2760 Podatkowe systemy 688 -PODATKOWE ORGANIZACJE MI�DZYNAR. ->� Finansowe i podatkowe organizacje mi�dzynarodowe. � 2760 PODATKOWE SYSTEMY (ang. Tax systems, franc. Systemes fiscaux, hiszp. Sistemas tribu-tarios, ro�. Na�ogowyje sistiemy), tennin mi�dzy- nar.�r�ne w poszczeg�lnych krajach ustawodawstwa podatkowe; przedmiot konwencji mi�dzy-nar. oraz sta�ej zorganizowanej wsp�pracy mi�dzy-nar.; przedmiot studi�w i zalece� ECOSOC i regionalnych komisji ekon.-spo�. ONZ. Eksperci org. wyspecjal. ONZ dopomagaj� krajom rozwijaj�cym si� w opracowywaniu reform podatkowych albo w tworzeniu od podstaw nowoczesnego s.p. W Brazylii, gdzie niep�acenie podatk�w lub ich symboliczne p�acenie przez indywidualnych obywateli by�o powszechnym obyczajem, wprowadzono w 1968 za porad� ekspert�w ONZ obowi�zek posiadania dowodu regularnego p�acenia podatk�w i to z podaniem w jakiej wysoko�ci, jedynie uprawniaj�cego do wi�kszych transakcji handl. (zakupu domu, dzia�ki, samochodu itp.) Org. zarej. w ONZ: Mi�dzynar. Biuro d/s Dokumentacji Podatkowej, Int. Bureau of Fiscal Documentation, w Amsterdamie, za�. 1938 jako organ Mi�dzynar. St�w. Podatkowego OFA), publ. Bulletin for Int. Fiscal Documentation, Ew. Tascation oraz Supple-mentary Service Mi�dzynar. Federacja Doradc�w Prawnych i Podatkowych, Int. Federation of Lega� and Fiscal Consultants, zat. 1956, z siedzib; w Mediolanie. Mi�dzynar. St�w. Podatkowe, Int. Fiscal Assoc., IFA, �al. 1938, z siedziba w Rotterdamic. Posiada statut doradczy (R> ECOSOC. Publ. IFA News oraz Cahiers de droit fiscal Int. Polska uczestniczy w siedmiu konwencjach mi�-dzynar. dot. podatk�w (Int. Tax Agreements-Con-yentions fiscales int.): w Genewskiej z 301111931 dot. opodatkowania obcokrajowych pojazd�w samochodowych (Dz.U. 1934, p�z. 218, 900, 901); polsko-austr. z 24X11926, dot. zapobie�enia dwukrotnemu pobieraniu podatku spadkowego (Dz.U. 1927, p�z. 551 oraz 1928, p�z. 557, 558); w Wiede�skiej z 24 IV 1932 o zapobie�eniu opodatkowaniu w dziedzinie podatk�w bezpo�rednich (Dz.U. 1933, p�z. 12, 704, 705); w dw�ch War- szawskich z 23 VI 1925 o zapobie�eniu podw�jnemu opodatkowaniu w dziedzinie podatk�w bezpo�rednich i podatk�w spadkowych (Dz.U. 1926, p�z. 82, 83 oraz 78, 79); w polsko-w�g. z 12 V 1928 o zapobie�eniu podw�jnemu opodatkowaniu spadku (Dz.U. p�z. 207, 602, 603); oraz w Warszawskiej o zapobie�eniu podw�jnemu opodatkowaniu z 12 V 1928 (Dz.U. 1931, p�z. 279, 604, 605). Internatlonat Tax Agreements, vol. IV, UN New York 1948-1956; L. ADAM Podatki l oploty w kapitalizmie. Warszawa 1962; Sistemas Tributarios de America Latina, OBA y BID Washington DC 1966; G. ARDANT Bistoire de 1'tmpSt, vol. I De fantlouite au XVIII �lecie, vol. n Du XVIII m XX silcie, Paris 1972; J. HOLZER Podatki w socjalizmie, w: Mola encyklopedia ekonomiczna. Warszawa 1974, s. 576-577. PODPATRYWANIE -> �ycie prywatne. � 2761 PODR�CZNIKI SZKOLNE (ang. Textbooks, ma-nuels, franc. Manuels, hiszp. Manuales, ro�. Szkol-nyje uczebniki), przedmiot wsp�pracy mi�dzynar., konwencji i porozumie� mi�dzypa�stw. pod egid� UNESCO, dotycz�cych tre�ci p.s.; m.in. Komitety d/s UNESCO Polski i NRF zawarty w pa�dzierniku 1972 w Brunszwiku Porozumienie w sprawie rewizji tre�ci podr�cznik�w (w skr�cie): �Uk�ad miedzy PRL a NRF o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunk�w z dnia 7 XII 1970, stworzy� dogodne warunki dla wsp�dzia�ania na rzecz rozwi�zania problem�w stanowi�cych istot; mniejszego porozumienia. Zachodzi pilna potrzeba skupienia w obu krajach wszystkich si� zainteresowanych w tym dziele�czynnik�w urz�dowych, plac�wek nauk. i pedagogicznych, autor�w podr�cznik�w i wydawc�w, nauczycieli i ich organizacji zawodowych, jak r�wnie� opinii publicznej. Liczni historycy, geografowie i pedagodzy w obydw�ch krajach od szeregu lat w trosce o pokojowe wsp�ycie podejmowali wysi�ki na rzecz wzajemnej rewizji tre�ci podr�cznik�w szkolnych. W tym duchu z inicjatywy Komitet�w d/s UNESCO dosz�o do pierwszych spotka� grup ekspert�w w lutym 1972 w Warszawie i w kwietniu 1972 w Brunszwiku. Po wej�ciu w �ycie uk�adu z dnia 7 XII 1970 mia�o miejsce we wrze�niu 1972 trzecie spotkanie w Warszawie. Spotkania te przynios�y konkretne wyniki w postaci wsp�lnych opracowanych zalece� i plan�w dalszego dzia�ania; da�y one takie dobry przyk�ad prowadzenia dyskusji w atmosferze naukowej rzeczowo�ci, obiektywno�ci l wzajemnego zaufania. W ci�gu najbli�szych lat nale�y d��y� do tego, aby podr�czniki szkolne u�ywane w obu krajach odpowiada�y wsp�czesnemu stanowi wiedzy, zagadnienia polityczne odnosz�ce si; do stosunk�w miedzy obu krajami winny by� przedstawiane w duchu uk�adu z dnia 7 XII 1970. W tym celu zosta�a powo�ana wsp�lna komisja ekspert�w, a oba Komitety d/l UNESCO PRL i NRP zwr�ci�y si� do naukowc�w i pedagog�w, autor�w l wydawc�w podr�cznik�w szkolnych, do publicyst�w i dziennikarzy prasy, radia l telewizji w obu krajach, aby zgodnie z duchem UNESCO wnie�li sw�j wk�ad do dzie�a normalizacji i poprawy wzajemnych stosunk�w mi�dzy PRL a NRF. Chodzi o wychowanie m�odego pokolenia dla pokojowej przysz�o�ci i dobros�siedzkiego wsp�ycia". Z. KU�AK Obraz Polski w podr�cznikach szkolnych NRF na tle nacjonalistyczne) historiografii niemieckiej, w: Polska-NRF. Przestanki i proces normalizacji stosunk�w, Pozna� 1972. s. 315; Biuletyn Polskiego Komitetu d/s UNESCO, 1972; Rewizja podr�cznik�w, w: Polityka nr 12, 1973; B. ENGEI.