Jerzy Ofierski Cie choroba... Monologi so�tysa Kierdzio�ka 3 Tower Press 2000 Copyright by Tower Press, Gda�sk 2000 4 PRZECIEKI Cie choroba. Spotka�em wczoraj przed gospod� Flisowego Wojtka. Dziwny jaki�. Patrzysz i nie poznasz... Wzruszony, czy niedysponowany. Pytam si� wi�c rutynowo: � Co s�ycha�? A on na to: � �le jest, so�tysie... � Co si� sta�o? � Mam przecieki... � A sk�d ci przecieka? � Dok�adnie nie wiem. Ale albo z �Gazety Wyborczej�, albo z Sejmu. B�dzie potop. � Tego nam tylko brakowa�o! ZUS nie ma pieni�dzy na emerytury, a tu jeszcze odszkodowania popotopowe. � Wy sobie ZUS-em � powiada Wojtek � g�owy nie zawracajcie. Ark� trzeba budowa�! � Zwariowa�e�? W biblijn� stoczni� chcesz inwestowa�? Ma�o to k�opot�w jest z gda�sk�? A kto ci da pozwolenie? Sk�d we�miesz pieni�dze na tak� budow�? Na to Wojtek: � Nigdzie nie jest powiedziane, �e podatnik nie mo�e sobie budowa� arki. Nie arka przynosi szkod� pa�stwu tylko potop. � Cz�owieku � m�wi� � na arce tylko sprawiedliwi p�ywali. Sk�d we�miesz u nas takich pasa�er�w? W ca�ym wojew�dztwie najwy�ej na kajak uzbierasz klient�w. Nie trzeba arki. � Sprawiedliwi, �miwi... a sk�d si� wzi�� na biblijnym korabiu Cham? Pijak i chuligan? � G�upie gadanie. Noe by� jego ojcem. Stary mia� najwy�sze stanowisko na arce, to co? U Pana Boga dla syna okoliczno�ci �agodz�cych nie za�atwi? Zw�aszcza, �e Cham by� faktycznie chory na pomroczno�� jasn�. Nie b�d� dzieckiem. Inna sprawa mnie interesuje. Przecieki przeciekami, a sk�d masz pewno��, �e ten potop b�dzie? � A sk�d wiecie, �e nie b�dzie? Nie chcecie jecha�, to nie. W��czycie si� po �wiecie bez potrzeby, a na sprawy bytowe �a�ujecie grosza. Topcie si� jak chcecie! I tak ju� za d�ugo jeste�cie w Chlapkowicach so�tysem. � Poczekaj, wariacie � m�wi� � gdzie si� spieszysz? Ile kosztuje bilet? � Pi�� kafli. � A na zwi�zki zawodowe b�dzie zni�ka? � Og�upieli�cie so�tysie? Zwi�zki? Gdzie wy macie teraz prawdziwe zwi�zki zawodowe? I co maj� zwi�zki zawodowe do arki? Najwy�ej przez �Radio Maryja� mo�ecie si� o ulg� ubiega�. Kupi�em jeden bilet, bo to faktycznie z potopem nie ma �art�w. Zo�ce nie kupowa�em, bo ona na statku choruje. Mdli j�. Niech na okres potopu jedzie do szwagr�w w Kr�c�awku. Tam, za wsi�, jest wysoka g�rka, mo�e woda nie dojdzie. Tymczasem Wojtek wzi�� si� energicznie za sprzeda� bilet�w. Ludzie wp�acali co do grosza, bo sprzeda� po��czona by�a z konkursem Audio-Tele. Mo�na by�o wygra� dwa samochody marki LANCIA. Trzeba by�o tylko odpowiedzie� na pytanie �Dlaczego Noe budowa� ark�?� Konkurs by� przeznaczony tylko dla ludzi doros�ych i po wy�szych studiach. Trzeba przyzna�, �e ogromnie si� Wojtek zmieni�. Elegancki sweter sobie kupi�, goli� si� regularnie przesta�. Wygl�da jak jaki minister. Je�dzi do Warszawy... Czasem na demonstracj�, a czasem na kurs No�w. Ale w obu wypadkach wraca na katzu. Raz wr�ci� z takim �fonarem� pod okiem. Powiedzia�, �e si� o radar uderzy�... 5 Po miesi�cu Wojtek znowu zwo�a� zebranie i powiedzia�, �e trzeba dop�aci� po czterysta z�otych, bo arka ma wyl�dowa� na Ararracie, a to jak si� okaza�o jest Kaukaz i tam s� terrory�ci. Trzeba obi� ark� pancernymi blachami. Wi�c koszta rosn�. Komu si� nie podoba - powiada- mo�e wycofa� udzia�y. Firma co za poprzedniego rz�du budowa�a domy dla powodzian buduje drug� ark�, to mo�na sobie tam miejsc�wki zabukowa�. Kto by si� targowa�? Teraz u g�ry we w�adzy takie rzeczy si� dziej�, �e wcale bym si� nie zdziwi�, jakby Pan B�g ten potop przyspieszy�... 6 DYSKOTEKA Z�OTEGO WIEKU Cie choroba! Umordowali�my si� z moj� Zo�k�, �e ledwo na nogach stoimy. Z ca�ej Polski si� do nas na �wi�ta krewni zjechali. Dwa tygodnie nam na karku siedzieli. Nawet nie musieli bra� urlopu. Bezrobotni s�. Znaczy s� bezrobotni, ale na bardzo wysokich stanowiskach. Taki to nawet listy obecno�ci nie podpisuje. Tylko list� p�acy. Jeden premier mo�e ich skontrolowa�, ale on te� przewa�nie jest poza domem. Ci�gle w podr�y. Dziwili�my si� z moj� Zo�k�, za co nas tego roku krewni tak pokochali. Przecie� tylko w PRL-u na �wi�ta trzeba by�o na wie� po wa��wk� jecha�. Wnet si� jednak pokaza�o, �e swoje powody mieli. Wybory prezydenckie na karku, to ch�op mo�e si� znowu przyda�. Trzeba mu tylko g�ow� zba�amuci�, �eby by� g�upszy, ni� przewiduje ustawa. Najwi�cej to mi dopiekli dwaj kuzyni z Warszawy. Bli�niaki. Syjamskie. Nie wiem, gdzie ich rozdzielali, ale chyba nie w Ameryce. Po mojemu to w Zwi�zku Radzieckim. Za Bre�niewa. Uparte jak mu�y i upierdliwe. Jeden to mnie u�wiadamia� ekonomicznie. � Wy, stryju, to ci�gle tkwicie w zacofanej gospodarce drobnotowarowej. Uprawiacie rol� i sprzedajecie zbo�e. Nowoczesny rolnik to teraz nie zbo�e sprzedaje, tylko rol�. Zagranicznym inwestorom. Drugi, to ci�gle walczy� z alkoholizmem. Z alkoholizmem walczy�, ale do mnie si� przypieprza�. Jak dziecko. W�troby ze starego portfela nie trzeba uczy�. Ona sama wie co jej szkodzi. Ja alkoholu nie broni�. Jestem przeciwny. Nasz proboszcz te� jest przeciwny, chocia� nieoficjalnie lubi. Ale jego g�os si� liczy. Nawet burmistrz si� u niego spowiada. W pi�tek by� u nas z kol�d�. Proboszcz. Burmistrz te� b�dzie chodzi� po kol�dzie, ale dopiero wtedy, jak lewica wygra wybory. Na 1 maja. Postawi�em na stole g�siorek miodu syconego, ale pleban r�ce roz�o�y�: � Rok jest �wi�ty � powiada � picie nie wchodzi w rachub�. � Rany Boskie! Dobrodzieju! To co mam z tym zrobi�? Wyla�, czy jak? Ale pleban twardy: � Wyla� nie trzeba. Na razie niech stoi. Za rok, dwa... Jak si� nie zepsuje, to wr�cimy do tego tematu. No to Zo�ka poda�a na st� pierniczki, serowiec domowej roboty, z cukierni, i szklank� kawy. Ja wam powiem, �e taka kol�da to te� ci�ka robota. Ca�� wie� obskoczy�, wsz�dzie szklank� kawy wypi�, to trzeba mie� zdrowie. No ale walka z alkoholizmem to jedno, a troska o cz�owieka drugie. Nie chodzi o tych co pili, tylko o tych co sprzedawali. Co ma robi�, dajmy na to, bufetowy Banaszczyk? Wyj�� na szos� i nierz�d uprawia� na stare lata? Postanowili�my za�o�y� dyskotek� �z�otego wieku� a Banaszczyka przekwalifikowa� na dyskd�okeja. Na razie. Do wybor�w prezydenckich. Mo�e nowy prezydent b�dzie bardziej wyrozumia�y dla alkoholu. Aktualny, to, jak