Andrzej 'Andy' Kidaj Okno Chcia�bym podzi�kowa� Ice, Groschowi i mojej ukochanej Reni za pomoc, bez kt�rej obecna wersja opowiadania nie by�aby taka jaka jest. Stare zdj�cia maj� w sobie co� magicznego. Mo�e to wiekowa emulsja na czarno-bia�ych odbitkach, mo�e to stary, po��k�y papier - z jednej strony �liski, z drugiej szorstkawy, dzi�ki czemu lubi si� wygina�. Ogl�daj�c zdj�cia lub nawet tylko je dotykaj�c jestem w stanie prze�ywa� sceny na nich utrwalone. Potrafi� wyobrazi� je sobie tak dok�adnie, jakbym tam by�. Na wi�kszo�ci zreszt� jestem. Najbardziej lubi� te z dzieci�stwa. Mam trzy du�e albumy: w szarej, zielonej i niebieskiej ok�adce, z grubymi kartkami poprzedzielanymi cienk� bibu��. Kiedy�, gdy zdj�cia wywo�ywa�o si� r�cznie i tak te� robiono odbitki (ach te ciemnie, one te� mia�y w sobie co� magicznego), nie by�o znormalizowanych rozmiar�w zdj��. I nie by�o album�w z foliowymi kieszonkami jak teraz. Do czarnych stron trzeba by�o samemu poprzykleja� specjalne ro�ki, w kt�re wk�ada�o si� odbitki. Kocha�em tamte czasy i tamte albumy. Czasy, kiedy �ycie wydawa�o si� prostsze (mo�e i takie zreszt� by�o) a ludzie szanowali zdj�cia i traktowali je z nale�yt� im czci�. Wtedy wszystko by�o inne. No, mo�e nie wszystko, ale du�o. To by�o bardzo, bardzo dawno. A przegl�daj�c stare albumy (szary, zielony i niebieski) wracam my�lami do tamtych lat, kiedy by�em dzieckiem, m�odym ch�opcem, maj�cym swoje problemy i cele. Wydawa� by si� mog�o, �e to ca�kiem inny cz�owiek, ale to ten sam ja tylko du�o m�odszy. Ostatnio coraz cz�ciej si�gam po te albumy. Dla takiego starego cz�owieka jak ja wspomnienia s� jedn� z najcenniejszych rzeczy jakie ma. Drug� jest ulubiona fajka. A moja stoi w stojaku na tamtej p�ce. Czy kto� m�g�by mi j� poda�? Nie, nie t�, t� z lewej... O tak. W�a�nie t�. I tamto pude�ko tytoniu... Dzi�kuj�. Nie zach�cam was do palenia, ale je�li ju� koniecznie musicie to zamiast papieros�w polecam w�a�nie fajk�. To naprawd� co� wspania�ego. Pami�tam tak� jedn� histori�, kt�r� do tej pory nie podzieli�em si� z nikim, a kt�ra nie daje mi spokoju. Nie mog� przesta� o tym my�le� i z dnia na dzie� wydaje mi si�, �e pami�tam j� coraz dok�adniej. Nikt o niej nie wiedzia� pr�cz mnie, Micha�a i Karola. Karol ju� nie �yje a mnie i Micha�owi te� niewiele zosta�o. Doszed�em do wniosku, �e czas ju� przekaza� j� dalej. Dlaczego chc� wam o tym opowiedzie�? Poniewa� wiem, �e interesuj� was takie niezwyk�e historie. Nawet je�li nie uwierzycie i potraktujecie j� jako czyst� fantastyk�, nie b�d� mia� do was o to �alu. Przez d�ugi czas sam w to nie wierzy�em i traktowa�em jako fantazje nastolatka. Ale te wspomnienia wracaj� do mnie z coraz wi�ksz� si�� i musz�, po prostu musz� wam j� przybli�y�. By�o to tu� po wojnie...* * * Mia�em wtedy dwana�cie lat. Od kilku miesi�cy panowa� pok�j. Wr�g odszed� a my powoli zaczynali�my odbudowywa� miasta. Nie by�o �atwo. Nie wszyscy chcieli ci�ko pracowa�. Licz�c na szybki i �atwy zysk wiele os�b zajmowa�o si� szabrem, kradzie�ami i rozbojem. Tak wi�c opr�cz normalnej pracy trzeba by�o tak�e pilnowa� przed bandami tego, co ju� mieli�my. Nie musz� chyba dodawa�, �e panowa�a bieda. Podobnie zreszt� jak teraz, ale to by�a inna bieda. Wtedy po porostu nie by�o jedzenia i ludzie wsp�pracowali ze sob�, �eby jako� temu zaradzi�. Nale�a�o sobie nawzajem pomaga�. No i pomagali�my sobie. Teraz wszystkiego jest w br�d, tylko gorzej z pieni�dzmi. Teraz ka�dy jest zmuszony my�le� najpierw o sobie. Je�li o mnie chodzi, to wola�em tamte czasy. Nie by�o wtedy zabawek. Nikt o nich nawet nie my�la�. By�y wa�niejsze sprawy. A my w wolnym czasie grali�my w pi�k� no�n� lub bawili�my si� w�r�d gruz�w. Teraz dopiero zdaj� sobie spraw�, jakie to by�o niebezpieczne, ale wtedy o tym nie my�la�em. Nikt z nas nie my�la�. Z Micha�em i Karolem tworzyli�my paczk� naprawd� zgranych przyjaci�. Takich na �mier� i �ycie, jak to si� m�wi. Faktycznie nasza przyja�� przetrwa�a wiele pr�b i lat, z Micha�em wci�� utrzymuj� kontakt. Tak wi�c bawili�my si� w�r�d gruz�w. Wbrew pozorom wcale nie w wojn�. To znaczy chcieli�my si� w ni� bawi�, ale z kim tu walczy�, skoro ka�dy chcia� by� zwyci�skim Polakiem? Doszli�my wi�c do wniosku, �e lepiej bawi� si� w co� innego. Na przyk�ad w odkrywc�w, poszukiwaczy skarb�w lub po prostu w chowanego. Mieli�my takie ulubione miejsce. Kawa�ek frontowej �ciany zniszczonego budynku. Wysokiej do po�owy drugiego pi�tra, z dziurami zamiast okien i drzwi, przez kt�re niegdy� wchodzi�o si� na klatk� schodow� a teraz tylko na drug� stron�, na gruzowisko. Bawili�my si� zazwyczaj na tym gruzowisku, bo tam najcz�ciej mo�na by�o znale�� r�ne ciekawe rzeczy. W tych czasach nie mo�na by�o sobie pozwoli� na grymaszenie, wszystko mog�o si� przyda�. Wi�c zbierali�my r�ne drobiazgi i zanosili�my do domu. Micha� znalaz� kiedy� krzes�o, kt�re jego ojciec zreperowa� a ja niepe�ny komplet srebrnych widelc�w. Mam go zreszt� do dzisiaj. Ale nie o tym mia�em... Jak ju� powiedzia�em, ta �ciana, to by� w�a�ciwie sam mur, bez drzwi, bez okien... Poza jednym. Na wysoko�ci pierwszego pi�tra znajdowa�o si� jedno ca�e okno. Nie mam poj�cia, jak ono przetrwa�o. Faktem jednak by�o, �e szyba wygl�da�a na ca��, a nawet w miar� czyst�. Jakby kto� j� niedawno my�. Tylko po co? Ale, co najbardziej interesuj�ce, przez to okno wida� by�o jakby jaki� pok�j czy co�. Na pewno pomalowan� na r�owy kolor �cian�. A przecie� z drugiej strony nic nie by�o! W ka�dym razie nie powinno. Sprawdzili�my. W og�le sprawa by�a dziwna, bo ju� nieraz chodzili�my w tamto miejsce w poszukiwaniu skarb�w i nie widzieli�my szyby w �adnym oknie. Mo�e po prostu nikt z nas jej nie zauwa�y�. Mieli�my, �e tak powiem, inne, ciekawe zaj�cia. Gdy pierwszy raz zobaczyli�my okno, Karol niewiele my�l�c rozbi� je kamieniem. Mia� dobre oko, wi�c nie musia� poprawia�. Wiem, �e nie pochwalacie tego, co zrobi�, ale przecie� byli�my tylko dzie�mi. Zreszt� to by�y gruzy, zgliszcza a my czuli�my si� bezkarni. Kto by chcia� robi� afer� o jedn� zbit� szyb�? Jedna mniej, jedna wi�cej, co za r�nica? Tego dnia nic nadzwyczajnego si� ju� nie wydarzy�o. Za to nast�pnego... Mo�ecie wierzy� lub nie, ale szyba by�a ca�a! Wstawiona? Tego nie wiem. Komu by si� chcia�o wstawia� szyb�, kiedy �ciana i tak wkr�tce mia�a by� do reszty zburzona? Jaki mia�by w tym cel? Sens? Do dzisiaj tego nie wiem. Ale wtedy nie zaprz�tali�my sobie tym g�owy. Karol zna� skuteczne sposoby nas szyby. Jednak zanim j� rozbi�, w oknie co� si� poruszy�o. Jakby kto� szybko zbli�y� si� od drugiej strony do okna i natychmiast odsun��. W�a�ciwie m�g�bym to uzna� za przywidzenie, ale Karol zawaha� si� przed rzutem. A na trzeci dzie� okno znowu by�o ca�e. W tych dniach przeprowadzili�my wiele rozm�w na ten temat. Kr�cili�my si� w tamtej okolicy, dok�adnie ogl�dali�my �cian�. Zauwa�yli�my, �e z drugiej strony w miejscu okna nie ma szyby, by�a tylko od frontu. Przeprowadzili�my te� testy kamieni. Karol rzuca� w okno, a my sprawdzali�my, kt�rym oknem przeleci. C�, �aden kamie� nie dotar� do gruzowiska. Wkr�tce dali�my sobie spok�j, bo nic nowego si� nie wydarzy�o i nikt nie pojawi� w oknie. Pewnie w ko�cu zapomnieliby�my o ca�ej sprawie, gdyby nie pewno wydarzenie. Kt�rego� dnia wracali�my p�no do domu po zwyci�skim meczu z ch�opakami zza rzeki. Jak ju� wcze�niej powiedzia�em, pi�ka no�na by�a w zasadzie jedn� z naszych nielicznych rozrywek a na pewno jedynym uprawianym przez nas sportem. Musz� si� pochwali�, �e byli�my jedn� z lepszych dru�yn w mie�cie, chocia� nie wi�zali�my swojej przysz�o�ci z tym sportem. Ale nie odbiegajmy od tematu. Tak wi�c wracali�my do domu we trzech. Zapad� ju� zmierzch. Nie by�a to jeszcze noc tylko taka szar�wka. Mijali�my akurat t� �cian� i odruchowo, a mo�e z ciekawo�ci, spojrzeli�my "nasze" okno. Oczywi�cie nie wszyscy na raz, ale jak Karol urwa� w p� s�owa rozwa�ania na temat naszego zwyci�stwa, od razu wiedzieli�my dlaczego. Rozumieli�my si� bez s��w. A w pokoju �wieci�o si� �wiat�o. Chyba wyobra�acie sobie, jak to upiornie wygl�da�o? Kawa�ek �ciany z pustymi oczodo�ami okien, �e si� tak poetycko wyra��, i to jedno, w kt�rym ujrzeli�my �wiat�o. Zupe�nie jakby na nas patrzy�o. I ju� na widzia�em pok�j za tym oknem. �ciany, szaf� do samego sufitu i ozdobny �yrandol. Jak to si� znalaz�o po drugiej stronie, nie mam poj�cia. Podeszli�my bli�ej, a wtedy w oknie pojawi�a si� posta�. Starsza kobieta. To g�upie, bo przecie� musia�aby sta� na d�ugiej drabinie - pi�tra by�y dosy� wysokie. Ale ona wydawa�a si� sta� normalnie na pod�odze w mieszkaniu. I patrzy�a w nasz� stron�. Widzia�a nas, jestem tego pewien. W jej wzroku dostrzeg�em co� oskar�ycielskiego. Wiedzia�a, �e te zbite szyby to nasza sprawka. Kim by�a ta kobieta i co tam robi�a? Nie pytajcie mnie bo nie wiem. Uciekli�my stamt�d czym pr�dzej. I wi�cej si� tam nie bawili�my. Ale jeszcze wiele razy �ni�o mi si� to okno. Wiele nieprzespanych nocy, kiedy ba�em si� zamkn�� oczy.* * * Nikomu nie powiedzieli�my o tym, co widzieli�my. To by�a nasza tajemnica. I chyba do tej pory nikt z nas jej nie zdradzi�. Dopiero dzisiaj... ja. Dlaczego? Mo�e dlatego, �e to ju� nie ma znaczenia... A mo�e dlatego, �eby si� pozby� tego ci�aru tajemnicy. �eby poczu� si� lepiej. Wkr�tce �ciana zosta�a zburzona, a w tamtym miejscu zbudowano now� kamienic�. Potem i j� zburzono i postawiono wie�owiec. Wi�c mo�ecie potraktowa� to jako historyjk� opowiadan� przy kominku w zimie. Tylko ja b�d� wiedzia�, �e to wydarzy�o si� naprawd�. Pa�dziernik - 2002