz� si� jakie� podejrzane figury, kt�re wkrad�y si� w �aski jego �ony, niby Rasputin na dworze cara Miko�aja. Jest to rzeczywi�cie niebezpieczny moment, kiedy wszystko, co pospolite, bierne i g�upie ro�nie w si��. Znaczenia zmiennych linii heksagramu: Pierwsza linia zmienna:� Wyrywanie sitowia z korzeniami; determinacja jest dobrowr�bna; przyj�cie. Komentatorzy Ksi�gi twierdza, i� chodzi tu o to, �e kiedy jedno �d�b�o owego sitowia si� wyci�gnie, to p�jdzie za nim z korzeniami ca�a dar�. A wi�c je�eli kto� si� zdecyduje na pierwszy krok, to dalej ju� p�jdzie �atwo. S�owo "przyj�cie" znaczy tyle, co; "niebo wys�ucha�o twoich pr�b". Druga linia zmienna:� Zawijanie ofiary ugotowanej na parze: dla ma�ego cz�owieka pomy�lne, dla wielkiego cz�owieka negatywne; przyj�cie. Nie znamy szczeg��w staro�ytnego rytua�u sk�adania ofiar b�stwo i przodkom. Zapewne chodzi o taki rodzaj ofiarnej strawy, kt�ry przystoi ludziom z ni�szych klas, ale nie przystoi szlachcicowi. Sens jest taki, �e kiedy zmienia si� linia druga, ludzie maj� sk�onno�� przeciwdzia�a� z�u przy pomocy zbyt skromnych i �agodnych �rodk�w. Nie jest to b��dem, ale te� nie b�dzie zbyt skuteczne. Trzecia linia zmienna:� Zawini�ty smutek. Czyli sta�o si� co� takiego, �e stan smutku i beznadziei zosta� zakonserwowany. (Dla dawnych Chi�czyk�w by�o tu co� w rodzaju gry s��w, gdy� s�owa "smutek" i "ofiarowanie" brzmia�y podobnie.) Czwarta linia zmienna:� Jest dowodzenie; nie ma k�opot�w; b�ogos�awie�stwo umocowane do ociosanej k�ody. Kryzys zosta� przezwyci�ony, g�owa domu lub instytucji ma dosy� silnej woli. Proces naprawy Ksi�ga por�wnuje do pracy cie�li stawiaj�cych dom z mocnych belek. Pi�ta linia zmienna:� Dobroczynna �ona; dla wielkiego cz�owieka pomy�lny [znak]; to przepad�o, to przepad�o, przywi�zane do krzaka morwy. Or