Strona 1 . '10 z TOM I. DRUKIEM J. GLUCKSBERGA, ' KSIGARZA SZKÓ PBUCZM CH W RRÓEST>»’IS POLSKIKH. 1839 . Digitized by Google Strona 2 Za pozwoleniem Cenzury RzdowSj. . Digitized by Google Strona 3 l^^iimlsmatyka, nauka fak wielce poinocnic/a historji, przccliownjaca pomniki przeszoci, wiadczce o wczesnej cy wilizac.yi kraju, jego przemyle, stosunkach spólecznych z odleglemi paiistw\', i wzajemnie o rón\cli na przemian chylcej i wznoszctj si pomylnoci kolejacli, hj la prawie w zupelnem u nas zapomnieniu az do chwili, której uczony Tadeusz w Czacki zwróci piom^-aiy nn ni uwHg, usitowat wyledzi zachowa i przez czas i zaniedbanie zarzucone zabytki staroytne, obudzi ducha za- miowania do bada i poszukiwa odwiecznycli dziejów, i pooy przeto tam dalszej zagadzie historycznycli pomników. Odtd oono u nas wi- cej starania o t cz liistoryi, gorliwoci tworz\ zaczto z wiksz zbiory numismafyczne, a liczba nuinismaj ków co raz hardziej zacza si pomnaa. Pragncym atoli ]>ozna ogól numismatyki, dawa si wtedy dotkliwie czu niedostatek czstkowyci iiiateryaów. Dziea Brauna i Cza- ckiego, zastanawiajce si gówniej nad dziejami rzeczy mennicznej, nie za- spakajay zupenie ciekawoci czytelników, ho zbyt mao zawieraj opisów monet, z któryci hardzo wielehyo im wcale nic znanych, gdy rzadko kto móg si na ówczas poszczyci jakowym zupeniejszym zhiorcun. Pó- niejsze starania odkrycia day nam dopiero sposolmo bliszego szcze- i i góowego poznania monet, które czsto prostuje mjlnc domniemania da- wniejsze. MiloSnik numismatyki, poszukujcy wiadomoci w dzieach ob-’ cych krain. Ariele doznaje trudnoci w ich nabyciu, a mao poytku z ich posiadania, bo zau ieraj one mniej dokadne i uamkowe ojiisy niewielkiej liczby monet polskich, jakby jirzypadkiem, bez adnego systematu, pod Digitized by Google Strona 4 II uwag branych. yczc podad:? inni«^j wic«<i doIiiadnv .ego »lu/,co. C>..„l,a]om jo ink a ° wzolkich 'laiel riioglom .?os(.„. |,„d rk, jnko ,oi z ,„ojog„ /"> „ lasnooo ,k. aamoi.,icjsr,vrl, JW. Franmrka lIraWoi P„,„ckiog! Cri°'l Kra,. rr.oer, „...ogo Gid.cina«ora Cy^^iIncgo Gul.er. Coa, Lraa "Tk7 ’ ’ xMa/.ow., który piorws/c w n • s? .?trr "r szriz::. ^>niotcu8za Lipmskjego, Profcssnn ri.a raso. a ri,at„ w W go harmiraa t ’ Slroncz, óakiogo, Sckre.arza o llcroHji Krtk ., ary udz.el.1 m, „|,rzej„,io ,violo ry saków rzadkich monet. Przoi .zattaz, w.c kdka sicy monet rozmaitego rodzajn. zehralem tylko ich ttajetekatt aze tt .zerttnki i opiay, ktdre chocia nie .tanowi, jeszcze zttne. nej caloact, mant nadztej, e z dodatkiem, jaki póniej wyjdzie, dadz, Czy- tehttkowt dokadne wy obnienie o dawnym .tanie mennicznym, i uzopeJa' «g«l tego przedmiotu. Digitized by Google Strona 5 1T3!S3>(C7 &<Dm®9Sa * Od roku 1368. do roku 1763. Za KA3nRZA W. i LUDWWA. . • Dyinilr Bozydar, licrbu Korczak, 1368 — 1399. Za WADYSAWA JAGIEY. D3 inir Bozydar, lu rbu Korczak, 1399. -|- llincza z Przrniiankowa, lirrbu Pólkozicc, do r. 1399. Tomasz z Czarnki, liorbu odzi, do r. 1428. Jwhzej z Lubienia, berhii Doli>va, 1436. Za WADYSAWA W ARNESCZYKA. Jdrzej z Lubienia, berbu DoKwa, 1436. Jdrzej Z Brzezia, lierbu Zadora, 1440. Jakób z Lubienia, herbu Dolina, 1448. Za KA.MIRZ A JAGIEIXO'CZYK/V. Jakób z Lubienia, berbu Doliwa, 1448. llincza z Rogowa, lierbu Dzinios/a, 1459. Jakób z Szczekociiia, herbu Odrowjjz, 1467. Rafa z Jarosawia, berbu eliwa, 1469. Tomasz Trainpczyski, berbu Topor, 1471. Pawe Jasieski, berbu Poroni, 1478. Stanisaw z Szydowca, herbu Odrow, 1480. Strona 6 Piotr z Kuro/wk, herbu Poraj, 1485. Jakub z Szydowca, herbu Odrow^-A, 1510. Za JANA OLBRACHTA. Jakub z Szydowca, herbu Odrow, 1510. -j- ' Za alp:xant)ra JAGIELLO.CZYKA. Jakub z Szydowca, herbu 0«lrow/., 1510. f Za ZYGMUNTA I. • Jakub z Szydowca, licrbu Odrow, 1510. Jdrzej Kociclecki, herbu Ogoczyk, 1515, Mikoaj z Szydowca, herbu Odrow, 1532. {• Zbigniew Spytek Tarnowski, herbu Leliwa, 1519. Podskarbiowie W. Xislwa Litewskiego. Jan Ilornostaj, herbu Hippocentarus, 1517. Jan Mikoaj Naruszewicz, herbu Wadwicz, 1573. Za ZYGMUNTA AUGUSTA. Spytek z Zakliczyna Jordan, herbu Trby, 1556. Stanisaw Tarnowski, herbu Leliwa, 1563. Walenty D<;biski, herbu Rawicz, 1563. Stanisaw Sul)ck, heihii Brochwicz, 1569. Hieronim Bueski, lierbu Poraj, 1578. Podskarbiowie W’. Xistwa Litewskiego. Myszkowski W^oje: Kraków:, herbu Jastrzbiec, 1566. Jan Mikoaj Naruszewicz, lierbu W^adwicz, 1573. Za HENRYKA W ALEZYUSZA. Hieronim Bueski, herbu Poraj, 1578. Podskarbiowie AV. Xicstwa Litewskiego, Jan Mikoaj Naruszewicz, lierbu Wadwicz, 1573. W'awrzynicc W'ojna, lierbu Trby, 1580. Strona 7 V Za STEFANA BATOREGO. Rafa Leszczyski, licrbu Wieniawa, 1578. llicroniiii Biizeski, hcrlui Poraj, 1578. Piotr Z!»orowski, herbu JasU/,«;biec, Rzdca mennic; 1580. Jakób Rokossowski, herbii Glaiibicz, 1580. Jan Dulski, herbu Przegoni, 1589. Podskarbiowie W. Xistwa Litewskiego. Jdrzj Wojewoda Mcistawski, Rzdzca men- Sapielia, herliii Lis, nicy, od r. 1577. Wawrzyniec Wojna, herbu Trby, 1580. Mikoaj Radziwi, herbu Trby, Wojew. Wileski, Administrator mennicy w Litwie r. 1580. Jan Chlebowicz, herbu Leliwa, do r. 1583. Teodor Sknmin Tyszkiewicz, herbu Leliwa, 1587. y Za ZYGMUNTA HI. Jan Dulski, herbu Przegoni, 1589. Jan Firlej, herbu Lewart, 1607. Balcar Stanisawski, herbu Piawa, 1610. Stanisaw Warszycki, herbu Abdank lub Ilabdank, 1616. Mikoaj Daniowicz, herbu Sas, 1624. -j- llermolaiis Ligza, herbu Pokoziec, 1632. -f Podskarbiowie W. Xistwa Litewskiego. Teodor Skuinin TyszkicAvicz, herbu Leliwa, 1587. Dymitr Chaiccki, herbu Chalecki, 1598. {- Jdrzej Zawisza, herbu abd, 1603. Hieronim Woowicz, herbu Bogorya, 1618. Krysztof Naruszewicz, herbu Wadwicz, 1631. •f., - Stefan Pac, herbu Gozdawa, 1635. Jerzy Ossoliski, lierbu Topór, 1635. Za WADYSAWA IV. Jan Daniowicz, herbu Sas, 1650. f Digitized by Google Strona 8 Podskarbiowie W. Xistwa Litewskiego. Stefan Pac, berbu Go/.dawa, 1C35. Mikolftj Trysn, Iierbii Go/.dawa, 1639. Pawe >Volowicz, berbn Bogorya, 1611. Mikoaj Kiszka, berbn Dbrowa,' 1613. Gedeon Micha! Tryzna, herbu Gozdawa, 1648. Za JANA KAMIRZA. Jan Danilewicz, herbu Sas, 1650. -f - Bogusaw I.eszcz} liski, berui Mieniawa, 1658. Jan Kainirz Krasiski, iei>ii Se|iowron, 1668. Jan Jdrzj Morsztyn, herbu Leliwa, do r. 168l! Podskarbiowie >V. Xi<;swa LiteM’skiego. Gedeon Micha! Tryzna, herbu Gozdawa, 1652. Bogusaw Stuszka, berbu Ostoja, 1652. Winc^'nty Gsicwski, berbu Korwin, 1662. -J- Krysztof Zawisza, herbu abd, 1667. IJieroniin Kryszpin, herbu Krysz|iiii, 1676. Za :mCIIAA KORYBUTA. Jan Jdrzj Morsztj n, ierbu Leiwa, 1681. Podskarbi AV. Xistwa Litewskiego. Ilieronitn Kryszpin, ierbu Kryszpin, 1676. Za JANA SOBIESKIEGO. Jan Jdrzej Morsztjn, ierbu I.eiwa, 1681. Marcin Zamojski, lH“i)U Jeita, 1689. j- Marek Matczyski, ieriii Jastrzbiec, 1692. Pocskarbi \\. Xistwa Litewskiego. Hieronim Kryszpiii, berm Krj szpin, 1676. Za AUGUSTA II. Hieronim Liiiomirski, berbn Srzeniawa, 1702. Ralai Leszczyski, (ojciec ki ula Stanisawa,) ierbu Wieniawa, 1703. f Digitized by Google Strona 9 vn Jan Pizeben«lowski, herbu Przebendowski, 1729. Franciszek MaAjniilian Ossoliski, herbu Topór, 1736. Podskarbiowie W. Xistwa Litewskiego. Benedykt Sapielia, herbu Lis, 1702. - Ludwik Pociój, herbu AVaga, 1709. Mirbal Kamirz Kocie!, herbu Pelikan, 1722. iitaiiisiaw Poniatowski, (ojciec StanislawaAugusta,) herbiiCiolek, 1731. Za AUGUSTA III. Franciszek Ossoliski, herbu Topór, 1736. Jan Kanty Moszyski, Iterbii Nacz, 1737. Jan Czapski, herbu Grzymaa, 1742. Maciój Grabowski, herbu Topór, 1744. Karól Hr. Siedlnicki, herbu Odrow, 1761. Teodor Wcssel, herbu Rogala. Podskarbiowie W. Xistwa Litewskiego. Sollohiid, herbu Prawdzie, 1746. Jerzy Ilr. Fleming, herbu Fleming. Digitized by Google Strona 10 Yin A^YJAMEMA i I ZNAKÓW AV TEM DZIELE Mywanych. YY zbiorze Hr. Fr. P. oznacza Hrabiego Franriszka Potockiego. — Seg. — Segny, Naczelnika Banku Polskiego. — X. S. — X. Pav^ta Szymaskiego, Dziekana Kapi- tuy Katedry Chelmskij. — P. P. Pizeszkodziskiego, b. Pukownika. — P. L. Prefessora Ty moteusza Lipiskiego. — Hr. t. Hrabiego osia. — D. D&pcra. — B. w K. Bartynowskiego, Sdziego Najwyszej In- stancyi w Krakowie. — R.wS.P. — Rejcba, Dyrektora Banku w St. Petersburgu, — b. L'ni. AIex.wW. b. Uniwersytetu Alexandrowskiego w Mar- 8za>^’ie. Digitized by Google Strona 11 , MONETY >V RÓNYCH CZE:CIACII POLSKI WYKOPANE I ZA POLSKIE UZNANE. 0«1 wieku X. d o wieku XII. §. I. Tal). A'. Nr. I — IV. Monety w czterech excm]>larzach odmiennych Bolesawa Chrobrego r. ?)92 — 1023, jak tego dowodzi uczony Autor w opisie starych pienidzy , w Trzebuniu wykopanych w r. 1824, na karcie 43 62. i 207. — Strona gówna przedstawia rk opatrznoci, obwodzie perowym w j ; itouiiszane litery w rozmaitych odmianach, z których daie si uoy wyraz BOLISLAY. Strona odwrotna |)okaziijc krzy przyozdobiony póksiycami, po' . midzy ramionami którego zawarte s, równie bez porzdku, litery ozna- czajce myncarza i miejsce bicia monety: VrocisIava Civitasl N. IV jest I ; take w moim zbiorze, monety te nader rzadkie widziaem w zbiorach Kon- stantego Swidziiiskiego i Barona Rastawicckicgo. j .§. II. Tab. A. Nr. V. Brakteat. Osoba w majestatycznym stroju, na gowie korona, pra- w wi^ rce jabko królewskie, a w lewej bero; pod praw litery BE rk grzbietami z sob zczone, pod lew za OL; z tych liter pocztkowych wyrazu „Bole” wyczyta mo/na Boleslar. Rysunek tój monety jest ten sam, jak Nr. VI. gdzie pod prawem ramieniem jest taka samaliiera E. i li- tera B.podobna do przekrelonej litery D. jak na Nr^Y. Jest to wic moneta bita w pierwsz 3 'ch latach panowania Bolesawa II. miaego od r. 1058 dor. 1 Digitized by Google Strona 12 •2 W I E K 1 R E D N I E. 1079. Ten rzadki brakteat znajduje si w zbiorze b. pótkownika Przeszko- dziskiego. §. III. Tab. A. N. VI — VII. S. G. Oaoba siedzi na majestacie, podobna do poprzedzajcej, bero odmienne. S. O. Naj>is w trzech liniach BOLEZLAUS. Nr. VII na S. G. jest nieco odmienny w postaci, beilc, i w porczach tronu, podobnych do liter SS, a na S. O. litera Z innego ksztatu. S to dwa denary Bolesawa II. miae- go, znane namzopisu monet Trzcbuskich i zCzackiego, widziaem je tak- e w zbiorach b. Uniwersytetu Aicxandrowskiego w Warszawie, i Hrabie- go Franciszka Potockiego. Trzy te monety obok siebie umieszczone, s nie- zaprzeczenie jednego monarcliy, któro okazuj nam zarazem, jak widocznie si poprawiaa z postpem czasu sztuka medaionerska. §. IV. Tab. A. Nr. VIII — IX. S. G. W trzech skadaj wyraz B0LEZLAV. lukach zawarte litery, S. O. Rycerz na koniu z chorgiewk, z tylu którego krzy, oznaczaj- cy obroc wiary. Nr. IX odmiennego stempla, w miejscu krzya jest lite- ra A, wyraz Bolesav zoony z drobnych liter. S to denary Bolesawa II. miaego, podug opisu monet Trzebuskich. §. V. Tab. A. Nr. X. S. G. R}'cerz w elaznój koszuli, w prawój rce trzyma dzid Sg» Maurycego, znak godnoci monarszej, a w lewej tarcz, która jest na tym moim exemplarzu przytart, w okoo napis rozdzielony BOELZAV. Cesarz Otton III zjechawszy do Gniezna r. 1000 pod pozorem zwiedzenia grobu Sgo Wojcieciia, gdy ukoronowa Bolesawa I. Chrobrego, ofiarowa mu dzi- d Sgo Maurycego, któr pónit^* nastpcy Bolesawa I. czsto kadli na monetach, jako znak dostojestwa monarszego. S. 0. W obwodzie perowym brama kijowska o trzech wieach. De- nar ten wykopano wr. 1836 we wsi Sdziszo wicach, w gubernii krakowskiej pooonej , wraz z znaczn iloci monet Cesarzów niemieckich, Ottona III. r. 1002 i Henryka II. r. 1024, wielu Biskupów, niemniój monety angielskie Etelrcda, wgierskie Andrzeja I. 1046 — 1060, Sgo Wadysawa Króla 1077 — 1003, uraz Kolomana 1005 — 1115, polskie Wadysawa Hermana 1079— 1102 i Bolesaw a Krzywoustego 1102 — 1139,poniój opisane. Porów- Digitized by Google Strona 13 WIEKI REDNIE. 3 nawsKy i zwa/y\irszy wspóczesno tego denara z monetami wymieiiionyrli monarchów razem znalezioncmi, omielam si go przypisa Bolesawowi II. miaemu 1058 — 1079, który go wybi w kocu swego panowania, gdy:^ rysy s:| ksztatniejsze, jak na monctacli tego króla poprzednio opisanych, a wszelako zbyt pierwotno, aby jo mona przyzna Bolesawowi Krzywou- stemu, którego ksztatniejsze monety tame razem znaleziono (Tab. B. Nr. XXVI — XXXI) w bardzo znacznj iloci, gdy tymczasem rzeczonego de- nara w caym tym skarbie zaledwie par widziaem excmplarzy. §. VI.T a b. A. Nr. XI — XXIV. S. G. W' obwodzie perowym popiersie, wokoo którego napis: fVLA- DIZLALS. S. O. Brama krakowska o trzech wieach, w obwodzie perowym wy- rany napis: f CRACOY. Nr. XII. ksztatniejsza moneta, z takiemi samemi czytelnicjs/.emi napisami, lecz bezobwodów perowych. Nr. XIII i XIV. odmienne excmplarze teje monety, popiersia róne, na jednym godne uwa- gi dwie gwiazdy pomidzy literami skadajcemi wyraz; VLADIZI.AUS-j- li- tery S odmienne, brania krakowska wydatniejsza, napis w obwodzie: CRACOY mnij czytelny. Nr. XV. Krzy nad gow wikszy, popiersie wcale odmienno, pomidzy literami gdzie niegdzie kropki dla ozdoby, a Avszystkic litery wyrazu CRACOY poprzedzielane potrójnc:ni kropkami. Nr. XVI wyrazie VIi.\DIL.\,U litera A i C dwa razy powtórzona, a w kocu przy krzyu jest litera C oznaczajca CRACOY, z tylu gowy kropki. Nr.XVII. napis: fYLAOIZI.AUS, w potrójnym ozdobnym obwodzie brama krakotyska, a wokoo napis: -- CRACOY. Nr. \VIII. taki sam, lecz z napisem YLADIZLAY. Te dwa ostatnie exemplarze znacznie si róni od poprze- dzajcych. Nr. XIX.i XX. w wyrazach j- AT. ADIL AS litera I ma po obydwóch stronach krzye, wokoo bramy cztery razy pocztkowe litery A'0 poprze- dzielane krzyami, którycli znaczenie atwo rozwiza mona, decyfrujc dalsze cxemparze, i tak: na Nr. XXI. wida ju okoo bramy litery A'^0C, na Nr. XXIX YOCE, reszta napisu zatarta, nad bram kropki w pókolu ozna- czajce wiato (niiubus), wskazujc wito miejsca; nareszcie na Nr. XXIII. S. G. wokoo popiersia napis: YLADILAUS kropkowany; S. O. bra- ma, nad któr wiato, oznacztijca Gniezno, gdzie grób Sgo Wojciecha, a Wokoo wyrany napis: -|-V0CElKUS S. napis sowiasko-aciski, oznacza- J*cy AYociejka czyli Sgo AAojcieclia. Jest to nowo odkryta moneta z tym * 1 Digitized by Coogle Strona 14 - 4 WIEKI REDNIE. na|iiscm, kióry Hold na adnej moncriepolskiej nic by widzianym w sposobie slowiasko-laciskim, lecy, tylko po acinie S. ADALBERTUS. Nr. XXIV. >v okoo bramy nic nia napisu, lecz t)lko kreski dla ozdoby. Tc czternacie sztuk denarów W adysawo wskicli ló/nego stempla, znajduj- cych si w moim zbiorze, byy znalezione w bardzo znacznej iloci wS- dziszowicacli wraz z monetami opisanemi pod §. V. i s niezaprzcczcnie de- narami Wadysawa Hermana 1086 — 1102, któremu byli wspóczeni Kró- lowie Wgierscy: Sty Wadysaw i Kooman, a których monety tame ra- zem znaleziono, jak to ju powiedziaem pod §. V. E.\cmplarze z napisem CRACOY, przedstawiaj bram krakowsk i s bite w Krakowie, za te, na wyraonym , okazuj bram lub koció gnje- których jest Sty 'Wojciech zneski, jak to dowodzi wiato nad krzyami, wskazujce grobli wito Sgo Wojciecha, i tame s bite, gdy nawet znaczna zachodzi rónica w stemplach z poprzedzajcemi. §. VII. Tab. A. Nr. XXV. S. G. Dwie osoby dzid Sgo Maurycego, zbrojne, jedna z nich trzyma znak dostojestwa monarszego , w okoo obwód perowy. S. O. W obwodzie perowym krzy ozdobiony kropkami, w obwodzie perowym napis S. ADALBIBTLIS, ADALBERTLS, czyli Sty Woj to jest S. cieci, patron Polski ; po literach mylnie pooonych JB zamiast ER jest mo-. nogrammat zoony z liter TLS podobny do florcssti, gdy litera T nieco za- tarta u wierzchu. — Autor opisu monet Trzebuskich przyzna t monet W'ladysawowi Hermanowi i mniejsz osóbk poczyta za Bolesawa, któ- , rego Wadysaw przybra do rzdów, powierzajc mu Szlsk 1095— 1102, lecz zwaywszy, e litery A,B, D, L, S, i krzy s zupenie te same, jak na monetach Bolesawowskicli Tab. B. Nr. XXVI — XXVII, omielam si ten denarek przypisa Bolesawowi III. Krzywoustemu 1102 1139, a osob — bez dzidy uzna Zbigniewem, który czci królestwa do r. 1108 zarzdza. Podobny pieniek znajduje si pod §. X. §. VIII. Tab. B. Nr. XXVL — XXXI. S. G. Osoba siedzca na tronie, w prawej rce miecz, a lew ma wzniesion do góry na znak wadzy, w obwodzie napis: BOLZELAUS, kt6- rego litery s poprzedzielane punktamL S. O. Krzy ozdobiony kro|)kami, takisam, jak na monecie poprzedza- jcej, w obwodzie napis: BOLZEAUS, poprzedzielany kro{>kami, litera L_ Digitized by Google Strona 15 WIEKI REDNIE. 5 opuszczona. XXVII. to samo przedstawia, Nr. w obwodzie napis: lecz DUCIS BOLEZLA. z dodaniem krzya, którego na Nr. XXVI. niema, na S.O. BOLZELAUS, litery popr/cdzielane podwójnerai kropkami. Nr. XXVIII. zamiast miecza, jest dzida Sgo Slaiiryccgo , której ostrze wychodzi za ob- wód pomidzy litery skadajce najjis: DUCIS BOLEZL. S.O. w obwodzie -{• napis: f DEN ARIIjS. Nr.N\IX.taki sam, lecz z mieczem , napis: BOLEZLA zupeniejszy. Nr. XXX. z napisem DEN ARIS, ozdol)y z kropek pomidzy literami takie same, jak na monecie Wadysawa Hermana pod Nr. XV. wy- stawionej. Nr. XXXI. z napisem DUfi)NARIL { zapewnie mylnie wyrao- nym, giy nie sdz, aby mia oznacza denar podwójny, bo waga i wiel- ko tj monety jest ta sama, co poprzednicli. Te sze monet, które wysta- wiem wrónycii odmiaiiacli stempli, byy wykopane w Sdziszowicach w bardzo znacznej ios'ci wraz z monetami, które opisaem pod §. V i VI, i s denarami Bolesawa III. Krzywoustego. Pierwsza moneta polska wieków rednich dotd nie znana, z wyraeniem na niej wartoei, gdy dotyciczas mniemano, e zwyczaj w'yraania na monecie jej rodzaju, wprowadzi! do nas do|)iero Wacaw II. Król czeski, którego pierwszy naladowa Kazi- mierz Wielki. Dobro monety, jej wielko, ksztaitno rysów i liter, ró- ni si tak bardzo od znacznie mniejszj, i widocznie dawniejszej monety Nr. X. ztego samego rzódla pochodzcój, i niemona obydwóch rodaai ttj monety jednemu przypisa wtadzcy. §. IX. Tab. B. Nr. XXXII. Brakteat przedstawiajcy osob siedzc na tronie, obok której stoi dziila Sgo Maurycego, znak wadzy monarszej', w obwodzie perowym na- pis: BOLEZZLAU8. DU. Dux oznacza. Ten brakteat zdaje si byd tego samego panujcego, co poprzedzajce denary. §. X. Tab. B. Nr. XXXIII. S. G. Dwie osoby obok jedna ma siebie, rk do góry wzniesion, jak na denarach Boleslawowskich §. VIII, na piersiach litera Z, droga trzyma dzid Sgo Maurycego, oznak monarsz. S. O. W obwodzie okoo krzya napis; BOLASLAV, a za obwodem wokoo 8. ADLCALBIB: to jest S. