I-Cing – mówiąca księga
tekst chiński według przekładu Edwarda Shaughnessy 
tłumaczył Wojciech Jóźwiak

W bajkach spotyka się księgi, które same otwierały się na odpowiedniej stronie, i same odczytywały z siebie stosowne porady. Taka księga istnieje naprawdę! - i to od przynajmniej 2 700 lat (a niektórzy twierdzą, że od lat 3200). To starochińska Księga Przemian, inaczej I-Cing. 
     Jest podzielona na 64 rozdziały. Każdy rozdział wiąże się z jednym heksagramem, których też jest 64. Heksagram jest to rysunek, złożony z 6 linii. Każda linia może być podzielona (napisana dwiema kreskami), albo ciągła (napisana jedna kreską. Linie prócz tego mogą być stałe, nie zmieniające się, albo zmienne. Zmienna linia zamienia się na swoje przeciwieństwo: zmienna ciągła zmienia się w przerywaną, przerywana w ciągłą. Kiedy zmieniają się niektóre linie heksagramu, powstaje nowy heksagram.  
     "Wyrok" Księgi Przemian składa się zazwyczaj z wylosowanego heksagramu, w którym niektóre linie są zmienne, i w wyniku ich zmiany powstaje drugi heksagram. Czasami żadna linia nie jest zmienna, i wtedy wróżba składa się z jednego tylko heksagramu. 
     Najprościej jest losować heksagramy przy pomocy monet. Umawiamy się z monetami, że orzełek (kojarzący się z niebem) jest symbolem pozytywnym (aktywnym), inaczej z chińska yang, zaś reszka symbolem nieaktywnym, czyli in. (Możemy się także umówić odwrotnie, ale przyjętego wyboru trzeba odtąd już się sztywno trzymać!) Bierzemy trzy monety i rzucamy. 
Orzeł i dwie reszki - to linia niezmienna ciągła  
Reszka i dwa orły - to linia niezmienna przerywana  
Trzy orły to linia zmienna ciągła. 
Rysuje się ją jako ciągłą z kółeczkiem w środku:  
Trzy reszki to linia zmienna przerywana. 
Rysuje się ją jako przerywaną z krzyżykiem w środku:  
Rzut trzema monetami powtarzamy sześć razy i za każdym rzutem rysujemy jedną linię. 
Rysujemy linie od dołu do góry. 
     Znawcy wolą bardziej starożytny sposób losowania przy użyciu patyków z krwawnika. Polega to na dzieleniu wiązki patyków na dwie kupki, ale jest odrobinę skomplikowane (przynajmniej jak się o tym pisze, bo zrobić to jest prosto!) - więc podam receptę innym razem. 
      Wylosowane linie układają się nam w heksagram. Teraz rysujemy go jeszcze raz, tyle ze linie zmienne rysujemy na odwrót (ciągła jako przerywana, przerywana jako ciągła). Dostajemy w ten sposób drugi heksagram. Pierwszy heksagram, jego zmienne linie i drugi heksagram - to cała wróżba. Teraz wystarczy przeczytać fragmenty Księgi związane z tymi heksagramami i z ich (zmiennymi) liniami - i już wszystko wiemy. 
      Naprawdę? Często zrozumieć odpowiedź Księgi wcale nie jest łatwo. Ale kto oswoi się  z jej dziwnym, symbolicznym językiem, ten jest na dobrej drodze, żeby stać się biegłym wróżbitą. 
     W następnym odcinku zacznę omawiać kolejne heksagramy.

Heksagram nr 1 - KLUCZ 
Heksagram ten rozpoczyna całą Księgę Przemian i składa się z samych linii ciągłych, typu jang, męskich, aktywnych. Zwykle jego tytuł jest zapisywany chińskim znakiem, który w europejskich językach odczytywany jest jako "Zasada niebiańska", "Wigor" albo "Twórczość". W rękopisie Księgi znalezionym w grobowcu w Mawangdui heksagram ten nosi inny tytuł: "klucz" albo "zawleczka u osi wozu". 

Orzeczenie  
Klucz: pierwszorzędne potwierdzenie; dobroczynne dla podjęcia decyzji.
Orzeczenie to, prócz pierwszego słowa "klucz" (albo "twórczość"), składa się z czterech znaków, które dla Chińczyków już od wieków (lub tysiącleci) brzmią trochę jak nasze "amen" albo "do siego roku", to znaczy każdy je zna, ale ich znaczenie zupełnie się wytarło, gdyż te cztery sylaby stoją w tej kolejności tylko w jednym jedynym tekście - właśnie na początku Księgi Przemian. Ale ich pierwotne znaczenie było (jak się wydaje) takie jak powyżej, co objaśnić można tak: "Niebo i jego moce ci sprzyjają, jednoznacznie potwierdzając, że nadszedł odpowiedni czas, abyś zrealizował swoje zamiary. To, że we wróżbie wypadł ci ten heksagram, wskazuje, iż wszystkie okoliczności są dobroczynne dla podjęcia tych decyzji, które masz na myśli." Jak widać, heksagram nr jeden jest wybitnie pomyślną wróżbą. Jednakże trzeba pamiętać, że los sprzyja tylko odważnym, i żeby twoje plany się powiodły, powinieneś z całej siły pójść za ciosem i obrać wybitnie aktywną postawę, nie czekając, aż coś samo się ułoży tak jak chciałeś.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zanurzony smok; nie czyń użytku.
W orzeczeniach do linii zmiennych pojawia się obraz smoka. Smok w Chinach symbolizuje zasadę jang, twórczą, męską i aktywną. Jako mityczne zwierzę związany jest z żywiołem ognia, burzą, deszczowymi chmurami i wschodem jako tą stroną świata, z której przychodzi wszystko to, co nowe. Wierzono, że zimę smoki spędzają ukryte pod ziemią i budzą się na wiosnę wraz z pierwszą burzą. W orzeczeniu do pierwszej linii powiada się, że smok jeszcze jest ukryty pod ziemią. Twoja twórcza moc jest obecna, istnieje, i objawi się w niedalekiej przyszłości, ale jeszcze nie pora, by działać.

Druga linia zmienna:  
Objawiający się smok na polach; dobroczynne, aby zobaczyć wielkiego człowieka.
Smok pojawiający się nad polami to w istocie obraz pierwszej wiosennej burzy, która obudzi rośliny do życia, zapowiedź plonów i bogactwa. Kimś takim jak burza dla pól będzie dla ciebie "wielki człowiek", ktoś o inspirującej osobowości, kto pojawi się w twoim życiu by skierować je na nowe, twórcze tory.

Trzecia linia zmienna:  
Człowiek szlachetny przez cały dzień jest jakże inicjujący; wieczorem jest blady jakby w niebezpieczeństwie; nie ma kłopotów.
Linia ta przestrzega przed zbytnim szafowaniem własnymi siłami. Bo też twoje siły nie są niewyczerpane! Ostrzega też przed chwilowymi kryzysami, bo kiedy twórcze napięcie opada, mogą pojawić się wątpliwości: "czy moja praca w ogóle ma sens?" Jednak takie chwile słabości nie zapowiadają poważniejszych kłopotów.

Czwarta linia zmienna:  
A teraz skok w głębiny; nie ma kłopotów.
Mityczny chiński smok może stawać się zarówno maleńki jak gąsienica, jak i tak wielki, że wypełnia przestrzeń między niebem a ziemią. Jest władny wzlecieć w podniebne wyżyny, jak i zanurzyć się na dno morza. Rozwój sytuacji wymaga od ciebie "zanurzenia się w głębiny" czyli wielkiego skupienia, albo oddania się sprawom, które wymagają ciszy, odosobnienia, pozostawania nieznanym przez jakiś czas.

Piąta linia zmienna:  
Lecący smok na niebie; dobroczynne, aby zobaczyć wielkiego człowieka.
Podobnie jak przy wylosowaniu drugiej linii zmiennej, jest odpowiedni moment, aby spotkać kogoś wielkiego i wybitnego. Tym razem jednak ów mistrz jest potrzebny do tego, abyś mógł sięgnąć po swoje najwyższe osiągnięcia - "pod niebo". Można to też tak rozumieć, że to ty jesteś tym "podniebnym smokiem" dla innych.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Smok stawiający opór; jest żal.
Tu zmiana najwyższej linii oznacza (jak w wielu innych heksagramach) przekroczenie właściwej dla siebie miary. Sięgnąłeś po zbyt ambitne cele i teraz nie pójdziesz dalej, tylko musisz bronić tego, co osiągnąłeś. Możesz pożałować swoich wcześniejszych planów i wzlotów.

Wszystkie linie zmienne:  
Zobacz stado smoków bez głów; pomyślnie.
Dawni wróżbici przywiązywali wielką wagę do (niezmiernie mało prawdopodobnego) przypadku, kiedy w pierwszym heksagramie wszystkie linie (typu yang) zmieniają się na przeciwny rodzaj in. Te linie nazwano "stadem smoków bez głów". Jest to wielce pomyślny znak, zwiastujący iż wszelkie obce ci i niezależne siły utracą swoją odrębność i pozwolą się biernie prowadzić niby potężne bestie, które stały się potulne i łagodne. Ten układ linii jest zapowiedzią zwycięstwa na wszystkich frontach.
Heksagram nr 2 - STRUMIEŃ 
W tym heksagramie wszystkie linie są przerywane i reprezentują zasadę in - czyli to wszystko, co w świecie jest receptywne, odbierające wpływy i formowane przez aktywny czynnik jang. Zwykle heksagram nr 2 nosi tytuł "Zasada ziemska" (w odróżnieniu od zasady niebiańskiej z heksagramu nr 1), albo "Biorczość" (w odróżnieniu od tytułu tamtego heksagramu - "Twórczość"), albo podobnie.

Orzeczenie  
Strumień: pierwszorzędne potwierdzenie; dobroczynne dla determinacji kobyły; człowiek szlachetny ma dokąd pójść, najpierw jest strata, ale później zyskuje swego władcę; dobroczynnie na południowy zachód dla zyskania przyjaciela, na północny wschód - aby utracić przyjaciela; zadowolona determinacja jest [czymś] pomyślnym.
Na wzór heksagramu nr 1 te zagadkowe słowa można rozwinąć jak następuje: "Niebo i jego moce ci sprzyjają, potwierdzając, iż nadszedł odpowiedni czas, abyś zrealizował swoje zamiary. Wszystkie okoliczności są dobroczynne dla podjęcia twoich decyzji, ale konieczna jest spokojna wytrwałość ('wytrwałość kobyły'), aby je doprowadzić do skutku." Dalej Księga powiada, że trzeba jasno odróżniać przyjaciół od przeciwników (aby to podkreślić, umieszcza ich w przeciwległych stronach świata) - bowiem teraz jesteś szczególnie podatny na wpływy jednych i drugich.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Stąpanie po szronie: mocny lód nadchodzi.
Obecny czas przypomina zbliżanie się zimy, pory roku, kiedy ludzie są mniej aktywni i więcej czasu przebywają w domostwach, we własnym ścisłym kręgu, jakby w zamknięciu; mniej chętnei oddaja się też sprawom publicznym. Nadchodzi czas, który warto przerznaczyć na skupienie się i zwrócernie do wnętrza.

Druga linia zmienna:  
Proste, czworokątne i wielkie; nie powtórzone; nie ma nic nie-dobroczynnego.
"Prosta, czworokątna, wielka" - to epitety ziemi. Ziemię wyobrażano sobie jako czworokątną, niebo jako okrągłe. To, co związane z żywiołem ziemi, a więc twoje konkretne, materialne otoczenie, jest czymś jedynym, niepowtarzalnym - i tym konkretnym warunkom powinieneś zaufać i je twórczo spozytkować.

Trzecia linia zmienna:  
Zamknięcie [w sobie pewnego] wzoru; dopuszcza się podejmowanie decyzji. Ktoś wypełnia służbę u króla; nie ma dokonania, jest koniec.
Wróżba ta zawiera pewien ukryty sens, który na razie jest przed tobą zakryty. Nie w pełni decydujesz o swoim losie. Lepiej teraz jest realizować cele zewnętrzne, społeczne (dla dawnych Chińczyków ich przykładem była służba na rozkazach władcy) - nie zaś swoje własne. Tę lecję służenia powinieneś "zaliczyć" do końca, choćbyś nawet w tym czasie nie miał osobistych osiągnięć.

Czwarta linia zmienna:  
Zawiązywanie worka; nie ma kłopotów, nie ma pochwały.
Do worka odkłada się rzeczy, które będą służyć w przyszłości. "Zawiązywanie worka" oznacza kompletowanie przygotowań, zapasów i planów na przyszłość. Tym właśnie powinienieś się teraz zająć.

Piąta linia zmienna:  
Żółte spódnice; pierwszorzędna pomyślność [wróżebnych znaków].
Kolor żółty w Chinach symbolizował środek i władcę, a także to co trwałe i cenne - podobnie jak u nas kolor złoty. "Żółte dolne szaty" oznaczają, że kierujesz się dobrymi wartościami, a trzymając się swych zasad, osiągniesz sukces.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Smok walczy na pustkowiach: jego krew jest czarna i żółta.
Chociaż dotąd szedłeś drogą służebną i zależną, to teraz wkraczasz na nowe dla siebie obszary i zaczynasz, wzorem smoka, zachowywać się aktywnie. Kolory czarny i żółty, to barwy nieba i ziemi, a więc nakazem chwili jest twórcze połączenie wartości "niebiańskich" i "ziemskich" - na przykład fantazji z realizmem, rozmachu z przezornością, siły z umiejętnościa służenia innym.

Wszystkie linie zmienne:  
Dobroczynne, [aby być] nieustannie zdecydowanym.
Zmiana wszystkich linii w tym heksagramie (bardzo mało prawdopodobny przypadek!) wzywa do przejęcia pełnej, świadomej kontroli nad tym, co robisz.
Heksagram nr 3 - OGRODZENIE
(inny tytuł: "Początkowa trudność") 
Owo "ogrodzenie", wymienione w tytule tego heksagramu, w istocie służy do zamaskowania, zasłonięcia czegoś, co dzieje się za płotem. Księga Przemian mówi więc tu o takich sprawach, które zwykle ukrywa się przed światem i załatwia w gronie wtajemniczonych.

Orzeczenie  
[Maskujące] ogrodzenie: pierwszorzędne przyjęcie; sprzyjający [moment aby] podjąć decyzję. Nie miej przy tym dokąd pójść; sprzyjający [moment], aby ustanowić zwierzchnika.
"Pierwszorzędne przyjęcie" znaczy w języku Księgi Przemian: "możesz być pewnym, że ta odpowiedź jest zgodna z wyrokami niebios". Aby zrozumieć dalszy ciąg wyroczni, wyobraź sobie, że jesteś - w dawnych Chinach - pogranicznym księciem. Otóż Księga powiada, że nie powinieneś ruszać się ze swojej siedziby. Jeżeli musisz gdzieś wysłać wojsko, to nie pod swoim dowództwem, lecz pod wyznaczonym "zwierzchnikiem" na czele. Taki właśnie jest sens tego heksagramu: niech umyślni ludzie zajmą się sprawami zewnętrznymi - ty sam zaś w pierwszej kolejności rozwiąż jakieś (pewnie zabagnione) problemy wewnętrzne.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Tam i sam; sprzyjający [moment], aby zdecydować o mieszkaniu; sprzyjający [moment] aby ustanowić zwierzchnika.
A więc Księga każe się skupić na problemach ściśle domowych, i pilnować swego miejsca zamieszkania. Można ewentualnie posłużyć się jakimiś zastępcami do załatwiania spraw "zewnętrznych"

Druga linia zmienna:  
Za ogrodzeniem, niby przy kopcu-ołtarzu, zaprząg narowistych koni. To wcale nie są zbóje, ci, którzy w podejrzany sposób się bogacą. Postanowieniem małej dziewczynki jest nigdy nie zajść w ciążę; [ale gdy] dziesięć lat minie, zajdzie ona w ciążę.
Księga używa tu przenośni. "Za ogrodzeniem" - znaczy w obrębie twojego domu, gospodarstwa lub firmy. Kopiec-ołtarz, to usypany z ziemi ołtarz do składania ofiar, centralne miejsce. A więc: w pobliżu miejsca, gdzie zapadają decyzje, blisko ludzi, którzy decydują o domu, gromadzą się jacyś podejrzani osobnicy ("narowiste konie"), którzy bogacą się niby zbóje. Dlaczego tak się dzieje? Powodem jest czyjaś niedojrzałość, niechęć, by podjąć się obowiązków dorosłego, odpowiedzialnego człowieka - bo taki jest sens przypowieści o małej dziewczynce, która nie chce mieć dzieci.

Trzecia linia zmienna:  
Podchodzi się jelenia bez [maskujących] ozdób - jedynie po to, aby wejść do lasu. Dla szlachetnego człowieka jest to tak samo dobre, jak obyć się bez tego; pójść [tam] - to [narazić się na] zmartwienia.
Masz skłonność do działań pozornych - takich jak wycieczka do lasu udająca polowanie. Księga cię przed tym przestrzega, bo jeśli tak postąpisz, to zaczną się wtedy nieustanne kłopoty.

Czwarta linia zmienna:  
Zaprząg narowistych koni szuka podejrzanego wzbogacenia się. Pójście [naprzód] jest pod dobrą wróżbą; nie ma niczego nie sprzyjającego.
Ludzie, którzy przy drugiej linii zmiennej byli tylko podejrzani o nieczyste interesy, teraz ujawnili się z tym, co robią. Dlatego łatwiej im przeciwdziałać. "Pójść naprzód" znaczy: iść i zrobić porządek - i to właśnie Księga nakazuje uczynić.

Piąta linia zmienna:  
Ogradzanie czyjegoś tłuszczu. Mała determinacja jest pomyślna, wielka determinacja jest niepomyślna.
Bardzo niebezpieczna linia! Można ją odczytać wręcz jako stwierdzenie, że owi złodzieje czy inni autorzy ciemnych interesów, teraz ogradzają to, co czego się nachapali - więc zabepieczają swoje zyski, albo je (przy pomocy tego ogrodzenia) maskują i ukrywają. Księga zaleca działanie ostrożne, metodą małych kroków.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Zaprząg narowistych koni, zanurzenie we krwi [płynącej] strumieniem.
Jeśli zmienia się najwyższa linia, znaczy to że zło urosło w siłę na tyle, że tylko w zdecydowanej walce ("na śmierć i życie") możesz je ukrócić.
Heksagram nr 4 GŁUPOTA 
Przy pomocy tego heksagramu Księga zwykle udziela surowych napomnień tym, którzy próbują się nią bawić i traktują niepoważnie.

Orzeczenie  
Głupota: Potwierdzenie; to nie my szukamy młodzieńczej głupoty; młodzieńcza głupota szuka nas. Początkowa wróżba z krwawnika jest pomyślna, ale skoro dwa lub trzy razy wyciągnięto, to co wyciągnięte nie jest pomyślne; sprzyjający [moment] aby podjąć decyzje.
Księga dobitnie oświadcza, iż dokonywać dywinacji przy pomocy patyków z krwawnika można tylko raz. Jeden raz tylko można "wylosować" odpowiedź Księgi na zadane pytanie, i kiedy Księga odpowiedziała, to znaczy, że odpowiedziała - i dowodem głupoty byłoby zadawać to samo pytanie jeszcze raz, dlatego że coś się nam w jej odpowiedzi nie spodobało, albo słów Księgi nie zrozumieliśmy. Oczywiście, ta surowa zasada również się stosuje, kiedy wróżymy przy pomocy monet. Zdumiewające, jak często ten heksagram wylosowają ci, którzy się bawią wyrocznią, i sprawdzają, czy następnym razem dostaną tę samą lub podobną odpowiedź na to samo pytanie. Odnosi się wrażenie, że heksagramy produkuje jakaś zagadkowa inteligencja, która na wylot widzi nasze zamiary, ale aby nas o czymś powiadomić, dysponuje bardzo ograniczonym językiem, złożonym z 64 heksagramów i 384 linii zmiennych.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wyzbywająca się [czegoś] głupota; dobrowróżbne, aby użyć ukaranego człowieka, a wraz z tym usunąć pęta i kajdany. To, co już odeszło, jest niepokojące.
Ktoś z głupoty wyzbywa się różnych rzeczy, nie jest do nich przywiązany. Zarazem jest to taki moment, kiedy człowiek ukarany za czyny wynikłe z jego głupoty łatwo daje się poprawić. Wtedy najbardziej niepokojące jest to, co już minęło.

Druga linia zmienna:  
Owijająca głupota; pomyślna [wróżba]. Wysłanie [dziewczyny jako] żony; pomyślna [wróżba]. Syn może się żenić.
Kiedy zmiania się druga linia (silna), wyładowuje się i realizuje aktywna energia (jang) w niej zawarta. Stąd pomyślne wróżby oraz wzmianka o "synu" a więc osobie typu jang. Ta tajemnicza "owijająca głupota", to głupota, czy też niedojrzałość, której skutki są ograniczone niby zawinięty tobołek. Gra energii, którą przedstawia druga zmienna linia tego heksagramu, kojarzyła się autorom Księgi z wydawaniem córek za mąż i przyjmowaniem synowych do domu.

Trzecia linia zmienna:  
Nie korzystaj [z okazji] aby wziąć kobietę; zobacz metalowego faceta, który nie ma tułowia; żadne miejsce nie jest sprzyjające.
W przeciwieństwie do poprzedniej linii, wymiana energii płci nie jest teraz zalecana; co więcej: żadna wymiana z otoczeniem, i żadna zmiana miejsca nie będzie pomyślna. Dla ostrzeżenia pokazuje się tu kogoś, kto niby jest silny, bo z metalu, ale "nie ma tułowia", czyli, po naszemu, jest to taki "kolos na glinianych nogach".

Czwarta linia zmienna:  
Związana głupota; zmartwienie.
Ktoś, o kim tu mowa, jest "związany" i ma kłopoty z powodu głupoty.

Piąta linia zmienna:  
Młodzieńcza głupota; pomyślna [wróżba].
Tu mowa jest o głupocie, z której się wyrasta, i która mało się różni od twórczej, młodzieńczej spontaniczności.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ugodzenie głupoty; nie sprzyjający [moment], aby być rabusiem; sprzyjający, aby mieć tego, kto rabuje.
Głupota tu jest karana; ktoś się dopuścił występku ze swej głupoty, w końcu musi za to cierpieć.
     Zwróćmy uwagę, że orzeczenia do linii heksagramu pochodzą z innej, późniejszej epoki, aniżeli orzeczenia do samych heksagramów, i często podejmują inny temat. Tak właśnie jest przy heksagramie "Głupota": w głównym orzeczeniu jest mowa o właściwym i niewłaściwym korzystaniu z wyroczni - zaś w orzeczeniach do linii zmiennych podawane są rady jak sobie w życiu radzić z czyjaś głupotą.
Heksagram nr 5 - ZAMOCZONY
czyli co się dzieje podczas przekraczania w bród wielkiej rzeki (inny tytuł: "Czekanie") 
W orzeczeniach do wielu heksagramów powtarza się jak refren zdanie: "sprzyjający czas, aby przekroczyć w bród wielką rzekę". W języku Księgi Przemian oznacza to rozpoczynanie wielkich, przełomowych przedsięwzięć. Heksagram, który teraz omówimy, został specjalnie napisany po to, aby dokładnie się przyjrzeć temu procesowi "forsowania rzeki", bo to łatwo powiedzieć: "zacznij robić coś wielkiego i nieodwracalnego", kiedy po drodze czyha mnóstwo niebezpieczeństw.
     Zanim odkryto starożytny tekst w grobowcu w Mawangdui, heksagram ten znany był pod tytułem "Czekanie", gdyż chińskie znaki znaczące "czekanie" i "zamoczony" są bardzo podobne. Jednak słowo "czekanie" najwyraźniej było tu trochę bez sensu.

Orzeczenie  
Zamoczony: Jest powrót; świetliste przyjęcie; zdecydowanie jest pomyślnym [znakiem]; dobroczynna [wróżba] aby przekroczyć w bród wielką rzekę.
Słowo "zamoczony" powtarza się przy liniach zmiennych; oznacza ono kogoś, kto jest w trakcie "przekraczania wielkiej rzeki". Księga zwraca się tu do kogoś, kto zdecydował się na pewne wielkie, przełomowe przedsięwzięcie, i dodaje mu otuchy - bo takie właśnie jest znaczenie słów "świetliste przyjęcie". Słowa "jest powrót" albo "będzie powrót" znaczą tyle, że ktoś, kto na tę wyprawę wyrusza, wróci do domu i to jako zwycięzca. - Chociaż po drodze czekają go pewne trudy, o czym jest mowa przy liniach zmiennych.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zamoczony na pastwisku; sprzyjający [moment] aby użyć stałości; nie ma kłopotów.
Słowa "zamoczony na pastwisku" znaczą tyle, że nadszedł oto moment, kiedy od codziennych, gospodarskich czynności, jak doglądanie koni i bydła na pastwisku (oczywiście my w 21 wieku robimy już coś troszeczkę innego!) trzeba przejść do "przekraczania rzeki" Ważne jest by "użyć stałości", czyli nie gubić z oczu celu, ani nie odstępować od powziętego planu. Po prostu: trzymaj się swoich decyzji!

Druga linia zmienna:  
Zamoczony pośród piasku; jest kilka słów; w końcu pomyślny [obrót spraw].
Idąc w stronę "wielkiej rzeki", czyli ku swojemu wielkiemu przedsięwzięciu, znalazłeś się "pośród piasku" czyli jeszcze nie w nurcie groźnej rzeki, ale już w środowisku obcym i mało przyjaznym. Słowa "jest kilka słów" bywają też tłumaczone jako "jest trochę gadania, plotek, narzekań". Czyli: skoro zacząłeś już swoje przedsięwzięcie, to nie przejmuj się ani tym, że warunki są przejściowo gorsze, ani tym, że ludzie wydziwiają i krytykują. Księga zapewnia, że jeśli tylko zachowasz swą wytrwałość, koniec będzie pomyślny.

Trzecia linia zmienna:  
Zamoczony w błocie; to skłania złodziei do przybycia.
Zanim wejdziesz w nurt rzeki, czeka cię sforsowanie przybrzeżnego błota. Tu możesz ugrzęznąć, a na unieruchomionych czyhają rabusie. Księga ostrzega przed takim niebezpiecznym etapem w każdym przedsięwzięciu.

Czwarta linia zmienna:  
Zamoczony we krwi; to wychodzi z jamy.
Czwarta linia też kojarzy się z niebezpieczeństwem. Słowa "zamoczony we krwi" mówią o pełnym zaangażowaniu się w to, co masz do zrobienia; tak iż gotów jesteś nawet przelać własną krew, aby przedsięwzięcie się udało. Ale w takim momencie uzyskujesz jasność, o co toczy się tu gra: "to wychodzi z jamy" znaczy inaczej, że prawda wychodzi na jaw.

Piąta linia zmienna:  
Zamoczony w winie i jedzeniu; determinacja jest pomyślnym [znakiem].
Linia piąta kojarzy się z sukcesem i dobrobytem. W tym heksagramie też jest tak, ale... Księga alarmuje, że chociaż już odniosłeś pewien sukces, to nadal jesteś "zamoczony", czyli jeszcze do końca nie sforsowałeś wielkiej rzeki. A więc nadal konieczna jest determinacja, czyli uporczywe trwanie przy swoich planach; doraźne sukcesy nie powinny ci zawrócić w głowie.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Wniknięcie do jamy; są nieproszeni goście, trzech mężów, którzy przybywają; uszanuj ich; w końcu pomyślny [obrót spraw].
W powyższych słowach ukryta jest niezmiernie ciekawa idea! Zdawałoby się na pozór, że "przekraczanie wielkiej rzeki" to wyprawa po coś, co jest widoczne i gotowe. Idziesz po coś i wiesz, co jest twoim celem. Ale odniesienie sukcesu w takiej wyprawie ZAWSZE wystawia cię na wielka niewiadomą. Zawód lekarza to coś innego, niż zwykle wyobraża sobie student medycyny. Służba generała to coś innego, niż myślą sobie młodzi porucznicy. Małżeństwo okazuje się czymś innym, niż marzenia narzeczonych. Dopiero, kiedy osiągnąłeś cel, możesz zobaczyć, czym ten cel jest naprawdę. Dopiero wtedy tajemnica odsłania się - i to właśnie mówią te tajemnicze słowa "wniknięcie do jamy". Wtedy też "przybywają nieproszeni goście, i trzeba ich uszanować" - co znaczy tyle, że kiedy odniosłeś sukces, musisz być gotowy na rozmaite niespodzianki, i dopiero jeżeli je zaakceptujesz, wygrasz naprawdę.
     Wzmianka o "trzech mężach" przypomina Boga i dwóch aniołów (razem trzech), którzy odwiedzili Abrahama; przypomina też Trzech Króli - widocznie starożytni Chińczycy znali podobne opowieści. 
Heksagram nr 6 - SPÓR PRAWNY
czyli sztuka umiaru w kłótniach i procesach 
Heksagram składa się z dwóch trygramów. Trzy linie wyższe nazywane są górnym trygramem, trzy linie niższe - dolnym trygramem. Dawni chińscy znawcy patrząc na dwa trygramy w omawianym heksagramie dostrzegali w nich dwie strony mające odmienne interesy i pozostające w konflikcie. Ale nie widzieli tu walki ani wojny - dlatego uznali, że chodzi o prawny spór, o sprawę sądową.

Orzeczenie  
Spór przed sądem: Oto powrót; litujący się i spokojny, temu udaje się być pomyślnym [znakiem], lecz u końca jest niepomyślny; dobrowróżbny [znak] zatem aby ujrzeć wielkiego człowieka; nie dobrowróżbny aby przekroczyć [w bród] wielką rzekę.
Rozszyfrujmy ten rebus od końca. Dwa ostatnie zdania mówią o tym, że wylosowanie tego heksagramu nie jest pomyślnym znakiem dla wielkich, nieodwracalnych decyzji, takich, jak wypowiedzenie wojny - gdyż to właśnie znaczy owo "przejście w bród, z wojskiem, graniczej rzeki". Na takie agresywne czyny nie ma co się teraz porywać. Za to jest to pomyślny znak na wejście w układy z kimś silniejszym - taki jest sens wzmianki o "wielkim człowieku". A więc ten heksagram zaleca dyplomatyczne układy, odradza zaś walki.
     Początek orzeczenia znaczy zaś: należy wrócić do źródeł, uświadomić sobie początki sporu; zachować spokój i wyrozumiałość; nie ciągnąć sporu do końca, lecz zgodzić się na kompromis. Proste, prawda?


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Nie przeciągać, kiedy to służy; niewiele [potrzeba] słów; u końca pomyślny [znak].
Jak zwykle, zmiana linii najniższej mówi, że cała historia ledwie się rozpoczęła. W taki razie Księga radzi nie przeciągać sprawy, zadowolić się najprostszymi rozwiązaniami, nie gadać za wiele (słuszna uwaga dla adwokatów!) - a doprowadzi się spór do zadowalającego kompromisu.

Druga linia zmienna:  
Bez powodzenia w sporze; wracanie i ucieczka, trzy setki domów mieszkańców jego miasta pozostaje bez nadzoru.
Zmiana linii drugiej jest niekorzystna, gdyż wtedy ta silna linia traci swoją moc, a wraz z nią cały dolny trygram. Rozumiano to jako brak sukcesu w sporze. W takim razie Księga każe zatroszczyć się o bezpośrednie interesy własne i rodziny. (Dla arystokraty jego podwładni stanowili jakby przedłużenie jego rodziny).

Trzecia linia zmienna:  
Jedzenie starej cnoty; podjęcie decyzji jest niebezpieczne. Ktoś idzie na królewską służbę, ale nie spełnia się [w niej].
Skąd się wzięła ta tajemnicza "stara cnota"? - nikt nie wie. Zmiana linii trzeciej jak zwykle zwiastuje niebezpieczeństwo. Polega ono tu na tym, że ktoś ma wysokie ambicje, ale brakuje mu talentów.

Czwarta linia zmienna:  
Bez powodzenia w sporze; [trzeba] zawrócić i oddać się pod dowodzenie, to zmienia się w pokój; determinacja jest dobrowróżbna.
Zmiana linii czwartej nadal nie wróży powodzenia w sporze. Lepszym wyjściem jest poddanie się woli i decyzjom kogoś silniejszego. Trzeba tylko umieć w tym wytrwać.

Piąta linia zmienna:  
Spór przed sądem; pierwszorzędna pomyślność.
Zmianę tej linii odczytywano jako zapowiedź wygranej w sporze prawnym.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ktoś wynagrodzi go skórzanym pasem, [ale] u końca ranka trzy razy wydrze [mu] go.
O skórzanych pasach i ubiorach mowa jest w Księdze Przemian parokrotnie; oznaczają one moc, wytrwałość, siłę charakteru. Tutaj jest więc mowa o sukcesie i wygraniu sporu, ale ten sukces jest chwilowy i zostanie zmarnowany.
Nasuwają się słowa innej księgi - "Wesela" Wyspiańskiego: "miałeś chamie złoty róg... ostał ci się jeno sznur..."
Heksagram nr 7 - WOJSKO 
Chińczycy widzieli w rysunku heksagramu (prócz mnóstwa innych rzeczy) także strukturę społeczną. Linia druga reprezentowała lud, chłopów, gospodarzy siedzących na swoich ryżowiskach. Kiedy wszystkie linie są słabe i nieaktywne, a silna tylko ta druga, "chłopska" linia, oznacza to, że moc skupiła się w chłopach. A więc oni ruszyli się! Osadzili kosy na sztorc; trwa ludowe powstanie - albo władca zmobilizował swoich poddanych, aby bronili kraju przed wrogiem. To już nie lud, to wojsko - i dlatego tak nazwano ten heksagram.

Orzeczenie  
Wojsko. Determinacja zwierzchników jest pomyślnym [znakiem]; nie ma zmartwień.
O co tu chodzi? Zwykli ludzie, nie tylko chińscy chłopi, ale także na przykład szeregowi pracownicy firmy dobrze wiedzą, jak mają postępować. Czują swoją siłę i wierzą w zwycięstwo. Niewiadomą mogą być tylko ich zwierzchnicy. Jeśli oni też są zdeterminowani - wtedy władca (albo szef) nie powinien się o nic więcej martwić.
Heksagram ten wzywa do czynu, do działania. Mówi, że ludzie, z którymi mamy do czynienia, są pełni zapału, że są naładowani energią. A jak tę energię sensownie spożytkować? To właśnie zadanie dla tych, którzy nimi pokierują.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wojsko wyrusza w ordynku; [który] nie jest dobry; niepomyślny [znak].
Skąd się wzięło tak surowe napomnienie? Pierwsza linia się zmienia, czyli staje się aktywna. W wojsku, jak również w każdej innej zbiorowości ludzi oznacza to improwizację, dowolność i anarchię. Zagrożony jest porządek, ów "wojskowy ordynek".

Druga linia zmienna:  
W środku wojska; pomyślny [znak]; nie ma kłopotów; król trzykrotnie nagradza dowództwo.
Zmiana tej linii sprawia, że staje się ona linią słabą (in), a wraz z nią cały heksagram staje się in. To oznacza pomyślne wykonanie zadania i przezwyciężenie przeszkód. Moc wojska została właściwie spożytkowana, i dlatego orzeczenie brzmi właśnie tak. "Trzykrotna nagroda", jak i inne rzeczy pokrojone, była rozumiana jako nagroda doskonała.

Trzecia linia zmienna:  
Niektórzy z wojska przyłączają się z trupami. Niepomyślnie.
To zdanie zostało zapisane archaicznymi znakami, i już w starożytności nie wiedziano dokładnie, co znaczy. Może ów "trup" to raczej imię jakiegoś pradawnego wodza? W każdym razie wróżba nie brzmi zachęcająco.

Czwarta linia zmienna:  
Wojsko obozuje po lewej [stronie]; nie ma kłopotów.
Znaczy to tyle, że "lewa" czyli słabsza strona, jest umocniona. Nie należy obawiać się przykrych niespodzianek. Masz osłonięte plecy.

Piąta linia zmienna:  
Na polach jest zwierzyna; sprzyjający [moment] aby więźniów zakuć w kajdany; nie ma kłopotów. Najstarszy syn prowadzi wojsko, młodszy syn wiezie wozem trupy; determinacja nie jest pomyślna.
Sens jest pomyślny i znaczy tyle: to już nie wojna, ale polowanie. Wróg nie zagraża, przeciwnie: jest zakuwany w kajdany. Już po kłopotach, dowodzenie można powierzyć młodszemu pokoleniu i nie ma sensu się dłużej "napinać".

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Pan wielkiego człowieka posiada mandat, aby 'otworzyć' [założyć] państwo i wywyższyć rody; mały człowiek nie powinien mieć z tego pożytku.
Tutaj przedstawiono prawidłowy koniec wszelkich "wojen" i masowych zrywów: państwo, a więc społeczna struktura, zostało utwierdzone; ludzie, którzy się zasłużyli, są uhonorowani - a ci, co się kryli po kątach, nie powinni z tego czerpać korzyści.
Heksagram nr 8 - SPRZYMIERZENIE 
Księga Przemian powstała jako swoisty poradnik dla władców, dla arystokratów rządzących większym lub mniejszym państwem lub lennem. Linia piąta oznacza właśnie tego, kto rządzi, kieruje, podejmuje decyzje i myśli za innych. Heksagram nr 8, w którym tylko ta linia jest silna, jest obrazem takiego "silnego człowieka", z którym inni powinni się sprzymierzyć, wokół którego powinni się zjednoczyć. Ale czasy, w których ludzie skupiają się wokół swoich przywódców, to także czasy niepokoju.

Orzeczenie  
Sprzymierzenie: Pomyślna [wróżba]. Pierwotna wyrocznia z krwawnika: pierwszorzędna; nieustająca determinacja nie przynosi zmartwień. Niespokojny kraj przychodzi; dla ostatniego człowieka [los] niepomyślny.
Powyższe orzeczenie jest zbudowane tak, jakby już ktoś wcześniej rozkładał krwawnikowe patyki i otrzymał wróżbę mówiącą, iż jest w samej osi wydarzeń, "trzyma rękę na pulsie", i o ile tylko wciąż będzie zdecydowany, czyli będzie wiedział, ku jakiemu celowi się kieruje, to uniknie kłopotów. Ale zarazem Księga przestrzega, że idą czasy niespokojne, a kto się spóźni lub zostanie na uboczu, ten będzie tego gorzko żałował.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Oto powrót. Sprzymierz się z nim; nie ma kłopotów. Oto powrót; zapełnij glinianą misę; kiedy przychodzi zima, szkodliwa pewnie będzie; pomyślny [znak].
Ten zwięzły tekst przypomina wyrocznię do heksagramu nr 24, "Powrót". Podobieństwo polega na tym, że tam pierwsza linia heksagramu była silna, tutaj zaś zmienia się ze słabej w silną. Oznacza to decyzję podjętą spontanicznie, za podszeptem wewnętrznego głosu; decyzja ta polega na powrocie na właściwą drogę. Ta właściwa droga zaś, to sprzymierzenie się z kimś, kto w danej sytuacji jest naturalnym przywódcą. Wszystko w tym momencie dzieje się w zgodzie z naturą: składanie ofiar w glinianych misach jest najprostszą ceremonią; to, że kłopotliwa zima przychodzi po ciepłej porze roku, też jest naturalną przemianą.

Druga linia zmienna:  
Sprzymierz się z nim od wewnątrz; determinacja jest dobrowróżbna.
Oznacza bowiem szczere, za głosem serca, przyłączenie się do naturalnego przywódcy.

Trzecia linia zmienna:  
Sprzymierz z nim to, co nie-ludzkie.
W najprostszym przypadku może znaczyć, ze trzeba na usługi powstającej wspólnoty oddać te swoje talenty, które nie służą ludziom - swoją agresję, swoje zło, mściwość i temu podobne.

Czwarta linia zmienna:  
Od zewnątrz sprzymierz się z nim; determinacja jest dobrowróżbna.
Księga apeluje, aby zjednoczenie miało postać formalnej umowy z nowym przywódcą.

Piąta linia zmienna:  
Pełne blasku sprzymierzenie. Król zatem trzy razy [każe] naganiać [zwierzynę], przednią stronę pozostawiwszy otworem; ludzie z miasta nie są ostrzeżeni; sprzyjająca [wróżba].
Kiedy zmienia się linia piąta, sprzymierzenie osiąga swoją pełnię i zyskuje ogromną przewagę nad otoczeniem. Owa przewaga symbolicznie jest tu wyrażona jako "blask". Drugim symbolem jest obraz władcy, który poluje, ale jest tak pewien swojej przewagi, że puszcza wolną te zwierzynę, która wybiega ku niemu otwarcie, na wprost. Mając taką przewagę, można prowadzić wojny tak, iż cywilna ludność miast nawet tego nie zauważy.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Sprzymierzenie nie ma głowy: niepomyślna [wróżba].
Gdy zmieni się linia szósta, wtedy w heksagramie ponad silną linią wodza przybędzie jeszcze jedna linia silna. Dawni wróżbici rozumieli to tak, że jest oto wodzów dwóch - czyli nie ma żadnego.
Heksagram nr 9 - SKĄPE ŻNIWA 
Czwarta (licząc od dołu) linia w heksagramie zawiera zwykle informację o zdolności do działania. W heksagramie nr 9 wszystkie linie są naładowane mocą - czyli silne, rysowane ciągłą kreską; a tylko jedna linia, właśnie czwarta od dołu, jest słaba - przerywana. Oznacza to, że została skoncentrowana wielka siła, która jednak (przez jakiś czas) nie ma zdolności do działania.

Orzeczenie  
Skąpe Żniwa: Potwierdzenie; gęste chmury nie padają deszczem, od naszych zachodnich pastwisk.
Powyższe orzeczenie jest jednym z najsłynniejszych zdań Księgi Przemian. Brzmi ono jak tajne hasło, niby jakieś "Najlepsze kasztany są na Placu Pigalle"; i rzeczywiście w bardzo dawnych czasach posłużyło jako tajne hasło.
     Było to przed rokiem 1122 (przed naszą erą). Na nizinach w dole Żółtej Rzeki dożywało swoich dni państwo rodu Szang (lub In). Władał nim ostatni z dynastii, okrutny tyran Czou Sin. Ale na zachodzie, w górnym biegu Żółtej Rzeki, rosła już w siłę nowa potęga - państwo rodu Czou. Patriarcha tego rodu, król Wen, siedział na dworze Szangów, w charakterze ni to gościa, ni to zakładnika lub więźnia, ale w istocie był szpiegiem, i swoim ziomkom przesyłał tajne wiadomości.
     Zdanie: "Gęste chmury bez deszczu" - to właśnie jego tajny sygnał. Znaczyło ono: "Stać. Czekać. Czas nie nadszedł. Nie atakować." A właściwie: "Macie stać na zachodniej granicy niby ciężkie deszczowe chmury, z których nie pada deszcz."
     Przenośnia ta była dla wojowników Czou doskonale zrozumiała, jako że oni pochodzili z zachodnich stepów, a zachodni wiatr, nawet jeśli gna chmury, nie przynosi w Chinach deszczu.
     W końcu przyszedł moment, kiedy lud Czou wylał się na niziny, a książęta z tego rodu, synowie króla Wen, założyli w Chinach nowe państwo, które miało przetrwać następne tysiąclecie. Pomogła im w tym "mówiąca księga" - I-Cing, gdyż właśnie król Wen był autorem jej orzeczeń, i księga ta długo pozostawała prywatna własnością jego potomków, władców Czou, udzielając im rad.
     Dla nas dzisiaj zdanie to nadal niesie radę: Ufny w swoją siłę czekaj na sprzyjający moment. Akcja podjęta teraz będzie przedwczesna i jałowa niby chmury nie dające deszczu.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zawrócenie z drogi, jakież kłopoty mogłoby ono [przynieść]? Pomyślna [wróżba].
Heksagram mówi o hamowaniu działania - dlatego ktoś, kto znalazłszy się w takiej sytuacji, wycofuje się już na początku, postępuje rozsądnie.

Druga linia zmienna:  
Niezłomny powrót; pomyślnie.
Gdy zmienia się druga linia, rozwój wypadków polega na umacnianiu się, zbieraniu sił, konsolidacji tychże sił. Oczywiście wróży to pomyślność.

Trzecia linia zmienna:  
Wóz gubi swoją oś; mąż i żona skaczą sobie do oczu.
Kiedy w heksagramie jedna (czwarta) linia jest słaba, to jego moc istnieje, choćbyś chwilowo nie mógł jej użyć. Ale kiedy słabnie (zmienia się) linia trzecia, to naprawdę utracisz siły, jak wóz, z którego zgubiono oś, lub jak rodzina, w której kłócą się małżonkowie.

Czwarta linia zmienna:  
Oto powrót; krew oddala się, najostrożniej; nie ma kłopotów.
Kiedy zmienia się linia czwartej, jedyna w tym heksagramie słaba, na silną, oznacza to powrót na drogę działania, aktywności. A więc wracasz na swoją drogę, oddalasz się od zagrożeń, chociaż jeszcze musisz zachowywać ostrożność.

Piąta linia zmienna:  
Oto powrót [jakby spojony] łańcuchem; majętny wraz ze swym sąsiadem.
Już przy zmiennej drugiej linii była mowa o konsolidacji, o zwieraniu szeregów. Tutaj Księga Przemian jeszcze mocniej wzywa, aby zewrzeć szeregi, aby wraz z pewną grupą ludzi występować jako jedna zwarta całość. W jedności siła!

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Już padało i przestało [padać], on już wsiada [na koń] by jechać; dla dziewczyny, zdecydować się - jest pomyślnym [znakiem]; księżyc jest prawie pełny; dla szlachetnego człowieka być prosto-stojącym jest [znakiem] niepomyślnym.
Co się stało? Czas na działanie, na który czekano, już nadszedł, wyczekiwana chwila mija ("już jest po deszczu!"). "Kto żyw" wsiada na konia, by pędzić do swego życiowego celu, jak niegdyś wojsko króla Wen. Za chwilę wszystko się zmieni i świat pójdzie już w innym kierunku ("księżyc zbliża się do pełni"). Kobieta, istota która woli dostosować się do świata, ma dobry moment na swoje decyzje - ale mężczyzna-wojownik ("człowiek szlachetny") jeżeli będzie się trzymał swoich wcześniejszych pomysłów - jeżeli będzie "prosto-stojący" - to swoją szansę przegapi.

Uwaga: Heksagram nr 9 znany jest także pod tytułami "Powściągająca siła małego", "Małe pohamowanie", "Małe obłaskawienie"" lub podobnie.
Heksagram nr 10 - STĄPANIE 
Zwykle przy trzeciej linii (od dołu) Księga wypowiada niepomyślne wróżby i ostrzeżenia. W tym heksagramie wszystkie linie są silne, a tylko jedna - właśnie trzecia - jest słaba czyli przerywana. Wnioskujemy stąd, że heksagram nr 10 mówi o tym, jak ktoś słaby i nieznaczny powinien zachowywać się pośród przeważających wrogich sił. Dlatego w orzeczeniu mowa jest o "nastąpnięciu tygrysowi na ogon".

Orzeczenie  
Nastąpnięcie tygrysowi na ogon; to nie [jest] prawdziwy mężczyzna; potwierdzenie.
Zdanie to powiada, że sytuacja jest niebezpieczna, ponieważ otaczają nas siły, nad którymi nie panujemy, a siły te mogą stać się dla nas wrogie i nas zniszczyć, tak jak tygrys, któremu ktoś niebacznie nastąpił na ogon. Ale "prawdziwy mężczyzna" tak nie postępuje.
Tytuł tego heksagramu, "Stąpanie", oznacza też "właściwe postępowanie", jak również rytualne ceremoniały, które obowiązują w obliczu potężnych bóstw, demonów i władców. Orzeczenia do kolejnych linii zmiennych stają się bardziej zrozumiałe, jeśli będziemy pamiętać, że pisano je jako ostrzeżenia dla ludzi znajdujących się w takiej sytuacji, w której w każdej chwili może ujawnić się najgorsze niebezpieczeństwo. (Pamiętaj o tygrysim ogonie!)


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Stąpanie w przeciwnym [kierunku]; w pójściu tam nie ma kłopotów.
Idziesz w przeciwnym kierunku niż ten, w którym kryje się niebezpieczeństwo. Unikniesz go - a więc nie będzie kłopotów.

Druga linia zmienna:  
Stąpanie po drodze z tak [wielką] pewnością [siebie]; determinacja ciemnego człowieka jest dobrowróżbna.
Są sytuacje, kiedy lepiej jest nie wiedzieć zbyt wiele, za to trzymać się obranego kierunku z wielką pewnością siebie. Ktoś, komu "wypadła" ta linia zmienna, wolny jest od niebezpieczeństw właśnie dlatego, że nie zboczy z dobrze obranej drogi. (Ominie ogon tygrysa, który leży gdzieś dalej).

Trzecia linia zmienna:  
Ślepy potrafi widzieć. Kulawy potrafi stąpać. Nastąpnięcie tygrysowi na ogon; dla prawdziwego mężczyzny niepomyślny [to znak]. Wojownik jednoczy się z wielkim panem.
A więc: stało się! To, co miało się wydarzyć najgorszego, już się dzieje; każdy to widzi (nawet ślepy), i każdy będzie się ratował np. ucieczką (nawet kulawy). Dla pilnego ucznia Księgi Przemian (dla "prawdziwego mężczyzny") jest to zły znak, przede wszystkim dlatego, że gdyby postępował mądrze, to by do tego nie doszło. Wojownicy uciekają do bezpiecznego zamku swego księcia - czyli pora się chronić pod opiekę kogoś potężniejszego.

Czwarta linia zmienna:  
Nastąpnięcie tygrysowi na ogon w tak [wielkiej] panice; w końcu pomyślne [znaki]
Zło się wydarzyło, ale widać, że najgorsze już mija. Mowa jest o panice, czyli w takich razach nie zaszkodzi się zachowywać tak, jak podpowiada "zwierzęcy" instynkt.

Piąta linia zmienna:  
Śmiałe stąpanie; determinacja jest niebezpieczna.
Jak zwykle przy piątej linii zmiennej, ten komu się wróży jest bardzo pewny siebie; ale że niebezpieczeństwo utrzymuje się, więc nie wykluczone, że nadal będzie popełniał stare błędy.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Patrz i stąpaj, [bądź] przebiegły i wznoś się [do góry wraz z] jego obrotami; najwyższa pomyślność.
To zdanie Księgi brzmi mistycznie i taoistycznie. Najprostszy sens tego orzeczenia jest taki, że niebezpieczeństwo minęło, i dało nam nauczkę na przyszłość, czyli... cenne doświadczenie.
Heksagram nr 11 - WIELKOŚĆ
albo czas pokoju, rozkwitu i postępu 
W heksagramie tym na dole są trzy linie silne, niebiańskie, na górze trzy linie słabe, ziemskie. Oznacza to, że to, co na Ziemi, znajduje się pod silnym wpływem niebiańskiej inspiracji - a tak jest właśnie w czasach wielkości, świetności i rozkwitu.
Heksagram ten jest odwrotnością heksagramu "Zastój" albo "Żona", gdzie było przeciwnie: linie Ziemi na dole, linie Nieba na górze, czyli to co ziemskie rządziło się swoimi prawami, bez inspiracji nieba.

Orzeczenie  
Wielkość: To, co małe, odchodzi, to co wielkie, przychodzi; dobrowróżbny [znak]; przyjęcie.
Przypomnimy, że słówko "przyjęcie" znaczy tyle, co "Niebo wysłuchało twoich próśb". Orzeczenie jest jednoznacznie pomyślne, i co ciekawe, mówi nie o tym, że już jest dobrze, tylko że zmienia się na lepsze. A więc cały sukces jest jeszcze przed nami!


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wyrywanie sitowia z korzeniami; dobrowróżbne jest być stojącym prosto.
Owo "wyrywanie z korzeniami" brzmi jak zapowiedź jakichś koniecznych, generalnych porządków, które poprzedzić muszą przyszły rozkwit. Nie zagrożony jest wtedy tylko ten, kto "stoi prosto", a więc ma swoje zasady i wie czego chce.

Druga linia zmienna:  
Zawinięta lekkomyślność; zatem przekraczaj [w bród] rzekę; nie pozostawiając tego daleko [za sobą] i nie zapominając o tym, zyskuje się wyniesienie w centralnych rangach.
Słowo "lekkomyślność" mogło być też rozumiane jako "dzikość" lub "prymitywizm". "Zawinięcie" czegoś kojarzy się ze złożeniem czegoś w ofierze albo opanowaniem tego. "Przekroczenie rzeki" dosłownie oznacza wyruszenie na wojenną wyprawę, zaś "awans w centralnych rangach" był najwyższym uznaniem, na jakie mógł liczyć chiński arystokrata. Tak więc całe to orzeczenie powiada, że jest sprzyjający moment, aby przezwyciężyć własne słabości, zacząć energicznie działać i w ten sposób wyruszyć ku sukcesom.

Trzecia linia zmienna:  
Nie ma równiny, która się [w końcu] nie pochyla, nie ma pójścia , które nie wraca; w zdecydowaniu [trwać] w obliczu trudności, nie ma kłopotów; nie żałuj jego powrotu; w jedzeniu jest pomyślny los.
Słowa Księgi odnoszą się tu do takiego momentu, kiedy człowieka ogarniają wątpliwości: na "równinie" nie znajduje żadnego punktu oparcia, droga wydaje mu się nie mieć kresu, i nie można liczyć na pomoc silniejszego protektora. Księga każe wtedy trwać w zdecydowaniu. Wzmiankę o jedzeniu można rozumieć jako radę, aby większą uwagę zwracać na sprawy bytowe i podstawowe, w myśl przysłowia, że "człowiek taki jest, jak je".

Czwarta linia zmienna:  
Tak trzepocząc się, nie bogaty wespół ze swymi sąsiadami; nie ostrzeżony o jego powrocie.
Ten fragment Księgi jest zagadkowy, i tłumacze nie potrafią z zachowanych chińskich znaków ułożyć zgrabnych zdań. Ale ogólny sens daje się odczytać: człowiek, dla którego przeznaczona jest wróżba, jest niepewny, miota się, brak mu mocnych podstaw, i dlatego nie korzysta z okazji jak inni. (Jedna okazja, to możność wzbogacenia się, druga: to przybycie władcy.)

Piąta linia zmienna:  
Ti I wydaje dziewczynę za mąż ze względu na [jej] wiek; pierwszorzędna pomyślność.
Kim był Ti I (w innej pisowni: Di Yi), czyli Cesarz I, komentatorzy Księgi nie są zgodni. Pod takim przydomkiem znany jest T'ang Zwycięski, który wstąpił na tron w roku 1766 pne. Był on założycielem dynastii Szang, którą 600 lat później obalili założyciele następnej dynastii Czou, uważani za twórców Księgi Przemian.
Tak więc w tym miejscu Księga odwołuje się do przekazu o dawnym, sprawiedliwym władcy, który nie manipulował małżeństwem córki, nie czekał na moment, który by wynikał z politycznego wyrachowania, lecz wydał ją za mąż w odpowiednim dla niej wieku. Księga zaleca więc, aby kierować się najprostszymi wartościami, aby iść za głosem serca i natury.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Mury miasta walą się do fosy; nie używaj wojsk; z tego miasta obwieść swoje prawo [do panowania]; determinacja jest niepokojąca.
Kiedy zmienia się najwyższa linia w heksagramie "Wielkość", znak to, że nadchodzą wielkie sukcesy. Symbolizuje je zdobycie miasta. Ale ta zdobycz wpada bez większego wysiłku: oto mury rozpadają się przed zwycięzcami. Obraz, który tu rysuje Księga Przemian, łudząco przypomina zdobycie Jerycha przez Jozuego przy pomocy dęcia w trąby. Oczywiście mury nie padają same, tylko obrońcy poddają się. Księga zaleca więc łagodność w postępowaniu ("nie używaj wojsk"), i dyplomatyczne podejście ("upieranie się wywoła niepokoje"), ponieważ najwyższe zdobycze i osiągnięcia i tak same pchają ci się w ręce.
Heksagram nr 12 - ŻONA
albo inaczej: "Czas zastoju" i jego przezwyciężanie 
Heksagram tej jest znany powszechnie pod tytułem "Zastój", jako że opisuje czasy stagnacji, kiedy "niebo i ziemia są osobno", ludziom zaś brakuje czegoś, co by ich inspirowało i pobudzało.

Orzeczenie  
Nie-osoby żony; niesprzyjający [moment] dla człowieka szlachetnego [aby podjąć] decyzję; to, co wielkie, odchodzi, to, co małe, przychodzi.
Pierwsze słowa znaczą, jak się wydaje: "niegodne osoby, związane z żoną", i opisują sytuację, kiedy na dworze arystokraty ("człowieka szlachetnego") panoszą się jakieś podejrzane figury, które wkradły się w łaski jego żony, niby Rasputin na dworze cara Mikołaja. Jest to rzeczywiście niebezpieczny moment, kiedy wszystko, co pospolite, bierne i głupie rośnie w siłę.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wyrywanie sitowia z korzeniami; determinacja jest dobrowróżbna; przyjęcie.
Komentatorzy Księgi twierdza, iż chodzi tu o to, że kiedy jedno źdźbło owego sitowia się wyciągnie, to pójdzie za nim z korzeniami cała darń. A więc jeżeli ktoś się zdecyduje na pierwszy krok, to dalej już pójdzie łatwo. Słowo "przyjęcie" znaczy tyle, co; "niebo wysłuchało twoich próśb".

Druga linia zmienna:  
Zawijanie ofiary ugotowanej na parze: dla małego człowieka pomyślne, dla wielkiego człowieka negatywne; przyjęcie.
Nie znamy szczegółów starożytnego rytuału składania ofiar bóstwo i przodkom. Zapewne chodzi o taki rodzaj ofiarnej strawy, który przystoi ludziom z niższych klas, ale nie przystoi szlachcicowi. Sens jest taki, że kiedy zmienia się linia druga, ludzie mają skłonność przeciwdziałać złu przy pomocy zbyt skromnych i łagodnych środków. Nie jest to błędem, ale też nie będzie zbyt skuteczne.

Trzecia linia zmienna:  
Zawinięty smutek.
Czyli stało się coś takiego, że stan smutku i beznadziei został zakonserwowany. (Dla dawnych Chińczyków było tu coś w rodzaju gry słów, gdyż słowa "smutek" i "ofiarowanie" brzmiały podobnie.)

Czwarta linia zmienna:  
Jest dowodzenie; nie ma kłopotów; błogosławieństwo umocowane do ociosanej kłody.
Kryzys został przezwyciężony, głowa domu lub instytucji ma dosyć silnej woli. Proces naprawy Księga porównuje do pracy cieśli stawiających dom z mocnych belek.

Piąta linia zmienna:  
Dobroczynna żona; dla wielkiego człowieka pomyślny [znak]; to przepadło, to przepadło, przywiązane do krzaka morwy.
Orzeczenie wyraźnie mówi, że "żona", czy ogólniej, wszelki "czynnik kobiecy", tworzy już harmonijny związek z mężem lub prawowitym władcą-gospodarzem. A więc w miejsce kryzysu wkroczyła twórcza harmonia.
     Ale słowa o tym, co "przepadło", i o morwie, są dość zagadkowe. Zapewne mowa tu jest o jakimś pradawnym obrzędzie, może o wieszaniu ochronnych sznureczków na żywopłotach otaczających domostwa, aby "złe" nie miało dostępu? Można więc odczytać to tak: "złe przepadło, a teraz dom jest dobrze chroniony od uroków".

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Chwilowa żona; zrazu negatywnie, potem szczęśliwie.
Zapewne mowa tu jest o "małżeństwie na próbę"; być może w poligamicznym społeczeństwie dawnych Chin takie obyczaje były przyjęte. Możemy domyślać się, że te słowa mówią o kobiecie wziętej za żonę "chwilowo", na próbę. Ale z tej niepewnej próby powstał szczęśliwy związek. Zatem zmiana najwyższej linii jest pomyślną wróżbą.
Heksagram nr 13 - ZBIERANIE SIĘ LUDZI 
Jest to pomyślny heksagram, mówiący o dobrowolnym jednoczeniu się ludzi.

Orzeczenie  
Zbieranie się ludzi w pustyniach; potwierdzenie; sprzyjający [moment], aby przekroczyć [w bród] wielką rzekę; sprzyjające dla szlachetnego człowieka, aby podjąć decyzję.
Heksagram opisuje zbieranie się mężczyzn w nową, wielką wspólnotę, która zapewne da początek nowemu państwu albo co najmniej wojennej wyprawie. Że dzieje się to "w pustyniach" (w myśl jednych tłumaczeń), "na otwartej przestrzeni", lub "pod niebem" - w myśl innych, oznacza, że nowa gromada znajduje od razu przestrzeń do swego rozwoju.
Kiedy tak się dzieje, "człowiek szlachetny", czyli władca-arystokrata, dla którego była przeznaczona wróżba, świadom jest swojego związku z Niebiosami (to znaczy słowo "potwierdzenie"), i gotów jest podjąć nieodwracalne decyzje. Owo "zdecydowane przejście w bród wielkiej rzeki" przypomina słowa Cezara "kości zostały rzucone", kiedy przekroczył graniczną rzekę Rubikon.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zbieranie się ludzi u bramy; nie ma zmartwień.
"U bramy", a więc jeszcze nic nieodwracalnego się nie stało. Może to jeszcze nie jest nowy ruch społeczny, a tylko towarzyskie spotkanie przy bramie domu? Może nowy ruch zatrzyma się, nie przekroczywszy bram?

Druga linia zmienna:  
Zbieranie się ludzi u świątyni przodków; niepokój.
Logicznym dalszym ciągiem jednoczenia się ludzi we wspólnej sprawie jest pozyskanie przychylności sił nadprzyrodzonych, a także legitymizacja, uprawomocnienie się masowego ruchu. W Chinach jedno i drugie zapewniały ceremonie ku czci przodków. Ale kiedy ruch osiągnął ten etap, lekceważyć go nie można, stąd dodano: "niepokój".

Trzecia linia zmienna:  
Zrezygnowane pojawienie się w wysokiej trawie; wspinanie się na wysoki szczyt, przez trzy lata to się nie podniesie.
Wysoka trawa utrudnia ruchy; nie jest to już owa "wolna przestrzeń" do działania. Przeszkody do sforsowania okazują się trudniejsze, niż to się zrazu wydawało. Przedsięwzięcie, które wydawało się szybkie, tutaj rozciąga się na lata.

Czwarta linia zmienna:  
Przesadzić okrakiem jego [obronne] wały; nie uda ci się zaatakować go; pomyślny [znak].
Co znaczy mniej więcej: "nawet siedząc okrakiem na wałach, nie dosięgniesz przeciwnika." Zadania okazują się trudniejsze niż się spodziewano. Co jest owym "pomyślnym znakiem" w tej sytuacji? Chyba to, że okazało się, iż nie można liczyć na "siłowe rozwiązania".

Piąta linia zmienna:  
Zbieranie się ludzi zrazu w płaczu i lamentach, lecz później śmiejąc się; wielkim wodzom udaje się spotkać razem.
Czyli: kolejne kryzysy w procesie jednoczenia się zostają przezwyciężone.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Zbieranie się ludzi na pastwisku; nie ma żalu.
Zamiast "pustyni" , jak głosiła orzeczenie do całego heksagramu, jest "pastwisko". Przestrzeń, w której działał społeczny ruch, została oswojona, jej dobra - spożytkowane. Ludzie wprawdzie zbierają się na równinie, ale już tylko po to, aby paść bydło, a więc robić rzeczy pożyteczne i codzienne, a nie jakieś nadzwyczajne.
     Kiedy się czyta orzeczenia tego heksagramu, powstaje wrażenie, że napisał to ktoś, kto myślał jak stepowy wojowniczy koczownik, nie jak pan na ryżowych polach. Być może dowodzi to zamierzchłej starości tego tekstu, jako że ród Czou, którego przywódcy mieli według legendy stworzyć Księgę Przemian, rzeczywiście był stepowego pochodzenia, a zawładnął Chinami ok. 1200 roku pne.
Heksagram nr 14 - WIELKIE POSIADANIE 
W Księdze Przemian jest kilka heksagramów, które mówią o tym, jak sobie radzić w warunkach szczęścia i sukcesu. Oto jeden z nich.

Orzeczenie  
Wielkie Posiadanie: Pierwszorzędne potwierdzenie.
Zdanie to w języku Księgi Przemian znaczy: Wszystko, czego pragniesz, spotyka się z najwyższym potwierdzeniem ze strony losu. Co zechcesz, będziesz miał. (Oczywiście, kiedy pytający życzy sobie posiąść jakieś głupstwa, lub pożąda złego, to ten heksagram mu nigdy nie wypadnie!)


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Nie wymienianie się szkodą [jest właśnie tym, co] nie przynosi kłopotu; [nawet] jeżeli [jesteś] w trudnościach, nie będzie wtedy kłopotów.
Księga tu zaleca, aby "nie wymieniać się tym, co szkodliwe". Sam jesteś wolny od wad - wystarczy więc teraz, że będziesz unikał złych wpływów ze strony innych.

Druga linia zmienna:  
Wielki wóz jest używany, by [coś] wieźć; jest dokąd pójść; nie ma kłopotów.
Człowiek, który znalazł się w jakże szczęśliwym położeniu opisanym przez ten heksagram, znajduje tu radę, aby wykorzystał swoje powodzenie jako "wóz, na który można coś załadować i przewieźć". Jest to zachęta, aby pomagał innym, aby stał się "pojazdem", który przewiezie także innych ludzi.

Trzecia linia zmienna:  
Książę używa wonnej trawy [w ofierze] dla Syna Niebios; mały człowiek nie jest zdolny tego [uczynić].
Zmiana linii trzeciej zwykle wiąże się z niebezpieczeństwem i błędami. Człowiek rozwinięty duchowo umie - stosując odpowiednie ceremonie ofiarne - zażegnać niebezpieczeństwo. "Mały człowiek", przeciwnie, nawet odnosząc sukcesy, nawykowo przyciąga zło.

Czwarta linia zmienna:  
To nie jest jego pełnia; nie ma kłopotów.
Nie osiągnąłeś całej pełni sukcesu, jaka możliwa by była w innych warunkach - i właśnie to stawia cię w łatwiejszej sytuacji, niż gdybyś rzeczywiście sięgnął po "główną wygraną".

Piąta linia zmienna:  
Jego powrót jest jakby-w-poprzek, jakby-w-pochyleniu; w końcu to jest pomyślną [wróżbą].
Heksagram nr 14 jest wybitnie pomyślny, ale (dlatego że jego piąta linia jest słaba) człowiekowi, który znalazł się w tej sytuacji brakuje własnej woli. Otrzymując dobro od innych, nie całkiem wiesz, czego chcesz i do czego zmierzasz. Zmiana piątej, słabej linii na silną, oznacza, że budzi się w tobie wola, a twoje "ja chcę" może zabrzmieć jak zgrzyt, jak dysonans. Bo wcale nie jest powiedziane, że będziesz chciał tego, co podobało ci się dotychczas. Wolna wola człowieka zawsze jest nieprzewidywalna.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Od niebios błogosławieństwo tego; pomyślna [wróżba]; nie ma niczego nie-dobrowróżbnego.
Najwidoczniej autorzy Księgi uważali linię najwyższą tego heksagramu za jego spełnienie. A więc: twoje dzieło dobiegło szczęśliwego końca, jak też wróżby na dalszą przyszłość masz pomyślne.
Heksagram nr 15 - SKROMNOŚĆ 
Tytuł "Skromność" wziął się zapewne stąd, że w rysunku tego heksagramu dawni wróżbici dostrzegali górę pod ziemią. Trzy dolne linie tego heksagramu symbolizują górę, trzy górne - ziemię. Góra, która schowała się wewnątrz ziemi, jest niewątpliwie skromna.

Orzeczenie  
Skromność: Przyjęcie; szlachetny człowiek ma koniec.
Zdanie to jest przesadnie zwięzłe, ale można je rozumieć tak: To, że wypadł ci heksagram "Skromność" oznacza, że twoja wola jest doskonale zgodna z naturalnym biegiem rzeczy, z Tao. W tej sytuacji szlachcic, czyli szlachetny człowiek, przestrzegający zasad moralnych i rozwijający się duchowo, swoje dzieło doprowadza do końca.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Jakże skromny jest ów szlachetny człowiek; zatem przekraczaj [w bród] wielką rzekę; pomyślna [wróżba].
Dawny język chiński często pozwalał nie określać sytuacji do końca, dlatego to zdanie można też czytać: "zatem niech przekroczy wielką wodę". Zdanie to bierze się stąd, że do ogólnego sensu tego heksagramu - skromności - dodaje się sens linii pierwszej, która oznacza spontaniczność i głos serca. Zatem skromność jest tu potężna, i dlatego jest to moment, który sprzyja podejmowaniu wielkich decyzji ("przekraczaniu wielkiej rzeki"), dzięki którym do głosu dochodzą prawdziwe aspiracje człowieka.

Druga linia zmienna:  
Wołająca skromność; determinacja jest dobrowróżbna.
"Wołająca skromność" oznacza, że ktoś przepełniony duchem skromności przywołuje podobnych sobie.

Trzecia linia zmienna:  
Znojna skromność; szlachetny człowiek ma koniec; pomyślna [wróżba].
Kiedy wypadnie trzecia linia zmienna, oznacza to, że nadszedł moment, kiedy ten, kto kroczy dobrą drogą, swoje dzieło doprowadza do końca - jakkolwiek musi się sporo przy nim namęczyć.

Czwarta linia zmienna:  
Nie ma nic nie-dobroczynnego. Fałszywa skromność.
Można stąd wnosić, że układ sił jest na tyle korzystny, iż nie ma sensu dalej kultywować skromności.

Piąta linia zmienna:  
Nie zamożny razem ze swymi sąsiadami; sprzyjający zatem [moment] aby zająć i zaatakować; nie ma nic nie-dobroczynnego.
Najwyraźniej dawni wróżbici odczytywali ten układ linii jako sprzyjający moment do przejścia od skromnej obrony do zdecydowanego ataku.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Wołająca skromność; sprzyjający [moment] zatem, aby pchnąć wojska na wojnę przeciw miastu i państwu.
Odnajdujemy tu ten znany przypadek, kiedy ludzie skromni i przestrzegający zasad i prawa, nagle stają się wojowniczy i wyruszają na "świętą wojnę", aby nawracać cały świat na swoje podobieństwo.
Heksagram nr 16 - NADMIAR 
Tytuł tego heksagramu - "Nadmiar" - bywał tłumaczony na europejskie języki najrozmaiciej: jako "Wolność", "Wygoda", a także jako "Entuzjazm".
Sens jego jest jednak jednoznaczny: Księga wskazuje na moment, kiedy trzeba działać - skutecznie i energicznie. Dla władcy był to moment, kiedy trzeba skończyć narady i kazać wojskom wyruszać.

Orzeczenie  
Nadmiar: Dobroczynnym jest ustanowić dowódcę i ruszyć z wojskiem.
Skąd się wzięły te słowa? Linia czwarta, jedyna aktywna w tym heksagramie, oznacza tych, którzy realizują wolę władcy (który "siedzi" na linii piątej) - a więc ministrów, urzędników, dowódców wojsk. Kiedy ten heksagram wypada jako wróżba, oznacza to, że plany są już gotowe, władca podjął decyzje - i teraz trzeba sprawę przekazać wykonawcom - a więc ustanowić dowódców i rozkazać im, by wyprowadzali wojsko w pole.
     Nawet jeżeli nie masz swoich "dowódców", jeśli sam jesteś wykonawcą własnej woli, to również dla ciebie heksagram ten będzie wezwaniem do praktycznego działania.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wywoływanie [kogoś] w nadmiarze; niepomyślny [znak].
Co można by powiedzieć inaczej i bardziej rozwlekle: Kiedy sprawy się toczą w myśl heksagramu "Nadmiar", szukanie dodatkowych rozwiązań i przywoływanie dodatkowych posiłków nie jest dobrym wyjściem. Dlaczego? Bo trzeba wykorzystać te możliwości, które już mamy pod ręką.

Druga linia zmienna:  
Wydrapane na skale; nie do końca dnia; zdecydowanie jest dobroczynne.
Księga zapewnia, że plany są słuszne ("wyryte na skale"), że wykonanie zadań nie będzie trwało długo, i że do sukcesu wystarczy uzbrojenie się w stosowną siłę ducha.

Trzecia linia zmienna:  
Nadmiar w misce; żal; [zbyt] powolnym być - oto żal.
Oznacza to, że kiedy zmienia się trzecia linia, należy obawiać się, że wykonawcy naszej woli będą zbyt leniwi, zbytnio będą dbać o własne interesy, spóźnią się, zamarudzą - i pokpią sprawę.

Czwarta linia zmienna:  
Prawdziwy nadmiar; jeśli ktoś wspaniale zysk [osiągnął], nie miej wątpliwości; muszle i skorupy [żółwi] oszczerstwa [rzucają].
Muszle i skorupy to najdawniejsze środki płatnicze, a więc symbolizują one pieniądze, bogactwo. Aby zrozumieć o co tu chodzi, trzeba uzmysłowić sobie, że zmiana linii aktywnej oznacza pełne wykorzystanie jej mocy. Z samego kształtu linii dawni wróżbici czytali, że wysłany w pole generał uzyskał "dobry plon", czyli pokonał wrogów i zdobył sute łupy, a ponieważ wróżba jest pomyślna, nie należy dawać wiary intrygantom, którym zawiść i wzgląd na pieniądze mąci rozum.

Piąta linia zmienna:  
Determinacja to choroba. Jeśli jest ustawiczna, nie umrzesz.
Ostanie zdanie równie dobrze można odczytać: "Jeśli jesteś stały, nie umrzesz." Skąd te słowa? Heksagram mówi o tym, że władca przekazuje część swej władzy przybocznym-wykonawcom. Tutaj linia piąta, w heksagramie słaba, poprzez zmianę znowu staje się silna-aktywna. Oznacza to, że władca "nie może wytrzymać" nie będąc aktywnym, że nie potrafi spocząć na laurach.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ciemny nadmiar; jeżeli dokonane, zapewne będziesz powiadomiony; nie ma zmartwień.
Poruszenie (zmianę) linii szóstej Księga często rozumie jako krytycyzm, jako nadmiernie surową ocenę sytuacji. Przed takim nastawieniem Księga przestrzega. Jej słowa można rozwinąć tak: To, co zrobili twoi wykonawcy, nie ty sam, zawsze będzie ci się wydawać nie do końca pewne. Ale o wynikach ich działań w porę dojdą do ciebie wiadomości - więc nie ma się czym martwić na zapas.
Heksagram nr 17 - CHODZENIE (ZA KIMŚ) W ŚLAD 
Heksagram ten zawiera wskazówki, rady i ostrzeżenia dla tych, którzy "idą za kimś", a więc podlegają szefom i liderom; lub też kogoś naśladują, lub kogoś tropią i obserwują. W każdej z tych sytuacji, zanim podejmiesz decyzje, musisz wiedzieć, jak postąpiła ta druga osoba, z która jesteś związany.

Orzeczenie  
Pierwszorzędne przyjęcie; sprzyjający [moment aby] podjąć decyzję. Nie ma kłopotów.
Powtarzające się jak refren w Księdze Przemian słowa "pierwszorzędne przyjęcie" znaczą tyle, że pytanie do wyroczni skierowano we właściwym momencie, a zatem zostało ono wysłuchane przez Niebo, a pytający jest w stanie zrozumieć odpowiedź.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Urząd zapewne powiadomi; determinacja jest [pod] pomyślnym [znakiem]; wyjście za wrota aby spotkać się z innymi da [skuteczne] wyniki.
Kiedy zmienia się pierwsza, najniższa linia, oznacza to, że jesteśmy gotowi przyjąć czyjeś zlecenia; jesteśmy gotowi wyruszyć na jakąś "wyprawę" i tylko czekamy na głos szefa, wodza. Warto teraz połączyć swoje wysiłki z zamiarami innych ludzi; warto trzymać się razem.

Druga linia zmienna:  
Przywiązać małego synka, utracić starszego towarzysza.
To orzeczenie możemy rozumieć jako radę: że należy wiązać się z osobami młodymi i początkującymi, zrezygnować zaś ze współdziałania ze swoimi "starymi towarzyszami podróży". Możemy też rozumieć jako ostrzeżenie: że jeżeli zwiążesz się z kimś młodym i doświadczonym, to będziesz tego żałował, gdyż nie dasz sobie rady bez starych kompanów.

Trzecia linia zmienna:  
Przywiązać starszego towarzysza, utracić małego synka; w chodzeniu za kimś jest szukanie [czegoś, co można] dostać; sprzyjający [moment] aby podjąć decyzje odnośnie [miejsca za]mieszkania.
Mamy tu zdanie odwrotne do poprzedniej linii: należy iść dalej ze starymi towarzyszami, nie dbając o młodych i początkujących; doświadczenie jest teraz ważniejsze niż entuzjazm młodości. Ale to może też być ostrzeżeniem: że jeśli postawimy na młodość, nie wykorzystamy już doświadczenia "starych wygów".
     Kiedy zmienia się ta linia (trzecia), oznacza to, że jesteś interesowny, a idąc za kimś, szukasz zysku. W tej sytuacji Księga delikatnie doradza, żeby "zmienić miejsce pobytu", co może oznaczać zarówno przeprowadzkę, jak i zmianę miejsca pracy, zmianę otaczających ludzi itd.

Czwarta linia zmienna:  
Chodząc za kimś można zostać schwytanym; determinacja wróży źle. Oto jest powrót na drodze; na końcu jasności, jakiż to jest kłopot?
Księga ostrzega, że grozi ci utknięcie w pewnym miejscu, sytuacja (prawie) bez wyjścia, jak w pułapce. Ale w ostatniej chwili ("u końca jasności") znajdziesz wyjście i od tej chwili zaczniesz z wyprawy wracać do siebie.

Piąta linia zmienna:  
Powrót w radości; pomyślny [znak].
Oznacza to pomyślny wynik przedsięwzięcia, sukces, owocny powrót z wyprawy.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Zagarnianie i przywiązywanie go, potem zaś wiązanie go; król używa wonnej trawy na zachodniej górze.
Wyprawa zakończyła się sukcesem, a teraz Księga radzi zrobić wszystko co konieczne, aby wyniki i zyski z tego przedsięwzięcia były trwałe. Dosłownie słowa Księgi mówią o zagarnięciu, pochwyceniu i związaniu uciekającego zbiega, albo jakiegoś wroga na pograniczu.
     Dzisiaj odczytujemy to w przenośni - jako starania mające na celu utrwalenie sukcesu, aby na nie "uciekł". Może to być np. rada, aby uzyskane pieniądze złożyć na bezpiecznej lokacie.
     Wzmianka, że "król używa wonnej trawy na zachodniej górze", jest obrazem dziękczynnych ceremonii ofiarnych na świętej górze. Sens tego zdania jest taki, że uzyskane dobra i zyski powinny służyć pewnej szlachetnej sprawie.
Heksagram nr 18 - ODGAŁĘZIENIE
(znany też pod tytułem "Naprawa") 
Przypominam, że przedstawiamy tutaj Księgę Przemian według tekstu sprzed ponad 2000 lat odnalezionego w grobowcu w miejscowości Mawangdui. Akurat ten heksagram jest zupełnie inaczej rozumiany w Księdze z Mawangdui niż w Księdze tradycyjnej. W Księdze tradycyjnej nosi tytuł "Naprawa" i nie jest wcale pomyślny, gdyż wróży przezwyciężanie skutków przykrych wydarzeń z przeszłości.
W Księdze z Mawangdui ma tytuł "Odgałęzienie" i jest pomyślny, bo mówi o budowaniu czegoś nowego na bazie tradycji.

Orzeczenie  
Odgałęzienie: pierwszorzędna pomyślność; przyjęcie. Sprzyjający [moment] aby przekroczyć [w bród] wielką rzekę; poprzedź "dzień cia" trzema dniami [przygotowań], po "dniu cia" trzy dni [przeznacz na dokończenie].
Ów tajemniczy "dzień cia" u nas nazywałby się "dniem X": chodzi o moment początkowy, kluczowy, startowy, w którym należy skupić wszystkie siły i coś zrobić. Wielkie przedsięwzięcia Księga Przemian nazywa "przekraczaniem w bród wielkiej rzeki". Słowo "przyjęcie" we wróżbie znaczy tyle, że ten, komu ta wróżba wypadła, sprosta swojemu przeznaczeniu.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Rdzenne odgałęzienie [ze strony] ojca; na tym polega przebiegłość syna; nie ma kłopotów; niebezpieczeństwo; w końcu pomyślnie.
Zmiana pierwszej linii oznacza, że zadania, które przed tobą stoją, są kontynuacją czegoś, co było w przeszłości. Z przeszłości możesz czerpać wzorce. Może z niej się uczyć. Masz możność skorzystać z doświadczeń starszych - zupełnie tak, jakbyś robił dalej coś, co kiedyś zaczął już twój ojciec. Nawet jeżeli przyjdzie ci zmierzyć się z niebezpieczeństwami, to widoki na przyszłość są pomyślne.

Druga linia zmienna:  
Rdzenne odgałęzienie [ze strony] matki; oby ów ktoś nie musiał podejmować decyzji.
Chińskie rody (a podobnie było i w innych krajach) opierały się na dziedziczeniu ze strony ojca, nie matki. Dlatego jeżeli tutaj Księga mówi o "kontynuowaniu linii matki", to ma na myśli rzeczy, które wprawdzie czujesz sercem, ale którym twój rozum się sprzeciwia. Poryw serca musi przegrać z chłodną kalkulacją. Taki jest sens tego orzeczenia.

Trzecia linia zmienna:  
Rdzenne odgałęzienie [ze strony] ojca; jest niewielki powód do żalu; nie ma wielkich kłopotów.
Zawsze kiedy w pewnym heksagramie się zmienia trzecia linia, znak to, że jest mniejsze lub większe niebezpieczeństwo - jako że trzecia linia sygnalizuje niepewność, wahania, przekraczanie granic znanego świata. Tu jest podobnie, ale Księga Przemian pociesza, że również w tej niebezpiecznej sytuacji z powodzeniem możesz trzymać się tego, co kiedyś robili twoi poprzednicy i przodkowie.

Czwarta linia zmienna:  
Zanurzone [w wodzie] odgałęzienie [ze strony] ojca; pójście tam aby zobaczyć budzi niepokój.
Tytułowe "odgałęzienie" to młoda gałąź, która wyrosła ze starego drzewa, a teraz ma być posadzona osobno, aby wyrosła w nową roślinę, i na razie moczy się w wodzie. Co to znaczy? Księga opisuje tu proces wewnętrznej przemiany, która kogoś niesamodzielnego zmienia w niezależną, samodzielną, świadomą jednostkę. Dojrzewanie połączone jest zawsze z kłopotami i cierpieniami, i o tym właśnie mówi Księga.

Piąta linia zmienna:  
Rdzenne odgałęzienie [ze strony] ojca; użyj wozu.
Wóz w starożytności, kiedy powstawała Księga Przemian, był potężnym narzędziem. W czasach pokoju zastępował gromadę tragarzy. W czasie wojny pozwalał rozgromić pieszych wrogów. Wóz to symbol mocy. Jeżeli więc podczas wróżby piąta linia wyszła zmienna, znak to, że powinieneś "pójść na całość" i użyć wszystkich swoich sił, umiejętności i możliwości. Grasz o wysoką stawkę!

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Nie służenie królowi ni panu, lecz wysokie wyniesienie własnej cnoty; niepomyślny [to znak].
Najwyższa linia zmienna w wielu heksagramach oznacza przesadę i utracenie właściwej miary. Tutaj też jest tak. Linia ta ostrzega, że uważasz się za "bóg-wi-co", że chcesz być "sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem" - a Księga przewiduje, że wchodzisz na ten wysoki stołek tylko po to, aby z niego z hukiem spaść.
Heksagram nr 19 - LAS
czyli jak postępować z odrębną i obcą ci rzeczywistością 
W tekście Księgi Przemian znalezionym w grobowcu w Mawangdui heksagram ten nosi tytuł "Las". Inaczej jest w tradycyjnym tekście Księgi, gdzie tytuł brzmi "Przybliżanie", lub "Spoglądanie na coś z góry". Niezależne od tytułu, heksagram ten ma sens wejścia w styczność z pewnym obszarem rzeczywistości, który rządzi się swoimi prawami i - jak las lub inna bujna roślinność - rośnie sam.

Orzeczenie  
Las: pierwszorzędne przyjęcie; dobroczynna [wróżba] dla podjęcia decyzji; przybywając w ósmym miesiącu zastanie się niepomyślne [znaki].
Słowa "pierwszorzędne przyjęcie" znaczą tyle: skoro wypadł ci ten właśnie heksagram, oznacza to, że twoja wola i zamiary są w najpełniejszej zgodzie z Tao, czyli z procesami przemian zachodzącymi w świecie. Świat będzie współdziałał z tobą a ty z nim. Dlatego jeżeli teraz podejmiesz decyzje, będą one zgodne z tym, co się ma wydarzyć, i w zewnętrznym świecie zrealizowane zostanie to, czego ty sobie życzysz. Ale: musisz się liczyć z prawami przemian. Pierwszy miesiąc chińskiego kalendarza jest początkiem wiosny. Ósmy miesiąc jest początkiem jesieni, kiedy okres pomyślności się kończy, i natura zaczyna obracać się przeciw człowiekowi. Miej to na uwadze.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zabroniony las; determinacja jest pomyślna.
Jeżeli zmienia się najniższa linia, oznacza to, że wstęp do "lasu" jest ci zabroniony. Znaczy to, że pewien obszar rzeczywistości, który rządzi się swoimi prawami i gdzie jesteś tylko gościem, jeszcze nie będzie współdziałał z tobą. Słowa "determinacja jest pomyślna" znaczą tyle, że twoje plany są dobre, ale trzeba cierpliwie czekać.

Druga linia zmienna:  
Zabroniony las; pomyślnie; nie ma niczego nie-dobrowróżbnego.
Wejście do lasu jest zabronione, mimo to los ci sprzyja. Może to znaczyć, że albo nie wchodząc do lasu osiągniesz swoje cele; albo że mimo zakazów i własnych oporów właśnie powinieneś wejść do lasu, gdzie osiągniesz powodzenie. (Cały czas "las" oznacza pewien obcy ci obszar rzeczywistości.)

Trzecia linia zmienna:  
Słodki las; nie ma żadnego dobrowróżbnego miejsca; choćby to zasmuciło cię, nie ma kłopotu.
Sytuacja odwrotna jak przy zmiennej linii drugiej: tam las był pozornie nieprzyjazny, a naprawdę przyjazny. Tutaj: pozornie las jest przyjazny, a w istocie nieprzyjazny i niepojęty. Musisz pogodzić się z tym, że obcej rzeczywistości nie udało ci się oswoić.

Czwarta linia zmienna:  
Przybycie do lasu; nie ma kłopotów.
Czwarta linia zmienna nakazuje czynny stosunek do rzeczywistości: niezależnie, czy "las" wydaje się przyjazny czy nie, należy tam wejść.

Piąta linia zmienna:  
Znajomość lasu; pomyślną rzeczą [jest zachowywać się na] sposób wielkiego pana.
"Wielki pan" pozwala swojej posiadłości żyć swoimi prawami. Osiągnięcie wewnętrznej zgody z prawami życia lasu jest najlepszym sposobem na to, by skorzystać z jego bogactw.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Gęsty las; pomyślnie; nie ma kłopotów.
Las jest "gęsty", co oznacza, że pewien odrębny i obcy ci obszar rzeczywistości pozostał niedocieczony, rządzący się własnymi, tajemniczymi prawami. Takim trzeba go zostawić; trzeba uszanować odrębność "lasu".
Heksagram nr 20 - SPOGLĄDANIE WZWYŻ 
Heksagram ten opisuje taki moment w życiu, kiedy trzeba zatrzymać się i szerzej się rozejrzeć: wznieść oczy w górę, a nie tylko wpatrywać się w dół, w ziemię i w ślady na drodze. W sensie przenośnym chodzi o moment, kiedy uświadamiasz sobie swoje powołanie, swój los i miejsce w świecie.

Orzeczenie  
Patrzenie wzwyż: Obmyto dłonie, lecz nie uczyniono [jeszcze] ofiary; oto powrót z głową wzniesioną wysoko.
W heksagramie tym chodzi o moment refleksji i zastanowienia się nad sobą; w tradycyjnej kulturze chińskiej okazją po temu były religijne ceremonie. Czas sprzyja wszelkim obrachunkom, podsumowaniom, wyborze nowej drogi życiowej.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Młodzież spogląda w górę; dla małego człowieka nie ma kłopotów; dla człowieka szlachetnego zmartwienie.
Jesteś jeszcze u początku drogi, a już zastanawiasz się i wahasz, czy dobrze idziesz, i rozglądasz się szukając pomocy. Komuś młodemu i niedoświadczonemu wypada tak się zachowywać, ale dla "starego wygi" to sygnał, że pewnie popełnia błędy...

Druga linia zmienna:  
Zerkanie ukradkiem ku górze; sprzyjający [moment] dla dziewczyny aby podjąć decyzję.
Najwidoczniej nie jesteś pewien swojej drogi ani zasad jakimi masz się kierować. Wprawdzie masz dobry moment, aby podjąć decyzje na krotką metę, ale i tak liczysz w głębi ducha, że pojawi się ktoś, kto o twoich własnych sprawach będzie wiedział lepiej od ciebie. (Tak jak w tradycyjnym społeczeństwie młoda dziewczyna mogła liczyć na swojego przyszłego męża.)

Trzecia linia zmienna:  
Patrzenie wzwyż na moje życie [w jego] postępach i wycofaniach.
Trzecia linia zmienna mówi (jak w większości heksagramów) o trudnościach. Popatrz na swoje kłopoty jako na okazję do lepszego zrozumienia swojego życia; to wystarczy, by je przezwyciężyć.

Czwarta linia zmienna:  
Patrzenie wzwyż na blask państwa; dobrowróżbne zatem aby być przyjętym na audiencji u króla.
Jesteś świadomy nie tylko swojego własnego życia, ale i spraw pewnej większej społeczności, której jesteś członkiem. Księga wzywa, abyś swoimi umiejętnościami wspomógł "królestwo", a więc organizację lub firmę, w której działasz.

Piąta linia zmienna:  
Patrzenie wzwyż na moje życie; dla człowieka szlachetnego nie ma kłopotów.
Ta linia zmienna jest pomyślnym znakiem: osiągnąłeś pewien wysoki poziom samoświadomości i dojrzałości wewnętrznej, a skutkiem tego jest rozwiązywanie się twoich problemów.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Patrzenie wzwyż na jego życie; dla człowieka szlachetnego nie ma kłopotów.
Osiągnąłeś taki poziom samoświadomości i dojrzałości wewnętrznej, który właściwy jest mędrcom: zatem możesz się troszczyć nie tylko o siebie, ale i o innych, i dopomóc im w uporaniu się z ich kłopotami.
Heksagram nr 21 - GRYZIENIE i ŻUCIE 
Autorom Księgi Przemian ten heksagram kojarzył się z ciężkimi zmaganiami, "przegryzaniem się" przez przeszkody i karaniem przestępców.

Orzeczenie  
Gryzienie i Żucie: Przyjęcie; dobroczynnym jest przeprowadzić sprawę sądową.
Tytułowe hasło "gryzienie i żucie" mówi nam, że należy podjąć zdecydowane działania, wręcz stanąć do walki ("gryzienie"), i trzeba to wykonać do końca, do skutku (do "przeżucia"). Ale nie powinny tobą kierować odruchy i wola zemsty, lecz wyższe zasady i poczucie sprawiedliwości; stąd wzmianka, że jest to sprzyjający czas, aby wygrać nie w starciu, ale w sądzie.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Mając dyby na stopach i z uciętymi stopami; nie ma kłopotów.
Ten makabryczny obraz niesie pozytywną wiadomość: mając ograniczona swobodę ruchów, nie popełnisz błędów, które ci groziły. Linia ta może też znaczyć: zło narastało, ale zostało ukrócone w zarodku.

Druga linia zmienna:  
Gryzienie mięsa-ciała i ucinanie nosa; nie ma kłopotów.
Również ten drastyczny obraz niesie dobra wiadomość: toczy się walka ze złem, ale przeciwnik jest łatwy do pokonania.

Trzecia linia zmienna:  
Gryzienie suszonego mięsa i natknięcie się na truciznę; małe zmartwienie; nie ma kłopotów.
Księga ostrzega przed ukrytymi niebezpieczeństwami, zasadzkami, podstępem, zdradą. Nie są to jednak wielkim zagrożeniem. "Suszone mięso" to przykre sprawy, które powstały dawniej i zostały "zamrożone".

Czwarta linia zmienna:  
Gryzienie suchego konserwowanego mięsa, i otrzymanie metalowego grota [strzały]; determinacja w obliczu trudności jest pomyślną [okolicznością].
Kiedy zmienia się czwarta linia, trudności są znacznie większe niż przy niższych liniach. Konieczne jest świadome stawienie czoła złu. Owo zło powstało już dawno temu i zostało przechowane niby suszone mięso. "Metalowy grot" oznacza, że nie wystarczy wola walki, trzeba jeszcze być odpowiednio uzbrojonym, czyli wiedzieć, jak postępować.

Piąta linia zmienna:  
Gryzienie suszonego mięsa i natknięcie się na truciznę; determinacja jest niebezpieczna; nie ma kłopotów.
Orzeczenie jest prawie takie samo, jak przy linii trzeciej: Księga podobnie ostrzega przed ukrytymi zagrożeniami, podstępem i zdradą, ale nie doradza trzymania się jednej, zdeterminowanej linii działania. Trzeba być elastycznym, stosować uniki, widzieć dobre strony pozornie złej sytuacji.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Noszenie drewnianego kołnierza na ramionach, i z uciętym uchem; niepomyślne.
Drewniane kołnierze zakładano w danych Chinach ukaranym przestępcom. Podobnie kara było ucięcie ucha. Linia ta mówi, z jednej strony, że zło zostało ukarane. Z drugiej strony wynika z niej, że masz ograniczone ruchy i brakuje ci informacji (brak ucha!), co nie jest dobrą wieścią.
Heksagram nr 22 - LUKSUS, ZBYTEK
czyli sprzyjający czas na upiększanie i ozdabianie 
Życie w zbytku ma to do siebie, że będąc w takim stanie łatwiej jest coś stracić, aniżeli jeszcze poprawić swój dobrobyt.

Orzeczenie  
Zbytek: Przyjęcie; mało sprzyjające, aby mieć dokąd pójść.
Kiedy opływasz w zbytki, kiedy jesteś zajęty powabami życia, jest niemal pewne, że zabraknie ci woli, abyś wykonał jakiś zdecydowany krok. To właśnie ma na myśli Księga, mówiąc: "mało sprzyjające, aby pójść dokądkolwiek". Słowo "przyjęcie" znaczy tu jak zwykle: "...ale jednak jesteś w stanie wysłuchać głosu wyroczni".


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Czynienie zbytkownymi swoich stóp; [ktoś] porzuca wóz i idzie [dalej] pieszo.
Porzucenie wozu, by dalej iść pieszo, oznacza porzucenie dalekich, perspektywicznych planów i celów, na rzecz korzystania z tego, co jest doraźnie pod ręką. Tak jak w naszym przysłowiu: "lepszy wróbel w garści niż sokół na dachu". Tym bardziej, że owo przyziemne bytowanie zapowiada się całkiem przyjemnie - gdyż to właśnie oznacza "czynienie swoich stóp zbytkownymi".

Druga linia zmienna:  
Czynienie zbytkowną swojej brody.
Te słowa mówią o upiększaniu własnej twarzy. Tak czynią ci, którzy postanowili zrobić karierę na "średnim" poziomie, i muszą się przypodobać ludziom podobnym sobie. Trzeba sobie sztucznie ułożyć twarz, aby wejść w stosowną rolę. Takiego postępowania Księga ani nie pochwala, ani nie gani.

Trzecia linia zmienna:  
Zbytkownie, lśniąco; nieustająca determinacja jest pomyślnym [znakiem].
Trzecia linia zwykle oznacza niebezpieczeństwa i próby. Gdy została wylosowana jako linia zmienna, to nawet jeśli trwa czas luksusów i pięknych pozorów, należy być czujnym i liczyć się ze zmianami, które mogą to wszystko obrócić wniwecz.

Czwarta linia zmienna:  
Zbytkownie i bujnie; biały koń wygląda wyniośle; to wcale nie złodzieje - ci, co w pomieszaniu rzucają oszczerstwa.
Zmiana tej linii jest dość pomyślna. Stan luksusu "bujnie rośnie", a więc się jeszcze pomnaża. "Biały koń" o którym tu mowa, to zapowiedź dalszych postępów i awansów; trzeba tylko mieć odwagę, aby na tego "wyniosłego konia" wsiąść, a nie każdy to potrafi.
     Niedogodnością jest to, że taki zbytek ściąga zawiść innych ludzi, a ten, kto żywi do ciebie zawiść, niekoniecznie musi być "złodziejem" - równie dobrze może to być kolega lub sąsiad; i z tej zawiści niekoniecznie muszą wynikać jakieś materialne straty dla ciebie.

Piąta linia zmienna:  
Zbytkowny w ogrodzie [wokół] kopca; zwój jedwabiu jest tak niepełny; niepokój; [ale] w końcu pomyślnie.
Można się domyślać, że ów "ogród wokół kopca" to święte miejsce naokoło usypanego z ziemi ołtarza do składania ofiar. Jedwabiu - który od niepamiętnych czasów był dla mieszkańców Chin oznaką luksusu - tym razem nie wystarcza do jakichś celów. Mowa jest tu o przezwyciężeniu zastoju i lenistwa spowodowanego luksusem; i właśnie przezwyciężenie luksusu jest tu najlepszym, co można zrobić.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Biały zbytek; nie ma kłopotów.
Gdy zmienia się najwyższa linia, znaczy to, że zbytek, luksus, przesyt, o którym mowa w tym heksagramie, jest "biały" a więc nikomu nie wadzi i może być spożytkowany do wyższych, duchowych celów.
Heksagram nr 23 - OBDZIERANIE ZE SKÓRY 
Najwyższa linia aktywna oznacza, że pewien proces dobiegł do końca i dalej jest tylko rozpad. Heksagram ten jest także znany pod tytułami "Rozpad", "Roztrzaskanie się", "Rozkawałkowanie". Zwiastuje on koniec trwałych całości i ich postępującą destrukcję. W tej sytuacji wola pojedynczego człowieka nic nie ma do powiedzenia.

Orzeczenie  
Obdzieranie ze skóry: Nie jest dobrowróżbnym mieć dokąd pójść.
Czyli inaczej: gdziekolwiek byś nie poszedł, cokolwiek byś nie zrobił, i tak twoje kroki będą niefortunne.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Obdzieranie ze skóry dobra razem z nogami; determinacja w sprawach wojskowych nie wróży dobrze.
Owo "dobro" można rozumieć jako materialny dostatek, czyli - w przenośni - ubite zwierzę. Księga każe więc kontemplować obdzieranie ubitych zwierząt ze skóry. Ponieważ mowa jest o pierwszych oznakach rozpadu w państwie, nie należy planować działań wojskowych. W szerszym sensie znaczy to, że teraz nie pora myśleć o rozwoju i ekspansji.

Druga linia zmienna:  
Obdzieranie ze skóry dobra razem z nóżkami [cyrkla]; determinacja w sprawach wojskowych nie wróży dobrze.
Powyższe tajemnicze zdanie można rozumieć tak, ze autorom Księgi nogi obdzieranego ze skóry zwierzęcia skojarzyły się z drewnianym cyrklem do mierzenia pól. Rozpad sięga więc dalej, już nawet nie można być pewnym swojej własności. Tym bardziej nie należy myśleć o podbojach.

Trzecia linia zmienna:  
Obdzieranie ze skory; nie ma [powodów do] zmartwień.
Zmiana trzeciej linii powoduje, że linia ta staje się silna (jang) i jakby "podpiera" najwyższą linię silną. Dlatego Księga każe się w tym przypadku nie martwić.

Czwarta linia zmienna:  
Obdzieranie ze skóry dobra razem ze skórą; niepomyślna [wróżba].
Przy zmianie linii czwartej rozpad dobiega szczytu.

Piąta linia zmienna:  
Sznur ryb; jedzenie [z] garnka ludzi z pałacu; nie ma [już] nic nie-dobroczynnego.
Ów "sznur ryb" można rozumieć jako wianek z ryb nanizanych na sznurek - symbolizuje on niespodziewane pozytywne dary od losu. "Garnek" jest w istocie garnkiem do gotowania na parze; cały ten obrazek oznacza, że ten, któremu jest wróżone, zbliża się do "dworskich kręgów" i może się pożywiać z pałacowej kuchni - a więc znów los mu sprzyja.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Owoc z pestką nie jest zjedzony: człowiek szlachetny dostaje rydwan, mały człowiek obłupia ze skóry dynię.
"Owoc z pestką" rozumie się zazwyczaj jako zarodek dobrych wpływów i idei, które przeczekały złe czasy i teraz mogą się na nowo rozwinąć, wykiełkować. "Człowiek szlachetny", czyli nie tylko arystokrata, ale przed wszystkim człowiek rozwinięty duchowo, od razu nie tylko staje na nogi, ale i zyskuje środki do ekspansji i rozwoju własnej mocy, symbolizowane przez ów "rydwan". Sytuacja "małego człowieka" jest dwuznaczna, bo kiedy obłupi dynię lub tykwę ze skóry, dobierze się do pożywnego wnętrza owocu, ale jednocześnie straci cenną skorupę, z której miałby naczynie. Wniosek: tylko wielkie zalety ducha pozwalają obrócić czasy rozpadu znowu na korzyść.
Heksagram nr 24 - POWRÓT 
"Jasna", aktywna i twórcza linia ciągła znajduje się w tym heksagramie na najniższej pozycji; wyżej są linie nieaktywne. W tym układzie linii widzimy zapis sytuacji, kiedy "coś zaczyna się dziać", kiedy są pierwsze zmiany na lepsze na pustyni zastoju i niemocy. Jakby dopiero kiełkowało ziarno przyszłych sukcesów.

Orzeczenie  
Powrót: potwierdzenie; przy wychodzeniu i wchodzeniu [nie ma] żadnej choroby; gdy przyjdzie pogrzeb nie ma zmartwienia; odwracanie się i zawracanie na swoją drogę, siódmego dnia nastąpi powrót; sprzyjającym jest mieć dokąd pójść.
Tajemnicze słówko "potwierdzenie" (tłumaczone też jako "powodzenie") znaczyć miało tyle, że Księga popiera zamiary pytającego. A więc: idziesz w dobrym kierunku. To, że "nie ma choroby przy wychodzeniu i wchodzeniu" znaczy tyle, że można teraz bez obaw, swobodnie "wchodzić" do pewnych przedsięwzięć, inne zaś zamiary porzucać.
     Heksagram zwiastuje czas, kiedy "zawraca się na swoją własną drogę", kiedy człowiek wraca na ścieżkę, która jest mu z natury przeznaczona. Jest to więc bardzo pomyślny heksagram! Dalej Księga powiada, że nie ma pośpiechu: do zakończenia powrotu mamy jeszcze symboliczne "siedem dni", więc jest czas na przemyślenie wszystkiego i na właściwe decyzje.
     Ale trzeba wiedzieć, że Powrót oznacza zarazem nieodwracalne pożegnanie się z tym, co jest już tylko przeżytkiem. Dlatego Księga każe nie martwić się, jeżeli (symbolicznie) "zdarzy się pogrzeb".
     Orzeczenie kończy się optymistyczną zapowiedzią: "Warto mieć gdzie pójść" - co oznacza, że nasza energia znajdzie twórcze zastosowanie.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Powrót [ale] nie z daleka; nie ma mowy o żalu; pierwszorzędnie pomyślna [wróżba].
Oznacza to, że nie popełniłeś większych błędów, i powrót na właściwą drogę jest bardzo szczęśliwy i wcale nie dramatyczny.

Druga linia zmienna:  
Dobroczynny powrót. Pomyślnie.
Wróżba jest pomyślna, gdyż kiedy zmienia się linia druga, zwykle znaczy to, że pytający rozwija się zgodnie z naturą, z Tao.

Trzecia linia zmienna:  
Wielekroć [powtarzany] powrót, niebezpiecznie, ale nie ma się czym martwić.
Zmienna trzecia linia zapowiada wahania i niepewność.

Czwarta linia zmienna:  
W szeregu, [ale] powrót samotny.
Linia ta znaczy, że twój los będzie w pewien sposób wyjątkowy, że wyłamiesz się z szeregu.

Piąta linia zmienna:  
Gęsty powrót; nie ma żalu.
Przy zmianie tej linii "powrót" wiąże się z poważnymi, "gestymi" zmianami materialnymi.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Utracony powrót; niepomyślnie. Gdy jest taki ogląd spraw, wraz z tym każ wyruszać wojsku; u końca będzie wielka klęska, także z udziałem władcy państwa; niepomyślna [wróżba]; aż do dziesiątego roku nie postawisz [państwa] na nogi.
Widać więc, że kiedy jako wróżba wypadł ci heksagram nr 24, to dana ci jest pewna ważna okazja, której nie wolno zmarnować.
Heksagram nr 25 - EPIDEMIA
czyli jak się zachować w obliczu nieobliczalnych zmian 
Heksagram ten zwykle bywa opatrywany tytułami "Niespodzianka", "Niewinność" lub "Spontaniczność". Jednak stary, wykopany z grobu w Mawangdui, egzemplarz Księgi Przemian nazywa ten heksagram brutalnie "Zarazą" lub "Epidemią".

Orzeczenie  
Epidemia: Pierwszorzędne przyjęcie; pomyślny [znak] aby podjąć decyzję. Jeżeli to nie stoi prosto, to będzie inspekcja; nie sprzyjające, aby mieć dokąd pójść.
Dwa słowa powtarzają się w orzeczeniach do tego heksagramu: "epidemia" oraz "inspekcja". Epidemia, szerząca się zakaźna choroba, może być przenośnią, i oznaczać taką sytuację, kiedy jedni ludzie "zarażają się" od drugich jakąś modą czy manią. Ale zawsze oznacza to, że pojawia się pewien czynnik nieobliczalny, nieprzewidywalny. Dlatego władca (a Księga Przemian była przeznaczona dla ludzi sprawujących władzę) musi wtedy stosować "inspekcje", to znaczy pilnie dowiadywać się o wszystkich szczegółach swojego królestwa. Te rady są ważne do dziś.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Epidemia odchodzi; dobrowróżbny [znak].
Pierwsza linia ciągła była uważana za obraz źródła nieobliczalnej zarazy. Kiedy ta linia się zmienia, zaraza mija bez echa, zanika w zarodku.

Druga linia zmienna:  
Nie ma siewu ani zbierania [plonów], nie ma karczowania nowych pól ani obrabiania starych pól; sprzyjające, aby mieć dokąd pójść.
Fala zarazy (albo jakiejś szalonej mody) ogarnęła już "lud", czyli tych ludzi, którzy powinni dbać o swoje gospodarstwa. (Ich właśnie oznacza linia druga.) Księga rysuje tu obraz istnej klęski ekonomicznej. Warto wtedy mieć jakieś rezerwowe plany - "sprzyjającym jest, by mieć dokąd pójść".

Trzecia linia zmienna:  
Klęska epidemii; ktoś przywiązuje to do wołu. Zysk wędrowca jest taki sam, jak mieszkańca miasta.
Epidemia - albo pomieszanie pojęć będące wynikiem pewnej nowej mody - sprawia, że dotychczasowy porządek w społeczeństwie jest zaburzony, i przypadkowi ludzie ("wędrowcy") ciągną wielkie zyski. Nadzieją są tu "woły" - będące dla Chińczyków symbolem wytrwałości.

Czwarta linia zmienna:  
Zdolny być zdecydowanym; nie ma kłopotu.
Kiedy linia czwarta zmienia się w silną, heksagram staje się korzystnym heksagramem nr 13, "Sprzymierzenie". Zmiana tej linii oznacza, że jest szansa wzięcia spraw w swoje ręce.

Piąta linia zmienna:  
Choroba [z powodu] epidemii: nie ma lekarstwa, ale jest szczęście.
Na epidemiczne choroby nie ma lekarstwa: wyzdrowieje ten, komu dopisze szczęście. Ale jeżeli ta linia wypadła zmienna, oznacza to, że właśnie masz takie szczęście!

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ruch epidemii; jest inspekcja; nie ma miejsca na pożytki.
"Ruch epidemii" to zmiany w społeczeństwie, wywołane przez zarazę (lub nieobliczalną modę). Nie należy liczyć na zyski z takich zmian; natomiast warto "przeprowadzić inspekcję", czyli wyciągnąć nauki na przyszłość z tego, co się wydarzyło.
Heksagram nr 26 - WIELKIE MAGAZYNOWANIE 
Heksagram ten lepiej jest znany pod nazwą "Powściągająca Siła Wielkiego". Chiński tytuł można też przetłumaczyć jako : "wielkie przyhamowanie", "wielkie - czyli: na wielką skalę - oswajanie", lub "wielkie kształcenie". Dwie linie na wysokich pozycjach, linia czwarta i piąta, są słabe, typu IN - co sprawiło, że dawni wróżbici widzieli w tym heksagramie zapasy wielkiej siły, która z jakichś powodów jeszcze się nie uwolniła ani nie zadziałała.

Orzeczenie  
Wielkie Magazynowanie: Sprzyjający [moment] aby podjąć decyzję; nie jedzenie w domu jest pomyślną [okolicznością]; sprzyjający [moment] aby przekroczyć [w bród] wielką rzekę.
Skoro we wróżbie wyszedł ci ten heksagram, oznacza to, że zgromadziłeś ("zmagazynowałeś") wielkie zapasy siły i mocy. Może jeszcze nie zdajesz sobie z tego sprawy - więc Księga podpowiada ci, że właśnie nadszedł odpowiedni moment, abyś podjął ważne decyzje, abyś zajął się karierą w świecie (to właśnie znaczy "nie jeść we własnym domu"), i abyś zabrał się za wielkie przedsięwzięcia, porównywalne - w pradawnych czasach - z wyprawą na wrogów. (Bo takie jest znaczenie słów: "pora przekroczyć graniczną rzekę.)


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Oto niebezpieczeństwo; dobroczynnym jest zatrzymać się.
Dlaczego Księga ostrzega przed niebezpieczeństwem i każe się zatrzymać? Zmiana pierwszej linii oznacza, że masz ochotę na jakieś działa pochopne, nieprzemyślane i niepoważne. W takim razie twoje wielkie zapasy sił zostałyby roztrwonione, a przecież chyba nie o to ci chodzi?

Druga linia zmienna:  
Od wozu odrzucono oś.
Na osi wozu opierają się jego koła. Wóz bez osi to wóz, który jest w przebudowie. Niby wszystko w nim jest, ale czegoś najważniejszego brakuje; bez osi wóz do niczego nie posłuży. Księga mówi tu więc o tym, że wprawdzie wielką moc masz zmagazynowaną, ale twoje siły są jak wóz bez osi, który przecież nie pojedzie.

Trzecia linia zmienna:  
Dobrze [ułożony] koń podąża w ślad [za innymi]; pomyślny [znak] dla zdecydowania w obliczu trudności. To się nazywa obroną w taborze. Sprzyjającym jest mieć dokąd pójść.
Księga wylicza tutaj sprzyjające znaki, mówiące o tym, że w twoich "szeregach" panuje porządek, właściwe zasady, i - mówiąc wojskowym językiem - "wysoki poziom wyszkolenia". Księga oczywiście używa obrazów przed 3000 lat: oto konie chodzą jeden za drugim i nie płoszą się na widok wroga, służba zaś wie, jak się bronić zza pospinanych wozów ("obrona w taborze"). Księga powiada, że jeśli tylko będą sygnały, aby zaczynać wielkie przedsięwzięcia - trzeba się ruszyć!

Czwarta linia zmienna:  
Dyscyplina [jak u] młodego wołu; najwyższa pomyślność.
Na oznaczenie słowa "dyscyplina" w Księdze użyty jest znak chińskiego pisma, który oznacza ochroną deskę nakładaną wołu na rogi. Jest to symbol wielkiej siły, która jednak zna swoje granice, daje się ująć w karby. Księga uważa tę zmienną linie za szczególnie dobry znak dla dalszego działania.

Piąta linia zmienna:  
Ząb krzyczącej świni; pomyślnie.
W porównaniu z linią poprzednia, Księga tą zmienną linią nie jest już aż tak zachwycona. Linia piąta trochę przypomina znak Lwa w zodiaku (też piąty) - kojarzy się z władzą i związaną z nią pychą. Księga zdaje się tu mówić: "No, w porządku, zgromadziłeś wielkie siły, i zaraz się rzucisz naprzód, realizować swoje cele. Ale za bardzo będziesz krzyczał 'to JA, patrzcie NA MNIE!', bardziej dbał będziesz o własną próżność niż o prawdziwe wyniki tej akcji. Dlatego grozi ci sukces tylko połowiczny. Świnia jest dużo mniejsza od wołu, a kiedy wyłamie sobie ząb, na nic się zdadzą jej wrzaski."

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Jakże ostrożne jest niebo; przyjęcie.
"Niebo jest ostrożne w rozdawaniu swych łask" powiada Księga; co ma sens podobny do naszego przysłowia: "Pan Bóg nierychliwy ale sprawiedliwy". Słówko "przyjęcie" pociesza jednak, że twoje postępowanie zgodne jest z drogą nieba, z Tao. Kiedy zmienia się ta linia, Księga ostrzega, że jeszcze sporo musisz zmienić, zanim osiągniesz sukces, i że twoje wielkie siły znajdą inne zastosowanie niż to, do którego się przymierzałeś.
Heksagram nr 27 - SZCZĘKI 
Rysunek heksagramu - ciągła linia u góry i druga ciągła na dole - przypomina otwartą paszczę. Heksagram ten mówi o zdobywaniu pokarmu i pojawia się w wyroczni wtedy, kiedy głównym problemem jest zaopatrzenie: w żywność, w dochody - oraz, także, we właściwe nauki.

Orzeczenie  
Szczęki. Determinacja jest [czymś] pomyślnym. Zobacz szczęki; same szukają [tego, co] napełni usta.
Księga powiada: zwróć uwagę na to, co jest źródłem pokarmu. Może chodzić tu o pożywienie w dosłownym sensie, ale także o materialne dochody w ogóle; tym pokarmem może też być "strawa duchowa", czyli to, czym karmisz swój umysł.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Obywasz się bez swego cudownego żółwia, i oglądasz nasze pomniejszone szczęki; niepomyślnie.
Żółwie były w dawnych Chinach zwierzętami świętymi i wieszczymi, z rysunków na ich skorupach wróżbici wróżyli przyszłość, na swych skorupach żółwie przynosiły znaki od bogów. Słowa "obywasz się bez żółwia" znaczą, że oto popadłeś w stan, kiedy nie liczą się sprawy ducha, a twój świat wypełnia "goła" walka o materialny byt.

Druga linia zmienna:  
Powiedz [coś] ze szczęką "do góry nogami"; kłapanie wygięciem północnej szczęki; być prosto-stojącym jest niepomyślną [okolicznością].
Twoja sytuacja jest nienormalna (tak jakbyś miał usta przekręcone "do góry nogami"), więc również to co mówisz, nie jest twoimi prawdziwymi poglądami. "Klapanie szczęką" czyli materialne problemy zakłócają ci rozsądek. Jeżeli uznasz, że właśnie tak powinno być (czyli będziesz "stać prosto"), to dopiero narobisz sobie kłopotów.

Trzecia linia zmienna:  
Kłapanie szczęką; determinacja jest [okolicznością] pomyślną; przez dziesięć lat nie stosuj tego; nie ma żadnego sprzyjającego miejsca.
Materialne problemy ("kłapanie szczęką") są teraz najdotkliwsze. Od tej sytuacji nie uciekniesz. Księga jednak radzi, abyś pamiętał o swoich wyższych celach, i za żadne skarby nie mówił sobie: "tak już będzie zawsze".

Czwarta linia zmienna:  
Szczęka "do góry nogami"; pomyślny [znak]. Tygrys spogląda okiem opuszczonym, jego wygląd jest jakże ponury; nie ma kłopotów.
Chociaż nadal twoja sytuacja nie jest normalna, to są oznaki poprawy. Bierz przykład z tygrysa, który także patrzy ponuro i ma oczy wlepione w ziemię, ale zarazem jakże jest silny!

Piąta linia zmienna:  
Kłapanie wygięciem [szczęki]; determinacja co do zamieszkania jest pomyślną [okolicznością]; nie musisz przekraczać w bród wielkiej rzeki.
Przy trzeciej linii zmiennej była mowa o tym, że nie ma dla ciebie korzystnego miejsca. Kiedy zmienia się ta linia, piąta, jest inaczej: masz już gdzie "zamieszkać" - czyli są rzeczy, z którymi możesz wiązać trwałe plany. Kryzys mija, ale jeszcze nie musisz podejmować przełomowych decyzji.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ze szczęk; niebezpieczeństwo; pomyślny [to znak]; sprzyjający [moment] aby przekroczyć w bród wielką rzekę.
Wydostajesz się "ze szczęk" - jednak wyjście na wolność, pozbycie się materialnych kłopotów, jest momentem cokolwiek niebezpiecznym. Pora byś podjął wielkie decyzje, zmieniające twoje życie - czyli "przekroczył wielką rzekę".
Heksagram nr 28 - WIELKIE PRZEKROCZENIE
czyli jak znieść zbyt wielkie obciążenie 
W tym heksagramie dawni chińscy wróżbici widzieli obraz kalenicy, czyli szczytowej podłużnej belki, na której opiera się cały dach. Ciągłe linie oznaczają wielki ciężar dachu, przerywane linie dolna i górna - oznaczają końce belki, które trzeba obserwować, aby poznać, czy czasem dach się nie zarwie. To jest oczywiście przenośnia, która opisuje sytuację, w jakiej się znalazłeś.

Orzeczenie  
Kalenica gnie się [końcami] w górę; sprzyjające by mieć dokąd pójść; przyjęcie.
Co oznacza ten obraz? Kalenica się wygina, jej końce sterczą do góry, obciążenie jest duże, ale nośna belka jeszcze wytrzymuje. Podobnie jest w twoim życiu: jest ciężko, ale wytrzymasz. Mimo kłopotów jesteś w dobrej pozycji wyjściowej do dalszych działań. Twoja "droga" (plany, nastawienie, stosunek do świata) jest zgodna z Tao, z ogólnym planem wszechświata - to właśnie sygnalizuje słówko "przyjęcie".


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Do [uplecenia] maty użyj białego sitowia; nie ma kłopotu.
Maty podkładano pod naczynia, na matach siadano, spano. Biały kolor oznacza czysty umysł, kiedy działając spontanicznie, czyni się dobrze. Zdanie to znaczy więc: spontanicznie pomagaj temu, co właśnie powstaje, co się tworzy - to jest najlepsze, co możesz uczynić.

Druga linia zmienna:  
Gorzka topola daje życie odroślom: Stary człowiek dostaje dziewczynę za żonę; nie ma niczego nie-dobroczynnego.
"Gorzką topolą" nazywano gatunek drzewa, które wypuszcza odrośla z korzeni, tak jak nasza osika. Oba obrazy, odrośla topoli, i młoda żona dla starego człowieka, mówią o tym samym: że coś starego, trwałego i zakorzenionego daje początek nowemu życiu. I to dzieje się samo przez się, jak w przyrodzie.

Trzecia linia zmienna:  
Kalenica zwisa; niedobry [to znak].
Obwisła, oberwana konstrukcja dachu źle wróży domowi. Gdy zmienia się trzecia linia heksagramu, zwiastuje to kryzys, że zło się stało. Nie wytrzymujesz zbyt wielkiego obciążenia.

Czwarta linia zmienna:  
Kalenica gnie się [końcami] w górę; sprzyjający [to znak, ale] dzieje się szkoda; niepokój.
Nie jest wprawdzie aż tak niedobrze, jak przy poprzedniej linii, ale stan dachu i jego szczytowej belki budzi niepokój. Linia ta znaczy, że jednak źle się dzieje, nadmierne obciążenie wyrządza szkody, chociaż może nie ma widocznych oznak zewnętrznych.

Piąta linia zmienna:  
Gorzka topola daje życie kwiatom; stara żona dostaje zapładniającego męża; nie ma kłopotu; nie ma pochwały.
Drzewo kwitnie, stara kobieta ma szansę urodzić dziecko. Sytuacja wraca do normy, kryzys zażegnany. Jednak, inaczej niż przy zmiennej linii drugiej, nie jest to sprzyjający punkt wyjścia do dalszego rozwoju.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Przekraczanie i [przechodzenie] w bród sprawia, że czubek głowy znika; niepomyślnie, [ale] nie ma kłopotu.
Z istniejącej sytuacji nadmiernego obciążenia trzeba jakoś wyjść. To jest trudne. Księga przywołuje tu swój ulubiony obraz "przekraczania w bród wielkiej rzeki". Ale ta rzeka jest głęboka: woda przykrywa przechodzącego aż po czubek głowy. Jest ciężko - ale nie pora się martwić, bo najważniejsze, że ruszyłeś z miejsca.
Heksagram nr 29 - WPADNIĘCIE W PUŁAPKĘ 
Heksagram ten jest powtórzonym trygramem kan - ciągła linia w środku, przerywane linie po bokach. Trygram ten kojarzono z żywiołem Wody. Ale słowo kan nie oznacza wcale wody, tylko pułapkę, potrzask, albo inny wilczy dół do którego się wpada. Zatem heksagram ten zwiastuje niebezpieczeństwo podobne do pułapki.

Orzeczenie  
Powtórzone wpadnięcie w pułapkę: Jest powrót; dołączone serce; potwierdzenie; w ruchu będzie wywyższenie.
Te wysoce niejasne słowa należy czytać tak: wpadłeś w pułapkę i co do tego nie ma wątpliwości. Ale jest możliwość powrotu czyli wyjścia stąd. Wyjdziesz, jeżeli nie stracisz serca. Ta sytuacja niech będzie dla ciebie nauczką (to właśnie znaczy słówko "potwierdzenie"). Jeżeli nie poddasz się, tylko zachowasz się aktywnie ("w ruchu"), wyjście z tego dołka będzie początkiem twojego wywyższenia czyli sukcesu.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Powtórzone wpadnięcie w pułapkę; wejście do otworu pułapki; [wróżba brzmi] niepomyślnie.
Pierwsza linia od razu ogłasza, że stało się źle! Przekroczyłeś otwór pułapki - a więc stało się, nie unikniesz nieszczęścia.

Druga linia zmienna:  
Pułapka ma głębokość; z szukania jest mało pożytku.
Znalazłszy się w potrzasku usiłujesz wyciągnąć stąd jakieś korzyści. To tak jakbyś w wilczym dole szukał jakichś cennych znalezisk. To błąd! Trzeba raczej skupić się na tym, jak stąd się wydostać.

Trzecia linia zmienna:  
Sprawianie tego [w sposób] tak "zapułapkowany", zarazem stromo i głęboko; wejście do jamy pułapki; nie czyń tak.
Wszystko co robisz, dzieje się "w zapułapkowany sposób", to znaczy przyczynia się do tego, że brzegi twojej pułapki stają się coraz stromsze a jama coraz głębsza. Wcześniej tkwiłeś w otworze pułapki, teraz wpadłeś na dno jamy. Nie czyń tak - twoje błędy sprawią, że jama będzie się pogłębiać.

Czwarta linia zmienna:  
Ofiarowanie wina i waz parami; użyj glinianych naczyń. Weź dzięgiel z okna; w końcu nie ma kłopotów.
Cudowne uwolnienie z pułapki! Księga radzi, by z tej okazji złożyć najprostsze ofiary: z wina i z zupy podawanej w wazie, doprawionych dzięglem, który rośnie za oknem, w zasięgu ręki. Naczynia do ofiary mają być gliniane, takie jak do codziennego posiłku. Sens: uwolnienie z pułapki, "wyjście z dołka" jest miłe, należy się cieszyć - ale to przecież żaden powód do tryumfu i chwały!

Piąta linia zmienna:  
Pułapka nie jest zasypana, ale łacha piasku się spłaszczyła; nie ma kłopotów.
Za tymi słowami kryje się obraz niebezpiecznej przeprawy przez rzekę, gdzie grożą zarówno jamy-pułapki, jak i łachy piasku, gdzie można ugrzęznąć. Niektóre z tych przeszkód ustępują, więc da się przejść i można ruszać naprzód.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Do uwiązania używa się warkoczy i sznurów: umieść go w gąszczu ciernistych krzewów, przez trzy lata nie dostanie się go; niepomyślna [wróżba].
Zadanie jest: wzmocnić pułapkę! To co zostało schwytane, należy związać mocnymi plecionkami i otoczyć kolczastym zasiekiem. Schwytałeś coś - ale przez trzy lata (czyli "bardzo długo") to coś nie będzie dla ciebie dostępne. Wygrałeś - ale nie możesz korzystać z owoców swojego zwycięstwa. Dlatego wróżba jest niepomyślna.
Heksagram nr 30 - SIEĆ 
W tradycyjnym tekście Księgi Przemian ten heksagram nosi tytuł "Lgnięcie". Składa się on z dwu jednakowych trygramów oznaczających ogień. Idea ognia i palenia była dla Chińczyków związana z lgnięciem, przywieraniem do czegoś, chwytaniem. Dlatego w jednych wariantach Księgi mowa jest o ogniu i lgnięciu, w innych o sieci.

Orzeczenie  
Sieć: Dobroczynne dla powzięcia decyzji; przyjęcie; chowanie krowy jest pomyślną [okolicznością].
Heksagram jest dobrą wróżbą. Słowo "przyjęcie" znaczy: twoje zamiary są zgodne z wyższym planem niebios. Twoje stada będą się pomnażać, twój dobrobyt będzie rósł.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Stąpanie przeciw rozsądkowi; uszanuj to; nie ma kłopotów.
Zmiana najniższej linii heksagramu oznacza często, że pojawia się w twoim życiu coś nieoczekiwanego, coś, co jest przeciwne ustalonym przyzwyczajeniom. Takie kaprysy ducha mogą być teraz cenne. Uszanuj swoje zachcianki i dziwne pomysły!

Druga linia zmienna:  
Żółta sieć; najwyższa pomyślność.
Żółty kolor zawsze w Chinach symbolizował środek, dobry wybór, prawdę, sprawiedliwość i pomyślność. Zmiana tej linii jest dobrą wróżbą: wpadłeś oto w "złotą sieć", w sieć pomyślności i dobrobytu.

Trzecia linia zmienna:  
Sieć chylenia się Słońca: nie [czas na] bębnienie w gliniane garnki ani na śpiewy, potem wzdychanie wielkiej żałobnej chusty; niepomyślnie.
Zmiana trzeciej linii jest niepomyślnym znakiem, zwiastuje koniec zabaw i wesela, kojarzy się ze smutkiem i żałobą. Możesz czuć się jak w sieci, pochwycony przez panujące wokół nastroje schyłku i zmierzchu.

Czwarta linia zmienna:  
Jakby wychodząc, jakby przybywając, jakby w pomieszaniu, jakby umierał, jakby [go] odprawiano.
Z linii tej wynika, że jesteś w stanie skrajnego niezdecydowania: nie wiedząc, czy masz odejść daleko, czy przybyć. Stan tego pomieszania Księga porównuje z uczuciami kogoś, kto ma umrzeć, albo ze stanem ducha sługi zwalnianego ze służby, który nie wie gdzie się ma podziać. Domyślamy się, że nie jest to najlepsza wróżba.