-MANN Wir Untertanen�ein deutsches Antigeschichtsbuch, Munchen 1974. � 2762 PODWIETRZNE I ZAWIETRZNE WYSPY (angrfLeeward and Windward Islands, franc. Ile� du Vent e* Ile� Sous-le-Vent, hiszp. Islas de Bar-loyento y sotavento, ro�. Podwietriennyje i Na- wietriennyje Ostrowa), wyspy w Ameryce �rodk. na M. Karaibskim, w archipelagu Ma�ych Antyli, posiad�o�� kolonialna bryt; od 111960 tworzy federacj� terytori�w nieautonomicznych, z kt�rych cz�� od 1967 posiada statut �pa�stw stowarzyszonych z Brytani�", �Associated States of Britain". Z Wysp Podwietrznych s� to: Antigua, Saint Christopher (Saint Kitts)-Nevis-Anguilla, Montserrat i Dziewicze Wyspy Bryt.: �. z Wysp Zawietrznych Grenada, Grenadyny, Saint Vincent, Saint Lucia i Dominika. Report by Ihe Leeward and Winward Islands Constliutional Conference, London 1961. � 2763 PODZIA� �WIATA W ONZ (ang. Worid divi-sion in UNO, franc. Diyision du monde a 1'ONU, hiszp. Diyisi�n del rundo en la ONU, ro�. Raz- diet mira w OON), zjawisko mi�dzynar., kt�re przechodzi�o trzy fazy: l) w latach 1945/46 widoczny by� jeszcze podzia� wojenny na antyfaszy- stowskie Narody Zjedn. inicjuj�ce budow� powszechnej organizacji, pokonane pa�stwa osi oraz wiele pa�stw, kt�re z r�nych przyczyn nie we- sz�y do ONZ; 2) w fazie drugiej, pstrej zimnej wojny 1947-55, dominowa� podzia� ustrojowy na kraje kapitalist., g�osuj�ce w ONZ z regu�y wraz z USA i kraje socjalist. pod przyw�dztwem ZSRR, b�d�ce w mniejszo�ci stale przeg�osowy-wane; 3) wreszcie faza trzeci�g; kiedy po wej�ciu 689 Podzia� �wiata w ONZ 2763 do ONZ w latach 1955-60 i nast�pnych kilkudziesi�ciu pa�stw Afryki, pd. Azji i Oceanii zaznaczy� si� tr�jpodzia� na kraje kapitalist., kraje socjalist. i Trzeci �wiat, kt�ry to tr�jpodzia� w 1961 scharakteryzowa�o czasopismo Presence Af-ricaine nast�puj�co; Strefa Przeci�tny doch�d na g�ow� (1960) w d�. amer. ditto w 2000 w d�. amer. Kapitalistyczna Kraje wysoko rozwini�te Socjalistyczna Trzeci �wiat 1405 510 106 2900 1220 159 Podzia� �wiata 1950-70 pod wzgl�dem powierzchni l ludno�ci Wyszczeg�lnienie 1950 1960 1970 1950 1960 1970 �wiat Kraje tocjalistycznc w tym kraje RWPG" Kraje kapitalistyczne rozwini�te Kraj� rozwijaj�ce sif �wiat Kraje socjalistyczne wtym kraje RWPO" Kraje kapitalistyczne rozwini�te Kraje rozwijaj�ce si� Powierzchnia w min km2 w odsetkach 135,8 35,0 23.4 32.5 68,3 135,8 35,2 23,4 32,5 68,1 135,8 35,2 23,4 32,5 68,1 100,0 25.8 17.2 23,9 50,3 100,0 25,9 17,2 23,9 50,2 100,0 25,9 17,2 23,9 50,2 Ludno�� w min w odsetkach 2485 856 268 552 1077 2982 1008 311 623 1351 3632 1173 346 701 1758 100,0 34,4 10,8 22,2 43,4 100,0 33,8 10,4 20,9 45,3 100,0 32,3 9,5 19,3 48,4 ' Bez Mongolskiej Republiki Ludowej i Republiki Kuby. �r�d�a: Rocznik Statystyczny, GUS. Warszawa 1971, s. 460; Maty Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa 1972, s. 354-357.- Przy takich perspektywach niekt�rzy przyw�dcy Trzeciego �wiata pod wp�ywem ChRL zacz�li g�osi� w ONZ tezy egalitarne w stosunku do pa�stw Podzia� �wiata 1960-70 pod wzgl�dem dynamiki wzrostu dochodu narodowego, produkcji i eksportu 1960 (1950= "100) 1970 (1960= =100) przeci�t- nie rocz- nie w latach 1961--70 1970 (1950- =100) Dynamika dochodu narodowego (ceny sta�e) �wiat" 167 167 5,3 281 Europejskie kraje socjali styczne 253 191 6,7 483 Kraje kapitalistyczne roz wini�te 147 161 4,9 237 Kraje rozwijaj�ce si� 157 159 4,7 250 Dynamika produkcji przemys�owej (ceny stale) �wiat" 191 187 6,5 360 Europejskie kraje socjali styczne 306 222 8.3 678 Kraje kapitalistyczne roz wini�te 164 172 5,6 281 Kraje rozwijaj�ce si� 208 201 7,2 420 Dynamika produkcji rolnej6 (ceny stale) �wiat" 120 126 2,3 151 Europejskie kraje socjali styczne Kraje kapitalistyczne roz 134 132 2.8 177 wini�te 119 123 2,1 147 Kraje rozwijaj�ce si� 121 130 2.7 158 Dynamika eksportu (ceny bie��ce) �wiat 209 243 9,3 505 Kraje socjalistyczne 279 216 8,0 602 Kraje kapitalistyczne roz wini�te 230 261 10,1 599 Kraje rozwijaj�ce si� 143 202 7,3 281 s Bez Chi�skiej Republiki Ludowej, Demokratycznej Republiki Wietnamu, Korea�skiej Republiki Ludowo-Demokratyczn�j, Mongolskiej Republiki Ludowej. 6 Dane dla lat 1961-70 obliczono, przyjmuj�c za podstaw; wska�niki dynamiki produkcji rolnej w 1960 odniesione do �redniej z lat 1952-56 (analogicznie dla 1950). �r�d�a: Rocznik Statystyczny. GUS, Warszawa 1971, �. 640; Maty Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa 1972, s. 352. Polityczny podzia� �wiata 1919-1970 Wyszczeg�lnienie 1919 1938 1950 1970 1919 1938 1950 1970 �wiat Kraje socjalistyczne Kraje pozosta�e w tym kraje zale�ne" �wiat Kraje socjalistyczne Kraje pozosta�e w tym kraje zale�ne" Powierzchnia W min km2 w odsetkach 135,8 21,7 114,1 59,1 135,8 23,3 112,5 39,8 135,8 35,0 100,8 31,1 135,8 35,2 100,6 6,7 100,0 16,0 84,0 43,5 100,0 17,2 82,8 29,3 100,0 25,8 74.2 22^ 100,0 25,9 74,1 4,9 Ludno�� w min w odsetkach 1777 138 1639 723 2126 168 1958 661 2485 856 1629 181 3632 1 173 2459 36 100,0 7,8 92,2 40,7 100,0 7,9 92,1 31,1 100,0 34,4 65,6 7,2 100,0 32.3 67,7 1,0 � Podzia� na kraje zale�ne i niezale�ne podano wed�ug kryteri�w formalnych stosowanych w rocznikach ONZ. W 1970 jako kraje niezale�ne podano te. kt�re uzyska�y formalnie niepodleglos� do 15 II 1970. �r�d�o. Maty Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1972, �. 354. 44 ESMiO 2764 Pod�eganie do wojny 690 kapitalist. i socjalist., twierdz�c, �e faktyczny podzia� jest tylko mi�dzy bogat� P�noc� i biednym Po�udniem i walka toczy si� przeciwko eksploatacji narod�w biednych �kolorowych" przez narody bogate �bia�e". Teorie te nie zyska�y jednak przewagi i we wszystkich bataliach antykolonial-nych i antyimperialist. decydowa�y wsp�lne g�osy pa�stw socjalist. i Trzeciego �wiata, jak przy Deklaracji o dekolonizacji czy o prawie samostanowienia narod�w o swych bogactwach naturalnych. TH. HOVET JR Bloc Politics In the UN, Cambridge, Masa., 1960, a. 197; U THANT Las relaciones Oriente-Occidente y'las NU, w; Revista de las NU, enero 1963, �. 46-56; I. L. Hono-WITZ Three Wortds ot Development. The Theory and Practice oj Int. Strattficatlon, N. York 1966, s. 475; A. BODNAR, M. DOBROSIELSKI, R. FRELEK i in. 'Wybrane problemy miedzynar., Warszawa 1972, 8. 565. Wszystkie tablice opra�, przez A. Bodnara w: Wybrane problemy miedzynar., Warszawa 1972, l. 549-551. � 2764 POD�EGANIE DO WOJNY (ang. War-Monger-ing, franc. Instigation a la guerre, hiszp. Instiga-ci�n a la guerra, ro�. Podstriekanije k wojnie), termin miedzynar. � propaganda wojenna, np. nawo�uj�ca do �krucjaty antykomunist." przeciwko krajom demokracji lud. i ZSRR; przest�pstwo przeciwko pokojowi; przedmiot konwencji miedzynar. (-�� propaganda wojenna). Qu. WRIOHT The Crime of �War-Mongering", w: American �owne! ef Int. Law 45/1951. � 2765 POGRZEBOWE STOWARZYSZENIE EUROPEJSKIE (ang. European Puneral Directors As-sociation, franc. Union europeenne des pompes funebres, hiszp. Asociaci�n Europea de Pompas Funebres, ro�. Jewropiejskaja pochoronnaja asso-cyacyja), org. miedzynar., zarej. w ONZ, �al. 1964, z siedzib� w Wiedniu, ��czy st�w. krajowe przedsi�biorstw pogrzebowych 9 pa�stw Europy. Publ. Handbook of Funeral Directors in Europ�, w ang., franc., niem. i szwedzkim, ze s�ownikiem terminologii techn. w 10 j�zykach. Yearbook of Int. Orsoniwlons 1973. � 2766 POJEDNANIA RUCH (ang. Reconciliation Mo-vement, franc. Mouvement de reconciliation, hiszp. Movimiento de Reconciliaci�n, ro�. Primi- ritielnoje dwi�enije), r�wnolegle do -�� ekumenicznego ruchu w ko�cio�ach chrze�cija�skich, zrodzi� si� w nich na rzecz pojednania z religiami niechrze�cija�skimi. Org. zarcj. w ONZ: Miedzynar. Bractwo P., Int. Fellowship of Reconciliation IFR, zat. 1919. z siedzib� w Londynie i o�rodkami regionalnymi w N. Jorku i Montevideo; posiada Statut doradczy (O UNESCO. Publ. Reconciliation Quarterty. Miedzynar. Przymierze �yd�w Chrze�cijan, Int. Hebrew Christian Alliance. �al. 1925. z siedzib; w Londynie, z zadaniem tworzenia pomostu pojednania miedzy judaizmem i chrze�cija�stwem. Publ. The Hehrew Chrtsilan. Miedzynar. Komitet Doradczy Organizacji Wsp�pracy �y-dowsku-CnrzeSciia�skiej. Int. Consultativc Committce of Or-ganizations for Christian-Jtwish Coopcration, zat. 1935. z siedzib� w Londynie; ��czy organizacje Austrii, Francji, NRF, Szwajcarii, W. Brytanii i Wioch. �wiatowy Kongres Wiary, Worid Congresa of Faith, z zadaniem szerzenia braterstwa ludzi wszystkich wyzna�: �al. 1936, z siedzib� w Londynie. Publ. Worid Faith. Miedzynar. Chrze�cija�ska S�u�ba Pokoju � Eiren, Eiren-Int. Christian Service for Peace, �al. 1957, z siedzib� w Kaisers-lautern, NRF. Yearbook of Int, Organizations, 1973. POJEMNIKI -> Kontenery. � 2767 POKOJOWA WSPӣPRACA ZGODNIE Z KARTA NZ (ang. Peaceful cooperation in accor-dance with the UN Charter, franc. Cooperation pacifique en accord avec la Charte de 1'ONU, hiszp. Cooperaci�n pacifica de acuerdo con la Carta de las N U, ro�. Mimoje sotrudniczestwo w sootwieistwii s Ustawom OON), -przedmiot prawa miedzynar. i prac kodyfikacyjnych Specjalnego Komitetu ONZ d/s zasad pokojowego wsp�- istnienia, kt�ry-w czasie swej sesji w Genewie, w lipcu-sierpniu 1967, uzgodni� dwie zasady pokojowej wsp�pracy: obowi�zku wsp�pracy i wy- pe�niania w dobrej wierze zobowi�za� zaci�gni�tych zgodnie z Kart� NZ: Zasada l. ,,1. Pa�stwa obowi�zane s� wsp�pracowa� ze sob�, bez wzgl�du na r�nice ich ustroj�w polit., gosp. i spol., w r�nych dziedzinach stosunk�w miedzynar. w celu utrzymania miedzyn&r. pokoju i bezpiecze�stwa oraz pupierania rozwoju sta�ych miedzynar. stosunk�w gosp. i post�pu, og�lnego dobrobytu narod�w i wsp�pracy miedzynar., wulncj od dyskryminacji, opartej na wy�ej wymienionych r�nicach. 2. W tym celu: a) Pa�stwa powinny wsp�pracowa� ze sub� w u-trzymaniu miedkynar. pokoju i bezpiecze�stwa; b) Pa�stwa powinny wsp�pracowa� w zakresie powszechnego respektowania i przestrzegania praw cz�owieka oraz podstawowych. wolno�ci w odniesieniu do wszystkich ludzi, jak r�wnie� w usuwaniu wszelkich form dyskryminacji rasowej oraz wszelkich form niclolciancji religijnej; e) Pa�stwa powinny rozwija� swe stosunki miedzynar. w dziedzinach gosp., spol., kult., techn. i handl. zgodnie z zasadami suwerennej r�wno�ci i nieinterwencji; d) Pa�stwa cz�onkowskie ONZ obowi�zane s� podejmowa� wsp�lnie czy te� oddzielnie akcje we wsp�dzia�aniu z ONZ, zgodnie z odpowiednimi postanowieniami Karty. 3. Pa�stwa powinny wsp�pracowa� w dziedzinie gosp., spot. i kult., jak r�wnie� w dziedzinie nauki i techniki oraz w celu osi�gni�cia miedzynar. post�pu w zakresie kultury i o�wiaty. Pa�stwa powinny wsp�pracowa� w osi�ganiu wzrostu gosp. na ca�ym �wiecie, a zw�aszcza w krajach rozwijaj�cych si�". Zasada U. ,,1. Ka�de pa�stwo obowi�zane jest wype�nia� w dobrej wierze swe zobowi�zania stosownie do og�lnie uzna^ nych zasad i norm prawa miedzynar. 3. Ka�de pa�stwo obowi�zane jest wype�nia� w dobrej wierze swe zobowi�zania zgodnie z porozumieniami miedzynar,, kt�re posiadaj� moc obowi�zuj�c� wed�ug og�lnie uznanych zasad i norm prawa miedzynar. 4, Je�li zobowi�zania wynikaj�ce z porozumie� miedzynar. pozostaj� w sprzeczno�ci ze zobowi�zaniami cz�onk�w ONZ, wyp�ywaj�cymi z Karty NZ, zobowi�zania wyp�ywaj�ce l Karty posiadaj� pierwsze�stwo". Zob. te� Pokojowe wsp�istnienie. R. BIERZANEK Zasady prawne pokojowego wsp�istnienia i ich kodyfikacja. Warszawa 1968, s. 142-143. � 2768 POKOJOWE PROPOZYCJE 1916 I 1918 (ang. Peace Proposals, 1916 and 1918, franc. Proposi-tions de paix de 1916 et 1918, hiszp. Proposicio-nes de pa� 1916 y 1918, ro�. Mirnyje pried�o�e-nija 1916 i 1918), Rzesza w czasie I wojny �wiat. dwukrotnie zwraca�a si� do USA o po�rednictwo w zawarciu pokoju: 18 X 1916, kiedy pr�. W. W. Wilsonowi ambasador Rzeszy w Waszyngtonie hr. Bernstorff przekaza� memorandum Wilhelma II, a nast�pnie 12X111916 warunki pokoju odrzucone 20X111916 przez Aliant�w, jako manewr wojenny, a nie pokojowy. Z kolei 3X1918 po kl�skach ponoszonych od sierpnia na zach. froncie, rz�d Rzeszy zwr�ci� si� z not� do pr�. W. Wilsona, proponuj�c mu, by �wzi�� w swe r�ce odbudow� pokoju" i powiadomi� o tym wszystkie wojuj�ce strony. W dalszej wymianie not 8X1918 odpowied� USA, 12X1918 druga nota niem., 14X1918 druga odpowied� USA, 20 X 1918 trzecia nota niem., 23X1918 trzecia odpowied� USA, 27X1918 czwarta nota niem., 5X1 1918 czwarta odpowied� USA. Rezultatem by� rozejm w Compiegne. 691 Pokojowe wsp�istnienie 2770 J. HOCHPELD Dokumente der deutschen Politik und Geschichte von 1848 bis �ur Gegenwart 1848-1951, 6 t. Berlin 1951/52. T. U. � 2769 POKOJOWE ROZWI�ZYWANIE SPOR�W MI�DZYNARODOWYCH (ang. Pacific settie-ment of international disputes, franc. Solution pa-cifique de litiges internationaux, hiszp. Soluci�n pacifica de litigios internacionales, ro�. Mirnoje razrieszenije mie�dunarodnych spor�w), zasada prawa mi�dzynar. powszechnie obowi�zuj�ca od 1899, daty Haskich Konwencji, traktuj�ca, �e wszystkie spory i konflikty mi�dzynar. powinny by� rozwi�zywane �rodkami pokojowymi, wprowadzona po I wojnie �wiat, do Paktu Ligi Narod�w (art. 12, 15 i 17) oraz do Genewskiego Protoko�u z 2 X 1924 (nigdy nie ratyfikowanego z powodu sprzeciwu W. Brytanii). Liga Narod�w 261X1928 aprobowa�a Akt Generalny zasad p.r.s.m. Po II wojnie �wiat, zasady te zosta�y rozwini�te w Karcie NZ 1945 (Rozdz, IV); potwierdzane w wielu uk�adach bilateralnych i wielostronnych. Szczeg�lne znaczenie wsp�cze�nie posiada (poza Statutem Mi�dzynar. Trybuna�u Sprawiedliwo�ci) Genewski � >� Akt Generalny 1928, w brzmieniu nadanym mu przez Zgr. Og. ONZ Rez. 268/111 z 28 IV 1949. �Zasada, �e pa�stwa b�d� rozstrzyga� swoje spory mi�dzynar. �rodkami pokojowymi..." zosta�a zdefiniowana w ->� Deklaracji Zasad Prawa Mi�- dzynar., uchwalonej 24X1970 przez Zgr. Og. ONZ. Jedna z g�. zasad przyj�tych przez Konferencj� Bezpiecze�stwa i Wsp�pracy w Europie 1974. A Survey of Treaty Provisions for the Paciftc Settiement of Int. Disputes 1949-1962. New York 1966, s. 901; R BIERZA-NEK Zajady prawne pokojowego wsp�istnienia i ich kodyfikacji, Warszawa 1968, s. 137-139; W. W. ZURKIN, E. M. PRIMA-KOW Mieidunar. konflikty, Moskwa 1972; R. BIERZANEK Za�atwianie spor�w miedz.ynar, w �wietle do�wiadcze� okresu powojennesi. w: Pa�stwo i prawo 11/1972; M. KOCOT Zobowi�zania PUL w kwestii regulowania spor�w mi�dzynar.. Wroc�aw 1973, s. 41. � 2770 POKOJOWE WSPӣISTNIENIE (ang. Peaceful coexistence, franc. Coexistence pacifique, hiszp. Coexistencia pacifica, ro�. Mimoje sosuszczestwo-wanije), termin mi�dzynar.� zasada wsp�ycia pa�stw o odmiennych strukturach spo�., gosp., polit. i prawnych, kszta�tuj�ca si� od Rewolucji Pa�dziernikowej. Koncepcj� p.w. uzasadnia� W. I. Lenin (1870-1924) z chwil� powstania pierwszego pa�stwa socjalist., jako jego busol� w stosunkach z pa�stwami o innych ustrojach. W zgodzie z leninowsk� koncepcj� G. W. Cziczerin rad�. komisarz spraw zagr.. O�wiadczy� 1920: �Naszym has�em jest i pozostanie to samo � pokojowe wsp�istnienie z innymi rz�dami, jakie by one nie by�y". Rz�d ZSRR po przyst�pieniu w 1934 do LN zaproponowa� Zgr. LN przyj�cie formu�y p.w., jako normy prawa mi�dzynar. W ocenie poi. uczonego prof. C. Berezowskiego (1898-1970): �Rzeczywisto�� mi�dzynar. kszta�tuje si� na zasadach wsp�istnienia pa�stw o odmiennej budowie spo�., gosp., polit. i prawnej. Definicje formaln� i og�lna wsp�istnienia zawiera opinia doradcza Sta�ego Trybunatu Sprawiedliwo�ci Mi�dzynarodowej z 6 IV 1935 w sprawie szk� mniejszo�ciowych w Albanii. Dano w niej wyraz pogl�dowi; �Celem traktat�w o ochronie mniejszo�ci by�o zapewnienie tym grupom spo�., w��czonym do pa�stwa, kt�rego ludno�� r�ni si� od nich pod wzgl�dem rasowym, j�zykowym lub religijnym, mo�liwo�ci pokojowego wsp�istnienia i szczerej wsp�pracy z pozosta�� ludno�ci�, z zachowaniem tych cech charakterystycznych, jakimi grupy te r�ni� si$ od wi�kszo�ci" (Publlcutions de la CPJI, Seria A/B nr 64. s. 17). Zasada wsp�istnienia wymaga wi�c zachowania przez tych, kt�rzy wsp�istniej�, w�asnych cech charakterystycznych. Przenosz�c t� koncepcj� na teren mi�dzypa�stwowy, mu�na przyj��, �e �wsp�istnienie" oznacza z punktu widzenia prawa, ca�o�� stosunk�w mi�dzy pa�stwami o odmiennej budowie. Dla stosunk�w tych wykszta�ci�y si� og�lne zasady prawa mi�dzynar., jak suwerenno�� i integralno�� terytorialna, nieagresja, nieinterwencja, r�wno�� i wynikaj�ce stad wzajemne korzy�ci. Zasady te mieszcz� si� w licznych dokumentach dwustronnych, a nawet wielostronnych; wynikaj� te� � przepis�w Karty NZ". Zasada p.w. ma sw� tradycj� tak�e w historii � Indii i Chin, znalaz�a wyraz w pi�ciu regu�ach ->-Pa�cza Sil�, wprowadzonych do uk�adu chi�sko- indyjskiego 1954, a nast�pnie do uchwa� konferencji 29 kraj�w Azji i Afryki w Bandungu 1955 oraz konferencji pa�stw afryk. w Akrze 1956 i w Addis Abebie 1960. W dekadzie 1961-70 w USA lansowana by�a polityka �selektywnego wsp�istnienia", zgodnie z aktualnymi interesami Stan�w Zjedn. W Zgr. Og. ONZ p.w. by�o przedmiotem debaty generalnej 20 IX-14XII 1957, oraz szeregu rezolucji w 1960-65 (Rez. 1505/XV, Rez. 1815/ /XVII, Rez..l966/XVUI i 2103/XX), kt�re zleci�o Komisji Prawa Mi�dzynar. powo�anie specjalnego komitetu celem zdefiniowania �stosunk�w przyja�ni i wsp�pracy mi�dzy pa�stwami". Ta zast�pcza formu�a na p.w. zosta�a przyj�ta na �yczenie delegacji USA, kt�ra chcia�a unikn�� formu�y p.w. jako komunist. W sk�ad komitetu wesz�y: Argentyna, Australia, Birma, Czechos�owacja, Da-homej, Egipt, Francja, Ghana, Gwatemala, Holandia, India, Japonia, Jugos�awia, Kamerun, Ka- nada, Liban, Malgaska Rep., Meksyk, Nigeria, Polska, Rumunia, Szwecja, USA, Wenezuela, W. Brytania, Wiochy i ZSRR. Komitet odby� sw� pierwsz� sesj� w m. Meksyk 24 VTI-1 X 1964, nast�pnie obradowa� w marcu-kwietniu 1966 w N. Jorku w sk�adzie poszerzonym o Algieri�, Chile, Keni� i Syri�, oraz w lipcu-sierpniu 1967 w Genewie; wynikiem pierwszej sesji by�o sformu�owanie zasad suwerennej r�wno�ci pa�stw oraz zakazu stosowania ->� gro�by u�ycia i u�ycia si�y; na drugiej � sprecyzowanie zasad �>� pokojowego rozwi�zywania spor�w mi�dzynar.; na trzeciej�zasad ->� pokojowej wsp�pracy zgodnie z Kart� NZ. W 1966-70 p.w. sta�a si� przedmiotem spor�w ideologicznych w mi�dzynar. ruchu robotn., na skutek atak�w ideolog�w ChRL na sam� mo�liwo�� p.w. pa�stw o przeciwstawnych sobie ustrojach. Stanowisko rad�. sprecyzowa� na XXIII Zje�dzie KPZR 1966 L. I. Bre�niew: �ZSRR, uwa�aj�c wsp�istnienie pa�stw o r�nych ustrojach spo�ecznych za form� walki klasowej mi�dzy socjalizmem a kapitalizmem, wypowiada si� zarazem konsekwentnie za u- trzymywaniem normalnych, pokojowych stosunk�w z krajami kapitalistycznymi, za rozwi�zywaniem spornych zagadnie� mi�dzy pa�stwami w drodze rokowa�, nie zaS w drodze wojny. Rzecz jasna, �e nie mo�e by� pokojowego wsp�istnienia tam. gdzie chodzi o wewn�trzne procesy walki klasowej i narodowowyzwole�czej w krajach kapitalistycznych, albo w koloniach. Zasady pokojowego wsp�istnienia nie mo�na sto�owa� w stosunkach mi�dzy wyzyskiwaczami a wyzyskiwanymi, mi�dzy kolonizatorami a ofiarami ucisku kolonialnego". Podobne stanowisko zaj�a konferencja trzykon-tynentalna w Hawanie 1966: �Pokojowe wsp�istnienie odnosi si� wy��cznie do stosunk�w mi�dzy pa�stwami o r�nych systemach spo�. i polit., wykluczaj�c bezspornie wsp�istnienie pokojowe mi�dzy klasami wyzyskiwanymi a wyzyskuj�cymi i mi�dzy ludami ciemi�onymi a imperializmem ciemi�ycicli**. W tym samym roku KP Chin proklamowa�a �wielk� proletariack� rewolucj� kult.", kt�rej jednym 44. 2771 Pokojowe zadania LN i ONZ 692 z hase�, dot. polityki zagr. by�o przedstawienie p.w. jako �kapitulacji przed imperialistami i ko-lonialistami". Przeciwko tej opinii wypowiedzia�a si� Mi�dzynar. Narada Partii Komunistycznych i Robotniczych w Moskwie 1969: ,, Podstawowym ogniwem jedno�ci dzia�ania sil antyimperia-list. pozostaje nadal walka przeciwko niebezpiecze�stwu wojny, niebezpiecze�stwu �wiat, wojny termoj�drowej, kt�ra nadal zagra�a narodom masow� zagl�da; walka o pok�j aa ca�ym �wiecie. Wojnie �wiatowej mo�na zapobiec przez zespolenie wysi�k�w kraj�w socjalizmu, mi�dzynar. klasy robotniczej, ruchu narodowowyzwole�czego, wszystkich pokojowych pa�stw, organizacji spot. i ruch�w masowych. Obrona pokoju nierozerwalnie wi��e si� z walk; o narzucenie imperialistom pokojowego wsp�istnienia pa�stw o r�nych ustrojach spo�., kt�re wymaga przestrzegania zasad suwerenno�ci, r�wno�ci praw, integralno�ci terytorialnej ka�dego pa�stwa, du�ego czy ma�ego, nieingerowania w sprawy wewn�trzne innych kraj�w, poszanowania prawa wszystkich narod�w do nieskr�powanego wyboru swego ustroju spo�., ekon. i polit., uregulowania nierozwi�zanych problem�w mi�dzynar. drog� polityczn�, za po�rednictwem rokowa�. Polityka pokojowego wsp�istnienia sprzyja pozytywnemu rozwi�zaniu ekon. i spo�. problem�w kraj�w rozwijaj�cych si�. Polityka pokojowego" wsp�istnienia nie jest sprzeczna z prawem narod�w ciemi�-. �onych do wykorzystywania w walce o swe wyzwolenie tej drogi, kt�r� uznaj� one za niezb�dn��zbrojnej lub nie zbrojnej � i w �adnej mierze nie oznacza poparcia dla reakcyjnych re�im�w. Nie ulega r�wnie� w�tpliwo�ci, �e ka�dy nar�d ma niezaprzeczalne prawo do zbrojnej obrony przed zakusami imperialist. agresor�w i do poparcia w tej sprawiedliwej walce ze strony innych narod�w. Jest to cz�� sk�adowa og�lnej antyimperialist. walki narod�w. Polityka pokojowego wsp�istnienia przeszkadza imperializmowi w jego pr�bach przezwyci�ania swych wewn�trznych sprzeczno�ci drog� zwi�kszania napi�cia mi�dzynar. j rozpalania ognisk gro�by wojennej. Polityka ta, nie oznacza ani zachowania spot. i polit. status quo, ani os�abienia walki ideologicznej. Przyczynia si� ona do rozwoju klasowej walki przeciwko imperializmowi w skali narodowej i w skali og�lno�wiat.". W 1970-73, pod wp�ywem konsekwentnej polityki p.w. pa�stw socjalist., nast�pi� w �wiecie korzystny zwrot na korzy�� tej polityki. Wyrazi� si� on: w podp. w maju 1972 uk�adu pomi�dzy ZSRR i USA o ograniczeniu zbroje� strategicznych (-*-SALT) oraz uk�adu o podstawach wzajemnych stosunk�w; w ratyfikowaniu w maju-czerwcu 1972 zawartych 1970 uk�ad�w mi�dzy Polsk� i ZSRR a NRF; podp. 3 VI 1972 uk�adu czterech mo- carstw w sprawie Berlina Zach.; w zgodzie Rady Ministerialnej NATO (31 VI 972) na przyst�pienie do wielostronnych rozm�w w sprawie bezpiecze�stwa i wsp�pracy w Europie; w uk�adzie z 291X1972 normalizuj�cym stosunki mi�dzy Chinami a Japoni� opartym na zasadzie, �e �chocia� systemy spo�. Cbin i Japonii s� r�ne, oba pa�stwa powinny i mog� nawi�za� pokojowe przyjazne stosunki"; w zbli�eniu si� do uniwersalno�ci ONZ oraz w przyst�pieniu USA i Kanady do wielostronnych rokowa� 1973-74 w ramach Konferencji Bezpiecze�stwa i Wsp�pracy w Europie. W VIII 1974 popar� p.w. nowy pr�. USA G. Ford. W. MORAWIECKI O mo�liwo�ci pokojowego wsp�istnienia pa�stw socjalist. i pa�stw kapitalist., w: Mysi Filozoficzna nr l, 1955; G. I. TUNKIN Mirnoje sosuszczestwowanije i miezdunar. prawo, w: Sowietskoje sosudarstwo i prawo 1956; J. N. HAZAKD Legat Research on �Peaceful Co-exis-lence", w: American Journal of Int. Law 51/1957; S. KRYL�W, W. DUIIDIENIEWSKU Miezdunorodnoprawowyje formy mirnogo sosuszczestwowanija sosudarstw i nacyj, Moskwa 1957; W. DURDI�NIEWSKU, B. �AZARIEW Plot' princypow mirnogo sosuszczestwowanija, Moskwa 1957; J, PERROTOI La co-existence pacifiaue, Paris 1958; W. KULSKI Peaceful Co-exi-stence. A� Anatysis of the Soviet Foreign Policy, Chicago 1959; O. P. ZADORO�NYJ OON i mirnoje sosuszczestwowanije gosudarstw, Moskwa 1958; Dictlonnaire de ta terminologie du droit int.. Paris 1960; J. PECK Koexlslenz und Deutsch-landfrage, Berlin 1961; M. LACHS O potrzebie konkretyzacji prawnych zasad wsp�istnienia, w: Pa�stwo i Prawo, 1963, nr 5-6; G. P. ZADOROZNY) Mirnoje sosuszczestwawanije i miezdunar. prawo, Moskwa 1964; B. Durorr Coesistence et Droit Int. d la Lumiere de la Doctrine Sovietlque, Paris 1966; R. BIERZANEK Zasady prawne pokojowego wsp�istnienia t ich kodyfikacja. Warszawa 1968; M. POTOCNY, S. MYS-UL Legat Princtples of Peaceful Co-Existence, Praha 1968; PH. BRETTON, J. P. CHAUDET La coextstence pacifiaue, Paria 1971, s. 327; S. PISAR Coexisteace and Commerce, London 1971, s. 558; Wybrane problemy mi�dzynar.. Warszawa 1972, s. 171-206; Z problematyki pokojowego wsp�istnienia, w. Zeszyty teore�yczno-polityczne numer specjalny 3/1974. � 2771 POKOJOWE ZADANIA LIGI NAROD�W I ONZ (ang. League of Nations and UN peace keeping operations, franc. Ponctions pacifiques de la Soci�te des Nations et de 1'ONU, hiszp. Funciones pacificas de la Sociedad de Naciones y de la ONU, ro�. Mirnyje zadanija Ligi nacyj i OON), we wrze�niu 1931 Zgr. LN zaaprobowa�o Konwencj� w sprawie polepszenia �rodk�w zapobiegaj�cych wojnie, Convention to Improye fhe Means of Preyenting War, g��wnym celem Kon- wencji by�o tworzenie stref zdemilitaryzowanych na obszarze konfliktu oraz Komisji Inspekcyjnej LN, kt�rej prawa i obowi�zki zosta�y zdefiniowane w Protokole Dodatkowym. Konwencja nigdy nie by�a ratyfikowana, poniewa� w tym�e roku rozpocz�a si� napa�� Japonii na Mand�uri�, a w nast�pnych faszystowskie pa�stwa Europy, ni Rzesza i W�ochy, sparali�owa�y pokojowe funkcje LN. Po II wojnie �wiat. Karta NZ powierzy�a R. Bezp. ONZ �odpowiedzialno�� w pierwszym rz�dzie za utrzymanie pokoju i bezpiecze�stwa mi�dzynar." w oparciu o -> jednomy�lno�� wielkich mocarstw. J. MAKOWSKI Obrona pokoju i bezpiecze�stwa przez ONZ, w: Pa�stwo l Prawo, nr 4, 1946; L. M. GOODRICH The UN and Maintenance of Int. Peace. Washington DC 1955, s. 709; D. W. WATOHOUSE Int. Peace Obseryation, Baltimore 1966, s. 663; A Survey of Treaty Proyisions for the Pactfic Settie-ments o f Int. Disputes 1949-1962. UN N. York 1966, s. 901; A. LEGAULT Peace Keeping Organitatlons: Bibliography, Paris 1967, s. 203; L. GORDEMKER The UN Secretary Genera� and the Maintenance of Peace, N. York 1967, s. 380. � 2772 POKOJU OBRONA (ang. Defence of peace, franc. Defense de la paix, hiszp. Defensa de la pa�, ro�. Zaszczita mira), przedmiot naczelny dzia�alno�ci ONZ, polityki zagr. pa�stw mi�uj�cych pok�j, fundamentalna funkcja pa�stw socjalist. w globalnej strategii, przedmiot dzia�alno�ci �wiat, ruchu obro�c�w pokoju zainicjowanego na Mi�dzynar. Kongresie Intelektualist�w w Obronie Pokoju, kt�ry odby� si� we Wroc�awiu, w sierpniu 1948, i kt�rego 25-lecie obchodzone by�o uroczy�cie przez �wiat. Rad� Pokoju w 1973 r. Ruch o.p. rozpocz�� masow� og�lno�wiat. walk� o pok�j w kwietniu 1949 poprzez I �wiat. Kongres Obro�c�w Pokoju, kt�ry odby� si� jednocze�nie w Pary�u i Pradze, poniewa� wiele de- legacji nie otrzyma�o wiz wjazdowych do Francji. Wybuch wojny w Korei 17 VI 1950 spowodowa� globaln� akcj� obro�c�w pokoju zbierania podpis�w pod -�� Apelem Sztokhoimskim. W listopadzie 1950 odby� si� w Warszawie n �wiat. Kongres Obro�c�w Pokoju; w grudniu 1952 w Wiedniu Kongres Narod�w w O.P.; w czerwcu 1956 w Helsinkach �wiat Forum Pokoju; w lipcu 1962 w Moskwie �wiat. Kongres o Powszechne Rozbrojenie i Pok�j; w lipcu 1965 w Helsinkach �wiat. Kongres Pokoju. W latach 1966-73 z inicjatywy �wiat. Rady Pokoju odbywa�o si� szereg konferencji regionalnych i sympozj�w po�wi�co- Pok�j 2773 'ch o.p. W pa�dzierniku 1973 odby� si� w Mos-rie kolejny �wiat. Kongres Pokoju. Polski Ko-itet Obro�c�w Pokoju uczestniczy aktywnie we izystkich akcjach na rzecz o.p. Parlamenty kra-� socjalist. w latach 1950/51 uchwali�y Ustawy Ochronie Pokoju: Albania 1011951, Bu�garia XII 1950, Czechos�owacja 20 XII 1950, Mongo-i 27 II 1951, NRD 15X111950, Polska 29 XII 50, Rumunia 15 XII 1950, W�gry 8X111950, iRR 12 III 1951. Tekst polskiej ustawy jest Hamuj�cy: 'ropaganda i przygotowania do nowej wojny stanowi� naj- iksz� gro�b� dla pokojowej wsp�pracy narod�w i s� rodni� przeciw ojczy�nie i ca�ej ludzko�ci. ira�ajac d��enia milion�w Polak�w, kt�rzy podpisali Apel tokhoimski, mifestuj�c niez�omn� wole narodu polskiego kontynuo- nia pokojowego budownictwa i jego gotowo�� obrony ego bezpiecze�stwa, suwerenno�ci i pokoju, lidaryzuj�c si� z uchwa�ami odbytego w Warszawie n Swia- rego Kongresu Obro�c�w Poko}u, lgn�c wraz z wszystkimi mi�uj�cymi pok�j narodami podzia�a� w unieszkodliwieniu si� d���cych do rozp�tania wej wojny �wiatowej, Im Ustawodawczy stanowi, co nast�puje: t. I. Kto s�owem lub pismem, za po�rednictwem prasy, lia, filmu lub jakikolwiek inny spos�b uprawia propagand� jenn�, pope�nia zbrodnie przeciw pokojowi i podlega karze ;zienia do lat 15. l. D. Zbrodnie przeciw pokojowi (art. l) pope�nia w szczelno�ci, kto: diega lub nawo�uje do wojny, itwia szerzenie propagandy, prowadzonej przez o�rodki rawiaj�ce kampani� podlegania do wojny, 'alcza lub spotwarza Ruch Obro�c�w Pokoju. t. m. W razie skazania za przest�pstwo, okre�lone w ni�szej ustawie, sad mo�e orzec jako kary dodatkowe: utrat� iw publicznych i obywatelskich praw honorowych oraz wpadek mienia w ca�o�ci lub w cz�ci. t. IV. Do orzekania w sprawach o przest�pstwo, okre�lone niniejszej ustawie, w�a�ciwe s� s�dy wojew�dzkie. t. V. Wykonanie ustawy porucza si� Ministrowi Sprawied- �o�ci. t. VI. Ustawa wchodzi w �ycie z dniem og�oszenia". �U. 1950, p�z. 521; D. B. LEWIN Mieidunar. prawo i so-wnienije mira, Moskwa 1971; Je�li nie nas�anie pok�j, t.: N. Garde�, Warszawa 1971, s. 240; J. W. Kocor Ochro-pokoju w systemie polskiego prawa karnego, w: Biuletyn imcoznawczy Instytutu �l�skiego w Opolu, 1971; T. Sno-ISKI Problem obrony pokoju w konstytucjach europejskich dMw socjalist., w: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjo- �iczny 1971. 2773 )K�J (ang. Peace, franc. Pauc, hiszp. Pa�, ro�. ir), przedmiot prawa mi�dzynar. i sta�ej zor-nizowanej wsp�pracy mi�dzynar. Pierwsze sto- irzyszenia d/s pokoju powsta�y w USA 1814 w Anglii 1816, kt�re w 1843 zorganizowa�y srwszy angloamer. kongres pokoju w Londynie; zszerzony na inne narodowo�ci w 1848 w Bruk-i. W 1867 Giuseppe Garibaldi, Charles Le-innsier i Victor Hugo powo�ali do �ycia Mi�-ynar. Lig� Pokoju i Wolno�ci, Ligue Int. pour Paix et la Liberie. Pierwszy robotniczy kon-ss pokoju, odby� si� w Hadze 10-15 XII 1922, 'o�any przez Mi�dzynar. Federacj� Zwi�zk�w wodowych (-*� Kongresy w obronie pokoju). bezpieczenie pokoju by�o zadaniem pierwszej lit. �wiat, organizacji mi�dzyrz�d.�LN. U-ymanie mi�dzynar. pokoju i bezpiecze�stwa jest celem ONZ. Organizacj� pozarz�d., kt�ra egrata po n wojnie �wiat, rol� gl. mobilizatora spo�. na rzecz pokoju we wszystkich regio-ch kuli ziemskiej jest -�� �wiat. Rada Pokoju, rej. w ONZ, podobnie jak nast�puj�ce instytu-! i organizacje mi�dzynar.: iro Micdzynar. Pokoju, Int. Peaoe Bureau, za�. 1892 z ric-b� w Genewie. Od 190 jest Biurem �wiat. Unii Organizacji Pokoju, Office of the Worid Union of Peace Organ!-zations, Publ.; Peace tnformation Bulletin. Brygada na rzecz Pokoju i Akcji Niegwa�townych, Worid Peace Brigade for Non-Yiolent Action, �al. 1962, z siedzib� w Londynie. Carnegiego Fundacja na rzecz Pokoju Mi�dzynar., Carnegie Endoyement for tn� Int. Peace, za�. 1910 przez amer. mul-timilionera Andrew Carnegiego (1835-1919) dotacj� w wysoko�ci 10 min dok Posiada statut doradczy (B) ECOSOC. Siedziba: N. Jork. Biuro eur.: Genewa. Chrze�cija�ska Konferencja Pokojowa, Christian Peace Con-ference, za�. 1958, z siedzib; w Pradze. Statut <0 UNESCO. Chrze�cija�ski Ruch na rzecz Pokoju, Christian Moyement for Peace, za�. 1923, z siedzib; w Bernie. Eksperyment w Mi�dzynar. �yciu, Experiment in Int. Living, za�. 1932, z siedzib� w Putney (Vennont, USA); z zadaniem rozwijania przyja�ni na rzecz pokoju �wiat.; ��czy bojownik�w o p. z kilkudziesi�ciu pa�stw, m.in. z Polski; posiada status doradczy (B) UNESCO, Publ. The Experiment News-letter. EIRENE � Mi�dzynar. Chrze�cija�ska S�u�ba dla Pokoju, EIRENE � Int. Christian Seryice for Peace, zat. 1957, z siedzib� w KSnigswinter (NRF). Publ. Newsietter. Federacja �wiat. Przyja�ni, Federation for Worid Friendship za�. 1948, z siedzib� w Kopenhadze. Posiada statut doradczy (O UNESCO. Komitet Ko�cio�a Katol. i �wiat. Rady Ko�cio��w d/s Wsp�pracy Spo�ecze�stw, Rozwoju i Pokoju, Exploratory Com-mittee on Society, Devcloppment and Peace of the Roman Catholic Churoh and the Worid Councii of Churchcs, za�. 1968, z siedzib� w Genewie. . Komitet Mi�dzynar. Akademii Pokoju, Int. Peace Acadcmy Committee (IPAO, za�. 1967, z siedzib� w N. Jorku. Publ. IPAC Reports. Mi�dzynar. Konfederacja d/s Rozbrojenia i Pokoju, Int. Con-federation for Disarmament and Peace, za�. 1964, z siedzib� w Londynie. Publ. Peace Press oraz Yietnam Int. Bulletin. Statut doradczy (O UNESCO. Mi�dzynar. Liga Kobiet na rzecz Pokoju i Wolno�ci, Wo-men's Int. League for Peace and Freedom, zat. 1915, z siedzib� w Genewie. Statut doradczy (B) ECOSOC i UNESCO. Publ. Pax et Ubertas. Mi�dzynar. Unia Towarzystw d/s Pokoju, Int. Union ot Pcacc Societies, �al. 1891, z siedzib� w Genewie, organizuje Powszechne Kongresy Pokoju, Uniycrsal Peace Congresses. Mi�dzynar. St�w. Studi�w Pokoju, Int. Peace Researeh Assoc., za�. 1964, z siedzib� w Oslo. Publ. Int. Peace Researeh Newstelter. (-�� Peace Researeh). Migdzynar. Instytut ds. Pokoju, Int. Institute for Peace, za�. 1958, z siedzib� w Wiedniu. Publ. Actiye Co-extstence i Peace and the Sciences. Mi�dzynar. Ruch Katol. na rzecz Pokoju, Mouyemcnt Ca-tholique Int. pour la paix, Pax Christi Int., za�. 1945, z siedzib� w Hadze. Mi�dzynar. St�w. Nauczycieli na rzecz �wiat. Pokoju, Int. Association of Educatora for Worid Peace, za�. 1969, z siedzib� w Alabama (USA). Publ. Peace Progress. Rada d/s Napi�� �wiat., Councii of the Worid Tensions, zat. 1950, z siedzib� w Genewie; posiada statut doradczy (B) UNESCO. Ruch Esperantyst�w na rzecz �wiat. Pokoju, Esperantists Worid Peace Moycment, zat. 1953, z siedzib� w Malm� (Szwecja). Ruch Mi�dzynar. na rzecz Pojednania, Int. Fcllowship of Reconciliation, zat. 1919, z siedzib� w Londynie; posiada statut doradczy (O UNESCO. Sztokhoimski Mi�dzynar. Instytut d/s Badania Pokoju, Stock-holm Int. Peace Researeh Institute (SIPRI), za�. 1966, z siedzib� w Sztokholmie. Publ. SIPRI Reports oraz SIPRI Yearbook of Worid Armaments and Dis-Armament. (-�� SIPRI). �wiat. Dobra Wola, Worid Goodwill, za�. 1945 z siedzib� w Londynie. �wiat. Centrum Pokoju przez Prawo, Worid Peace Through Law Center, za�. 1963, z siedzib� w Genewie. Statut doradczy � (B) 'ECOSOC l ILO. Publ. Cahrter trimestriel. (-<� Pok�j przez prawo). �wiat. Konferencja Religii na rzecz Pokoju, Worid Con-ference of Religion for Peace, za�. 1970 w Kioto (Japonia), z siedzib� w N. Jorku. Publ. kwartalnik Beyond Kyoto. �wiat. St�w. na rzecz Szkot jako Instrumentu Pokoju, Worid Assoc. of the Schools as an Instrument of Peace, zat. 1967, z siedzib� w Genewie. Statut doradczy (Q UNESCO. Publ. ecote et Paix. Uniwersytety l Badanie Pokoju, Uniyersities and the Qucst of Peace. zat. 1963, z siedzib� w N. Jorku. Publ. Reports. Yearbook of Int. Organtuttions 1973; Bandbook on Peace Educalion. cdit.: Ch. Wult, Frankfurt a.M.-Oslo 1974, s. 375; D. WAINHOUSK Intemational Peacekeeping ot the Crossroads, Baltimore 1973. 2774 Pok�j Adrianopolski 1829 694 � 2774 POK�J ADRIANOPOLSKI 1829 (ang. Adriano-pol Peace, 1829, fran�. Paix d'Adrianopole de 1829, hiszp. Pa� de Adrian�polis 1829, ro�. Adria-nopolskij mimy j dogowor 1829), zawarty 7 IX 1829, traktat pokojowy; ustali) granic� mi�dzy Rosj� a Turcj� ha rz. Prut i prawym brzegu Dunaju oraz zezwoli� Rosji na �eglug� handl. po catym Dunaju i wolny przep�yw przez Darda-nele; uzna� niepodleg�o�� Grecji. G. NORADOUNOHIAN Recueil d'actes- im. de {'Empire Ottoman, 4 t., Paris 1897-1903, T. n. � 2775 POK�J AKWIZGRA�SKI 1748, niem. Friede von Aachen (ang. Aachen Peace, 1748, franc. Paix d'Aix-La-Chapelle, hiszp. Pa� de Aquisgran 1748, ro�. Aacbenskij mirnyj dogowor 1748), zawarty mi�dzy Austri�, W. Brytani�, Holandi� i Kr�lestwem Sardynii z jednej strony a Francj�, Hiszpani�, Moden� i Genu� z drugiej, ko�cz�cy wojn� o sukcesj� austr.; ustali� zasady dziedziczenia na tronach Austrii (wg Pragmatycznych Sankcji z 19 IV 1713) i Anglii (dom hanowerski, wykluczenie Stuart�w); przyzna� Ksi�stwo �l�skie i Hrabstwo K�odzkie kr�lowi Prus. Ratyfikowany w tym�e roku przez wszystkich sygnatariuszy. CH. JENKINSON Coltection aff Tremles of Peace, Alliance mul Commerce between Great Britain and other Powers 1648- �1783, t. 3, London 1785, T. U; T, W. GHILLANY Eura-paische Chronik von 1492 bis Ewie Aprtl 1877, t. 5, Leipzig 1865/78. t. I. � 2776 POK�J BERLI�SKI 1878 (ang. Berlin Peace 1878, franc. Paix de Berlin de 1878, hiszp. Pa� de Berlin 1878, ro�. Bierlinskij traktat 1878), za- warty na Berli�skim Kongresie, 13VI-13VII 1878, przez Angli�, Austri�, Francj�, Rosj�, Rzesz� i .W�ochy z Turcj�; zmniejszy� Bu�gari� z 164 ty�. km* do 64 ty�. km� i przyzna� niepodleg�o�� Czarnog�rze, Serbii, i Rumunii; odda� Austrii pod okupacj� Bo�ni� i Hercegowin�; powi�kszy� Grecj� o cz�� Epiru i Tesalii; utrzymywa� swobody religijne w imperium osma�skim; wszed� w �ycie 28 VIII 1878. M. CHOUBLIER La giiestion d'0rient depuis te trolle de Berlin, 2 edit. Paris 1899; G. NORADOUNGHIAN Recueil d'actes IM. de l'Empire Ottoman, 4 t� Pana 1897/1903, t. IV. � 2777 POK�J BERLI�SKI 1921 (niem. Friede von Berlin, ang. Berlin Peace Treaty, 1921, franc. Paix de Berlin de 1921, hiszp. Pa� de Berlin 1921, ro�. Bierlinskij traktat 1921), podp. 25VTII1921 przez Niemcy z USA, kt�re nie ratyfikowa�y Traktatu Wersalskiego. Art. I traktatu stwierdza, �e Niemcy przyjmuj� warunki ustalone przez Kongres U�A w odniesieniu do Traktatu Wersalskiego. Art. n definiuje, kt�re czefci Traktatu Wersalskiego s� wi���ce dla obu stron. Art. m ultalif warunki ratyfikacji, kt�ra nast�pi�a w USA. 21 X 1921, w Niemczech 2 M 1921. Reirhsff.mthltttI 1921. Teil. n nr 3; W. M. MALLOY Trea-ties, Comenttons, tnt, Acts. Protocols and Agreements between the USA.and other Powers, Washington 1923/38, t. m, � 2778 POK�J BUKARESZTE�SKI 1918 (ang. Bu�ha-rest Peace, 1918, franc. Paix de Bucarest de 1918, hiszp. Pa� de Bucarest 1918, ro�. Buchariestskij mirnyj dogowor 1918), Kr�lestwo Rumunii wobec wycofania si� Rosji z wojny Rewolucj� Pa�dziernikow�, zawar�o 15X111917 zawieszenie broni z mocarstwami centralnymi, a 7 V 1918 w Bukareszcie�pok�j, kt�rego warunki ustalili i sygnowali przedstawiciele Rzeszy Niem., Austro- W�gier, Bu�garii, Turcji i Rumunii. Rumunia zwr�ci�a Bu�garii Dobrudz�, W�grom cz�� Siedmiogrodu oraz uzna�a r�wnorz�dno�� wobec prawa wszystkich religii. G. F. DE MARTENS Nouveau Recueil generat des traitis, Leipzig 1909/27 3 S. T. X. � 2779 POK�J FRANKFURCKI 1871 (ang. Frankfurt Peace Treaty, 1871, franc. Trait6 de paix de Francfort de 1871, hiszp. Tratado de Pa� de Francfort 1871, ro�. Frankfurtskij mirnyj dogowor 1871), uk�ad mi�dzy Francj� a Rzesz� Niem., podp. l O VI 87.1 we Frankfurcie n. Menem po kl�sce Francji pod Sedanem we wrze�niu 1870. Podp. 2611 1871 w Wersalu uk�ad wst�pny postanawia�, �e za wycofanie wojsk prus. Francja zo- bowi�za�a si� art. II do zap�acenia 5 mld frank�w w z�ocie, z czego l mld w ci�gu 1871 r., pozosta�e 4 mld w ci�gu trzech lat 1872-74. Frankfurcki Traktat zaostrzy� warunki sp�at i rozszerzy� aneksj� prus. o Alzacj� i Lotaryngi�, staj�c si� dla Francuz�w symbolem prus. dyktatu, co mia�o swe reperkusje w 1918/19 przy dyktowaniu przez Francj� Niemcom warunk�w pokoju. A. SOPEL Histoire diptomatlque de la guerre 1870-71, vol. 2. Parli 1875; M. V|LLEPORT Recueil des traltes, conventtom, tols, decrets et autres artes relatifs a ,ta paix avec l'Alle-magne, vol. V. Paris 1872-1879; H. HERZFELD Deutschland wid das geschlaaene Frankrelch 1871-1873. Berlin 1924; K. LINNEBACH Deutschland als Sieger im besetzten Frank-reich 1871-1873, Berlin 1924. � 2780 POK�J GANDYJSKI 1814 (ang. Peace of Ghent, 1814, franc. Paix de Gand de 1814, hiszp. Pa� de Gante 1814, ro�. Gientskij dogowor 1814, flam. Gent), zawarty w belg. mie�cie Gandawie 24 XD 1814 uk�ad pokojowy mi�dzy W. Brytani� i USA, ko�cz�cy wojn� 1812-14, zwan� �drug� amer. wojn� niepodleg�o�ciow�"; wytyczy� granice mi�dzy USA i Kanad�, lecz nie ca�kowicie, co zdecydowa�y po wielokrotnych konsultacjach dopiero trzy osobne uk�ady, tzw. Rush-Bagot z 27 IV 1817,. tzw. Webster-Ashburton z 9 VIII 1842 i �rozstrzygni�cie w Utice" 18 VI 1882. P.G. 1814 zobowi�zywa� obie strony do zlikwidowania handlu niewolnikami i zaprzestania t�pienia Indian. W. M. MALI-OY Treattes, Comentions. Inl. Acts. Protocoll and Agreements between the USA and other Powers, 4 L, Washington 1923/38, t. I. � 2781 POK�J CWADELUPE-HIDALGO 1848 (ang. Guadeloupe-Hidalgo Peace, 1848, franc. Paix de Guadelupe Hidalgo de 1848, hiszp. Pa� de Gua-dalupe Hidalgo 1848, ro�. Guadalupe-Idalgo mirnyj dogowor 1848), podp. w meksyk. m. Gwade-lupe-Hidalgo 2 II 1848 mi�dzy USA i Meksykiem, kt�ry zosta� zmuszony sil� zbrojn�, po wkroczeniu 17 IX 1S47 armii USA do m. Meksyk i zastosowaniu blokady port�w meksyk. przez okr�ty USA, do zrzeczenia si� na rzecz USA swoich p�nocnych prowincji, w zamian z& zlikwidowanie blokady i wycofanie si� wojsk interwencyjnych. Meksyk utraci� '�/3 swego terytorium; utworzy�o ono dzisiejsze stany USA; Teksas, Nowy Meksyk, Nevada, Arizona, Utah oraz cz�ci Kalifornii, Wyoming i Kolorado. Granica zosta�a wytyczona na Rio Grand�; poprawiona w dolinie Gila w t95 Pok�j religijny 2788 pd, Arizonie uk�adem z 30X111853 na korzy�� USA. Meksyk otrzyma� jako odszkodowanie 15 min d�. oraz 3250 ty�. d�. wyr�wnania zo- bowi�za� wynik�ych z poprzednich zobowi�za� USA w uk�adach z 11 IV 1839 i 30 I 1843. P.G.-H. 1848 zosta� uzupe�niony Protoko�em Queretaro 26 V 1848; ratyfikowany przez obie strony w maju 1848. Wszystkie dokumenty by�y zredagowane tylko w je�. angielskim. W. MALLOY Trealies, Convenlions, Inl. Acts, Protocols and Apeements belween USA. and other Powers, 4 t., Wa-Ihington 1923/38, t. U. � 2782 POK�J KONSTANTYNOPOLSKI 1913 (ang. Constantinople Peace 1913, franc. Paix de Con-stantinople de 1913, hiszp. Pa� de Constantinopla 1913, ro�. Konstantinopolskij mirnyj dogowor 1913), zawarty przez Albani�, Bu�gari�, Czarnog�r�, Grecj� i Serbi� z Turcj� 29 IX 1913 po wojnach ba�k., wprowadzi� nowy podzia� terytorialny na Ba�kanach. Grecja 14X11913 zawarta osobny traktat pokojowy z Turcj�, wytyczaj�cy now� granic? na rz. Maricy. K. STRUFP Ausgewahite diplomatische AktenstUcke sur Orten-lalischen Prag�. Gotha 1916. � 2783 POK�J MOSKIEWSKI 1940 (ang. Moscow Peace, 1940, franc. Paix de Moscou de 1940, hiszp. Pa� de Moscfi 1940, ro�. Sowietsko- finlandskij v dogowor 1940), traktat pokoju podp. 12 II I 1940 w Moskwie, ko�cz�cy konflikt zbrojny mi�dzy ZSRR i Finlandi�, rozpocz�ty 30 XI 1939, wytyczy� now� granic�, strategicznie korzystniejsz� dla ZSRR (art. 2); wydzier�awienie przez Finlandi� na" 30 lat p�wyspu Hanko (Hango) za 8 min marek fi�. rocznie (art. 4); zakaz dla Finlandii, zgodnie z Pokojem Dorpackim, 14X1920, utrzymywania okr�t�w wojennych na M. Arktycz-nym (art. 5); prawo tranzytu do Szwecji dla ZSRR (art. 7). P.M. 1940 zosta� anulowany przez Finlandi� 26 VI 1941. C. A. COLLIARD Droit Int. et Histoire diplomatl�ue, Paris 1950. � 2784 POK�J OLIWSKI 1660 (ang. Oliva Peaoe, 1660, franc. Paix de Oliva de 1660, hiszp. Pa� de Oliva 1660, ro�, Oliwskij mirnyj dogowor 1660), traktat pokoju zawarty w Klasztorze Oliwskim pod Gda�skiem 3 V 1660 mi�dzy Polsk�, Brandenburgi� i Austri� z jednej strony a Szwecj� z dru- giej, ko�cz�cy wojn� pol.-szwedzk� 1655-60, zrzeczeniem si� przez Jana Kazimierza praw do korony szwedzkiej oraz do