podaje prasa, niekt�ra, to nawet bezalkoholowego piwa si� nie napije. A jak przez przypadek �yknie, to zaraz wzruszony i kolana go bol�. Niestety, nic z tej dyskoteki nie wysz�o. Przez starego Bibu��. Ch�op obstarni. Po siedemdziesi�tce, a sex si� w nim obudzi�. Jak niepe�nosprawny. Taka jest prawda. Wezwa�em go na s�omiank� i upominam: 7 � Jak wy si� kumie zachowujecie? Jeste�cie powa�ny gospodarz. Nie wypominaj�c, kombatant. P� wieku temu na ostrzach bagnet�w wolno�� �e�cie do Chlapkowic przynie�li. On tylko zgrzytn�� z�bami: � �ebym wiedzia�, co nios�, to bym wyrzuci� zaraz za Przemy�lem. On ewidentnych osi�gni�� PRL-u nie widzi. I faktycznie nie widzi, bo mu si� oczy popsu�y. To jest straszne. Tu ca�y organizm zdrowy, nastawiony na wykonywanie normalnych funkcji, a przez te oczy, nie widzi z kim te funkcje wykonuje. Na otwarciu dyskoteki, wyskoczy� na �rodek sali i zacz�� reanimowa� Flisowego Wojtka. Metod� usta w usta. Zachowywa� si�, jak by w czasie PRL-u, na lotnisku, wita� zaprzyja�nionego sekretarza. Ca�uje i podskakuje. Wyrzucili�my go ze sali. Nie by�o wyj�cia. Bo w dyskotece, jak w polityce. Musisz wiedzie� z kim ta�czysz, kogo ca�ujesz i co si� ko�o ciebie dzieje. A jak nie widzisz, to przynajmniej nie podskakuj. 8 PETROZ�OT�WKI (Wchodzi ubrany w arabski burnus) Cie choroba! No i co? Araba �e�cie nie widzieli? Teraz wszystko si� zmienia. Aktualnie nazywam si� Kierdzio�ek Lawrance of Arabia. Z zawodu szejk naftowy. Zacz�o si� od tego, �e w zesz�� sobot� wr�ci� do Chlapkowic Walek Kaniku�a. Przez ostatnie lata Walek zasadniczo prze�ladowany nie by�, ale trzy lata musia� odsiedzie�. Za przest�pstwa matrymonialne. Mo�e by tyle nie siedzia�, ale s�dzina go s�dzi�a. Ja si� tam nie pytam za co kto siedzia�, albo za co powinien siedzie�. Taka jest sytuacja geopolityczna i koniec. Da�em tylko wi�kszy poz�r na swoj� Zo�k�, bo oszust matrymonialny zawsze stanowi we wsi potencjalne niebezpiecze�stwo. Baby takiego lubi�. Bo to dwa w jednym. Jest przyjemno�� i ch�opa mo�na do krymina�u wsadzi�. Na katorg�. Ale nic. P�ki co, Kaniku�a zachowywa� si� grzecznie. Na baby nawet nie spojrza�. Resocjalizacja penitencjarna swoje zrobi�a. Mo�e troch� za mocno zainteresowa� si� starym Maciaszczykiem. Mi�y si� dla niego zrobi�, namolny... By�o nawet podejrzenie, �e przez te trzy lata mu si� odmieni�o i aktualnie za panienk� robi. Co jeszcze? Z ta�m� miernicz� po polach chodzi�, tak� r�d�k� mia�... No, zachowywa� si� jak jaki radioesteta. W jaki� czas potem pojechali z Maciaszczykiem taks�wk� do miasta i Walek odkupi� od niego kawa�ek wygonu. Na drugi dzie� patrz� � Kaniku�a idzie �rodkiem go�ci�ca, ale jaki� dziwny. Niby normalny, a nienormalny. Rapaportowe ubranie ma na sobie, ale na g�owie arabski burnus. Na podobie�stwo Arafata. Troch� si� zdziwi�em, bo kiedy mu powiedzia�em �pochwalonego� to on mi odpowiedzia� �salem alejkum�. Ale nie moja sprawa. Dam mu po mordzie, to powiedz�, �e jestem antysemita. Spotka�em go w pi�tek w Supersamie. Troch� si� zdziwi�em, bo pi�tek to dla muzu�mana szabas... ale on si� mnie pyta czy mog� mu zmieni� Zygmunta Starego na dwa Jagie��y. Prosz� bardzo... Bior� te dwie�cie z�otych i zrazu wyda�y mi si� podejrzane. Nie to, �eby na wygl�d, ale na zapach. Pow�cha�em... czu� naft�. Nic innego tylko petroz�ot�wki. Nic nie m�wi�, ale czujny jestem. Wieczorem Walek poszed� na wygon, a ja boczkiem za nim. Patrz�... ko�o tarniny jest pompa. Walek podstawi� ba�ke i pompuje. Co� leci. Podszed�em do niego i pytam: � Co ci leci? � Ropa � on na to � ropa leci. W�cham � faktycznie ropa. Ale nic... Pytam si� tylko, dlaczego taka ma�a pompa. � A po czorta mi wi�ksza? Jeszcze jaka erupcja mi wytry�nie i si� zapali. � Przecie� mo�na zgasi�. � Zgasi� zawsze mo�na, ale ameryka�skie stra�aki chc� dwie�cie milion�w dolar�w za us�ug�. � To zawo�ajcie ruskich specjalist�w. Mo�e wezm� mniej. � W�tpi� � on na to � jak zaczn� bra�, to wezm� wszystko. I co b�dzie jak przyjedzie du�a ekipa? Jak do Czeczenii? Gdzie ich przenocuj�? Par� dni p�niej Walek jeszcze dwa odwierty zrobi�, pompy za�o�y� i ka�dy we wsi, kto mia� jaki motor, to sobie m�g� beczk� ropy napompowa�. Darmo. Po dw�ch dniach ropa si� sko�czy�a, bo beczka z darmoch� zawsze ma dno. Walek nam naukowo wyt�umaczy�, �e to by�a ropa podsk�rna. Teraz trzeba si� przez glin� przekopa� i tam ju� b�dzie g��wna �y�a. Ale 9 na to trzeba pieni�dzy. Za�o�yli�my naftow� sp�k� akcyjn�. Nikt grosza nie �a�owa�, bo w nafcie lokata najpewniejsza. Walek wzi�� fundusze i wyjecha�. Do Kuwejtu. �widry kupowa�. Trzeci miesi�c na niego czekamy. Mo�e znowu jaka pustynna burza si� w tamtych stronach zacz�a? Ale nic... Czekamy. Stary Maciaszczyk powiedzia�, �eby zrobi� doniesienie do prokuratora. Ze bierze pensj�, a do roboty nie przychodzi. Ale znajomy adwokat nam odradzi�: � Zanim sprawa wejdzie na wokand� s�du, to wasze wnuki b�d� wiagr� za�ywa�. A przy odwiertach nie grzebcie. Bo �powiada � po mojemu za par� lat polska gospodarka b�dzie w takim stanie, �e tylko wielka ropa na waszym wygonie b�dzie j� mog�a uratowa�. 10 OGIERY Cie choroba! Du�e zmiany zasz�y w Chlapkowicach. Za turystyk� �e�wa si� wzi�li. Wie� le�y przy g��wnym trakcie, no to przeje�d�aj� samochody Na zagranicznych numerach. Za komuny czasem nawet dwa na miesi�c przejecha�y. Teraz to przewa�nie mafia je�dzi. Ale wtedy bywa�o, �e wyskakiwa� ze samochodu jaki� zagraniczny tubylec i ze �zami w oczach, na kolanach, prosi� o lito�� i klucz. Do kom�reczki. Ubikacji, znaczy si�. A prawda jest taka, �e za komuny kom�reczek nie by�o. Bo wszystkie zosta�y zniszczone w czasie dzia�a� wojennych. Jako� kr�tko przed wojn� przyszed� ukaz ze starostwa, �eby kom�reczki wymalowa� na ochronny strategiczny kolor. No to jak Niemcy poszli, to my�leli, �e to bunkry. I zacz�li r�ba� do nich z artylerii. Trzy dni grzali z armat do tych kom�reczek. Ostatni dzie� to ju� w maskach gazowych... Ale ani jedna kom�reczka si� nie osta�a. A tu ludzie jad� i cierpi�. No to postanowili�my wybudowa� tak� centraln� kom�reczk� kategorii specjalnej. Ale kom�reczka, chocia� i naj�adniejsza, to te� nie �adne mecyje. Dobudowali�my wi�c do kom�reczki kawiarni�, ro�no i tak powsta�a nasza baza turystyczna. Jako� jesieni�, przyszed� do mnie Flis�w Wojtek i powiada: � Jak ju� mamy t� baz�, to trzeba w Chlapkowicach uruchomi� wczasy w siodle. Znaczy si�, ko�skie wakacje. Teraz to je�d�enie na koniach, jest modne we �wiecie. Zw�aszcza ch�tnie sobie je�d�� ci, co maj� z�� przemian� materii. Znaczy... Co im si� tarczyca przesuwa tu... W okolice paska. To oni sobie ch�tnie na tych koniach galopuj�. � Dobra � m�wi� � wyznacz� po dw�ch gospodarzy na tydzie�, niech koby�y podstawiaj� i niech sobie zagraniczne kowboje je�d��. � Og�upieli�cie � on na to � zagraniczniak za dolary b�dzie na starej kobyle je�dzi�? Trzeba im ogiery podstawi�. Trzeba to trzeba. Pojechali�my ze starym Maciaszczykiem do Partolewa. Tam jest jeszcze jednoosobowa sp�ka skarbu pa�stwa, dawniej stadnina ogier�w. Dyrektor znajomy... dawniej sekretarz, teraz libera�... Sympatyczny cz�owiek, sportowiec... wypi� sobie lubi... Wi�c m�wi�: tak i tak, chcemy zakontraktowa� dwa ogiery na tydzie�. � A kto te ogiery zabierze do Chlapkowic? � Ja. Z Maciaszczykiem. Wierzchem pojedziemy. � A farb� macie? � A na co nam farba? � �eby�cie sobie cz�ci organizmu ponumerowali. �eby potem by�o wiadomo jak was sk�ada�. W mie�cie, w szpitalu mamy teraz m�odego chirurga, �wie�o po szkole, jak was z�o�y, to b�dziecie nog� kapelusz zdejmowa�. Gada�, gada�, ale ogiery kaza� podstawi�. Wychodzimy z Maciaszczykiem na ganek... Patrz� na te ogiery i m�wi�: � Widzi mi si�, �e bez �rodk�w dopinguj�cych na te diab�y nie wsi�dziemy. Wypili�my po p� litra dopingu na g�ow�. Testy mamy pozytywne, wi�c zaczynamy wsiadanie. Maciaszczyk m�wi: � So�tysie, gdzie jest prz�d a gdzie ty� ogiera, bo strasznie nie lubi� plecami do lokomotywy jecha�. � Wykonajcie wsiadanie pr�bne. Jak zostaniecie ugryziony, znaczy �e wsiadacie od przodu, je�eli kopni�ty � to od ty�u. 11 � Jako� �e�my na te ogiery wsiedli, one z kopyta ruszy�y, a my, nie wiedzie� jak, znale�li�my si� pod brzuchami ogier�w. No i jedziemy takim tatarskim sposobem. Ja spokojnie, ale Maciaszczyk nerwowy. Wo�a: � So�tysie! Gdzie jest r�czny hamulec, bo diab�a zatrzyma� nie mog�!!! � Maciaszczyk � m�wi� � nie grzebcie przy mechanizmach, bo kopytem w �eb dostaniecie. Trzeba tak d�ugo je�dzi�, a� si� owies w ogierach wyje�dzi, wtedy same stan�. No i faktycznie. Po dw�ch godzinach masztalerze rozstawili w poprzek drogi ��oby pe�ne owsa i ogiery jak baranki stan�y. Bo z ogierami ju� tak jest. Tocz� pian�, podskakuj�, ale jak si� dopchaj� do pe�nego ��obu � przestaj� podskakiwa�. 12 JAK MIN�� ROK? Cie choroba! Przyjecha� do mnie w zesz�� sobot� redaktor z �Financial Times�. Z Londynu. Grzeczny cz�owiek. Pogadali�my sobie. Po angielsku. Bo ja po angielsku pierwszorz�dnie m�wi�, tylko nie rozumiem co m�wi�. Wi�c on si� mnie pyta: � Jak min�� rok? �Jak min�� rok�. A bo to cz�owiek pami�ta? Dow�d osobisty mi ��knie ko�o daty urodzenia, to i pami�� nie ta. �eby wam prawd� powiedzie�, to ja zapomnia�em jak si� nazywa� ten nasz pierwszy premier Tadeusz Mazowiecki. Skleroza nie boli, ale swoje robi. No ale jak cz�owiek tyli �wiat jecha�, to trzeba mu co� powiedzie�. � Minionego roku � powiadam � bardzo nam si� poprawi�o. Gospoda zosta�a zlikwidowana... Znaczy... ona nie jest zlikwidowana, tylko zosta�a przemianowana na bar szybkiej obs�ugi. Marriot si� nazywa. Przychodzisz do tego Marriota, zamawiasz setk�, bufetowy Banaszczyk ci podaje, ty wypijasz i si� zastanawiasz: czy zam�wi� drug� setk�, czy zam�wi� zak�sk�. A prawa rynku dzia�aj�. Kiedy zamawiasz drug� to si� pokazuje, �e ona ju� sto procent dro�sza. No to jej nie wypijasz, tylko zamawiasz trzeci�, �eby dogoni� inflacj�. W tym Marriocie, to mieli�my po raz pierwszy pluralistyczny bal sylwestrowy. Pi�kny by� bal. Tylko dro�yzna straszna. Butelka szamponu kosztowa�a p� miliona w starej walucie. Ruski nawet by� dro�szy. Bo z benzyn� mieszany. Ale nas to nie dotyczy�o, bo przecie� normalny cz�owiek nie b�dzie na balu zamawia� gorza�y ani szamponu. Ka�dy przychodzi na bal ju� zatankowany w domu. Ja to z tego balu pami�tam tylko ten moment, jak nam przedzierali bilety przy wej�ciu. A potem do widzenia rozum, spotkamy si� jutro. Acha... Pami�tam, �e robili jeszcze zbi�rk� na jaki� fundusz... Ale nie pami�tam, czy da�em te parena�cie milion�w, czy nie da�em... Da�em... Dwadzie�cia z�otych da�em... Co jeszcze by�o..? No... Wybory by�y... Straszna by�a walka wyborcza. Te plakaty propagandowe, to nawet na krowach lepili. �eby to jeszcze lepili z rozeznaniem politycznym... Taki Maciaszczyk to swojej Krasuli na jednym boku nalepi� Olka a na drugim Lepera. Zamiast Bolka. Krowa gzi� si� zacz�a. Co jeszcze by�o? No... Wdra�ali�my reform� gospodarcz�. Tylko diabli wiedz� jak tak� reform� wdra�a�. Golusik�w Jasiu m�wi�, �eby na t� reform� dzia�a� biopr�dami. Bo on jest taki radioesteta. Wiesz Jasiu � m�wi� � ja w te biopr�dy nie wierz�. Raz jeden Ruski puszcza� te biopr�dy w telewizorze, to mi kondensator wysiad�. � Nie wierzycie? Zrobimy eksperyment. Przyszed� do cha�upy, wyj�� z kieszeni takie wahade�ko i si� pyta: � Gdzie wy �picie so�tysie? � O tam... W ��ku kole okna. Z moj� Zo�k� tam �pi�. No to on zacz�� chodzi�, chodzi�... To wahade�ko mu si� kr�ci�o... a kiedy doszed� do tego ��ka, to a� warcze� zacz�o. Wrrr... wrrr... � So�tysie! To jest dla was najgorsze miejsce do spania! � A gdzie jest dobre? � -Zaraz znajdziemy I znalaz�. Prawda, ze par� cha�up dalej. U Ma�ki Bielakowej. Ale znalaz�. I od tej pory wierz� w biopr�dy, w Kaszpirowskiego i w reform� gospodarcz�. 13 SO�TYS ZE STAREGO PORTFELA. Cie choroba. Marne jest teraz w Polsce �ycie so�tysa. A ju� najgorsze dla takiego jak ja. Ze starego portfela. Cz�owiek nie mo�e si� po�apa� w tych nowo�ciach. Ka�dy we wsi chce ten kapitalizm na sw�j spos�b budowa�, a wszystkie kolejne rz�dy by chcia�y, �eby w Polsce by�o tak jak w Ameryce. W tych czasach kiedy Indiany bez portek, za ma�pami po prerii ganiali. Dla przyk�adu we�my taki przyk�ad. Maniek Bibu�a. Wszystkim wiadomo, �e jest to wredna morda, ale �e�my go grub� kresk� podkre�lili i niech go szlag trafi. Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. Przebaczy� to ja mu mog�, ale nie mog� zapomnie� jak za realnego socjalizmu lata� do gminy z donosami na mnie. Ludzie m�wi�, �e Maniek si� zmieni�. Faktycznie si� zmieni�. Tak� brod� rewolucyjn� sobie zapu�ci�, ale jak z donosami do gminy lata� tak lata. Tyle tylko, �e teraz do innego w�jta. Albo inny przyk�ad. Zachorowa� �miertelnie stary Maciaszczyk. Za komuny by� jeszcze do odratowania, ale teraz... O�rodek Zdrowia na pogotowiu strajkowym, doktor oflagowany, na g�odzie... Nie ma komu recepty wypisa�. A jak by� nawet mia� jak� star� recept�, to dzisiaj trzeba by� Baksikiem albo afer� sznapsgejt, �eby sobie pozwoli� na kupno w aptece jakiego czopka, albo proszka z krzy�ykiem... Chocia� nie... Proszk�w z krzy�ykiem teraz nie robi�, bo by zaraz Labuda krzycza�a, �e si� apteki klerykalizuje. No wi�c jak Maciaszczyk zachorowa�, to zwo�a� do �o�a bole�ci swoich syn�w, �eby na nich po raz ostatni, z obrzydzeniem popatrze�. A ma ich pi�ciu. Wszystko ch�opaki �wieczne... jak smreki... Ka�dy kawaler... �on nie maj�, to nie ma kto na nich robi�. Pa�stwo musi �o�y�. Dostaj� zapomog� na bezrobocie i os�on� socjaln� na gaz. Otoczyli ��ko ojca ko�em i czekaj� a� si� stary b�dzie reprywatyzowa�. Stary Maciaszczyk konaj�cy, ale przecie� nie g�upi. Par� z�otych mia�, pozna� si�� swoich pieni�dzy, kupi� akcje huty szk�a Krosno, schowa� i s� bezpieczne. Bo zapomnia� gdzie schowa�. Wi�c chocia� mu si� �mia� chce, ale takim powa�nym g�osem m�wi � Ch�opaki, cosik mi si� widzi, �e b�d� dzisiaj umiera�. No to oni w krzyk. � Nie r�bcie nam ojciec takiego �wi�stwa! Pieni�dze, co w domu by�y to si� przepi�o, pogrzeby trzy razy zdro�a�y... Za co my was teraz pochowamy? A najm�odszy m�wi: � Tata, jak ju� koniecznie musicie umiera�, to nam by najlepiej pasowa�o, jakby was co� ze�ar�o. Dzieci cholera... Albo inny przyk�ad z m�odzie��. Wawrzk�w Ignac. Ten to znowu drogi blokuje. Wszystkie. Jakie by nie by�y... Do Europy � blokuje. Do jasnej przysz�o�ci � blokuje. Bo powiada, �e nie chce �eby komuna do wsi wr�ci�a. G�upek jeden... A czy ona kiedy ze wsi wysz�a? Par� lat temu da�by mu blokad� plutonowy �ukasik. Ju� widz� jak by posz�o w ruch to gumowe przed�u�enie konstytucji. Mo�e by nawet gazy pu�ci�. Gospodarczym sposobem... Teraz �ukasik jest ju� na emeryturze. Dobrze mu si� powodzi. Do emerytury do�apa� p� etatu. Na plebanji dorabia. Jako ko�cielny. Wie, �e �yje. Za agentami CIA nie musi gania�... Rano �wieczki zapali, wieczorem zgasi i po ptokach. Jeszcze rozgrzeszenie dostaje po ulgowej taryfie... nomenklatura cholerna... 14 Na miejsce �ukasika przys�ali nam z Warszawy takiego m�odego aspiranta. Mi�y ch�opak, Ale delikatny... Wra�liwy... Jak kto� na niego powie basseball, znaczy po angielsku � palant... to zaraz p�acze. Na margines spo�eczny m�wi �bracie przest�pco�. Ludzie, takie rzeczy si� we wsi dziej�, �e cz�owiek �wira mo�e dosta�. Ja ju� dawno chcia�em rzuci� w diab�y to so�ectwo, ale teraz ja �nie chc� ale musz� by� so�tysem. Czekali�my... czkali na te zmiany... przesz�o 50 lat. I wreszcie �e�my si� doczekali. I teraz cz�owiek si� czuje, jak by lecia� samolotem. Fajnie si� leci a rzyga� si� chce. Ludzie si� nerwowe zrobili. Starzy wygaduj� na m�odych, m�odzi na starych... A ja sobie my�l�: Oj Bo�e, Bo�e... Nie da�e� rozumu m�odemu, ba... da�e� go staremu... Ale te� chyba po to, �eby ci go zaraz odni�s�... Nowiutki i ma�o u�ywany. 15 KULTURALNE ROZRYWKI W CHLAPKOWICACH Cie choroba. Mamy k�opoty z t� rozrywk� w Chlapkowicach, niech to szlag trafi! Co i raz pisz� do mnie z wojew�dztwa: ��le jest so�tysie, ludzie we wsi niezadowolone, m�odziaki smutne chodz�...� Widzieli�cie? Smutne chodz�!!! No to co? Mam ich gilga� pod pachami, �eby si� �miali? Ale jak zacz�li �ga�, �ga�... No to my�l� sobie � trzeba si� wzi�� za t� rozrywk�, bo inaczej cz�owieka za�gaj�. Kto� powiedzia�, �e na rozrywk� najlepszy jest sport. No to za�o�yli�my dru�yn� pi�ki no�nej. Real Chlapkowice. Z wojew�dztwa przys�ali nam sprz�t sportowy... Takie skarpety podkolan�wki... �adne skarpety by�y. Naszym babom ogromnie si� podoba�y. I �adnie w nich baby wygl�daj�. Buty nam te� przys�ali. Ale buty to wybrakowane. Takie korki do zel�wek ponabijali. Ale jak si� te korki poodrywa�o, to mo�na w nich chodzi�. Tylko ciekn�. Grali�my w lidze powiatowej. Po�ow� mecz�w �e�my przegrali. Wszystkie mecze wyjazdowe �e�my przegrali. Walkoverem. Wcale my nie je�dzili. B�dziemy si� szlaja� po obcych boiskach... Ludziom pi�k� krowy na ��ce straszy�? Za to wszystkie mecze na naszym boisku, my �e�my wygrali. Te� walkoverem. Nasze kibice przed wsi� stali i �adnej obcej dru�yny nie wpuszczali. Raz to jedni na si�� chcieli z nami gra�. To chyba by�a Chalsea z Braniejewa... Nie... To by� Tottenham z Kopacza... Jak te wieprzki si� pchali, ale si� ich w op�otkach wy�apa�o i jak niepyszni musieli wr�ci� do domu. Karetkami pogotowia. By�o troch� rozrywki, by�o... Wszystkie p�oty we wsi �e�my porozrywali... Tyle tylko, �e na drugi dzie� przyjechali do nas z wojew�dztwa, �eby nam karnie zamyka� boisko. A zamykajcie sobie, szlag by was trafi�. Po�azili po wsi, po�azili i jak niepyszni musieli wr�ci� do miasta. No co nam zamkn�, co? Przecie� u nas nie ma �adnego boiska. Jak si� z t� pi�k� no�n� nie uda�o, to kto� powiedzia�, �eby si� wzi�� za boksy. Prawd� powiedzie�, to boksy by�y u nas znane w Chlapkowicach. Tyle tylko, �e bez r�kawiczek. Ale teraz si� wszystko w r�kawiczkach robi, mo�na i boksy spr�bowa�. Zrobili�my tak� towarzysk� walk� pokazow�. Walenciak kontra Paku�a. Paku�a jest srebrnym medalist� z odpustu w Braniejewie. Zwyci�y� przez dyskwalifikacj� Paku�a, bo Walenciak uderzy� go po gongu. W dwie godziny po gongu go uderzy�. K�onic�. W gospodzie. Tak si� zacz�li grza� towarzysko, �e s�dzia w trybie dora�nym musia� werdykty wydawa�. O t� rozrywk�, to nie tylko musieli�my odle�e�, ale i odsiedzie�. To ju� do sportu ni kto nie da� si� we wsi nam�wi�. Wtedy kto� powiedzia�, �e czasem na rozrywk� te� jest dobra kultura. Za�o�yli�my wi�c zesp� beat beatowy �No to cyk�. Z wojew�dztwa przys�ali nam gitary. Elektryczne. Tyle �e znarowione. Gra�y tylko wtedy, jak je pod��czy� do m�ockarni. Nie dasz rady m��ci� i gra�. A� tu kiedy� Flis�w Wojtek poszed� do kina i zobaczy� na Kronice Filmowej, �e w mie�cie �odzi zrobili tak� degustacj� �ab i �limak�w. �e o wiele to jedz� we Francji i w Belgii, trzeba i u nas spr�bowa�. Na razie jako zak�sk�. Ja � wiecie � jestem cz�owiek �wiatowy i r�nej zak�ski pr�bowa�em. Raz nawet pi�em pod past� do but�w... Ale je�eli chodzi o �aby, to jestem obrzydliwy. Na to Wojtek powiada: 16 � Ludzie u nas tylko wieprzowe mi�so ze w�ciek�ych kr�w jedz�, a tymczasem ca�e tony ekologicznego mi�sa, po ��ce sobie skacze. Trzeba i u nas zrobi� degustacj�, bo nas do Unii Europejskiej nie przyjm�. Trzeba to trzeba... Najpierw musieli�my zrobi� dwie �apanki. Jedn� na ��ce na �aby i drug� w zagajniku na �limaki. Bo u nas pr�bowanie by�o karne. Musieli pr�bowa� ci, co nie zap�acili podatku gruntowego Ja te� musia�em. Postawili przede mn� t� nowoczesn� zak�sk�... P� litra do dezynfekcji... Siedzi to dra�stwo na talerzu... �lepiami mruga...Chcesz wzi�� w r�k� to z�by na ciebie szczerzy... Ni to posoli�, ani posmarowa� musztard�... Stary Maciaszczyk chcia� z jajkiem jak tatara rozrobi�, ale to jeszcze gorzej, bo dra�stwo z talerza na talerz przeskakuje, cz�owiek nie wie czyja �aba. A ju� najgorzej by�o jak po trzeciej setce zacz�y kumka�. Bo to dra�stwo na chuch jest wra�liwe. Zaraz si� robi� radioaktywne. Jeszcze wi�cej k�opot�w by�o ze �limakami. To ju� ze wszystkim nie wiadomo jak gotowa�. Na twardo czy na mi�kko... Je�� ze skorupk� czy bez skorupki. Pr�bowa�em i tak i tak. Ale mnie odratowali. W szpitalu. Doktor popatrza� na mnie i powiedzia�: czemu �e�cie so�tysie to paskudztwo jedli? �Czemu �e�cie to paskudztwo jedli� U nas w Polsce so�tys musi wszystkiego �wi�stwa spr�bowa�. 17 SAM-LUBCZYK Cie choroba. Pi�kne i zaszczytne jest �ycie wynalazcy. Ludzie go szanuj� i uwa�aj�. Po mojemu jednak, na najwi�ksze powa�anie zas�uguje cz�owiek, kt�ry dobrowolnie oddaje sw�j organizm dla eksperymentu naukowego i nie bacz�c na skutki, po�wi�ca si� dla ludzko�ci. Jest u nas w Chlapkowicach jeden taki cichy bohater. Nazywa si�... Nie wa�ne... To jestem ja. Nie m�wi�bym o tym, bo ka�de dziecko we wsi wie, �e pod wzgl�dem skromno�ci jestem w Polsce nie do pobicia. To o czym za chwil� opowiem, jest po prostu suchym sprawozdaniem naukowym i o ile na tej podstawie nie zostan� przedstawiony do tytu�u bussines woman, albo chocia� do Nagrody Pokojowej Nobla, to nie ma w Polsce sprawiedliwo�ci. Zacz�o si� od tego, �e stary Maciaszczyk wynalaz� nowy specyfik medyczny. W zwi�zku z tym, prosi� nas, �eby go tytu�owa� �magister�. A �e pro�b� sw� jak nale�y w gospodzie promowa�, wi�c �e�my go nostryfikowali. Nam to nie wadzi, a polska nauka zyskuje w oczach �wiata. I do Unii nas pr�dzej przyjm�. Wi�c przyszed� do mnie kiedy� Magister i powiada: � So�tysie, dla dobra naszej m�odej demokracji wynalaz�em SAM-lubczyk. Sko�cz� si� k��tnie i zwady. � Lubczyki � powiadam � s� reliktem �redniowiecza. Tylko w dawnych czasach trzeba by�o dziewuszki Herbapolem aktywizowa�. Teraz jest na wsi era video. Pornosy si� dziewuszkom na kasetach pokazuje. � To te� � on na to � nie o taki lubczyk chodzi. Ja wynalaz�em SAM-lubczyk. Jego dzia�anie polega na tym, �e sam pijesz i sam wszystko naoko�o lubisz. Jak leci. � Mo�e to jest u�yteczny wynalazek � m�wi� � A jak d�ugo trzyma szklaneczka takiego naparu? � Tydzie�. � No to dajcie mi dwie �y�eczki. Dzie� wytrzymam. Mog� wszystkich kocha�. � W tajemnicy przed ludzko�ci�, poszli�my do laboratorium Maciaszczyka i w komorze, po ciemku napi�em si� specyfiku. Prawd� powiedzie�, w smaku nie by� najlepszy. Pi�em ju� lepszy bimber. Ale tu przecie� nie o smak chodzi, tylko o skutek. � No i jak tam? � pyta si� Maciaszczyk � bierze was? � Troch� r�bie ale s�abo. � Wi�c jak? Lubicie mnie? � Jak by tu powiedzie�? Kopn�� to bym ju� was nie kopn��, ale ca�owa� te� nie mam ochoty. Urod� macie tak� wi�cej neutraln�. � Nie szkodzi. Eksperymentujemy dalej. Jeszcze was geny nie wzieny. Wyszli�my na go�ciniec, �eby sprawdzi� dzia�anie na szczurach albo na ludziach. Patrz�... a tu jak na zam�wienie stoi ko�o furtki Flis�w Wojtek. � No i jak so�tysie? Co czujecie jak si� na Wojtka patrzycie? � S�uchajcie Magister � m�wi� � czy wy�cie nie pomylili lubczyka z kroplami na �o��dek? Jak si� patrz� na t� mord�, to mnie mdli� zaczyna. Maciaszczyk podrapa� si� po g�owie i powiada: � Pewnie jest jaki� drobny feler we wynalazku. Zajdziemy do gospody, niech nam bufetowy Banaszczyk da rozpuszczalnika. Zobaczymy jaka b�dzie reakcja. Trudno. Jak badania naukowe, to badania. Zaszli�my do gospody. P� litra setkowymi szklaneczkami, Maciaszczyk do organizmu mi wmusi�. Po tym zabiegu lubczyk zacz�� dzia- 18 �a�. Zacz��em niekt�rych go�ci bardzo lubie�. Zw�aszcza na Ma�ce Bielakowej si� lubczyk sprawdzi�. Sumiennie wam m�wi�. Dosz�o do tego, �e jak by dzisiaj by�o g�osowanie, to bym na aborcj� g�osowa�. Na drugi dzie� zbudzi�em si� w strasznym stanie ekologicznym. Oko czerwone jak angor, warga fioletowa, w g�bie �u�el... A najgorsze jest to, �e nikogo nie lubi�, Nawet na pana prezydenta patrze� nie mog�, chocia� taki �adny. Nie wierz� w wynalazek Maciaszczyka. To jest utopia. W Polsce nie da si� wszystkich lubi�. 19 ZADOWOLONY CHARAKTERNIK. Cie choroba! Wszystko w �yciu ma sw�j czas i swoje miejsce. Sko�czy�y si� prace polowe, przysz�a pora na prace naukowe. Cz�owiek jest tylko cz�owiekiem. Mo�esz z siebie �y�y wypru� dla dobra kraju, ale napi� si� te� kiedy� trzeba. Zwo�a�em wi�c sympozjon do Fundacji �wiatowego Antyalkoholizmu, znaczy si� dawnej gospody. Zesz�y si� autorytety moralne i naukowe. Tak sobie gadamy... gadamy... A tu drzwi od gospody si� otwieraj� i wchodzi Wawrzk�w Ignac. Cicho si� w gospodzie zrobi�o, a�em sobie pomy�la� �e: albo anio� przelecia�, albo Lepera klonuj�. Bo te� Ignac by� jaki� dziwny. Niby normalny, a nienormalny. Twarz mia� jak�� tak�... jak by wam powiedzie�... jak charakternik. U�miechni�t�. Ale nie by� to u�miech znormalizowany, jaki maj� wolni ludzie, patrz�cy na telewizyjn� reklam� PZU �ycie i polis� b�yszcz�c� jak s�o�ce na tle gmachu szpitala dla umys�owo chorych. Nie. Ignac u�miecha� si� w spos�b niezorganizowany. Na �ywio�. Maciaszczyk tr�ci� mnie �okciem i powiada: � �mieje si� ta g�upia morda, �mieje, jeszcze nam jakiej biedy na�mieje. Wojtek zazgrzyta� z�bami. � Pewno komu� �wi�stwo zrobi�. Bez powodu, normalny cz�owiek nie b�dzie z siebie robi� widowiska. Reszta ludzi w gospodzie, te� poczu�a pismo nosem. Spo�ecze�stwo przy stolikach, zamiast dyskutowa� naukowo o rozebranych babach, zacz�o dywagowa� o tolerancji i walce z totalitaryzmem. Zamiast �piewa� weso�o �nie wychodz� dzi� z cha�upy, bo mi wlecia� b�k do...� zacz�o nuci� �a mury run�, run�, run�...� m�wi� wam � Grenlandia w powietrzu. A Ignac stoi i si� �mieje. Da�em znak kolektywowi i wyszli�my na podworzec. � Jak my�licie � pytam � z czego on tak si� �mieje? � Mo�e komu� �on� poderwa� i taki szcz�liwy? � powiedzia� Golusik. � G�upie gadanie. Jakby, dajmy na to, twoj� bab� poderwa�, to co? To jest pow�d do szcz�cia? Tyle lat z ni� �yjesz i taki jeste� szcz�liwy? Do dyskusji w��czy� si� stary Bolinia. � A mo�e on si� �mieje z wrogich pozycji? � G�upie gadanie � m�wi� � wrogie pozycje by�y za komuny. Teraz nie wiadomo, kt�re pozycje s� wrogie. Zabra� te� g�os stary Maciaszczyk i jak to on, pr�bowa� �agodzi� sytuacj�. � A mo�e jemu jest dobrze i dlatego taki zadowolony? � Opowiadacie g�upstwa. Wszystkim nam jest dobrze, a nikt nie jest zadowolony. Wr�cili�my do gospody, podchodz� do Ignaca i m�wi�: � Z czego ty si� �miejesz? Mo�e kto� ma co� rozpi�te? Mo�e komu� koszula wysz�a? M�w. Nic ci nie b�dzie. Z czego si� �miejesz? � Z niczego. I u�miechn�� si� tak promiennie, �e si� w�dka w kieliszkach zagrza�a. � Trudno, sam tego chcia�e�. Powiedzia�em do kolektywu tylko jedno s�owo: � Wykona�! Le�y sobie teraz Ignac w szpitalu, opiek� ma dobr�, do zdrowia powraca, ale �mia� si� przesta�. � A wy z czego si� �miejecie? Z siebie si� �miejcie! Zadowoleni s� podejrzani! 20 SEX W CHLAPKOWICACH Cie choroba! Leci ten czas leci... Przesz�o p� wieku min�o od wojny, a my ci�gle musimy walczy�. Najpierw walczyli�my z obszarnikami i pryszczyc�. Potem ze stonk� ziemniaczan� i antyalkoholizmem, ale to jeszcze ma�o. Musimy walczy� z now� zaraz� co si� w naszej gminie pojawi�a, to jest ze sexem. Sk�d si� to u nas wzi�o � nie wiadomo... Pewnie przysz�o z Zachodu, gdzie si� r�ne dewiacje rodz�. Stary Bolinia, kt�ry by� z wizytacj� u swojego wnuka w Ameryce, to powiedzia�, �e najwi�cej tego sexu jest na Greenpoincie. � Tam � powiada � jest centrala ameryka�skiego sexu. Jak si� kiedy� tam znajdziecie, to przeprowad�cie badania naukowe. Tylko uwa�ajcie, �eby�cie jakiego adidasa nie z�apali. I pami�tajcie, �e w Ameryce trzeba alimenty p�aci� w dolarach. A nie zap�acisz, to koniec. Kara �mierci. Sadzaj� ci� na takim fotelu, pod��czaj� do sieci... Pstryk... I po tobie. Widzisz go... na fotel sadzaj�... Tak sobie my�l�, �e jak by cz�owiek mia� ze sto metr�w kabla... Mo�e sto to za ma�o... Trzysta...Mo�na by na Wiejskiej te fotele do sieci pod��czy�... Niewa�ne! Mia�o by� o sexie! Za sanacji sexu nie by�o i by�o dobrze. Dziewuchy by�y nieu�wiadomione... Poniekt�ra to trzy razy w ci��� zachodzi�a, zanim straci�a dziewictwo. Takie by�y odporne. Ch�opy te� si� do twego nowoczesnego sexu nie garn�y. Ka�dy preferowa� staro�wieckie, konserwatywne pe... Prokreacj�. Ale bo te� wtedy czasy by�y inne. Woda czysta, trawa zielona, to i stosunki p�ciowe by�y ekologiczne. Wegeteria�skie. Bez sztucznych nawoz�w. U nas ten sex pojawi� si� za realnego socjalizmu. W gospodarce i ekonomii. Ekonomisty ino baczy�y co by tu jeszcze spieprzy�. W 89 roku si� pokaza�o, �e spieprzyli wszystko. No, ale jak by� sex, to musia�a by� te� pornografia. Ale co prawda to prawda. W�adza wtedy baczy�a, �eby porno w telewizji dawa� dopiero wtedy kiedy dzieci �pi�. Po �Dobranocce�. W Dzienniku dopiero pieprzyli. Raz to takie porno dali, �e do dzisiaj mnie pulsacja bierze. Pokazali... Ni to d�ungla, ni to goryl... Wszystko si� kot�uje... Cz�owiek chcia� si� czego� nauczy�. Przecie� jest otwarty na wiedz�. A jak si� nauczysz, kiedy nie wiadomo gdzie g�ra a gdzie d�? Mo�na babie krzywd� zrobi�. Ale potem kamera si� przybli�y�a i wszystko by�o wida� wyra�nie. Pe�ne komunistyczne hardporno. Fidel Castro je banana. Wtedy we wszystkim by�a polityka. Poszed�em kiedy� do gospody... S�u�bowo. Sprawdzi�, czy spada spo�ycie alkoholu. Patrz�... przy stoliku siedzi stary Maciaszczyk i p�acze. Przed nim butelka w�dki ledwo napocz�ta... My�l� � trzeba go ratowa�. Sam tej butelki nie wypije. � Czego� posmutnia� � pytam � weso�y by�e�? � Chodzi mi o potencja� � on na to � wsz�dzie jest potencja�: Gospodarczy, intelektualny... tylko u mnie jest impotencja�. A cz�owiek ma obowi�zki. �ona, cztery kochanki na etacie... Co robi�? � Musicie i�� do doktora. Niech wam zapisze co� na pop�d. � Poszed�. Doktor si� nostryfikowa� na Wy�szej Szkole Partyjnej... Interny si� uczy�. Zapisa� mu dw�ch Zomowc�w. Z takimi pa�ami. Jak mu dali pop�d, to do dzisiaj pami�ta. � Je�eli chodzi o mnie, to ten sex dawno kr��y� mi po organizmie. Dopiero niedawno si� ustatkowa�... O tu... W g�owie... Ale dawniej r�nie bywa�o. By�y czasy kiedym strasznie bucza�. Chocia� mia�em te� okresy du�ej moralno�ci. Raz to przez sze�� lat nie spojrza�em na 21 dziewuch�. Nie to, �ebym kocha� inaczej, ale nie ci�gn�o mnie do kobiet. Sze�� lat straconego �ycia... No ale potem rodzice pos�ali mnie do szko�y i wszystko wr�ci�o do normy. A teraz mamy ten sex kapitalistyczny. Dopiero si� por�ba�o. Siedz� sobie kiedy� w cha�upie i czytam gazet�. T� rubryk� �towarzyskie�. �wi�stwa takie... Czytam i � m�wi� wam � zdr�twia�em. Stoi jak byk napisane: �Dwie figlarne wie�niaczki z Chlapkowic, puszysta Zula i puszysta Gula, zabawi� docelowo pan�w o r�nych orientacjach seksualnych. Emeryci 25% zni�ki. Telefon grzeczno�ciowy... Numer taki i taki...� M�wi� wam... Krew uderzy�a mi do g�owy. Numer wydawa� mi si� znajomy. Rzuci�em dane na komputer... Siast, prast... Enter... Dostaj� wydruk i ma�o nie zemdla�em. To by� m�j numer telefonu. W tym momencie s�ysz� pukanie do domofonu. Do izby wpadaj� stara Zagulina i jeszcze starsza Golusikowa. Wpadaj� i wo�aj� od progu � Czy by�o do nas mn�stwo telefon�w? Zrozumia�em. � To wy jeste�cie te figlarne wie�niaczki z Chlapkowic? � My, a bo co? � Kto wam pozwoli� dawa� m�j numer telefonu do og�oszenia na grzeczno��? � A jaki mia�y�my da�? Przecie� jest tylko jeden we wsi! � Jak to jeden? Drugi jest na plebanii. � Ooo... Jakby si� proboszcz dowiedzia�, �e za�o�y�y�my gabinet, to by nam rozgrzeszenia nie da�. � Jaki znowu gabinet? � Masa�u. Teraz jest wolny rynek. Hodowla drobiu jest deficytowa, wi�c za�o�y�y�my gabinet masa�u erotycznego. Trzeba bra� sprawy w swoje r�ce. � Idiotki! G�upie baby! Czy wy wiecie jakie sprawy b�dziecie musia�y bra� w swoje r�ce w tym gabinecie? � Wiemy. Od dwudziestu lat prowadzimy markerting we wsi. Znamy swoj� klientel�. Tu nie trzeba r�ki... Garsteczka wystarczy. Trzasn�y drzwiami i wysz�y I taki jest ten kapitalistyczny sex. Rynek decyduje o wszystkim. Biedna jest ta nasza ojczyzna. Wyludnia si�. Jak si� ma nie wyludnia�, kiedy jedni wyje�d�aj� do Ameryki na t� loteri� wizow�, inni wcale si� nie rodz�... A jak si� maj� rodzi�? M�odzi my�l�, �e komputery to za nich zrobi�. A my? Kombatanci sexu, weterani... Nie mo�emy na siebie bra� odpowiedzialno�ci za ca�� prokreacj�. Owszem... Jest jeszcze wola, ochota, a i si�y by si� znalaz�y... Tylko... Wstyd si� rozebra�! 22 BIBLIOTEKA Cie choroba. W zesz�� sobot� mieli�my ma�y jubileusz. Trzy lata min�o od czasu jak przedstawiciel powiatowego wojew�dztwa powiedzia�, �e era Guttenberga si� sko�czy�a, ksi��ki s� niepotrzebne, a w bibliotece powierzchnia u�ytkowa si� marnuje. Nawet ch�tnie �e�my bibliotek� zlikwidowali, bo to � wiecie � starodruki teraz kradn�... Nie upilnujesz. Mafia...Kradn� egzemplarze autorskie i za miliony sprzedaj� aktualnym ojcom narodu... �eby sobie przypomnieli, co kiedy� pisali. A tu na zabezpieczenie zabytkowych folia��w nie ma pieni�dzy... By�emu plutonowemu �ukasikowi we �bie si� przewr�ci�o, chcieli my wzi�� go na sekurite, ale powiedzia� �e owszem... mo�e biblioteki pilnowa�, ale jak dostanie dwa procent powy�ej �redniej krajowej. I cztery trzynastki... I �eby nikt go nie m�g� zwolni� z posady. No to �e�my plac�wk� zamkn�li. Ksi��ki si� wyrzuci�o na wysypisko �mieci, kole tajnych akt wojew�dzkiej prokuratury. Niech tam na �mietnisku b�dzie jak w tej telewizyjnej reklamie szamponu. Dwa w jednym. Kultura i prawo. Na wolny po ksi��nicy lokal, zaraz si� znalaz� amator. Sp�ka akcyjna. PUB za�o�yli. Czyta si� pab, ale pisze Pe U Be. Ludzie si� nawet nie sprzeciwiali... Lepsze Pe U Be jak UB. Przynajmniej jest piwo. I wolny rynek. Chocia� personel cz�sto ten sam. No ale zaraz zacz�y si� we wsi rozr�by. Lewica popiera�a PUB, bo powiadaj� �e pub w ubikacji ma w�oskie kafelki, a prawica natomiast stawia�a na firmy krajowe. Znaczy si� gospod� i bufetowego Banaszczyka. Bo chocia� brudno, ale ekologicznie. Ja tam � wiecie � jestem post�powy intelektualista, wi�c pi�em i tu i tu. Sprawa si� skomplikowa�a, kiedy w sejmie og�osili t� ustaw� o obronie j�zyka polskiego. No bo przyk�adowo... Jak si� nazywa po polsku supermarket? Nie wiesz... A w bibliotece by�a ksi��ka Boles�awa Prusa... �Lalka�... I tam w sklepie Mincla i Wokulskiego wszystkie nazwy handlowe by�y po polsku. Cz�owiek mia� materia� por�wnawczy. I punkt odniesienia. Albo �menager� wiesz co to za czort? Tyle wiesz, �e w Kasie Chorych dostaje 20 tysi�cy na miesi�c, a za co, nikt nie wie. Co tu du�o m�wi�? Po trzech latach od likwidacji biblioteki ludzie zacz�li t�skni� do ojczystego s�owa. Jak mniejszo�� narodowa. Zwo�a�em zebranie i od s�owa do s�owa, uchwalili�my, �eby si� domaga� od rz�du, przywr�cenia biblioteki. Ale jak si� domaga�? Wy�lesz delegacj� do pana premiera, to ci powie �e owszem, mamy racj�, ale �e pieni�dze zosta�y dawno wys�ane, �e on sprawdzi na poczcie osobi�cie, dlaczego jeszcze nie dosz�y. I si� u�miechnie tak serdecznie. I st�knie. Bolinia ze smutkiem powiedzia�, �e nie ma co, tylko trzeba zablokowa� jak� szos�. Ale kt�r�? Teraz wszystkie zapchane. A jak niezablokowane to nawierzchni� maj� zrujnowan�. Nie dasz rady nawet rowerem dojecha� na miejsce protestu. Nie by�o wyj�cia, tylko trzeba by�o zablokowa� poln� drog� kole zagajnika. Droga lokalna, nie ma jej na mapie, to jeszcze przejezdna. Blokad� postanowili�my uzupe�ni� g�od�wk�. �eby wstrz�sn�o opini� publiczn�. Znaczy si� napoje �e�my przyjmowali, ale bez zak�ski. Najwy�ej og�rki ma�osolne. Po�o�yli�my si� w poprzek drogi... �aden pojazd nie przejecha�. Raz tylko jeden uprzywilejowany �e�my przepu�cili. Mazurek szed� z krow� do buhaja. Bo si� latowa�a. Cztery doby �e�my protestowali. Bez rezultatu. Ani telewizja nie przyjecha�a. Ani OPZZ nas nie popar�... Policja nie pa�owa�a, tylko emerytowany plutonowy MO �ukasik z przyzwyczajenia na nas pu�ci� gazy... w czynie spo�ecznym. Nikogo nasza walka o gminn� bibliotek� nie obesz�a. Mo�e pow�d by� dla w�adzy ma�o wa�ny, albo wybrali�my niew�a�ciw� drog�. 23 PAMI�CIOWY POLAK�W PORTRET W�ASNY. Cie choroba! Ludzie! Co si� dzieje w Chlapkowicach? Epidemia jaka czy co? Wszyscy si� porz�dni zrobili. Sumiennie wam m�wi�. Bez powodu. Przyjdzie wiecz�r, ka�dy w cha�upie siedzi... Wyznaniowego radia s�ucha... A jak wyjdzie na go�ciniec, to �wiate�ko nad g�ow� mu si� �wieci... Na podobie�stwo aureoli... Zwariowa� mo�na. My w takiej formie, nie mie�cimy si� w �adnej polskiej normie. Spotka�em kiedy� na go�ci�cu starego Bolini� i tak eksperymentalnie, na luzie, prowadz� badania opinii publicznej. � Widzieli�cie Bolinia w telewizji te reklam� myde�ka Fa? Jak si� jedna blondyneczka k�pie pod wodospadem? Na go�o? �adna sztuka co? Namydliliby�cie takiej plecy co?... Przyznajcie si� Bolinia. He... he... he...Podniecacie si� przy reklamie co? � Ja � powiada Bolinia � na takie �wi�stwa nie patrz�. Na dzie� dzisiejszy mam taki organizm, �e tylko si� na Dobranocce podniecam. Do dobrych uczynk�w. � Nie wierz�. Pewno nie raz, po kryjomu, w chwili s�abo�ci, wyobra�acie sobie Mani� Bielakow�, jak si� k�pie pod wodospadem. � Nie � on na to � w chwili s�abo�ci, to ja sobie wyobra�am termos Jacka Kuronia. No to ju� koniec! Nie do��, �e id� ci�kie czasy, to jeszcze nie ma komu da� w mord�. Ka�dy cholera moralny. Jak nienormalny. Ale jaki� pow�d musi by�. Chyba nie dlatego, �e rz�d jest za dobry? I wreszcie wszystko si� wyja�ni�o. Ruska mafia, konkretnie Iwan Niebzdyniuk i Walentyna Twist odsprzedali gospod� Wietnamczykom. Teraz si� nazywa po wietnamsku: Hanoi Morning Star. Gmina zgodzi�a si� na sprzeda� pod warunkiem, �e w gospodzie b�dzie zakaz palenia tytoniu. Ale z Azjat� nie wygrasz. Na g�rze jest sala u�ytkowa niepal�ca. Za to g��boko w piwnicy, ma�y loszek. Jeszcze za szwedzkiego potopu go wybudowali Teraz ��tki zrobili tam pomieszczenie gastronomiczne. Dla pal�cych. Straszny robi� interes. U g�ry pusto, a na dole zawsze pe�no. T�ok ogromny, �mierdzi, duchota, ale pali� mo�na. Ka�dy ch�tnie idzie, bo towarzystwo dobre... Nasz m�ody komendant komisariatu policji Walenty Aport, urz�dzi� na g�rze wystaw�. On jest z wykszta�cenia artysta plastyk. Ko�czy� Akademi� Sztuk Pi�knych. Prac� w policji traktuje jako hobby. Ze sztuki dzisiaj nikt nie wy�yje. �adnych �ap�wek. Wi�c zrobi� wystaw� pod nazw�: Pami�ciowy Polak�w Portret W�asny. Taki heppening... Szlag by go trafi�! Okoliczno�ciowe portrety wymalowa� i dawa� podpisy: Kapu� z lat pi��dziesi�tych, aferzysta, z�odziej korony polskiej, zboczeniec polityczno-seksualny i temu podobne... Je�li rozpoznasz podejrzanego, daj zna� na policj�. Za ukrywanie pi�� lat odsiadki. Nie macie poj�cia, jaki by� t�ok na wernisa�u. Ludzie chodz�, patrz� podejrzliwie jeden na drugiego i m�wi� p�g�bkiem � Ten z�odziej korony polskiej to chyba wy, Zagu�a? Co? W latach totalitaryzmu? Bardzo na was podobny... � Jaaa? Co wy�cie? W tamtych latach by�em ma�ym czterdziestoletnim ch�opcem... Szczerze wierzy�em, �e kradn� dla dobra ojczyzny. Na ka�dym kroku s�ycha� by�o takie wypowiedzi. A potem ruszy�a poprawa i odnowa. Nasz pleban musia� doanga�owa� zmiennika, bo ze spowiedzi� si� nie m�g� wyrobi�. Mo�na powiedzie�, �e takiej porz�dnej wsi jak nasza, nie ma w ca�ym by�ym PRL-u. Prezydent War- 24 szawy pan Piskorski, zabroni� wpuszczania naszych ludzi do stolicy. Powiedzia�, �e demoralizuj� Warszawiak�w i zagranicznych inwestor�w. Taaak... Wystaw� Polak�w Portret W�asny da si� zrobi�, ale p a m i � c i o w y Polak�w Portret W�asny � wykluczone. Ludzie o wszystkim zapomnieli. 25 �R�DE�KO Cie choroba. Ciekawe zjawisko przyrody u nas si� przytrafi�o. Zacz�o si� od tego, �e ogromnie si� zmieni� Flis�w Wojtek. Bystry si� jaki� zrobi�... Namolny... Za dziewuchami si� ogl�da�, m�atki erotycznym spojrzeniem niepokoi�, nawet co �adniejszych, przoduj�cych rolnik�w zaczyna� kokietowa� Co za czort? Wzi�li�my go w krzy�owy ogie� pyta� i przy drugiej �wiartce si� za�ama�. � �r�de�ko si�y m�skiej � powiada � wytrysn�o na moim wygonie, ko�o zagajnika. Woda tak� ma si��, �e jeszcze par� szklanek wypij�, to nawet stary Maciaszczyk nie b�dzie we wsi bezpieczny. Nie ma co, s�siedzi, tylko musicie emigrowa�. � Cie choroba � zawo�a�em � to� to regularny cud! Trzeba powiadomi� kompetentne w�adze. W konkretnym wypadku parafialne. Nasz proboszcz jak si� zorientowa� co i jak, z miejsca zawyrokowa�: � To nie jest �aden cud, tylko rozpusta. Cudowne �r�de�ko by dzia�a�o na p�uca, rozum albo w najgorszym wypadku na korzonki nerwowe. W tej dziedzinie co wy zwyrodnialcy my�licie, cuda nie s� przewidziane. Do prania wod� ze �r�de�ka bra� mo�ecie, ale pi� nie radz�, bo b�d� musia� zrobi� podwy�k� cen w taryfie pokuty na spowiedzi. Szum si� we wsi zrobi�, ale zainteresowanie �r�de�kiem nie zmala�o. To jest przyroda. By�y ostatnio trz�sienia ziemi? By�y. Mog�y si� jakie� si�y natury pod ziemi� przemie�ci�? Mog�y. Kombinowa� nie ma co. Ziemia kryje tajemnice. Niby dlaczego proboszcz ma wszystko wiedzie�? Nasz by�y pan prezydent ma przesz�o dwie�cie doktorat�w, a wszystkiego te� nie wie. Wszyscy polecieli do Flisowej, �eby si� na temat �r�de�ka wypowiedzia�a. Zawsze si� na Wojtka przed ch�opami skar�y�a, to nich powie, czy teraz jest zmiana. Wojtkowa na to: � Nie potwierdzam i nie zaprzeczam. Rzecz jest w stadium eksperymentu, ale rokowania ma dobre. Jeszcze tego wieczora �r�de�ko zosta�o wybrane do dna. Ja tam nawet butelki nie bra�em. Wypijesz p� litra i b�dzie ci� nosi� po wsi. A wiadomo, jak bym ju� musia� to przecie w domu nie b�d�. W domu to wole si� przespa�. Zreszt� ja w gus�a nie wierz�. Ale znajome baby to do�� du�o mi wody przynios�y. Zo�ka to ca�y chi�ski termos �r�dlanki przytaska�a. Wypi�em p� litra i czekam. Zo�ka patrzy na mnie i pyta: � No jak tam? � Troch� r�bie, ale s�abo... � Pewnie dlatego, �em z wierzchu bra�a. W twoim wypadku trzeba bra� esencj� od spodu. Na drugi dzie� ju� nie mo�na by�o bra� wody za darmo. Przy �r�de�ku sta� Wojtek z bloczkiem, a jego baba nalewa�a wod� do butelek. M�czy�ni od razu pomiarkowali, �e to ordynarny drena�, ale baby, jak zobaczy�y te b�yszcz�ce �lepia Flisowej, to poniekt�re nawet za st�w� wody kupowa�y. Moja Zo�ka kupi�a g�sior po nalewce wi�niowej dla mnie i tak� ma�� buteleczk� schowa�a w torebce. Nie wiem dla kogo. Po tygodniu w bussines wszed� kapita� zagraniczny i nad parkanem przyczepiona zosta�a tablica: American-Polish SEX Water Corporation. Wojtek tylko bonowa� a jego baba ka�dorazowo pyta�a po ameryka�sku: My I help you? Rzecz jasna �e w tych warunkach woda zdro�a�a i trzeba by�o p�aci� Vat. W niedziel� to zje�d�a�y si� ca�e autobusy organizowane przez organizacje zwi�zkowe, chocia� aktualnie zwi�zki zawodowe ju� si� sprawami bytowymi nie zajmuj�. 26 Co tu du�o gada�... Jednego razu to przyjecha� nawet kandydat na prezydenta, ale jak si� dowiedzia�, ze woda ze �r�de�ka na katza nie dzia�a, to pojecha� dalej. A ju� ze wszystkim mnie zatka�o, kiedy przywie�li do �r�de�ka stuletniego dziadka. � Cz�owieku � m�wi� � chcia�o ci si� tyli �wiat podr�owa�? � Widzisz, moje dziecko w �yciu ju� tak jest. Cz�owiek widzi, �e jest �le i nic na to nie mo�e poradzi�, ale chocia� chce mie� nadziej�, �e b�dzie lepiej. I takich �r�de�ek ci�gle ludziom potrzeba. 27 SZTUCZNE WESELE Zacznijmy od tego, �e teraz wszystko jest sztuczne. Nawozy sztuczne, dojenie sztuczne, satelity sztuczne, a s� i tacy zwyrodnialcy co by chcieli, �eby i baby by�y sztuczne. Ale do tego ch�opskie lobby nie dopu�ci! Baba musi by� ekologiczna. A wiecie co teraz nowego sztucznego wprowadzaj�? Sztuczne wesela. Sumiennie wam m�wi�. Jedno ju� w Chlapkowicach by�o. Cztery lata temu. Zacz�o si� od tego, �e Okrawek Maciej