Piąta linia zmienna:  
Wyjście na zewnątrz we łzach jakby strumieniem i z żalem jakby [wśród] westchnień; pomyślny [znak].
Mimo dawnych smutków, żalów i wahań, decydujesz się ruszyć naprzód i wyjść z zastanej (nieciekawej) sytuacji ku nowym wyzwaniom. Jest to najlepsze, co można zrobić.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Król wyrusza na wojenną wyprawę; oto radość ścinania głów i chwytania wrogich tłumów; nie ma kłopotów.
Nagromadzone żale wyładują się w kampanii przeciw wrogom, Zapewne to, co uczynisz, nie będzie aż tak drastyczne, jak to, co Księga pisze o wojnach dawnych chińskich królów, ale zaznasz przyjemności, jaką daje przewaga i zwycięstwo.
Heksagram nr 31 - CZUCIE 
W układzie sześciu kresek tego heksagramu dawni chińscy mędrcy widzieli obraz góry i jeziora, a więc dwóch rzeczy, które z natury uzupełniają się i tworzą harmonijną całość. Kiedy ten heksagram wychodzi jako odpowiedź we wróżbie, znak to, że jest oto dwoje, którzy "mają się ku sobie".
     Tytuł "Czucie" lub "Uczucia" bywa też odczytywany jako "Wpływ", "Wzajemny wpływ" albo "Zaloty".

Orzeczenie  
Czucie: Przyjęcie; sprzyjający [moment] aby podjąć decyzję; wziąć za żonę kobietę jest [rzeczą] dobroczynną.
Heksagram ten wskazuje, że nastał czas, kiedy panuje zgoda, są nawiązywane nowe kontakty i związki pomiędzy ludźmi, a więc i na zawarcie małżeństwa jest odpowiednia pora. (Słówko "przyjęcie" w tekście wróżby znaczy tyle, co: "w bardzo dobrej chwili poradziłeś się wyroczni"!)


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Czucie swojego wielkiego palca u stopy.
Aby małżeństwo, o którym mowa w orzeczeniu do heksagramu, miało sens, muszą się połączyć istoty, które "mają się ku sobie" - ale zarazem dostatecznie różniące się od siebie. "Uczuciem darzyć swój palec u stopy" - to skłaniać się ku komuś, kto jest zbyt do ciebie podobny, albo zbyt zależny od ciebie, aby z tego związku powstało coś sensownego. Pomyśl na przykład o wspólnikach, którzy obaj mają te same wady i w dodatku jeden jest finansowo zależny od drugiego.

Druga linia zmienna:  
Czucie swojej łydki; niepomyślne; przeczekanie jest pomyślne.
Tutaj przyszły partner porównany jest do własnej łydki. Oznacza to nie tyle związek uczuciowy, co instrumentalne traktowanie tej drugiej osoby, dlatego wróżba jest niekorzystna. Łydki jako symboliczna cześć ciała posądzane są też o wieczny pośpiech, tak więc Księga podejrzewa tutaj, że decyzję o związku podjęto zbyt mało rozważnie, i radzi czekać.

Trzecia linia zmienna:  
Czucie swojego uda: trzymanie się swego następnika; strapienie.
Związek czujesz w udach - a zarazem trzymasz się kogoś, kto i tak idzie za tobą. Księga więc daje do zrozumienia, że twój związek oparty jest na odruchach, na przyzwyczajeniach, a nie na uczuciach wyższych.

Czwarta linia zmienna:  
Determinacja jest pomyślną [okolicznością]; żal ustępuje. [Kiedy] tak niezdecydowanie odchodzisz i przychodzisz, przyjaciel podąża za tobą w myśli.
Kiedy ta linia "wyszła" jako zmienna, znak to, że trzeba działać, i lepiej jest czynić cokolwiek niż nie robić nic. Nawet jeśli nie jesteś pewien, od czego zacząć, rób coś - to sprawi przynajmniej tyle, że inni dołączą do ciebie.

Piąta linia zmienna:  
Czucie swoich pleców; nie ma [powodów do] żalu.
Kolejne linie mówią o przesuwającej się coraz wyżej świadomości własnego ciała. Tutaj jesteś już świadom własnych pleców, a zatem prawie całego ciała. To jest moment, kiedy można już rozpoznać i naprawić błędy, które się kiedyś popełniło.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Czucie swoich policzków, szczęk i języka.
Księga powiada, że oto uczucia przejawiają się głównie poprzez mówienie. Nie dodaje jednakże, czy to dobrze, czy źle. To orzeczenie może znaczyć, że można wreszcie o mającym nastąpić związku mówić otwarcie - z drugiej strony, może to być tylko próżne gadanie.
Heksagram nr 32 - STAŁOŚĆ 
Heksagram ten jest bardzo ceniony przez chińskich znawców Księgi Przemian, którzy uważają go za zapowiedź trwałego i zgodnego małżeństwo oraz dobrą wróżbę dla innych związków ludzi.

Orzeczenie  
Stałość: Potwierdzenie; nie ma kłopotów; dobrowróżbne dla podjęcia decyzji; dobrowróżbne by mieć dokąd pójść.
Same dobre wróżby: słowo "potwierdzenie" znaczy: w dobrym momencie spytałeś wyrocznię, która potwierdza twoje zamiary. Jest dobry czas do podejmowania decyzji oraz na to, aby od projektów przejść do czynu.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Odległa stałość; determinacja jest niepomyślnym [znakiem]; nie ma miejsca które by było sprzyjające.
Twoje zamiary są przedwczesne i przez to zagrożone niepowodzeniem, gdyż w sprawie, o którą pytasz, jeszcze nie nastała stałość. Trzeba czekać, aż czas dojrzeje.

Druga linia zmienna:  
Żal minął.
Sprawa o którą pytasz, wraca do równowagi - pomyślna wróżba, szkoda tylko, że taka krótka. (Niektórzy komentatorzy przypuszczają, że z tekstu Księgi jakieś zdanie tu wypadło.)

Trzecia linia zmienna:  
Nie czyniąc stałą swej cnoty, on pewnie otrzyma jej wstyd; determinacja jest [czymś] niepokojącym.
Księga sugeruje, że nie można swojej linii postępowania ani swoich poglądów trzymać się połowicznie. Jest niebezpieczeństwo, że ktoś ("on" - a może ty?) nie będąc konsekwentnym, narazi się na niesławę; ale też gdy będzie trzymał się nadal nieodpowiedniej drogi, również doświadczy przykrych skutków.

Czwarta linia zmienna:  
Na polach nie ma [łownej] zwierzyny.
Słynne zdanie Księgi, które w odpowiedzi na różne pytania może zyskiwać najrozmaitsze znaczenia: że, na przykład, sprawa o którą pytasz, nie ma pomyślnych rozwiązań; albo że nie warto wchodzić w nieobiecujące interesy; albo że nie należy stosować siły (polowanie!) ani przemocy.

Piąta linia zmienna:  
Czynienie stałą jego cnoty; determinacja jest pomyślna dla żony, niepomyślna dla męża.
Księga zwraca uwagę, że istnieją sytuacje, które inaczej wyglądają z punktu widzenia kobiety, a inaczej z punktu widzenia mężczyzny. Albo: inaczej dla jednej strony związku lub umowy, inaczej dla drugiej. "Cnota" jednej i drugiej strony bywa czymś odmiennym, tak jak różne są ich zadania i rola w związku. W chinskiej rodzinie mąż był głową, "szefem" - a więc mowa tu także o tym, że chociaż źle się dzieje z punktu widzenia szefów, to podwladni mają powody się cieszyć.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Odległa stałość; niepomyślnie.
Jeśli najwyższa linia się zmienia, znaczy to, że związek jest daleki od idealnego stanu dopełniania się i harmonijnej współpracy. Co oczywiście wróży źle na przyszłość.
Heksagram nr 33 - WŁADANIE 
W tekście odkopanym w grobowcu w Mawangdui ten heksagram nowi nazwę "Władanie". W tradycyjnym tekście Księgi Przemian tytuł ten brzmi "Odwrót".

Orzeczenie  
Władanie: Potwierdzenie; mało pomyślne dla podjęcia decyzji.
Słowa "mało pomyślne" znaczą raczej "pomyślne w małych sprawach" niż "niepomyślne". Słowo "potwierdzenie" oznacza, że masz rację, jeśli dość nisko oceniałeś swoje możliwości.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Władaj ogonem; niebezpieczeństwo; zatem [lepiej] nie miej żadnego miejsca aby tam pójść.
Sytuacja jest niebezpieczna, zabezpiecz więc swoje tyły i drogi odwrotu, pamiętaj też o rzeczach dodatkowych i pobocznych (niby ogon u zwierzęcia), z którymi mogą być kłopoty. Największym błędem byłoby szykowanie się do ruchu naprzód i sukcesów.

Druga linia zmienna:  
Podtrzymuj to używając żółtej uzdy [jak] na woły; nikomu się nie uda obalić tego.
Słowa te brzmią dziwnie, ale sens ich jest jasny: musisz użyć wszelkich dostępnych ci środków i sposobów, aby sprawę, którą prowadzisz, utrzymać we właściwym kształcie. Kiedy przezwyciężysz kryzys, rzecz będzie "nie do ruszenia". (Wołom nie zakładano uzdy, więc chodzi w przenośni o wszelkie ryzy i rygory, które są teraz konieczne. Kolor żółty dla Chińczyków symbolizował środek, mądrość i równowagę.)

Trzecia linia zmienna:  
Czyń władanie; jest słabość; niebezpieczeństwo; utrzymywanie służących i małżonek jest pomyślne.
Oto nadchodzi niebezpieczny moment, kiedy musisz sprostać roli władcy, który odpowiada za swoich podopiecznych. Zarazem ludzie, którzy tobie podlegają, dodadzą ci siły.

Czwarta linia zmienna:  
Dobre władanie; dla człowieka szlachetnego pomyślna [okoliczność], dla małego człowieka negatywna.
To jest sytuacja, której tylko ludzie na odpowiednio wysokim poziomie rozwoju mogą sprostać. Może to też być dla ciebie testem: czy sam jesteś "człowiekiem szlachetnym" - czy, przeciwnie, "małym"?

Piąta linia zmienna:  
Władanie, którym można się radować; determinacja jest dobrowróżbna.
Księga pochwala twoje decyzje, widzi cię jako dobrego gospodarza, szefa, człowieka odpowiedzialnego za innych. Tak trzymać dalej!

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Utuczone władanie; nie ma niczego niepomyślnego.
Księga nie ma na myśli władcy, który utuczył się na krzywdzie swych podwładnych - przeciwnie, rysuje obraz zadowolenia i pomyślności, która dotyczy wszystkich. Dobre władanie przynosi pomyślne skutki.
Heksagram nr 34 - WIELKA DOJRZAŁOŚĆ 
W najbardziej znanej edycji I-Cing według Richarda Wilhelma heksagram ten nosi tytuł "Potęga Wielkiego".
     Heksagram ten łączono w kalendarzu z pierwszym miesiącem wiosny. Ciekawe, że mowa jest tu o "baranie" (w innych tłumaczeniach Księgi - o "koźle"), a w zachodniej astrologii jest pierwszym znakiem wiosny jest właśnie Baran.

Orzeczenie  
Wielka Dojrzałość: Dobrowróżbne, by podjąć decyzję.
Heksagram ten jest dobrym znakiem po temu, aby nagromadzona energia została spożytkowana w pozytywnym działaniu.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Dojrzały w stopie; być prosto-stojącym jest niepomyślną [okolicznością]; jest powrót.
Najniższa linia heksagramu kojarzy się ze stopami. "Dojrzałym w stopie" jest ktoś, kto dopiero zaczyna dojrzewać. Zatem decyzje podjęte przy takim etapie rozwoju nie mogą być ani słuszne, ani trwałe. Ale ów "niski poziom dojrzałości" powoduje zarazem, że z błędnych decyzji jeszcze można się wycofać.

Druga linia zmienna:  
Determinacja jest pomyślną [okolicznością].
Ta linia jest bardziej zrozumiała gdy porównać ją z linią poprzednią. Ktoś, o kim tu mowa (pewnie o tobie...), dojrzał już do podjęcia decyzji, i jego decyzje powinny być słuszne.

Trzecia linia zmienna:  
Mały człowiek czyni użytek z dojrzałości, szlachetny człowiek czyni użytek ze straty; determinacja jest niebezpieczna. Baran bodzie płot, i osłabia swe rogi.
Zmiana trzeciej linii kojarzy się z niebezpieczeństwem. Każda decyzja, każde działanie, może pogorszyć twoje położenie. W takim położeniu człowiek przeciętnie rozwinięty musi wykorzystać wszystkie swoje umiejętności (całą swoją dojrzałość), podczas gdy dla "człowieka szlachetnego", dla którego pisana jest Księga, jest to tylko etap, który powinien przejść używając tylko części swoich sił, pozostałe siły trzymając w zapasie na czas kiedy kryzys minie i trzeba będzie zaczynać od nowa. Atak na wprost, najkrótszą drogą (na podobieństwo barana) zakończy się utratą mocy.

Czwarta linia zmienna:  
Determinacja jest pomyślną [okolicznością]; żal mija. Zapora z płotu nie jest osłabiona, lecz jest dojrzała za sprawą osi u wielkiego wozu.
Decyzje podjęte w tym momencie będą pomyślne. Przeszkody i zapory wciąż istnieją, ale już ktoś przygotowuje potężniejsze "pojazdy" (czyli: środki organizacyjne i techniczne), za sprawą których dotychczasowe przeszkody przestaną nas przerażać.

Piąta linia zmienna:  
Utracenie barana przy [pomocy] "I"; nie ma żalu.
"Baran" symbolizuje agresję i działanie siłowe. Znak chińskiego pisma czytany "I" oznacza "przemianę" albo - "Księgę Przemian". Orzeczenie to więc znaczy: utracisz swoją agresywność, a przyczyną będzie naturalne prawo przemiany (kiedy czegoś jest za dużo, to to coś zmienia się w swoje przeciwieństwo) - albo... rada samej Księgi Przemian.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Baran bodzie płot, nie jest zdolny się wycofać i nie jest zdolny pójść dalej; nie ma miejsca sprzyjającego; trudno lecz potem pomyślnie.
Atak na oślep doprowadza do sytuacji, kiedy nie można ani się wycofać, ani kontynuować ataku. Na razie sytuacja jest bez wyjścia, ale, jak każda sytuacja skrajna, zmieni się - i to na lepsze.
Heksagram nr 35 - JAK W WODZIE 
W Księdze wydobytej z grobu w Mawangdui ten heksagram nosi tytuł, który można rozumieć: "jak w wodzie" lub "na wzór wód". W tradycyjnych wydaniach Księgi Przemian tytuł jest inny: "Postęp", czyli "ruch do przodu".

Orzeczenie  
Jak w wodzie: Władca Kang jest oto nagrodzony końmi w bogatej liczbie, w ciągu [jasnego] dnia trzy razy połączony.
Słowo "kang" można rozumieć jako "szczęśliwy", albo jako nazwę prowincji na północnym zachodzie Chin. Z kim ów władca trzy razy łączy się za dnia - ze swymi poddanymi? Z królem, któremu podlega? W każdym razie orzeczenie to brzmi nader pomyślnie.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Jak w wodzie, głęboko; determinacja jest dobrowróżbną [okolicznością]; żal mija. Powracanie do kąpieli; nie ma kłopotów.
Linia jest pomyślna, zapowiada ustąpienie kłopotów i zaleca trzymać się podjętych decyzji. Księga radzi "zanurzyć się" w tym, co przynosi radość i dostarcza ożywczej energii niby kąpiel w głębokiej, czystej wodzie.

Druga linia zmienna:  
Jak w wodzie, ponuro; determinacja jest dobrowróżbną [okolicznością]. Otrzymanie silnej pomyślności od jego królewskiej matki.
To, co zwykle w życiu dostarcza ożywczej energii, teraz jest źródłem smutku i zagrożenia. Trzeba jednak trzymać się podjętych decyzji. Pomoże ci kobieta - szczególnie ta, która wiele dla ciebie znaczy z powodu związków rodzinnych lub społecznych.

Trzecia linia zmienna:  
Lud jest szczery; żal mija.
Możesz zaufać ludziom ze swojego otoczenia. To co "wszyscy mówią" jest dobrą radą w obecnej sytuacji.

Czwarta linia zmienna:  
Jak w wodzie turkuć-podjadek; determinacja jest niebezpieczna.
"Jak w wodzie lub na sposób turkucia-podjadka", bo tak można rozumieć słowa Księgi. Turkuć-podjadek to duży owad, który kopie nory jak kret. Księga ostrzega: kryjąc się jak wodne stworzenie lub jak turkuć w ziemi, chodząc chyłkiem, nie pokazując się otwarcie, ściągasz na siebie niebezpieczeństwo. (W innych wersjach Księgi w tym miejscu wymienia się chomika lub nornicę.)

Piąta linia zmienna:  
Żal mija. Strzała jest otrzymana. Nie żałuj; pójście [naprzód] jest dobrowróżbne; nie ma niczego niepomyślnego.
Wróżby są znowu pomyślne. Nie ma sensu się roztkliwiać nad sobą ani żałować poniesionych strat. Strzała symbolizuje szybkie zmierzanie do celu. Najlepszą taktyka jest zdecydowane pójście do przodu.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Jak w wodzie ze swymi rogami; tego można tylko użyć do ataku na miasto; niebezpieczeństwo; pomyślny [znak]; nie ma kłopotów; determinacja przyniesie niepokoje.
Zanurzasz się w pragnieniu zemsty, odwetu; zapewne owładnęły tobą agresywne zamiary. Lepiej jest wyładować te emocje w otwartym ataku niż dusić je w sobie. Jawne wystawienie się na niebezpieczeństwo pozwoli ci opanować sytuację. Gorszym wyjściem byłoby trwać w tym stanie przez dłuższy czas.
Heksagram nr 36 - KRZYCZĄCY BAŻANT 
W rysunku tego heksagramu chińscy wróżbici dopatrują się obrazu słońca, które zaszło i jest pod ziemią, w ukryciu. Dlatego tradycyjnie jego tytuł rozumiany jest jako "Zaciemnienie światła". Tłumacz Księgi z Mawangdui, Edward Shaughnessy odczytuje tytuł tego heksagramu zupełnie inaczej: "Krzyczący bażant". Bażant o płomiennych piórach był w dawnych Chinach symbolem ognia.

Orzeczenie  
Krzyczący Bażant: Dobrowróżbny [znak], aby podjąć decyzję w trudnej [sprawie].
W tekście tego heksagramu pojawiają się obrazy polowania, zranienia, zmagania się z własną słabością. Kiedy we wróżbie pojawia się ten heksagram, znak to, że toczysz walkę o przetrwanie - ale masz wszelkie dane po temu, żeby nie ulec ani przeciwnikom, ani złemu losowi.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Krzyczący bażant w locie, upuszcza swoje lewe skrzydło: szlachetny człowiek w drodze, przez trzy dni nie je; jest dokąd pójść; władca ma słowa.
"Szlachetny człowiek", czyli zapewne ty, Czytelniku Księgi, znalazł się w opałach, w trudnym położeniu, niby ptak, któremu strzała myśliwca skaleczyła skrzydło. Ale twoje trudności są przejściowe, jesteś "w drodze", więc wszelkie trudy, kłopoty i niedole są wliczona w koszty przedsięwzięcia. Taka jest cena zmian. Ostatnie trzy słowa zapewne znaczą: "Ostatnie słowo należy do władcy" - co dziś raczej oznacza, że działasz w imię pewnej wyższej sprawy i fakt ten dodaje ci sił.

Druga linia zmienna:  
Krzyczący bażant jest zraniony w lewe udo; zatem utrzymuj wysoko żywotność konia; dobry znak.
Są rany i straty, ale nie dotykają twojej istoty; naprawdę twoje siły pozostały nienaruszone. Księga zaleca trzymać w gotowości konie - znak to, że po początkowych porażkach zaraz ruszysz do kontrataku.

Trzecia linia zmienna:  
Krzyczący bażant jest zraniony na polowaniu na południu; dostanie się jego wspaniałą głowę; nie jest dozwolone by podejmować decyzje [w przypadku] choroby.
Bażant został poważnie zraniony, co jest obrazem tego, iż twoje porażki są cięższe niż to się mogło z początku wydawać. Twoja sytuacja jest taka, jak podczas choroby - raczej nie powinieneś podejmować decyzji, zanim nie wrócą ci siły. (Słabość jest złym doradcą.)

Czwarta linia zmienna:  
Krzyczący bażant jest zraniony w lewą [stronę] brzucha: Upolowanie serca krzyczącego bażanta [polega na] wyjściu poza bramę i dziedziniec.
Bażant, do którego mierzą łucznicy-myśliwi, jest tu raczej symbolem celu, który ty masz osiągnąć - nie zaś twojej osoby, kiedy ponosisz porażki. Cel, do którego dążysz, zapewne wielkim wysiłkiem, z wielką determinacją, jest już bliski osiągnięcia. Ale żeby tego dokonać, trzeba "wyjść poza bramę i dziedziniec", czyli wyjść w świat, zmierzyć się z nieznanym.

Piąta linia zmienna:  
Krzyczący bażant Jizi'ego; dobrowróżbny [znak], aby powziąć decyzję.
Jizi (czytaj "ći-cy"), czyli Książę Ci, był zakładnikiem na dworze tyrana, z którym wojnę toczył ród Czou po przywództwem legendarnych twórców Księgi Przemian. Książę Ci przetrwał, ponieważ (jak Hamlet) udawał obłąkanego. Mowa tu jest o wojowniku, który działa w samotności, może liczyć tylko na siebie i na własny spryt. Czyżby Księga także tobie doradzała tak postępować?

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ani jasny ani ciemny: zrazu wznosi się ku niebu, po czym wchodzi w ziemię.
Tajemnicze słowa "ani jasny ani ciemny" mówią o doświadczonym, mądrym człowieku, który poznał zarówno jasną, jak i ciemną strone życia i do żadnej z nich się nie przywiązał. Ty też musisz "zaliczyć" wzloty i upadki, dopiero wtedy twoja życiowa droga będzie dopełniona. Nasze wzloty są po to, abyśmy nauczyli się radzić sobie w trudnych czasach.
Heksagram nr 37 - CZŁONKOWIE RODZINY 
Heksagram ten znany jest także pod nazwą "Rodzina" i dotyczy różnych sytuacji w życiu rodzinnym albo wśród ludzi połączonych podobnie ścisłymi więzami jak w rodzinie.

Orzeczenie  
Członkowie Rodziny: Wielce pomyślny [znak] dla dziewczyny aby powzięła decyzję.
Kiedy ten heksagram wypadał jako wróżba, odczytywano to tak, że czas wydać córkę za mąż. Jeśli dziewczyna się wahała, było to jednoznaczne przypomnienie, że pora założyć rodzinę.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Brama ma rodzinę; żal mija.
Nie dziwmy się, że starochiński zapis jest tak niegramatyczny. Zdanie to znaczy w istocie: Oto jest brama i rodzina, która gotowa jest tę bramę przejść i osiąść na swoim. Zarys murów domostwa został zaznaczony, plac, gdzie będzie dom, już jest ogrodzony bramą, początki rodzinnego bytowania zostały więc uczynione. Pora wejść do środka i zacząć nowe życie.

Druga linia zmienna:  
Nie ma miejsca, aby iść [za kimś], pośród pożywienia; determinacja jest pomyślną [okolicznością].
Rodzinny dom nie jest miejscem, aby kogoś naśladować ani spełniać życzenia kogoś obcego: tu każdy powinien być sobą i właśnie po to jest to miejsce! Co robić? - korzystaj z dostatku, z darów, które masz, trzymaj się swoich postanowień i własnej drogi.

Trzecia linia zmienna:  
Członkowie rodziny tak poruszeni; żal; niebezpiecznie; pomyślne [znaki]. Żona i dzieci są tak zapatrzeni w siebie; w końcu niepokój.
Zmiana tej linii ostrzega przed dwoma źródłami zła i niepokoju: pierwszym jest podniecenie, poruszenie wśród członków rodziny; to, że ulegają chwilowym, destrukcyjnym nastrojom. Drugim jest zaś to, że kobieta i dzieci czynią siebie "pępkiem świata", wokół którego ma się obracać życie rodziny. To pierwsze, nastrój ekscytacji, w końcu mija, dlatego Księga komentuje to słowem "pomyślne znaki". To drugie, rządy dziatwy, nie minie samo i zawsze źle się kończy.

Czwarta linia zmienna:  
Rodzina pełna dobrobytu; wielce pomyślny [znak].
Idą (lub: właśnie nastały) dobre czasy dla rodziny, a przede wszystkim materialny dostatek. Jeśli ta linia jest zmienna, to właśnie dobrobyt jest najważniejszy.

Piąta linia zmienna:  
Król nawiedza swoją rodzinę; nie użalaj się; pójście jest [pod] pomyślnym [znakiem].
Pora zaprzestać negatywnego myślenia. Poczuj się jak król, który od światowego życia wraca na łono swojej rodziny. Jeżeli stąd, z rodzinnego domu, który jest twoją właściwą siedzibą i źródłem oparcia, wyruszysz gdzieś, pomyślność cię nie opuści.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Oto jest powrót jakby chyłkiem; w końcu pomyślnie.
Księga kreśli tu obraz kogoś, kto chyłkiem (albo: "zgięty wpół"), być może po poniesionych porażkach, wraca do rodzinnego domu. W tym miejscu jednak dojdzie do siebie i zregeneruje swoje siły.
Heksagram nr 38 - ZŁOŚLIWOŚĆ 
Tytuł tego heksagramu bywa też tłumaczony jako "Przeszkoda", "Opozycja", a może należałoby go nazwać "Stawanie Okoniem". Tak czy inaczej, opisuje on sytuację, kiedy ktoś uporczywie lub złośliwie robi coś na opak.

Orzeczenie  
Złośliwość: W małych sprawach - pomyślnie.
W drobnych, codziennych sprawach uda ci się coś zdziałać, ale kiedy chcesz wyjść poza rzeczy typowe, napotkasz na czyjś złośliwy sprzeciw i opór - albo sam zaczniesz sobie szkodzić.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Żal mija; Utraciwszy konia, nie goń go; wróci sam. Ujrzenie podłego człeka; nie ma kłopotów.
Ów koń, który sam wraca, jest przykładem tego, że "małe sprawy" idą pomyślnie. Ale złośliwość ludzi i losu zaczyna już być widoczna: pojawiają się ludzie, których należy się obawiać.

Druga linia zmienna:  
Spotkanie władcy w uliczce; nie ma kłopotów.
Wylosowanie tej linii zmiennej jest jak przypadkowe spotkanie swego księcia gdzieś w mieście - jest pomyślnym znakiem. A więc szczęście ci sprzyja w szczególnych sprawach, mimo ogólnie niepomyślnej koniunktury.

Trzecia linia zmienna:  
Ujrzeć wóz z jednym rogiem wywróconym, jego krowę wleczoną, jego człowieka napiętnowanego na czole i z uciętym nosem; nie ma początku, jest koniec.
Tłumacz Księgi, Edward Shaughnessy podejrzewa, że stary tekst Księgi został w tym miejscu źle przepisany, i powinno być, że to "wóz jest wleczony, krowa przewrócona jednym rogiem do góry" - tak by to brzmiało sensowniej. Tak czy inaczej jest tu obraz nieszczęścia i klęski, jak po napaści złośliwych wrogów. Księga powiada więc: czekają cię klęski nie tylko materialne, ale i niesława (tak trzeba rozumieć wzmiankę o napiętnowaniu). Jest to skutek długiego procesu, który zaczął się bardzo dawno temu, i właśnie masz przed sobą jego (żałosny) wynik.

Czwarta linia zmienna:  
Złośliwe osamotnienie; spotkanie głównego towarzysza i powrót w komitywie; niebezpieczeństwo; nie ma kłopotów.
Księga zwięźle opowiada tu całą historyjkę: oto ktoś złośliwie, na przekór sobie, wycofywał się z życia, jednak ktoś mu bliski i mający nań wpływ wyciągnął go z tego błędnego zaułka. Czyżby z tobą działo się podobnie?

Piąta linia zmienna:  
Żal znika. Wspinanie się na górę do świątyni przodków i gryzienie mięsa; w pójściu [naprzód] jaki byłby kłopot?
Kłopoty i nieprzyjemności się kończą. Wracasz na własną, sobie właściwą drogę (to właśnie oznacza udanie się do świątyni); są dobre nadzieje na dalszy rozwój. "Gryzienie mięsa" można też rozumieć jako "ugryzienie miąższu", czyli, w przenośni, uchwycenie spraw istotnych.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Złośliwe osamotnienie; ujrzeć świnię z błotem na grzbiecie i jeden wóz wiozący duchy; łuk zrazu napięty, zostaje później zwolniony do dzbana; to nie zbóje rankiem mają stosunek; pójście i napotkanie wtedy deszczu będzie sprzyjającym [znakiem].
Znowu Księga opowiada całą historię: oto ktoś wbrew swemu dobru, na przekór sobie, wycofał się z życia; ale ujrzał znaki z królestwa śmierci: ubłoconą dziką świnię i wóz wiozący widma, upiory. Zaszła w nim wewnętrzna przemiana: zamiast wrogów (uzbrojonych w napięte łuki) widzi broń odłożoną do schowków. O ile kiedyś słysząc rano podejrzane szmery, myślałby, że to napad zbójców, to teraz wie, że to tylko baraszkujący kochankowie. Zaczyna napotykać dobrze wróżące znaki... Zastanów się, czy ta historia opowiada o tobie.
Heksagram nr 39 - PIESZO 
Częściej ten heksagram znany jest pod nazwą "Przeszkoda". Mówi on o tym, że trzeba "zsiąść z wozu" i iść pieszo, czyli porzucić udogodnienia i stanąć twardo na ziemi, pewną stopą.

Orzeczenie 
Pieszo: Dobroczynnie na południowy zachód, nie dobroczynnie na północny wschód; dobroczynnym jest widzieć wielkiego człowieka; determinacja jest [czymś] pomyślnym.
Orzeczenie przypomina to z heksagramu nr 2. Dobroczynny kierunek południowo-zachodni to miejsca, gdzie czujesz się "u siebie", gdzie jesteś zasiedziały, i ludzie, którzy uważają cię za swojego. Przeciwnie, północny wschód to obszar przygód, ryzyka i niewiadomego. Księga każe więc trzymać się rzeczy znanych, polegać na ludziach, którzy ci sprzyjają, nie ryzykować i czynić to, co należy do twego planu. Żadnych ekstrawagancji!


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Pójście pieszo, przybycie w wozie. 
"Kto wychodzi pieszo, przybywa w wozie." Początki są skromne, ale dalszy rozwój wydarzeń przyniesie siłę i bogactwo.

Druga linia zmienna:  
Królewski sługa jest jakże pieszy; nie ciało jest [tego] powodem. 
Chociaż zasługujesz na więcej, musisz zadowolić się skromnymi środkami, "chodzić pieszo" - a więc także być jak najbliższej materialnej rzeczywistości. Nie pozwól jednak, aby zdominowały cię potrzeby ciała.

Trzecia linia zmienna:  
Pójście pieszo, przybycie z powrotem. 
"Kto wychodzi pieszo, wraca tak jak wyszedł". Inaczej niż przy pierwszej linii, Księga nie zapowiada sukcesów, przeciwnie - rychły koniec twojego rozpędu i powrót do punktu wyjścia.

Czwarta linia zmienna:  
Pójście pieszo, przybycie w połączeniu. 
Co znowu można wypowiedzieć na wzór przysłowia: "Kto wychodzi pieszo, wraca we dwoje". Inaczej mówiąc: jest sprzyjający moment, by znaleźć partnera(ów) i skupić ludzi wokół siebie.

Piąta linia zmienna:  
Wspaniale pieszo, przyjaciel przybywa. 
Polityka trzymania się ziemi i tego, co konkretne, odnosi dobre skutki. Nie jesteś sam, łączysz swoje siły z kimś, kto ma podobne zamiary.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Pójście pieszo, przybycie z podniesionym czołem; pomyślnie; dobroczynnym jest widzieć wielkiego człowieka. 
W chińskim oryginale jest: "przybycie z wielką głową", ale znaczy to to samo. Polityka trzymania się ziemi odnosi jeszcze lepsze skutki niż przy piątej linii zmiennej: czeka cię sukces, awans, kontakty z wybitnymi ludźmi. To jest regułą w "Księdze Przemian", iż wyrocznia pochwala skromność i realizm.
Heksagram nr 40 - ROZPLĄTANY 
Heksagram ten inaczej jest nazywany "Uwolnienie", i rzeczywiście mówi o uwalnianiu się z więzów i ograniczeń.

Orzeczenie  
Rozplątany: Dobroczynnym [jest zwrócić się] na południowy zachód; nie ma dokąd iść; jego przybycie z powrotem jest sprzyjającą [okolicznością]; jest dokąd pójść [aby] spędzić noc; pomyślny [znak].
Południowy zachód był we wróżbach uważany za pomyślny kierunek, a więc zdanie to znaczy: orientuj się ku miejscom, sprawom i ludziom, o których wiesz, że ci sprzyjają. W obecnym czasie nie mają sensu jakieś dalekie i ryzykanckie wyprawy, tam rzeczywiście "nie ma dokąd iść"; warto natomiast wrócić do "swoich spraw" - do domu, do rodziny, do wypróbowanych zajęć i celów; tu u siebie, na miejscu, jesteś potrzebny naprawdę i na stałe.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Nie ma kłopotów.
Pierwsza linia zmienna oznacza we wszystkich heksagramach kierowanie się głosem serca, pierwszym odruchem. Ponieważ w tym heksagramie chodzi o powrót do siebie, więc głos serca jest dobrym doradcą.

Druga linia zmienna:  
W polu chwyta się trzy lisy, i dostaje się żółty grot strzały; wytrwałość jest pomyślną [okolicznością].
Wśród chińskich dostojników polowanie było uważane za sprawdzian - czy komuś los sprzyja - przed prawdziwymi przedsięwzięciami, takimi jak wyprawa wojenna. Tutaj ta próba wypadła aż nadto pomyślnie. Los jest dla ciebie łaskawy, trzymaj się powziętych decyzji.

Trzecia linia zmienna:  
Dźwiganie na plecach i jechanie na wozie skłania złodziei by przyszli; determinacja przynosi niepokój.
Niebezpieczne są podróże, przesyłki, przeprowadzki - ponieważ ruszając się z miejsca na miejsce albo przenosząc swój dobytek narażasz się na straty, może nawet dosłownie na rabunek lub kradzież. To orzeczenie jest w zgodzie z ogólnym duchem heksagramu, który zaleca życie osiadłe i domowe.

Czwarta linia zmienna:  
Rozplątywanie jego [zarośli] szaleju; przyjaciel przychodzi i przywraca to.
Księga ryzuje obraz rozgarniania zarośli trujących i niemiło pachnących roślin (mogą one symbolizować narosłe przeszkody z przeszłości), zapewne w poszukiwaniu jakiejś zguby. Sam sobie nie dasz rady - potrzebna jest ci pomoc zaufanej osoby.

Piąta linia zmienna:  
Człowiek szlachetny zaledwie jest rozplątany; pomyślnie; to jest powrotem pośród małych ludzi.
Zmiana tej linii ogłasza twój sukces! Ale uwaga: to jest taki rodzaj powodzenia, który zadowoliłby większość ludzi - dla ciebie jednak jest to ledwo "rozplątanie", ledwo początek twojej samodzielnej, wolnej drogi.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Oto książę ustrzela jastrzębia na szczycie wysokiego muru, chwytając go; nie ma niczego nie dobroczynnego.
I znowu Księga przedstawia scenę polowania. I choć cel jest wysoki (dosłownie i w przenośni) i niemal niedosiężny, to odniesiony zostaje sukces. Podobnie mają się sprawy z tobą: los ci sprzyja i możesz śmiało porywać się na najwyższe cele!
Heksagram nr 41 - POMNIEJSZENIE 
Heksagramy nr 41 ("Pomniejszenie") i 42 ("Powiększenie") tworzą logiczną parę, i pierwszy z nich mówi, że coś należy zmniejszyć, z czegoś zrezygnować, aby osiągnąć sukces. Oba są dobrowróżbne.

Orzeczenie  
Pomniejszenie: [Oto] jest powrót; najwyższa pomyślność; nie ma kłopotów. Można podjąć decyzję. [Dobrowróżbne,] by mieć dokąd pójść. Dlaczego użyć dwu waz [na ofiarną strawę]; możesz użyć wonnej trawy.
"Jest powrót", czyli jeżeli pójdziesz naprzód, zawsze będziesz mógł wrócić, a więc pewne posunięcia możesz wykonywać tylko na próbę. Masz też przed sobą wolną przestrzeń - jesteś więc wolny i możesz działać zgodnie ze swoją wolą. Księga radzi zastąpić drogie ofiary, które składano z użyciem dwóch waz, prostszymi a tak samo miłymi bogom ofiarami z kadzidła - co w dzisiejszych czasach oznacza, że swoje cele możesz osiągnąć prostszymi środkami, niż ci się wydaje.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Służenie celom już kiedy się idzie; nie ma kłopotów; wznoszenie toastów pomniejsza to.
Cel, który obrałeś, jest teraz najważniejszy (powiada Księga), nie trać sił na sprawy uboczne, nie pora na uroczystości, trzeba iść tam, dokąd prowadzi twoja droga.

Druga linia zmienna:  
Dobrowróżbne aby podjąć decyzję; stać prosto nie jest pomyślnie. Nie pomniejszaj tego, ale to powiększaj.
Zrób to, co dojrzało w tobie. Nie trzymaj się sztywno poprzednich ustaleń, które mogą już być nieaktualne. Powinieneś poświęcić się swojej idei w jeszcze większym stopniu niż dotąd.

Trzecia linia zmienna:  
Jeśli trzech ludzi wędruje [razem], to pomniejszą się o jednego człowieka; jeśli jeden człowiek wędruje, to otrzyma przyjaciela.
Zbyt szeroko zakrojone przedsięwzięcia zmniejszą się, za to pojedynczy człowiek, kierowany słuszną ideą, ma szanse rozwinąć skrzydła i zyskać sprzymierzeńców. Jest teraz czas tylko na sprawy naprawdę ważne, a wszystko, co puste, nadmierne i rozdęte musi upaść.

Czwarta linia zmienna:  
Pomniejszanie jego choroby; służenie celom ma szczęście; nie ma kłopotów.
Pomniejszeniu ulegną tylko sprawy i plany, które i tak są dla ciebie źródłem trudności. Szczęście przyniesie tylko trzymanie się tego, co dla ciebie istotne. Nie przejmuj się przypadkowymi zakłóceniami.

Piąta linia zmienna:  
Powiększanie tego przez dziesięć podwójnych pęczków żółwi; nie zdołasz tego odchylić; najwyższa pomyślność.
To najlepsza wróżba, jaka może być, i choćbyś nawet popełnił błędy, to nie zdołasz popsuć swego dobrego losu. Twoja pomyślność jest tak wielka, jak gdyby potwierdziły ją pomyślne znaki na dwudziestu żółwich skorupach. (Mamy tu obraz dwudziestu skorup żółwi, nawleczonych parami na sznurek i przygotowanych w ten sposób do starożytnej procedury wróżenia. Wyrocznię ze skorup żółwiowych uważano za potężniejszą nawet od Księgi Przemian.)

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Nie pomniejszanie tego, lecz powiększanie; nie ma kłopotów; determinacja jest dobrowróżbna; jest dokąd pójść; otrzymaj sługę bez rodziny.
Nie martw się, że ci czegoś ubędzie, ponieważ "pisane" ci jest właśnie przybywanie. Los oszczędza ci kłopotów, masz przed sobą wolną przestrzeń do realizacji swych zamiarów, trzymaj się więc swoich postanowień. Powinieneś mieć ludzi, którzy będą wykonywać to, co chcesz.
Heksagram nr 42 - POWIĘKSZENIE 
Powiększenie, albo wzrost, przysporzenie - bo tak też można tłumaczyć ten tytuł, jest rzeczą dobrą i oznaką sukcesu. Także orzeczenia do zmiennych linii tego heksagramu są pełne pomyślnych zapowiedzi. (Tylko najwyższa linia, jak często przy dobrych wróżbach, nie jest pomyślna.)

Orzeczenie  
Powiększenie: Wraz z tym [znakiem] dobra wróżba, aby mieć dokąd pójść; sprzyjające dla przekroczenia wielkiej rzeki w bród.
Wyciągnięcie tego heksagramu wskazuje, że masz dość sił i los ci sprzyja, abyś "coś zrobił" - rozwinął swoje przedsięwzięcia, poszedł dalej, sięgnął po więcej.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wraz z tym [znakiem] dobra wróżba, aby stworzyć coś wielkiego; najwyższa pomyślność; nie ma kłopotów.
Droga do sukcesu jest otwarta. Czas jest sprzyjający, teraz ruch należy do ciebie: pora, abyś wziął się do dzieła.

Druga linia zmienna:  
Ktoś go powiększa dziesięcioma podwójnymi pęczkami żółwi; nie zdołasz tego odchylić; nieustanna determinacja jest pomyślnym [znakiem]. Król używa aromatycznej trawy do [złożenia ofiar] Niebu; pomyślnie.
Mowa tu jest o skorupach żółwiowych, których używano do wróżenia z rys na nich. Wyrocznia ze skorup żółwiowych była najwyżej ceniona w starożytnych Chinach, wyżej nawet niż Księga Przemian. A więc ta wróżba jest tak pomyślna, jakby ją potwierdziło dwadzieścia pomyślnych orzeczeń na podstawie skorup! Królowie w takiej sytuacji dziękowali Niebu, że im sprzyja, ty uczyń podobnie.

Trzecia linia zmienna:  
Powiększ to dzięki [polegającej na] pracy służbie; nie ma kłopotu. Oto jest powrót w środku szeregów [wojska, urzędników], zdawanie sprawy księciu z użyciem urzędowej plakietki.
Los jest pomyślny, ale na przyszłe osiągnięcia musisz dopiero zapracować. Zadanie jest takie, żebyś nie działał sam. Przed tobą stoi otworem kariera w ramach pewnej organizacji.

Czwarta linia zmienna:  
W środku szeregów [wojska, urzędników] zdawanie sprawy księciu, aby poszedł za [tobą]; wraz z tym dobra wróżba, aby stworzyć rodzinę i przenieść państwo.
Twoje doświadczenie, wiedza, zapał i kompetencje przydadzą się w szerszej, społecznej sprawie. Twoi zwierzchnicy, mocodawcy, z pewnością poprą cię i pójdą za twoimi sugestiami. Jesteś na tym etapie rozwoju, kiedy warto się ustabilizować w życiu, założyć rodzinę i objąć poważne stanowisko. (Mowa tu o przeniesieniu państwa. W dawnych Chinach stolica państwa była tam, gdzie przebywał władca. Księga dosłownie zachęca do zajęcia miejsca u jego boku, do towarzyszenia mu w jego inspekcjach po kraju.)

Piąta linia zmienna:  
Oto jest powrót z życzliwym sercem; nie pytaj o to; najwyższa pomyślność [wieszczych znaków]. Oto jest powrót, który zadowala moją cnotę.
Linia ta jest jednoznacznie pomyślna. Słowa "oto jest powrót" mówią o tym, że wracasz na swoją, sobie przeznaczoną drogę.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Nikt nie powiększa tego, ktoś uderza to; ustalenie serca, ale nie uczynienie go nieporuszonym; niepomyślnie.
Zmiana tej linii obwieszcza, że powiększenie dobiegło końca. Trzeba liczyć się z utratą sprzymierzeńców, ciosami i stratami. W rozwoju duchowym możesz osiągnąć ustalenie uczuć i przekonań, ale prawdziwa równowaga ducha nie będzie ci dana.
Heksagram nr 43 - ZDECYDOWANIE
czyli co robić w razie jawnego niebezpieczeństwa 
W tym heksagramie słaba jest tylko jedna linia, najwyższa - co oznacza stanięcie przed ostateczną przeszkodą, która trzeba pokonać.

Orzeczenie  
Zdecydowanie: Podniesione [aż] na królewski dwór, ponawiane wołanie na alarm; oto niebezpieczeństwo. Powiadomienie ze [swego] miasta; nie sprzyjający [moment] aby uregulować [szyki] walczących; sprzyjający by mieć dokąd pójść.
Niebezpieczeństwo zaistniało, należy trąbić na wszystkie strony, aby dowiedzieli się o tym wszyscy - nawet najwyższy autorytet, którym tu jest dwór królewski. Dla walki ze złem konieczna jest solidarność ludzi w skali zarówno małej ("własnego miasta") jak i wielkiej (państwa). Ale nie ma już czasu, aby organizować obrońców - tym niemniej warto mieć jakieś rezerwowe plany, gdyby wypadki poszły nie po naszej myśli.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Dojrzały w [kroczącej] naprzód stopie; pójście [naprzód] nie będzie zwycięskie, będą zaś kłopoty.
To dziwne zdanie oznacza, że "nogi same się rwą" do bitki, a w ogólniejszym sensie - do nieprzemyślanego działania. Stopy myślą za człowieka - więc zwycięstwa na tej drodze nie da się osiągnąć.

Druga linia zmienna:  
Łagodne wołanie na alarm; o zmierzchu i w nocy są gotowi do walki; nie żałuj (ich).
Kiedy zmienia się druga linia, oznacza to, że ludzie powołani do stawienia oporu niebezpieczeństwu są w gotowości, każdy na swoim miejscu. Dlatego owo wołanie na alarm jest "łagodne" - czyli, mówiąc po europejsku, słowami Szekspira, "ktoś nie śpi aby spać mógł ktoś".

Trzecia linia zmienna:  
Dojrzały w kościach policzkowych; oto jest niepomyślny [znak]. Człowiek szlachetny, jakby rozrywał się na części, porusza się samotnie, napotykając deszcz, który jest jak zwilżenie; są gorące źródła; nie ma kłopotów.
Linia trzecia, zwykle oznaczająca niebezpieczeństwo, tutaj oznacza bezradność w obliczu niebezpieczeństwa. Dlatego jest tu obraz jakichś wewnętrznych zmagań z samym sobą. Woda niesie ulgę - ale często nawet woda jest gorąca... Kto przez to przejdzie, nie musi się już lękać realnych kłopotów.

Czwarta linia zmienna:  
Wargi nie mają skóry; jego ruchy są urywane, [niby] ciągniętej owcy; żal mija; usłyszysz słowa, które nie są wiarygodne.
Jeżeli ta linia wypadnie zmienna, oznacza to, że człowiek, który jest "bohaterem" tej wróżby, nie dojrzał do mówienia prawdy: jego wargi są niby bez skóry, a ruchy niezdecydowane, jak owcy na sznurku.

Piąta linia zmienna:  
Amarant pali się jakby rozrywał się na części, pośrodku szeregów; nie ma kłopotu.
Amarant to chwast porastający pola; gdy płonie w ogniu, jego nasionka "strzelają". Obraz ten został użyty przez autorów Księgi Przemian jako obraz zdecydowanego i zorganizowanego zwalczania zła. Obrońcy dobrej sprawy stoją tu w zwartych szeregach.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Nie ma wołania na alarm; [wszakże] zimą to niepomyślny [znak].
Kiedy zmienia się ta linia, jedyna w tym heksagramie słaba (a więc - zła), oznacza to, że niebezpieczeństwo minęło. Ale Księga przestrzega, że mogą przyjść trudniejsze czasy, i to zło, które teraz udało się odeprzeć, wtedy może być jeszcze większym zagrożeniem.
Heksagram nr 44 - SPOTKANIE 
Z rysunku linii wynika, że wszystkie linie są silne, aktywne, a tylko linia będąca podstawą heksagramu jest słaba. To wydaje się zagrażać całej konstrukcji. Dlatego tradycyjnie heksagram ten jest rozumiany jako zagrożenie ze strony czegoś, co małe, chude, słabe, - lub żeńskie.

Orzeczenie  
Spotkanie: Dziewczyna dojrzewa; zatem nie bierz dziewczyny.
Rozmaicie tłumaczono tych sześć chińskich znaków: zwykle tak, że "dziewczyna jest zbyt potężna, aby się z nią wiązać". Tłumacz Księgi na angielski, Edward Shaughnesy, nadaje tym słowom sens taki, że pewna dziewczyna dojrzewa, więc nie należy szukać jakiejś innej za żonę. W jego rozumieniu wróżba tego heksagramu jest więc całkiem pomyślna!


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Przywiązany do metalowej drabiny; determinacja jest dobrowróżbna. Jeśli masz dokąd pójść, ujrzysz niepomyślne [znaki]; wychudzone prosię wraca czyniąc zamęt.
Ów "przywiązany do metalowej drabiny" lub kraty, może być tylko skazańcem; mimo to, jeśli wytrwa, Księga wróży mu pomyślność. Oznacza to, że jeśli ta linia wypadła jako zmienna komuś, kto jest w tarapatach, to z nich się uwolni. Za to ktoś, kto na razie jest wolny ("ma dokąd pójść"), długo swobodą nie będzie się już cieszył. Przypowieść o chudej świni znaczy tyle, że drobne "zalążki" chaosu, które każdy by zlekceważył, w sytuacji opisywanej tym heksagramem rozwijają się w poważny zamęt i kłopoty.

Druga linia zmienna:  
W zawiniątku jest ryba; nie ma [powodów do] zmartwień; nie sprzyjający [moment] aby mieć audiencję.
Mając schwytaną rybę, można przeżyć kolejny dzień; jednakże nie jest to moment sprzyjający temu, żeby wystartować do wielkiej kariery.

Trzecia linia zmienna:  
Na pośladkach nie ma skóry; [on] porusza się tu i tam; niebezpieczeństwo; nie ma wielkiego zagrożenia.
Z poobijanym siedzeniem nie można spocząć; człowiek dla którego wróżba jest przeznaczona może tylko włóczyć się bez celu.

Czwarta linia zmienna:  
W zawiniątku nie ma ryby; być prosto-stojącym jest niepomyślnym [znakiem].
Gdy zmienia się ta linia, oznacza to, że kończą się drobne korzyści, jakie można mieć w sytuacji opisywanej tym heksagramem. Teraz nie można również zatrzymać się stojąc; właściwie rysuje się sytuacja dość beznadziejna.

Piąta linia zmienna:  
Z zazdrością owiń dynię; ona zawiera [pewien] wzór; coś spadnie z niebios.
To orzeczenie wróży nadzieję: "coś spadnie z nieba", a więc jakieś nieoczekiwane dary lub zrządzenia losu przerwą ciąg niepowodzeń. Księga zaleca, aby zazdrośnie chronić wszystkie te dobra, zarówno materialne, jak i dobre pomysły, z których - niby z pestek dyni - wyrosnąć mogą owoce w przyszłości. Dynia została wybrana zapewne dlatego, że jest ogromna - co oznacza wielkie nadzieje na przyszłość; ale też łatwo się psuje i wymaga ochrony.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Spotkanie czyichś rogów; niepokój; nie ma zmartwień.
Czym mogą być te "rogi"? - zapewne jest to opór pewnej osoby; ale może też to oznaczać spotkanie z obiektywnymi trudnościami, z "twardością" całej materii, z którą mamy tu do czynienia. "Rogi" mogą być też aluzja do tego, że wyjście z narysowanej tu sytuacji nie jest proste i jednoznaczne - gdyż rogi na ogół pojawiają się jako dwa.
Heksagram nr 45 - UKOŃCZONE 
Heksagram ten częściej jest znany pod tytułem "Zbieranie się razem". Wskazuje on, że oto powstaje nowa struktura społeczna - jest więc pomyślną wróżbą przy zakładaniu spółek, firm i innych przedsięwzięć.

Orzeczenie  
Ukończone: król nawiedza [swą] świątynię; dobroczynnym jest widzieć wielkiego człowieka; przyjęcie; sprzyjający [czas], aby podjąć decyzje. Złożenie wielkiej ofiary ze zwierząt jest dobrowróżbne; sprzyjającym jest mieć dokąd pójść.
Same pomyślne wróżby! Mowa o tym, że pewne "wielkie dzieła" dobiegły końca, władca bierze udział w religijnych ceremoniach, a przed tym, dla kogo wyrocznia jest przeznaczona, otwiera się nowa droga, którą należy rozpocząć w zgodzie z bóstwami i ludźmi.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Oto jest zwrot [w pożądanym kierunku], który nie ma końca, ale [jeśli] kiedyś [popadnie w] nieporządek, kiedyś się skończy. To jest tak, jakby ktoś krzyczał, [a] jedna komnata w śmiechu; nie żałuj [ich]; w pójściu tam nie ma kłopotów.
W twoim dziele (które powinno być trwałe - na całe lata) pozostaje jednak wiele chaosu, rzeczy nie dokończonych. Obraz twoich spraw jest taki, jak w domu, gdzie w jednym pokoju ktoś krzyczy z rozpaczy, a gdzie indziej się śmieją. Nie rozczulaj się nad sobą - kontynuuj pracę.

Druga linia zmienna:  
Rozciągnięta pomyślność [wróżebnych znaków]; nie ma kłopotów. Powrót - a wtedy dobrowróżbne jest złożenie wiosennej ofiary.
Los ci sprzyja! Masz duży zapas "dobrej karmy" (jeśli mówić z hinduska). Twoja sytuacja przypomina wiosenny rozkwit przyrody.

Trzecia linia zmienna:  
Podobnie do skończenia, podobnie do wzdychania; nie ma sprzyjającego miejsca; w pójściu tam nie ma kłopotów; małe zmartwienie.
Przypadł ci los kogoś, kto zakończył swoje dzieło: czuje niedosyt i nie może znaleźć swojego miejsca. Jedyne wyjście: iść dalej.

Czwarta linia zmienna:  
Wielka pomyślność; nie ma kłopotów.
Zmienna linia oznacza pomyślny los i szczęśliwe zakończenie dzieła. Zauważ, że kiedy w heksagramie zmienia się tylko ta linia, powstaje heksagram nr 8, "Sprzymierzenie", który oznacza pełne panowanie nad sytuacją.

Piąta linia zmienna:  
W ukończeniu jest pozycja; nie ma kłopotów. To nie jest [tylko przejściowy] zwrot; [wskazana jest] podstawowa nieustająca determinacja; żal odchodzi.
Zmiana linii piątej oznacza trwale osiągnięcie, zbudowanie czegoś, co będzie już niezniszczalnym dziełem i dorobkiem. Tym bardziej warto poprzeć dalsze jego trwanie wielkim wysiłkiem i skupieniem woli.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Przełykanie łez i kataru; nie ma kłopotów.
Po ukończeniu wielkiego działa przychodzi spadek sił. Taka jest natura rzeczy - nie jest to powód do rozpaczy.
Heksagram nr 46 - WZNOSZENIE SIĘ 
Tytuł tego heksagramu bywa też przekładany jako "wydobywanie się", "wschodzenie", "przebijanie się wzwyż". Mówi on o osiąganiu wyśrubowanych celów.

Orzeczenie  
Wznoszenie się: Pierwszorzędne przyjęcie; dobroczynny [znak], aby widzieć wielkiego człowieka. Nie żałuj. Dla wyprawy [wojennej] na południe pomyślne.
"Wznoszenie się" oznacza początek dobrej koniunktury, pomyślnego losu, a także oderwanie się od obciążeń i ograniczeń. Wysoki stan ducha, jaki zapowiada ten heksagram, pozwala na zrozumienie wielkich ludzi i wejście z nimi w bliski kontakt. Nie żałuj tego, co się wtedy traci: bezpieczeństwa, zasiedzenia, "małej stabilizacji". "Wyprawa na południe" oznacza, w przenośni, takie niebezpieczne przedsięwzięcie, które, jeśli udane, przyniesie korzyści i zyski.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Prawdziwie wznoszący się; wielce pomyślne.
Zapewne masz wątpliwości, czy wróżba jest aż tak pomyślna, jak to się wydaje, bo twoje obecne położenie jest skromne. Księga każe jednak zaufać losowi.

Druga linia zmienna:  
Powrót - wtedy dobroczynnym jest zastosować wiosenne składanie ofiar.
Na drodze, która powinna cię zaprowadzić ku wielkim osiągnięciom, pojawiają się przeszkody. Istnieje możliwość zawrócenia, rezygnacji z tego, co zamierzałeś. Księga radzi "złożyć ofiary, jak na wiosnę" - czyli zacząć całe przedsięwzięcie od nowa, z całym entuzjazmem, biorąc za wzór wiosenne obudzenie przyrody.

Trzecia linia zmienna:  
Wznoszenie się do pustego miasta.
To zdanie można rozumieć na dwa sposoby. Po pierwsze, oznaczać to może, że swój cel osiągasz, ale "to nie jest to" - puste miasto oznacza, że czegoś ważnego nie udało się osiągnąć. Po drugie, puste miasto znaczy, że w pewnym miejscu jesteś pierwszy, jesteś pionierem, który tam, gdzie się znalazł, wszystko musi zaczynać od początku.

Czwarta linia zmienna:  
Król wraz z tą [wróżbą] czyni ofiary na górze C'i; pomyślnie; nie ma kłopotów.
Góra C'i, w prowincji Szensi, była świętym miejscem królów z dynastii Czou, tej której własnością byłą Księga Przemian. Zdanie to znaczy, że twoje zamiary są zgodne z wyższym planem świata i dziejów, i nie powinieneś martwić się chwilowymi kłopotami.

Piąta linia zmienna:  
Determinacja jest pomyślną [okolicznością]. Wznoszenie się po stopniach.
Księga powiada: wszystko jest w porządku, wznosisz się w górę, tak, jakbyś szedł po przygotowanej zawczasu drodze, jak po stopniach schodów, które stoją właśnie tam, gdzie być powinny. Mocno trzymaj się swoich planów.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Ciemne wznoszenie się; dobrowróżbne dla nieustannej determinacji.
Wznoszenie się, sięganie niedostępnych wyżyn trwa, ale dzieje się ono już "po ciemku" lub "na ślepo". O tym, co się dzieje się z tobą i wokół ciebie, wiesz niewiele. Brakuje ci informacji i rozeznania. Ale nadal powinieneś polegać na swojej determinacji: to stanowczo najgorszy moment, aby rezygnować ze swoich zamiarów. (*)

(*) Najwyższa linia tego heksagramu brzmi znajomo dla czytelników Crowleya i Castanedy. Aleister Crowley powiedział: "Czyń swoją wolę, niech będzie całym twym prawem." Carlos Castaneda opisywał wojownika, który idąc przez całkowicie nieobliczalny świat może polegać tylko na sobie.
Heksagram nr 47 - ZAPLĄTANY 
...czyli kiedy się jest w potrzasku, w ślepej uliczce, w sytuacji na pozór bez wyjścia.

Orzeczenie  
Zaplątany: Potwierdzenie; determinacja dla wielkiego człowieka jest dobrowróżbna; nie ma kłopotów. Są słowa które nie są godne wiary.
Te słowa nie mówią wszystkiego. Dla autorów Księgi Przemian oczywiste było, że ten, dla kogo jest ta wróżba, wie już, co oznacza heksagram nr 47.
     A ów heksagram mówi, że znalazło się w pułapce, w sytuacji na pozór bez wyjścia, kiedy człowiek czuje się osaczony, skrępowany, uwikłany i wyczerpany. I w tym momencie Księga powiada: taka jest kolej rzeczy, takie jest TAO. Nie ma sensu buntować się przeciw swemu losowi. Przeciwnie, trzeba zachować postawę pełną determinacji, postawę godną człowieka szlachetnego, który zna swoje cele i swoją wartość.
     I na koniec zwięzła lecz jakże cenna rada: ktoś "zaplątany" otoczony jest siecią złych, błędnych i szkodliwych rad, na które powinien mieć szczelnie zamknięte uszy!


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wargi są zaplątane w kolumnowym drzewie: wchodzi się w ciemną dolinę, przez trzy lata on się [stamtąd] nie wydostanie; niepomyślny [znak].
Na początku mamy dziwny obraz człowieka, który przywarł ustami do pnia drzewa. Nie wiadomo, z jakimi symbolami to się dawnym Chińczykom kojarzyło. Reszta orzeczenia jest jasna: kiedy zmienia się ta linia, znak to, że zaczyna się długi (choć niekoniecznie aż trzyletni) okres niedoli i błądzenia "w ciemnościach".

Druga linia zmienna:  
Zaplątany w wino i jadło: oto szkarłatne opaski na kolanach przybywają, dobroczynnym jest złożyć ofiarę z aromatycznych traw; stać wyprostowanym jest niepomyślnie; nie ma kłopotów.
"Zaplątanie w wino i jadło" to obraz jakichś pospolitych, materialnych kłopotów. Można to też rozumieć, że nie jest aż tak w twoim "zaplątaniu" źle, skoro masz wino i jedzenie. "Szkarłatne opaski" to dostojnik, ktoś "z góry". Razem orzeczenie to znaczy, że zła sytuacja polega tylko na tym, że ktoś dał się wciągnąć w pospolitą codzienność, zapominając o wyższych celach - ale już się zbliża ktoś, kto go z tego "moralnego bagna" wyciągnie.
     Księga radzi nastroić się na wyższe wartości (taki jest sens ofiary z kadzidła) i nie upierać się sztywno przy swoim "widzimisię".

Trzecia linia zmienna:  
Zaplątany w kamień, wołający [na pomoc] w ostach: wejdziesz do swego pałacu, nie zobaczysz swojej żony; niepomyślny [to znak].
Mamy tu obraz kogoś, kto utkwił w kamiennym labiryncie lub w kolczastym gąszczu. Zdanie "nie zobaczysz żony w swym pałacu" często aż do dziś oznacza coś dosłownego: że oto nie można już liczyć na wierność i oddanie małżonki - lub małżonka, lub innej, równie bliskiej osoby.

Czwarta linia zmienna:  
Zbliża się powoli, zaplątany w metalowym rydwanie; utrapienie; to już koniec.
To jest jedno z najgorzej brzmiących orzeczeń w całej Księdze. Bohater tej sceny jest niesiony przez rydwan, nad którym stracił panowanie, i z którego nie może się wyplątać. Może konie poniosły? Może zaraz dostanie się w ręce wrogów lub spadnie z urwiska? Jedyna pociecha - jeśli to pociecha! - jest taka, że to się zaraz skończy.

Piąta linia zmienna:  
Podwojone belki; zaplątany w karmazynowe opaski na kolanach, po czym powoli znajdujący wyplątanie; dobroczynnym jest złożyć ofiarę z aromatycznych traw.
"Podwójne belki, krokwie", oznaczają potęgę gmachu, w którym bohater wróżby jest uwięziony. "Zaplątany w karmazynowe opaski" znaczy tyle, że uwikłany jest w intrygi władzy. Ale widać już drogę wyjścia z tej sytuacji i Księga radzi nastroić umysł na bardziej wzniosłą nutę - dlatego mowa o ofierze z kadzidła.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Zaplątany we wlokące się pnącza w podwojonych belkach. Powiedz "pożałuj tego [wysokiego] położenia"; oto żal; determinacja jest [czymś] dobrowróżbnym.
Tu jest mowa o tym, jak "spadają łuski z oczu". Komuś się wydaje, że jest pochwycony w więzieniu z podwójnych belek, a tymczasem więżą go tylko wiotkie łodygi pnączy. Wydaje mu się, że zajął wysoka, zaszczytna pozycję, podczas gdy jego sytuacja jest godna pożałowania. Trzeba najpierw wyrazić żal, potem można będzie już podjąć stanowczy zamiar poprawy.
Heksagram nr 48 - STUDNIA (lub ŹRÓDŁO)
czyli co robić kiedy jesteś blisko miejsca lub człowieka, który jest dla ciebie źródłem energii 
"Studnia" i "źródło" to prawie to samo; i w wielu językach, także w chińskim nazywane są tym samym słowem. Słowo "źródło" ma też sens przenośny: oznacza początek, a także miejsce skąd czerpiemy inspirację i energię. Autorzy Księgi Przemian zauważyli, że źródło-studnia ma swoje stałe miejsce, i przesunąć go nie sposób. Dlatego heksagram ten mówi o naszych związkach z naturą i przeszłością; czyli o czymś, czego ludzka moc nie jest w stanie zmienić.

Orzeczenie  
Studnia: Zmienia się miasta, ale nie zmienia się studni; nie ma straty, nie ma zysku. Zatem idzie się [gdzieś] i przychodzi [z powrotem] za porządkiem. Jeżeli przyjdzie wysychanie, [ty] także nie wyciągniesz [wody] ze studni; wypełnianie jego kształtnego glinianego wiadra; niepomyślny [znak].
Studnia, źródło wody, jest czymś, czego nie da się przesunąć z miejsca na miejsce. Przez to w Księdze Przemian jest ona symbolem wszelkich darów natury, których człowiek nie może zmienić. Może z korzystać z tych darów, lub może je zlekceważyć. Skoro wylosowałeś ten heksagram, znaczy to, że w zasięgu twojej ręki są bogactwa, i tylko od twojej woli zależy, czy będziesz umiał je podnieść.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Jeśli studnia jest mulista, nie pij [z niej]; u starego źródła nie ma zwierzyny.
Masz ochotę na pewien "skarb", który przy bliższym poznaniu okaże się równie mało pożyteczny, jak mulista woda. To, co wydawało ci się cenną rzeczą, naprawdę może okazać się pomyłką - jak źródło, które omijają nawet zwierzęta.

Druga linia zmienna:  
Jeśli studnia jest ciemna, strzelaj do małych rybek; to tylko zużyta pułapka na ryby.
Napotkałeś studnię, z której woda wprawdzie nie nadaje się do picia, ale żyją w niej ryby, które można "ustrzelić". (Dziś nie strzela się już do ryb z łuku, ale w czasach Księgi Przemian tak czyniono.) Studnia ta jest stara i zużyta, ale ukrywają się w niej ryby. Co to znaczy? Że chociaż "skarb", który znalazłeś, jest mało użyteczny, to można zeń ciągnąć pewne uboczne korzyści.

Trzecia linia zmienna:  
Jeśli studnia przecieka, nie pij [z niej]; to zasmuca moje serce; można by z niej czerpać wodę; jasność króla wraz [z innymi] dostaje błogosławieństwo [studni].
Studnia cieknie, co oznacza, że twój "skarb" nie jest doskonały. Spotkałeś się z sytuacją, z którą kiedyś łączyłeś wielkie nadzieje - nie spełniają się one jednak. Księga radzi, aby tym, co znalazłeś, podzielić się z innymi, gdyż to, co dla ciebie jest mało pożyteczne, może okazać się cenne dla "króla", czyli kogoś o większych od ciebie zdolnościach.

Czwarta linia zmienna:  
Studnię obmurowano; nie ma kłopotów.
Ta linia zmienna zapowiada powrót do normy, wszystko wraca na swoje miejsce. Ale wymaga to pewnego wysiłku: przecież studnia nie obmuruje się sama, trzeba włożyć w nią pewną pracę. Podobnie ty powinieneś włożyć pracę w nowe źródło dochodów lub innych korzyści.

Piąta linia zmienna:  
Jeśli w studni krzyżują się zimne źródła, pij.
Na dnie studni tryskają z różnych stron zimne źródła. Tak więc zmienna linia piąta mówi o tym, że znalazłeś się w samym centrum inspirujących wpływów, i wpływy te przychodzą z różnych stron. W praktyce może to oznaczać, na przykład, że wielu ludzi składa ci propozycje, od wielu możesz się uczyć, oraz czerpać inne korzyści.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Jeśli studnia jest opieczętowana, nie zamykaj jej [pokrywą]; jest droga z powrotem; najwyższa pomyślność.
Swoją "studnię", czyli miejsce, instytucję, z którą wiązałeś wielkie nadzieje, zastałeś "opieczętowaną", czyli chwilowo niedostępną. Ale "nie zamykaj jej pokrywą", czyli nie rezygnuj z niej ostatecznie. Księga mówi, że "jest droga z powrotem", czyli przeszkody są chwilowe i dadzą się odwrócić. A kiedy tak się stanie, czeka cię sukces.
Heksagram nr 49 - UZDA 
W tradycyjnym tekście Księgi heksagram ten nosi tytuł "Skóra", rozumiany też jako "Zrzucenie skóry", a nawet "Rewolucja". Chiński znak na słowo "uzda" zawiera jako swoją część znak "skóra". Słowo "uzda" znaczy też "zmuszać". Heksagram mówi o takich sytuacjach, kiedy konieczna jest dyscyplina i zdecydowanie.

Orzeczenie  
Uzda: W dniu "si", wtedy zawracaj; sprzyjający [moment] by powziąć decyzję; żal mija.
Dzień "si" był wiosennym świętem, trochę podobnym do słowiańskiego święta Kupały. Orzeczenie można rozumieć tak: "Zbliża się dzień równie uroczysty i przełomowy jak wiosenne święto, i to jest dobry moment, abyś uwolnił się od starych trosk i wrócił na swoją drogę."


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wspólnie użyj żółtej wołowej uzdy.
Księga Przemian zachęca tu do wspólnego działania i do trzymania się zasad, które są mocne niby uzda, która utrzyma wołu, i które są korzystne dla wszystkich, czyli "żółte". (Żółty był w Chinach kolorem środka, zgody, współdziałania i pomyślności.)

Druga linia zmienna:  
W dniu "si", wtedy przymuś to [niby uzdą]; być pionowo-stojącym jest pomyślnym znakiem; nie ma kłopotów.
Zbliża się sprzyjający dzień, kiedy będziesz mógł zrobić to, czego chcesz, nawet gdyby trzeba było użyć pewnych środków przymusu. Powinieneś uporczywie trzymać się własnych ustaleń, być wiernym własnej woli.

Trzecia linia zmienna:  
Być pionowo-stojącym jest niepomyślnym znakiem, determinacja jest niebezpieczna. Gdy zmuszające słowa trzy razy dotrą [do ciebie], wtedy jest powrót.
W obecnej sytuacji nie należy uporczywie trzymać się własnych ustaleń. Przeciwnie: należy zastosować się do woli kogoś innego, ale dopiero wtedy, kiedy będziesz miał całkowitą pewność, że jest to słuszne.

Czwarta linia zmienna:  
Żal minął; oto jest powrót, który zmienia uprawnienia; pomyślny [znak].
Już po kłopotach! Wracasz na swoją własną, "pisaną" ci drogę; masz już prawo robić rzeczy, które wcześniej były ci zabronione.

Piąta linia zmienna:  
Wielkiego człowieka tygrysi bicz; zanim jeszcze uzyskasz wyrocznię, będzie powrót.
Domyślamy się, że chodzi o bicz z tygrysiej skóry, symbol zdecydowania i nieugiętej woli. Ktoś, kto trzyma ów bicz w ręku, wie jak wrócić na swoją drogę - wcześniej niż mu to powie wyrocznia. Zdanie to oznacza, że właśnie "masz swoje pięć minut" - i powinieneś z cała mocą czynić swoją wolę.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Szlachetnego człowieka lamparci bicz; mały człowiek przymusza [niby uzdą] swoje oblicze; być prosto-stojącym nie jest pomyślnie; determinacja co do miejsca zamieszkania jest pomyślna.
Bicz ze skóry lamparta, zwierza pięknego i drapieżnego, ale słabszego niż tygrys, oznacza, że oprócz siły kierować się masz także łagodnością i względem na dobro innych ludzi - jak przystało "szlachcicowi". Człowiek o niedostatecznej sile ducha na twoim miejscu by jawnie kłamał i udawał, ale ty też nie powinieneś zbyt sztywno trzymać się swoich wcześniejszych decyzji. Myśl nie tylko o sobie, ale także o swoim domu, o dobru swoich bliskich.
Heksagram nr 50 - KOCIOŁ 
Dla Chińczyków kocioł jest dużo ważniejszym przedmiotem niż dla nas. Ozdobne kotły z brązu służyły zarówno do przyrządzania potraw świeckich, jak i do składania religijnych ofiar. Dostojnik pewnej rangi miał prawo do używania ściśle określonej liczby kociołków. Kocioł był więc oznaką pozycji społecznej i insygnium władzy, podobnie jak korony i kołpaki w dawnej Europie.

Orzeczenie  
Kocioł: Najwyższa pomyślność [wieszczych znaków]; potwierdzenie [ze strony wyroczni].
W twoich rękach jest możność swobodnego decydowania o swoim losie i czynienia własnej woli. Masz taką wolność działania, jaka dawniej dostępna była tylko władcom.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Nogi kotła wywrócone do góry; dobroczynne, by usunąć to, co złe; branie małżonki razem z jej synem; nie ma kłopotów.
Jest sprzyjający moment na uczynienie wielkich porządków - nawet kotły do składania ofiar wywraca się do góry nogami. Przedsięwzięcia, które prowadzisz, są u samego swego początku, i w takiej sytuacji "obce elementy" mają szansę gładko wpasować się w całość, na której czele ty stoisz. (Słowa o wzięciu małżonki z synem znaczą tyle, że władca nie musi obawiać się włączenia do swego haremu kolejnej małżonki, nawet jeśli ona ma już syna z innym ojcem. Zwykle taka "obca krew" stwarzała zagrożenie.)

Druga linia zmienna:  
Kocioł ma swoją zawartość: mój wróg ma chorobę; ona [jednak] nie zdoła mnie dosięgnąć; pomyślny [znak].
Pełny kocioł jest tu symbolem twojej przezorności, zapobiegliwości, dzięki której zabezpieczony jesteś zarówno przed nieszczęśliwymi zrządzeniami losu, jak i zakusami wrogów.

Trzecia linia zmienna:  
Ucha kotła są uwiązane: jego ruch jest zablokowany; tłuszczu bażanta nie da się zjeść; deszcz w całym kraju przestaje padać; żal; w końcu [jednak] pomyślnie.
Kotła, atrybutu władcy, nie można używać: został uwiązany do ściany, a wykwintnych potraw (tłuszczu bażanta) nie można z niego jeść. Jednak choć na twoim "podwórku" źle się dzieje, to zachodzą ogólne przemiany (symbolizuje je koniec pory deszczowej w kraju), które przyniosą również dla ciebie pomyślny obrót spraw. Kiedy padały deszcze, drogi były nieprzejezdne, więc lokalni władcy musieli siedzieć w domu i mieli związane ręce. Koniec deszczów był początkiem politycznej, "światowej" aktywności.

Czwarta linia zmienna:  
Złamana noga u kotła: wywraca mięsną zupę księcia; kara dosięga go w komnacie egzekucyjnej; niepomyślny znak.
W tym orzeczeniu można domyślać się jakiejś prastarej opowieści o księciu, który został surowo ukarany za rozlanie ofiarnej potrawy. Księga przestrzega tutaj przed złymi skutkami działań, które mogą nas dotknąć, choćbyśmy świadomie niczego nie zawinili.

Piąta linia zmienna:  
Żółte ucha i metalowy drążek kotła; sprzyjający [moment] dla podjęcia decyzji.
Żółty był ulubionym kolorem Chińczyków, jako kolor środka tęczy, słońca i złota. Był kolorem królewskich szat, jak purpura w Europie. (Warto dodać, że właśnie od barwy szat cesarskich nazwano Chińczyków "żółtymi", a nie, jak powtarzają głupcy, od koloru ich skóry, która, jak każdy widzi, NIE jest żółta.) Księga tu powiada, że czas dojrzał do podjęcia decyzji w iście królewskim stylu.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Drążek kotła [uczyniony jest] z jaspisu; nadzwyczaj pomyślnie; nie ma nic niesprzyjającego.
Doprowadziłeś do końca swoje wielkie plany (jaspis symbolizował w Chinach doskonałość), i także na dalszą przyszłość Księga wróży ci iście królewską pomyślność.
Heksagram nr 51 - PIORUN 
Heksagramy (układy sześciu linii) składają się z dwóch trygramów (układów trzech linii). Ten heksagram składa się z dwóch takich samych trygramów "Piorun" - i stąd jego nazwa.

Orzeczenie  
Piorun: Przyjęcie; piorun przychodzi z tak odnawiającą [siłą]; śmiech i gadanie "ojej"; piorun alarmuje sto mil; nie gubiąc łyżki ani kielicha.
Heksagram ten uważany był za wyraz tej samej energii, co błyskawica i uderzenie pioruna. Jego wylosowanie zapowiada jakieś gwałtowne wydarzenia i nagłe, rewolucyjne zmiany. Ale orzeczenie każe nie bać się takich gwałtownych wydarzeń: są one konieczne dla odrodzenia życia.
Chociaż bije piorun, nie ginie łyżka, a raczej chochla, narzędzie do nabierania pokarmu, ani kielich, służący do picia. Znaczy to, że mimo gwałtownych zmian podstawy życia nie zmieniają się; nie zostaje też przerwana więź ludzi z bóstwami i duchami. (Łyżka i kielich służyły do ceremonii ofiarnych.)


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Piorun przychodzi z tak odnawiającą [siłą]; potem śmiech i gadanie "ojej"; pomyślny znak.
W obliczu gwałtownych wydarzeń i przemian umiesz zachowywać się spontanicznie, iść za swoją wewnętrzną naturą. Dlatego te przemiany będą dla ciebie korzystne i ożywcze.

Druga linia zmienna:  
Piorun przychodzi tak niebezpiecznie; ktoś traci swoje muszle kauri; złożenie ofiary dziewięciu szczytom; nie idź [za nim], za siedem dni dostaniesz to.
W tym przypadku piorun jest symbolem niebezpieczeństwa, a to dlatego, że w wyniku nagłych wydarzeń możesz stracić swoje cenne przedmioty, swój majątek. (Muszle kauri w dawnej Azji służyły jako monety.) Powinieneś dbać nie tylko o siebie, ale i o większą społeczną całość, do której należysz. (Dziewięć szczytów to symbol całego kraju, w którym się żyje.) To, co straciłeś w wyniku gwałtownych wydarzeń, i tak odzyskasz.

Trzecia linia zmienna:  
Piorun jest tak powolny; piorun porusza się bez inspekcji.
Niebezpieczeństwo polega tu na tym, że nawet gwałtowne wydarzenia są zbyt "powolne", aby ciebie zmienić. Uderzenie pioruna nie spowoduje zmian godnych uwagi ("inspekcji"). Nie skorzystasz z okazji, jaką były gwałtowne przemiany, pozostaniesz przy swych starych błędach.

Czwarta linia zmienna:  
Po piorunie przychodzi błoto.
Mimo gwałtownych wydarzeń i tak pozostanie stan zastoju i bierności. Nie jesteś przygotowany na właściwe przyjęcie wydarzeń niosących wysoką energię.

Piąta linia zmienna:  
Piorun odchodzi i wraca tak niebezpiecznie; nie ma straty, jest służba.
Gwałtowne wydarzenia, które Księga Przemian przyrównuje do uderzenia pioruna, powtarzają się. Ale potrafisz już stawić im czoła. Nie poniesiesz strat, za to będziesz mógł pomóc innym ludziom, pokierować nimi, poprowadzić ich.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Piorun jest tak łomocący; spogląda się z takim przestrachem; być stojącym prosto jest niepomyślną [oznaką]. Piorun nie jest w jego ciele, lecz w jego sąsiedzie; w pójściu tam nie ma kłopotów. W pomieszanych oszczerstwach jest gadanie.
Tu jest opisane położenie kogoś, kto nie sprostał gwałtownym wydarzeniom - tak, jakby przestraszył się pioruna, stracił głowę, popadł w panikę. Księga stwierdza, że w takiej sytuacji należy być elastycznym ("nie stać prosto") i myśleć raczej o innych, bardziej poszkodowanych, niż o sobie.
Heksagram nr 52 - USPOKOJENIE 
Heksagram ten składa się z dwóch powtórzonych trygramów 'ken' czyli Góra. "Góra ponad górą" była dla dawnych chińskich wróżbitów uosobieniem trwania w spokoju.

Orzeczenie  
Uspokojenie jego pleców - ale nie dostaje się jego ciała: chodzi się po jego podwórzu, ale nie widzi się jego osoby; nie ma kłopotów.
Mowa tu o pewnym człowieku, którego plecy są spokojne - czyli on sam osiągnął stan uspokojenia i wyciszenia, co jednak nie oznacza, że można "dosięgnąć jego ciała" - gdyż pozostaje niedostępny dla przybyszów z zewnątrz i nie można zrobić mu krzywdy.
Wędrowiec, gość, a może napastnik?, choćby nawet wszedł na jego podwórze, jego samego nie zobaczy. Przypomina się tu indyjska przypowieść o tym, że jogin, który osiągnął wewnętrzne wyciszenie, jest nieruchomy, ale w pełni bezpieczny i ani tygrys nie może go zaczepić swym zębem, ani nosorożec swoim rogiem.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Uspokojenie jego stopy: nie ma kłopotów; dobroczynne dla nieustającej determinacji.
Co inaczej można powiedzieć tak: ten, kto uspokoił swoje stopy, stoi prosto i jest stabilny zarówno w sensie dosłownym jak i przenośnym; na jego decyzjach można polegać - nie zmienią się z upływem czasu.

Druga linia zmienna:  
Uspokojenie jego łydek; nie podnosi się w górę mięsa z jego ofiary, jego serce nie jest zadowolone.
Łydki tego, o kim mowa, są spokojne, więc nie wędruje nigdzie, jego miejsce jest w domu. Nie widać jednak, aby u niego podnoszono w górę mięso podczas składania ofiar, z czego wniosek, że raczej nie powodzi mu się dobrze. Mimo stabilizacji są więc powody do niezadowolenia.

Trzecia linia zmienna:  
Uspokojenie środka jego ciała: skrobanie mięsa na jego kręgosłupie; niebezpiecznie; serce rozpacza.
Trzeba uspokoić środek swego ciała, ale jak to zrobić, kiedy czujesz się tak, jakby "ugodzono cię do żywego", jakby zraniono cię w ciało przy kręgosłupie?

Czwarta linia zmienna:  
Uspokojenie jego tułowia.
Jeśli porównać tę zmienną linię z poprzednią, widać, że następuje postęp: udaje się, mimo zewnętrznych niepokojów, osiągnąć wewnętrzny spokój.

Piąta linia zmienna:  
Uspokojenie jego szczęk: słowa mają [swoją] kolejność; żal mija.
Uspokojenie, wewnętrzne wyciszenie zaszło tak daleko, że nie masz już potrzeby rozprawiać o tym, co się wydarzyło. "Słowa mają swoją kolejność", czyli w ślad za wyciszeniem napięć w ciele przyszło wyciszenie i uporządkowanie twojej mowy.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Gęste korzenie; pomyślny [znak].
O "korzeniach" mowa dlatego, że ten sam znak w starochińskim piśmie oznaczał "korzenie" i "uspokojenie". Tu znaczy jedno i drugie: jesteś doskonale spokojny, a zatem trwasz w swoim miejscu i w swoich postanowieniach tak, jakbyś zapuścił gęste korzenie.
Heksagram nr 53 - POSTĘP
czyli jak to jest, kiedy sprawy są na dobrej drodze 
Tytuł tego heksagramu, "Postęp" należy rozumieć w sensie: "rzecz dana robi postępy" - gdyż nie chodzi tu o jakiś postęp techniczny ani społeczny. Twórcy Księgi Przemian zilustrowali zmieniające się linie tego heksagramu obrazem dzikiej gęsi, która zaczyna od pławienia się w jeziorze, i, czyniąc stopniowe postępy, wznosi się ku górze.

Orzeczenie  
Postępy: Dla dziewczyny, by posłaną być do męża, pomyślna [wróżba]; sprzyjający [moment] aby podjąć decyzję.
Żeby zrozumieć to orzeczenie, trzeba już mieć w umyśle podstawowe znaczenie tego heksagramu: oto sprawy są na dobrej drodze i posuwają się naprzód z koniecznością właściwą zjawiskom przyrody. (Chociaż przeszkody na tej drodze nie są wykluczone...) To co teraz się zacznie, dziać się będzie z taką koniecznością, z jaką dzikie gęsi odlatują jesienią i wracają na wiosnę. (O gęsiach będzie mowa dalej.) Dlatego warto teraz wydać córkę za mąż, bo na drodze do spełnienia małżeństwa nie będzie już przeszkód.
Oczywiście ta wróżba jest pomyślna i przy innych poważnych życiowych przedsięwzięciach, nie tylko przy zawieraniu małżeństwa.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Dzika gęś postępuje ku głębinie: dla małego synka niebezpieczne; są słowa, nie ma kłopotów.
Jest tu mowa - mówiąc słowami współczesnych psychologów - o sytuacji progowej; o niebezpieczeństwie, z którym trzeba się zmierzyć, aby pójść dalej. Czyli: jeżeli nie pokonasz niebezpieczeństw, które leżą przed tobą, nie pójdziesz dalej. Aby to uczynić, trzeba być człowiekiem w pewnym stopniu dojrzałym.

Druga linia zmienna:  
Dzika gęś postępuje ku pochyłości [brzegu]: wino i jadło w [wielkiej] obfitości; pomyślny [znak].
"Tytułowa" dzika gęś obiera właściwy kierunek dalszej drogi - co oznacza innymi słowy, że również tobie udał się (lub: dopiero uda) właściwy wybór. Jest dobry czas na wspólne biesiadowanie z bliskimi ludźmi; jesteś na dobrej drodze.

Trzecia linia zmienna:  
Dzika gęś postępuje ku lądowi: mąż wojuje, lecz nie wraca, żona jest w ciąży, lecz nie rodzi; niepomyślne; sprzyjającym jest ująć tego, kto kradnie.
Dzika gęś wychodzi na suchy ląd, lecz w tym środowisku nie czuje się pewnie. Jeśli ta linia wypadła ci zmienna, musisz się liczyć z niepowodzeniami, jak ów mężczyzna, który nie wrócił z wojny, lub jak kobieta, której nie dane było urodzić dziecka. Twoje wysiłki mogą być daremne. W tej sytuacji powinieneś jednak czynnie wystąpić przeciw tym, którzy ci szkodzą.

Czwarta linia zmienna:  
Dzika gęś postępuje ku drzewu: zapewne dostanie się to, co złodzieje odrzucili; nie ma kłopotów.
Czwarta linia zmienna oznacza przezwyciężenie kłopotów; jednakże na razie musisz zadowolić się tym, czego "złodziej nie chciał", a więc jakimiś skromnym resztkami.

Piąta linia zmienna:  
Dzika gęś postępuje ku kopcowi: żona przez trzy lata nie zachodzi w ciążę; [lecz] w końcu nic tego nie pokona; pomyślny [znak].
Twoje sprawy są na dobrej drodze, choć na razie dalekie od ukończenia. Musisz się liczyć z opóźnieniami. Twoje wysiłki odniosą w końcu skutek, ale nie tak szybko, jak się spodziewałeś.
     (Uwaga: Jest bardzo prawdopodobne, że autorzy Księgi Przemian, mówiąc o "kopcu" mieli na myśli ołtarz pod gołym niebem usypany z ziemi, do składania ofiar, a więc sanktuarium. To jeszcze raz podkreśla, że twoje sprawy, mimo przejściowych kłopotów, są na dobrej drodze.)

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Dzika gęś postępuje ku lądowi: jej pióra mogą być użyte jako emblematy; pomyślny [znak].
Gęś zakończyła swój pochód. Jej pióra mogą zostać użyte jako ozdoba, jako ceremonialny pióropusz. Tymi słowami Księga Przemian oznajmia: twoje dzieło, zadanie, pomyślnie dobiega celu.
Heksagram nr 54 - WRACAJĄCA DZIEWCZYNA 
Ten heksagram uchodzi za jeden z najgorzej wróżących w całej Księdze Przemian, wręcz za fatalny. Dlaczego? Gdyż ta tytułowa "wracająca dziewczyna" - to naprawdę dziewczyna, którą narzeczony odesłał z powrotem do domu. Nie trzeba tłumaczyć, że nikomu takiego losu nie należało życzyć...

Orzeczenie  
Wracająca dziewczyna: Być prosto-stojącym jest niepomyślną [okolicznością]; nie ma miejsca, [które by] sprzyjającym [było].
Kiedy jest się w sytuacji dziewczyny odprawionej do domu, a więc nie wiedzie się nam, nasze plany obracają się wniwecz, wtedy nie należy sztywno trzymać się reguł; przeciwnie, nakazem chwili jest elastyczność. Nie ma też co marzyć o bezpiecznym zatrzymaniu się w pewnym miejscu: przeciwnie, oto życie stało drogą.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wracająca dziewczyna z młodszymi siostrami; kulawi zdolni są chodzić; być prosto-stojącym jest pomyślnym [znakiem].
Nie udało się... - Prawda, ale jest dokąd wrócić. (Obrazem tej sytuacji jest owa niedoszła panna młoda w domu pośród młodszych sióstr.) Nie byłeś może tak doskonały, jak chciałeś - ale jakoś dajesz sobie radę. Los daje ci szanse powtórki, a więc jednak powinieneś trzymać się swoich zasad.

Druga linia zmienna:  
Ślepi zdolni są widzieć; sprzyjające dla ciemnego człowieka, aby się zdecydował.
Los daje ci szansę zorientować się w (niekorzystnej) sytuacji, "przejrzeć na oczy". Nawet jeżeli brak ci wiedzy i przygotowania, to jest w twoim zakresie podjęcie rozsądnych decyzji.

Trzecia linia zmienna:  
Wracająca dziewczyna z małżonkami [obraca się] i powraca z młodszymi siostrami.
Niedoszła panna młoda obejrzała swój przyszły (ewentualny) dom, przebywała pośród małżonek swego przyszłego pana - i widać coś się jej (lub może jemu) nie spodobało, więc wróciła. Jest to obraz świadomej rezygnacji z planów. Księga radzi właśnie tak postąpić.

Czwarta linia zmienna:  
Wracająca dziewczyna przekracza umówiony czas, i zwlekając wraca mając [jednak] czas.
Orzeczenie mówi o tym, że panna młoda (lub jej rodzina) nie widząc korzyści w tym ożenku, przeciągnęła tak zwyczajowe postępowanie przed ślubem, że w końcu uniknęła niefortunnego małżeństwa. Księga radzi brać z niej przykład.

Piąta linia zmienna:  
[Cesarz] Ti I wydaje dziewczyny za mąż: Rękawy głównej żony nie były tak wykwintne jak rękawy jej młodszych sióstr; dzienny księżyc jest po pełni; pomyślnie.
Dziwny tekst tej linii rysuje obrazy doskonałej równowagi i kompensacji nierówności. Główna żona cesarza Ti I nie podkreśla swojej wysokiej pozycji strojem. Księżyc świeci wprawdzie za dnia, jakby udawał słońce, ale już minął pełnię, więc z daleka widać jego mniejsza doskonałość. Morał: niepowodzenia dane ci były po to, abyś się nie wywyższał i uniknął skrajności. (To jest najlepsze, co możesz osiągnąć przy tym heksagramie.)

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Kobieta unosi kosz, [ale] nie ma [w nim] owoców, mężczyzna ubija owcę, [ale] nie ma krwi; nie ma miejsca, [które by] sprzyjającym [było].
Najwyższa zmienna linia jest równie bezowocna, jak cały heksagram. Scena z koszem bez owoców i owcą bez krwi jest obrazem rytuału składania ofiar. Widać że ten ceremoniał wykonywany jest na próżno. Wyrocznia jest niekorzystna.
Heksagram nr 55 - OBFITOŚĆ 
Heksagram mówi o osiągnięciu obfitości i pełni, a jego symbolika przypomina astrologiczny znak Lwa. Jednakże prawie wszystkie zmiany linii są niepomyślne - oznaczają bowiem, że ta obfitość już się kończy.

Orzeczenie  
Obfitość: Przyjęcie; król osiąga to; nie bądź smutny. To jest właściwe dla środka dnia.
Słowo "przyjęcie" oznacza, że twoje zamiary są zgodne z cyklem przemian świata. Dochodzisz do celu i czujesz się jak król, czyli ten, czyja wola jest wypełniana. Ale gdy będziesz u szczytu, może pojawić się smutek, że ten stan nie trwa wiecznie - jednakże teraz nie pora na smutek, obecna chwila to twoje "południe", czyli czas sukcesu i spełnienia.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Spotkanie z władcą jego małżonki; to [trwa] tylko [przez] dziesięciodniowy tydzień; nie ma kłopotów; w pójściu tam będzie wywyższenie.
Wzmianka o "władcy małżonki" wskazuje, że oto, przez niedługi czas (symboliczne dziesięć dni) będziesz musiał zająć się sprawami pobocznymi, ważnymi wprawdzie i opłacalnymi, ale nie należącymi do twoich zasadniczych zainteresowań. (W dawnych Chinach tydzień liczył 10 dni.)

Druga linia zmienna:  
Czynienie obfitą jego zasłony; w środku dnia widać Wielki Wóz; w pójściu [naprzód] dostaje się podejrzaną chorobę; oto jest powrót jakby coś przeciekało.
W czasach obfitości także - niestety! - "obfitymi stają się zasłony", co oznacza, że bogactwo i powodzenie może skutecznie odgrodzić cię od "życia", od podstaw, którym zawdzięczasz swoją pomyślność. Gdybyś miał umysł bardziej przenikliwy, zauważyłbyś "gwiazdy w południe", czyli pierwsze ledwie widoczne oznaki pogarszania się koniunktury. Księga przed tym ostrzega, rysując obrazy nierozpoznanej choroby oraz wymuszonego powrotu, kiedy ciekną naczynia z zapasami wody i żywności.

Trzecia linia zmienna:  
Czynienie obfitym jego parawanu; w środku dnia widać małe gwiazdy; złamanie jego prawego łuku; nie ma kłopotów.
Nadal powinieneś zwracać baczna uwagę na wszelkie najmniejsze nawet objawy pogarszania się twej sytuacji. To moment, kiedy zło ukazuje się w zarodku. Lepiej jest złamać łuk broniąc się przed napastnikiem, którego być może wcale nie ma, niż nie reagować wcale i przez to wystawić się na ciosy i straty.

Czwarta linia zmienna:  
Czynienie obfitą jego zasłony; w środku dnia widać Wielki Wóz; spotkanie z władcą w dobrym humorze; pomyślnie.
Masz skłonność (podobnie jak przy zmiennej linii 2 i 3) odcinać się od podstaw, którym zawdzięczasz swój dobrobyt. Są niepokojące oznaki końca dobrej fortuny. Ale jeśli połączysz swe plany z kimś "możniejszym", to w ramach dobrze prosperującego zespołu czeka cię całkiem dobra przyszłość.

Piąta linia zmienna:  
Oto przychodzi wzór, świąteczny i podniosły, pomyślnie.
Ten heksagram ze zmienną piątą linią przypominał dawnym wróżbitom szczególnie pomyślny wzór na spękanej skorupie żółwia. (Zanim rozwinęły się wróżby z Księgi Przemian, uprawiano wróżby ze skorup żółwiowych.) Jest to dobra wróżba, zapowiedz dalszego rozwoju w kierunku, który już obrałeś.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Czynienie obfitym jego pokoju, zasłanianie jego domu i obmurowywanie jego okna; on jest zaalarmowany tym, że nie ma [swych] ludzi; niepomyślnie.
Obfitość i powodzenie sprawiło, że chcesz się dogrodzić od świata, zamknąć się w swoim domu niby w schronie. Ale tak zamykając się, tracisz kontakt z ludźmi, na których mógłbyś liczyć. Sytuacja jest alarmująca.
Heksagram nr 56 - WĘDROWANIE 
Heksagram ten znany jest też pod nazwą "Wędrowiec". Opisuje położenie człowieka, który jest w drodze i stara się znaleźć miejsce dal siebie.

Orzeczenie  
Wędrowanie: w małych [sprawach] potwierdzenie. Wędrowanie; determinacja jest pomyślnym [znakiem].
Księga Przemian uważa ten heksagram za pomyślny w sprawach niewielkiej wagi. W codziennych drobiazgach masz zapewnioną pomyślność, chociaż wielkie problemy pozostają wciąż nie rozwiązane.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wędrowanie jakże małostkowe; oto jest ogień, który on zabrał.
Kiedy zmienia się pierwsza linia, heksagram przekształca się w dwa trygramy "Ogień" (w górze i na dole). Stąd skojarzenie z ogniem. Księga każe przyjrzeć się, jaki ogień zabrałeś ze sobą na wędrówkę. Czy jest to np. lampka, która za chwile zgaśnie i będziesz musiał się wracać, czy krzesiwo, które pozwoli ci rozpalić ogień w zupełnie obcym miejscu.
W ogólności jest to rada, abyś ocenił swoje zdolności do wędrowania, zanim nie odszedłeś za daleko od swojej "bazy".

Druga linia zmienna:  
W wędrowaniu właśnie się zatrzymawszy [na noc, na popas] on cieszy się swoją majętnością, dostaje determinację młodego sługi.
Jesteś w drodze, ale teraz masz "pięć minut" na odpoczynek i satysfakcję z sukcesów. Możesz liczyć na wiernych pomocników.

Trzecia linia zmienna:  
W wędrowaniu płonie jego schronisko, traci swego młodego sługę; determinacja jest niebezpieczna.
Trzecia linia zmienna jak zwykle zwiastuje kłopoty: tracisz miejsce oparcia, tracisz także wsparcie ze strony ludzi, którzy ci dotąd byli pomocni. Błędem byłoby uporczywie trzymać się dawnych rozwiązań, które się nie sprawdziły.

Czwarta linia zmienna:  
W wędrowaniu, [ale] stojąc w miejscu, on dostaje swoje dobra i siekierę; moje serce nie jest rade.
Księga nie jest zadowolona z obecnego obrotu rzeczy: miałeś wędrować ku nowym miejscom i ku nowemu życiu, a tymczasem zatrzymałeś się i dałeś się zwieść materialnym wygodom. Siekiera nie była "orężem" szlachcica-wojownika, lecz chłopa karczującego pola; Księga mówi więc, że chociaż masz pewne sukcesy, to mijasz się ze swoim powołaniem.

Piąta linia zmienna:  
[Podczas] strzelania do bażanta jedną strzałę wypuszczono; zatem zimą zostanie mu przedstawiony rozkaz.
Polowanie na bażanty było próbą sprawności dla szlachcica-wojownika. Próba ta wypadła pomyślnie, wypuścił on tylko jedną strzałę, nie marnując dalszych. Kiedy przyjdzie zima, ustaną deszcze, ziemia stwardnieje, skończą się gospodarskie zajęcia i wtedy władca przyśle rozkazy do dalszej służby publicznej. Opowieść ta mówi, że obecne wydarzenia są sprawdzianem, po którym czeka cię ten rodzaj kariery, na jaką czekałeś.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Wrona rozgrzebuje swoje gniazdo; wędrowiec najpierw cieszy się, a później lamentuje i płacze, utrata wołu w [miejscu zwanym] I; niepomyślny [znak].
Wrona, która rozrzuca swoje gniazdo, jest symbolem beztroski i braku rozwagi. Podobnie ty, który teraz się cieszysz, będziesz "mądry po szkodzie". "Miejsce I", gdzie utracono wołu, zapisane jest tym samym znakiem co "I" w tytule "I Cing", czyli "Księga Przemian", a więc to zdanie można również przeczytać jako: "utrata wołu skutkiem nieuchronnej przemiany". Obecne niepomyślne znaki i zrządzenia losu są w istocie skutkiem nieuchronnych przemian, w które się wplatałeś.
Heksagram nr 57 - KALKULACJE 
Heksagram ten składa się z dwóch powtórzonych trygramów oznaczających żywioł wiatru. Nazywany jest zwykle "Łagodność", "Przenikliwość" lub "Ustępliwość" - ale w egzemplarzu Księgi odnalezionym w grobowcu w Mawangdui nosi tytuł "Kalkulacje". W heksagramie tym mówi się o posługiwaniu się rozumem i o "kalkulowaniu" swoich planów.

Orzeczenie  
Kalkulacje: Małe potwierdzenie; dobroczynne, aby mieć dokąd pójść; dobroczynnym [jest] by widzieć wielkiego człowieka.
Słowa "małe potwierdzenie" oznaczają, że otrzymanie tego heksagramu potwierdza twoje przypuszczenia i plany, ale raczej w sprawach typowych i codziennych, czyli wtedy, gdy nie mierzysz zbyt wysoko. Przy wielkich zamierzeniach lepiej jednak skorzystać z rady i doświadczenia kogoś mądrzejszego.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Wnikanie do wnętrza; dobroczynne dla determinacji wojownika.
Wkraczasz w pewien nieznany ci, obcy, a może nawet wrogi obszar rzeczywistości. To może być początkiem sukcesu - o ile będziesz się poruszał jak wojownik: czujnie, uważnie i licząc tylko na własne siły i rozsądek.

Druga linia zmienna:  
Kalkulacje są pod łóżkiem, powodując wzburzenie magików; pomyślnie; nie ma kłopotów.
"Kalkulacje dzieją się pod łóżkiem" - czyli rozpatrywane są sprawy wysoce intymne, prywatne, delikatne i niejawne. Naruszane jest jakieś ogólnie przyjęte tabu - dlatego mówi się o gniewie czarowników. Ale takie właśnie postępowanie prowadzi do pomyślnych skutków.

Trzecia linia zmienna:  
Etapami idące kalkulacje; niepokój.
Niedobrze się dzieje! (Jak zwykle, kiedy zmienia się trzecia linia.) Głowę masz zaprzątniętą powtarzającymi się kalkulacjami; "główkujesz" - ale to nie może przynieść spokoju ducha.

Czwarta linia zmienna:  
Żal mija. W polu upolowuje się trzy rodzaje [zwierzyny].
Sytuacja wraca do normy. Jeśli były jakieś cienie i żale, to teraz ustępują. Wyjście na pole (otwarte miejsce łowów) symbolizuje nową wolność. Upolowanie trzech rodzajów zwierzyny to zdobycz doskonała: dla siebie, dla władcy i dla bogów; zapowiada ona przyszłą pomyślność.

Piąta linia zmienna:  
Determinacja jest [tym, co przynosi] pomyślność; żal mija; nie ma niczego nie-dobroczynnego; nie ma początku, jest koniec. Niech przed dniem "keng" będą trzy dni, niech po dniu "keng" będą trzy dni; pomyślne [znaki].
Wróżba brzmi pomyślnie pod każdym względem. To, co postanowiłeś, spełnia się. Twoje sprawy dobiegają finału. Dzień "keng" to siódmy dzień w cyklu dziesięciu dni, który istniał w Chinach, kiedy nie znano jeszcze "zwykłego" tygodnia. Dzień ten u taoistów i buddystów był przeznaczony na modlitewne czuwanie, i zapewne również w dawniejszych czasach (o których mówi Księga Przemian) był dniem, w którym obowiązywała szczególna magiczna uważność. Tu chodzi o to, aby w czas sukcesu zachować ostrożność i jasność umysłu jeszcze większą niż w dniu "keng".

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Kalkulacje są pod łóżkiem; utrata jego dóbr i siekiery; determinacja jest [czymś] niepomyślnym.
Sprawy, które uczyniłeś przedmiotem swoich kalkulacji, znalazły się "pod łóżkiem", a więc twoja pomyślność zależy od czyichś humorów i niejawnych sympatii i antypatii. Linia ta wróży źle: nie powinieneś sztywno trzymać się swoich planów, bo zapewne się "posypią". Słowa "utracisz swe dobra i siekierę" oznaczają, że trzeba porzucić to, co dotychczas osiągnięte i zacząć nowy okres mozolnych poszukiwań. (O podobnym etapie życia mówi heksagram 56, "Wędrówka".)
Heksagram nr 58 - UZURPACJA 
Ten heksagram częściej jest znany pod nazwą "Pogoda Ducha" albo "Radość". Składa się on z powtórzonego trygramu "dui" (czytaj: "tuej"), który oznacza drobiazgi, błahostki, rozrywki - które mogą dostarczać radości, ale równie dobrze mogą odwodzić "szlachetnego człowieka" od spraw poważnych.

Orzeczenie  
Uzurpacja: potwierdzenie [ze strony wyroczni]; w małych [sprawach] sprzyjające, aby podjąć decyzję.
...A więc wyrocznia powiada: Tak, los ci sprzyja, ale czy ty sam będziesz w odpowiednim stanie ducha, aby podźwignąć odpowiedzialność? Przecież wiem, że głównie ci głupstwa w głowie...


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Dobroczynna uzurpacja; pomyślny [znak].
Przychodzą sprawy, które ci "zawracają głowę" - ale w obecnej sytuacji wyjdzie ci to tylko na zdrowie, jeśli oderwiesz się od rzeczy zbyt poważnych.

Druga linia zmienna:  
Szczera uzurpacja; pomyślnie; żal mija.
Masz wyraźną ochotę, aby ktoś wkroczył w twoje życie i zawrócił ci w głowie. A więc nie pora na żale, kiedy właśnie tak się dzieje - przecież tego chciałeś.

Trzecia linia zmienna:  
Nadchodząca uzurpacja; niepomyślnie.
Nadchodząca właśnie "uzurpacja", czyli czyjeś wkroczenie "z butami" w twoje życie, może być powodem poważnych kłopotów.

Czwarta linia zmienna:  
Uporządkowana uzurpacja; jeszcze nie w spokoju; przejściowa choroba przyniesie szczęście.
To jest przypadek, kiedy drobne i chwilowe kłopoty i dolegliwości pomagają uporządkować własne życie; tak jak choroba może uwolnić od kłopotów, w które popadłeś, gdy cieszyłeś się dobrym zdrowiem.

Piąta linia zmienna:  
Szczerość w obdzieraniu ze skóry; oto niebezpieczeństwo.
"Obdzieranie ze skóry" to tytuł heksagramu nr 23, inaczej zwanego "Rozpad" lub "Rozkawałkowanie". Pozwalasz, aby ktoś, kto jest nosicielem beztroski i lekkomyślności, zaślepił cię i "zbałamucił". Ty jesteś szczery, ta osoba - przewrotna. Miej się na baczności! - Siły rozpadu są bliżej niż myślisz...

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Uzurpacja jak cień.
Uzurpacja, czyli wdzieranie się kogoś w twoje życie, jest raczej cieniem, a więc pozostałością lub odbiciem czegoś, co było dawniej. Cała ta "afera" właściwie już przeminęła.
Heksagram nr 59 - ROZPROSZENIE 
Dolny trygram przedstawia wodną głębinę, górny trygram - wiatr. Wiatr rozprasza wodę, stąd tytuł heksagramu.

Orzeczenie  
Rozproszenie: przyjęcie; król wstępuje do świątyni; sprzyjające aby przekroczyć [w bród] wielką rzekę; sprzyjający [czas] do podjęcia decyzji.
"Rozproszenie" to taki obrót spraw, kiedy wszystko idzie "z wiatrem", "z prądem", a więc łatwo i zgodnie z naturą rzeczy. Wystarczy więc, by król odprawił odpowiednie rytuały, a wojska pomyślnie przekroczą granicę i ministrowie podejmą trafne decyzje. W dzisiejszych czasach ten heksagram również oznacza ustąpienie przeszkód i pomyślny ruch do przodu.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Trzymanie konia gotowego; pomyślny [znak]; żal mija.
Dosłownie brzmi to: "trzymanie konia wysoko", lub może "z głową podniesioną wysoko". Jest tu obraz entuzjazmu i gotowości; jesteś gotów wyruszyć na wielką wyprawę. Dawne żale rozproszyły się.

Druga linia zmienna:  
Rozproszenie porywa schody [wiodące do domów]; żal mija.
Fala poruszenia i entuzjazmu, zwanego tu "rozproszeniem", sprawia, iż mało istotne staje się to, co oddziela poszczególnych ludzi od siebie. Domy nie mają już osobnych schodów - co oznacza, że jest czas, kiedy ludzie łączą się pod hasłem większej, wspólnej sprawy.

Trzecia linia zmienna:  
Rozproszenie jego tułowia; nie ma kłopotów.
Na rzecz rozproszenia, czyli ogólnego entuzjazmu i pewnej "wyższej sprawy" trzeba poświęcić także te rzeczy, które dotąd były dla ciebie niby oś, podpora, albo tułów. Zostaniesz wystawiony na daleko idące zmiany.

Czwarta linia zmienna:  
Rozproszenie jego gromady; najwyższa pomyślność [wieszczych znaków]. Rozproszenie ma pagórek; to nie jest coś, o czym myśli młodsza siostra.
Żeby zrozumieć to, co się dzieje, trzeba patrzeć na świat szerzej niż z dziecięcego pokoju. Coś, co mogłoby się wydawać rozproszeniem, rozbiegnięciem się na wszystkie strony, naprawdę jest ekspansją, wyjściem w szeroki świat. Chociaż "gromada" rozprasza się, to w środku pozostaje "góra", a więc coś trwałego.

Piąta linia zmienna:  
Rozproszenie jego wątroby z wielkim krzykiem. Rozproszenie rezydencji króla; nie ma kłopotów.
"Rozproszenie rezydencji króla" oznacza, że odtąd ma on mieszkanie w każdym miejscu swojego państwa. "Wątroba" to symboliczny środek ciała, a więc miejsce twoich najwyższych wartości. (Nasi poeci woleli by mówić o "sercu".) Te dziwne słowa znaczą więc, że to, co dotąd trzymałeś dla siebie, rozdasz innym - choćby to nawet było zrazu bolesne. Linia jednak jest pomyślna, gdyż "nie ma kłopotów".

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Rozproszenie jego krwi, on odchodzi, oddalając się ostrożnie.
Co miałeś do dania, do ofiarowania, to już oddałeś. Pora byś usunął się na ubocze, i to tak, aby odchodząc, niczego nie popsuć.
Heksagram nr 60 - UMIARKOWANIE 
Chiński tytuł tego heksagramu inaczej tłumaczy się: "Ograniczenie". Treścią heksagramu są rygory, oszczędności i poprzestawanie na małym.

Orzeczenie  
Umiarkowanie: Potwierdzenie. Wyschnięte umiarkowanie; nie powinno się podejmować decyzji.
Orzeczenie to można odczytać tak: Kiedy we wróżbie wychodzi ten heksagram, znaczy to, że Niebo potwierdza twoje skromne ("umiarkowane") oczekiwania, ale przy tym twoja życiowa moc jest niby wyschnięte źródło, więc szeroko zakrojonych decyzji podejmować nie powinieneś.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Nie wychodzi się [na zewnątrz] poza drzwi lub okno; nie ma kłopotów.
Umiarkowanie polega tu na tym, że poprzestajesz na małym, ograniczasz się do spraw najprostszych, do życia własnego domu i najbliższej rodziny. Jeśli twoje zamiary i ambicje nie sięgają dalej, wtedy unikniesz przeciwności losu.

Druga linia zmienna:  
Nie wychodzi się [na zewnątrz] poza bramę lub podwórko; niepomyślny [to znak].
Wyrocznia mówi podobnie jak przy pierwszej linii zmiennej: ograniczasz się do małych spraw własnego podwórka, rezygnujesz z szeroko zakrojonych planów i z życia społecznego. Ale tym razem jest niebezpieczeństwo, że zamiast działać, ugrzęźniesz w stanie niemożności.

Trzecia linia zmienna:  
Jeśli ktoś nie jest podobny umiarkowanemu, będzie podobny wzdychającemu; nie ma kłopotów.
Konieczna jest zapobiegliwość, oszczędność, planowanie swoich kroków i wydatków - wszystko to, co składa się na "umiarkowanie". Jeśli będziesz czynić inaczej, pożałujesz. Ale jest duża szansa, abyś przez właściwe postępowanie (czyli: umiarkowanie) uniknął kłopotów.

Czwarta linia zmienna:  
Łagodne umiarkowanie; potwierdzenie.
Rygory i oszczędności, jakie musisz zastosować, nie należą do tych najbardziej surowych. Odrobina umiarkowania jest konieczna, aby los na nowo zaczął sprzyjać twoim zamiarom.

Piąta linia zmienna:  
Słodkie umiarkowanie; pomyślnie; w pójściu tam będzie wywyższenie.
Rygory, które sobie wcześniej nałożyłeś okazują się przyczyną pewnego postępu i pomyślności. Jesteś na dobrej drodze, pojawiają się przed tobą szanse na sukces, tylko musisz z nich skorzystać.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Wyschnięte umiarkowanie; determinacja jest niepomyślną [okolicznością]; żal mija.
Ta linia nie wróży źle! Księga powiada, że dotychczasowa polityka zaciskania pasa i poddawania się rygorom wyczerpała już swoje możliwości. Jeśli dalej będziesz trzymał się tych nieaktualnych już zasad, ściągniesz na siebie niepomyślność. Nie żałuj tego, co już przeminęło!
Heksagram nr 61 - ŚRODKOWY POWRÓT 
Tytuł tego heksagramu jest zwykle tłumaczony jako "Wewnętrzna prawda". Jednakże w najstarszym znanym tekście I-Cing, odnalezionym przez archeologów w grobowcu w miejscowości Mawangdui, mowa jest o "powrocie". Być może chodzi o "powrót na środkową drogę". Może to odnosić się do rysunku heksagramu, gdzie dwie linie słabe, czyli "puste", "wolne", leżące w środku heksagramu, tworzą jakby drogę lub wolną przestrzeń.

Orzeczenie  
Środkowy powrót: świnia i ryba są pomyślnym [znakiem]; sprzyjający [moment], aby przekroczyć w bród wielką rzekę; sprzyjający, aby podjąć decyzję.
Tłumacz Księgi z Mawandui, Shaughnessy, na którym się wzoruję, pisze: "prosię", nie "świnia"; wolałem jednak pozostać przy "świni".
     Inny słynny tłumacz Księgi, Richard Wilhelm, tłumaczy te słowa w liczbie mnogiej: "świnie i ryby". (Chiński język w starożytności nie miał liczby mnogiej.)
     Jak rozumieć to orzeczenie? Świnie i ryby były zwierzętami bardzo cenionymi, które nie tylko zjadano, ale i składano w ofierze. Kiedy Konfucjuszowi narodził się pierwszy syn, był tak dumny z tego, że jego książę przysłał mu w prezencie karpia, że potomkowi nadał imię "Starszy-Ryba". Słowa orzeczenia rysują obraz kogoś, kto wraca do domu w sławie, środkową drogą (lub bramą), a ludzie witają go i goszczą "świnią i rybą", niby u nas "chlebem i solą". Jest to moment powodzenia, kiedy można dokonać ekspansji, przekraczając graniczną rzekę i wchodząc na obcy teren.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zadowolona z siebie dobrowróżbność; są inni [którzy] nie [są] spokojni.
Jak widać, zmiana tej linii jest pozornie korzystna, tylko dla najbliższego otoczenia wróżącego; ale w szerszej skali nie dzieje się nic dobrego.

Druga linia zmienna:  
Wołający żuraw w cieniu, jego młode zgodnie wtóruje mu. Mamy dobry kielich, opróżnię go z tobą.
Wydaje się, że wzmianka o żurawiu i jego pisklęciu jest śladem jakieś dłuższej legendy. W każdym razie zmiana tej linii jest sprzyjająca dla wszelkich związków międzyludzkich.

Trzecia linia zmienna:  
Dostaje się wroga. Raz uderzający w bęben, raz zmęczony, raz płaczący, raz śpiewający.
Orzeczenie rysuje obraz pomieszania, braku zdecydowania, zmiennych nastrojów. Czyżby ten, komu wróżono, sam był sobie wrogiem?

Czwarta linia zmienna:  
Księżyc jest [już] po pełni; koń nieuchronnie będzie zgubiony; nie ma zmartwień.
To orzeczenie może wprowadzić w pomieszanie: najpierw wspomina się o nieuchronności przemijania cykli czasu: że po pełni Księżyc zaczyna się zmniejszać. Jeśli ten, komu się wróży, jest na takim etapie rozwoju, musi pogodzić się z utratą nawet takiego dobrodziejstwa, jakim jest dla człowieka koń. (Konie uważano w dawnych Chinach za wielki skarb.) Dlaczego jednak ma się nie martwić? Czyżby już w czasach pisania I-Cing znane były taoistyczne nauki o poddaniu się prawom natury, prawom tao?

Piąta linia zmienna:  
Oto powrót [niby spojony] łańcuchem; nie ma zmartwień.
Kiedy zmienia się linia piąta, powodzenie, które zapowiada heksagram jako całość, jest zapewnione. (Tłumacze nie są pewni, czy dobrze rozumieją to zdanie.)

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Głos złotego bażanta wznosi się do niebios; determinacja jest niepomyślna.
O co tu chodzi? Podobnie jak przy linii drugiej, mowa jest o ptaku. Bażant był w dawnych Chinach jednym z "kultowych", ofiarnych ptaków; głos bażanta uważano za znak wieszczy. Zapewne sens jest taki, że kiedy zmienia się najwyższa linia, znak to, że pomyślny proces związany z 61-tym heksagramem dobiegł do końca, wszystko, co się miało wypełnić, wypełniło się, i trwanie w determinacji, a więc próby wymuszenia "dalszego ciągu" są skazane na niepowodzenie.
Heksagram nr 62 - MAŁE PRZEKROCZENIE 
Tytuł jest podobny do heksagramu nr 28, "Wielkie Przekroczenie". Układ linii tamtego heksagramu przypominał chińskim wróżbitom przeciążona belkę, ten zaś kojarzył im się z ptakiem w locie: dwie ciągłe linie w środku to tułów, zewnętrzne linie przerywane to skrzydła.

Orzeczenie  
Małe Przekroczenie: Przyjęcie; sprzyjający [moment dla podjęcia] decyzji; możliwe dla małej służby, ale nie możliwe dla wielkiej służby. Dźwięk pozostawiony przez lecącego ptaka nie jest właściwy dla wznoszenia się, ale właściwy dla schodzenia [w dół]; wielce pomyślny [znak].
Czyli: wielce pomyślny to znak dla zajmowania się rzeczami konkretnymi, trzymającymi się ziemi i realiów tego świata. Żadnych "odlotowych" marzeń... - ale dla działalności ziemskiej, codziennej i gospodarczej ten heksagram jest korzystny.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Lecący ptak przynosi niepomyślność.
"Lecący ptak" to - jak poprzednio - symbol zamiarów zanadto oderwanych od rzeczywistości. Tracisz wyczucie tego, co realne, co można, a czego nie można, i na takich podstawach niczego trwałego nie zbudujesz.

Druga linia zmienna:  
Mija swego dziadka, spotyka swoją babkę: nie dociera do swego pana, [ale] spotyka jego sługę; nie ma kłopotów.
Księga radzi zachować skromność i ograniczyć swoje zamiary. Dziadek jest głową rodu, dostać jego radę i błogosławieństwo to zaszczyt - jednakże w obecnej sytuacji trzeba się zadowolić błogosławieństwem (nieco niżej stojącej w rodzinnej hierarchii) babki; tak samo zamiast widzieć się z królem, wystarczy porozumieć się z jego pomniejszym urzędnikiem. Co to znaczy: - że twoje problemy da się rozwiązać mniejszymi środkami niż ci się wydaje, a zbyt ważnym osobom nie warto teraz po prostu zawracać głowy.

Trzecia linia zmienna:  
Nie mija go, ale odtrąca go, [jeśli] postąpi tak, ktoś rani go; niepomyślne.
Kusi cię, aby odrzucić wszelką radę i pomoc. To grozi stratami i porażką, a także tym, że poprzestając na swoich tylko siłach, będziesz równie bezradny jak wojownik, którego zraniono w bitwie.

Czwarta linia zmienna:  
Nie ma kłopotów. Nie mija go, ale spotyka go; pójście [naprzód] jest niebezpieczne, nieuchronnie prowadząc do buntu. Zatem nie bądź nieustannie zdeterminowany.
Powinieneś znaleźć właściwą miarę. Skorzystać z rady odpowiednich ludzi. Wiedzieć z kim współdziałać. Zbyt ambitne plany grożą niebezpieczną samowolą. Jeśli będziesz się ślepo trzymał jakichś wymyślonych, nierealnych planów, staniesz się buntownikiem lub "rozrabiaką".

Piąta linia zmienna:  
Gęste chmury nie padają deszczem od naszych zachodnich pastwisk; książę strzela i zabiera skórę do jaskini.
O "gęstych chmurach bez deszczu od zachodu" jest też mowa w heksagramie nr 9, "Skąpe żniwa". Metafora ta oznacza, że trzeba czekać i być gotowym na właściwy moment. Drugi obraz w tym orzeczeniu, to książę, który ustrzelił zwierzynę, ale trofeum ukrył. Wszystko razem znaczy, że w obecnej sytuacji masz cierpliwie czekać na właściwy czas, a jeśli już odniesiesz sukces, to masz ten fakt ukryć, i dalej postępować tak, jakby nic wielkiego się nie stało.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Nie spotkać go, lecz minąć go; lecący ptak jest usidlony w to; niepomyślnie. To się nazywa niedoskonałością [która niesie] klęskę.
Grozi ci nie trafienie na właściwy moment i pominięcie właściwych ludzi. Popełniasz błąd niby ptak, który dał się schwytać w sieć. Ale tu zawini nie tyle zły los, co raczej twoje niedoskonałości.
Heksagram nr 63 - JUŻ GOTOWE! 
W tym heksagramie, przedostatnim już w Księdze Przemian, linie układają się regularnie na przemian: ciągła - przerywana - ciągła i tak dalej. Twórcy Księgi Przemian widzieli w tym obraz świata, który osiągnął doskonałość i spełnienie. Tytuł heksagramu tłumaczony też bywa: "Po dokonaniu".

Orzeczenie  
Już Gotowe: Przyjęcie; troszeczkę sprzyjające dla podjęcia decyzji; na początku pomyślnie, na końcu zamęt. 
Ten wycinek świata, w którym się poruszasz i działasz, osiągnął swój stan idealny, więc pewnie i twoje życzenia właśnie się spełniają (co właśnie oznacza słowo "przyjęcie"). Wielkich decyzji raczej nie warto podejmować, bo co się miało stać, to już się stało; jeszcze tylko jakimiś szczegółami zająć się można. Ale ponieważ właśnie masz przed sobą idealny stan twojego świata, to każda zmiana go zakłóca i prowadzi do zamętu. 


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Ciągnie swą [błękitną, jedwabną] wstążkę, moczy swój ogon; nie ma kłopotu. 
Kto "moczy swój ogon"? Chodzi tu o przygodę lisa, który szczęśliwie przeszedł po niebezpiecznym lodzie, mocząc sobie tylko ogon. Linia ta zapowiada niegroźne przygody, ale droga, przed którą stoisz, jest jasna i jednoznacznie wytyczona, jakby ktoś oznaczył ją kolorowa wstążką.

Druga linia zmienna:  
Żona gubi swoje włosy; nie idź za nimi, za siedem dni dostaniesz je.
Ta linia zapowiada straty - ale, po pierwsze, nie ciebie bezpośrednio będą one dotyczyć; a po drugie, dla tego, kogo dotkną, straty te będą odwracalne: włosy przecież odrastają, a (jak mówi Księga) zgubiony warkocz się odnajdzie.

Trzecia linia zmienna:  
Wysoki Przodek atakuje Diabli Kraj, w trzy lata podbijając go; mały człowiek nie powinien tego stosować. 
Masz okazję rozprawić się ze swoimi przeciwnikami. Ale walka nie będzie ani łatwa, ani krótka, i jeżeli nie masz stuprocentowego zaufania do swojej przewagi, to lepiej się za to nie bierz.

Czwarta linia zmienna:  
Kapota ma watowany ocieplacz; w zimowe dni bądź przezorny. 
Przygotuj się na dłuższe "ochłodzenie", a więc na trudniejsze czasy i na gorszą koniunkturę. Jednakże masz warunki po temu, aby te czasy przeczekać szczęśliwie.

Piąta linia zmienna:  
Sąsiad ze wschodu ubija wołu by go [złożyć w] ofierze; [lecz] nie jest to tak dobre, jak wiosenna ofiara sąsiada z zachodu, jeśli chodzi o prawdziwe otrzymanie błogosławieństwa [z] tej [ofiary]; pomyślny [to znak]. 
Całkiem pomyślna wróżba! Ale w obecnej sytuacji nie powinieneś żądać od losu zbyt wiele i ograniczyć swoją ambicję i apetyt. Księga radzi ci być zadowolonym z tego, co już osiągnąłeś i brać przykład z tych, którzy praktykują skromność i umiar.

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Zamoczenie jego głowy; niebezpieczeństwo. 
Jesteś w położeniu lisa, który idąc przez zamarzniętą rzekę wpada z głową pod lód. Konieczna jest najwyższa ostrożność i wysiłek, aby nie stało się gorzej!
Heksagram nr 64 - JESZCZE NIE GOTOWE 
To już ostatni heksagram Księgi Przemian. Układ linii podobny jest do poprzedniego heksagramu, 63. "Już Gotowe", z tą różnicą, że linie nieparzyste są przerywane, a parzyste ciągłe. Jest to obrazem porządku, jednakże ten układ linii uważano za niewłaściwy. Dlatego sens tego heksagramu jest taki: niby osiągnąłeś jakiś rodzaj porządku, ale to nie jest to, co być powinno! Trzeba jeszcze raz zaczynać od początku.

Orzeczenie  
Jeszcze Nie Gotowe: Przyjęcie; mały lis [jest właśnie] w chwili przekraczania [rzeki w bród], moczy sobie ogon; nie ma miejsca [które by było dlań] dobroczynne. 
Mamy tu ciąg dalszy (znanej już z 63-go heksagramu) przypowieści o lisie, który przechodzi rzekę. (Istnieje tradycja, że ów lis przechodził przez rzekę po lodzie.) Tutaj lis NIBY rzekę przeszedł, ale jednak ogon zamoczył. Więc przejście NIBY się udało, ale naprawdę się nie udało. Tak więc także ty nie osiągnąłeś tych celów, na których ci zależało.


Znaczenia zmiennych linii heksagramu: 
Pierwsza linia zmienna:  
Zamoczenie jego ogona; niepokój." 
Księga jeszcze raz przypomina, że "coś nie gra". Przyjrzyj się sobie i swoim interesom: pora znaleźć wady i uświadomić sobie je.

Druga linia zmienna:  
Wlecze swoją szarfę; determinacja. 
W poprzednim heksagramie (przy pierwszej linii zmiennej) była mowa o "wleczeniu wstążki", zapewne przez owego lisa. Tutaj również lis (a może ktoś inny) z determinacją "wlecze za sobą szarfę", chociaż w ten sposób widoczny jest z daleka. Sens tej linii: będziesz z determinacją kontynuował swoją dotychczasową drogę - może dlatego, że takie masz zasady, a może tylko dlatego, że nie masz innych pomysłów na życie.

Trzecia linia zmienna:  
Jeszcze nie gotowe; być prosto-stojącym jest niepomyślnym [znakiem]; sprzyjające, aby przekroczyć [w bród] wielką rzekę. 
Twoje zadania jeszcze nie dobiegły końca, jeszcze nie osiągnąłeś swego celu. Nie wolno teraz być "sztywnym" - trzeba elastycznie reagować na zmieniające się warunki. Jako że niewiele masz do stracenia, możesz podjąć ryzykowne decyzje - czyli "przejść na drugą stronę rzeki".

Czwarta linia zmienna:  
Determinacja jest [czymś] pomyślnym; żal mija. [Trygram] Czen atakuje Diabli Kraj, mając za trzy lata nagrodę od wielkiego państwa. 
O ataku na "Diabli Kraj" była już mowa w heksagramie nr 63. Tu zaś powiada się, że ów atak następuje z mocą trygramu Czen, który obrazuje piorun, wybuch albo trzęsienie ziemi. A więc jest teraz moment, kiedy trzeba wszystkie swoje siły rzucić do walki, a w przyszłości przyjdzie za to nagroda.

Piąta linia zmienna:  
Determinacja jest [czymś] pomyślnym; żal mija. Blask człowieka szlachetnego ma powrót; pomyślnie. 
Skoro wypadła ci ta linia, znak to, że powinieneś trzymać się swojej drogi. Co przez to zyskasz? Poczucie słuszności, świadomość, że racja jest po twojej stronie. Księga powiada przecież: zostanie ci przywrócony twój "blask człowieka szlachetnego".

Najwyższa (szósta) linia zmienna:  
Oto jest powrót przy piciu wina; nie ma kłopotów. Zamoczenie jego głowy; oto jest powrót, utracenie tego. 
Wrócisz do swoich planów, celów i ideałów, i nie będziesz musiał przy tym rezygnować z radości życia. Ale jest też taka możliwość, że (jak ów lis z przypowieści) "zamoczysz głowę", czyli popełnisz grube błędy i będziesz musiał na serio zmierzyć się w przeciwnościami losu. Jednakże i w takim przypadku "pisany jest" ci powrót na właściwą drogę, bo chociaż poniesiesz straty, to w ostatecznym rachunku wyjdzie ci to na dobre; utracisz tylko to, co w twojej życiowej drodze było zawadą.
TEXT copyright (c) Wojciech Jóźwiak 2000-2002 
HTML copyright (c) Grzegorz Jackiewicz 2003-2004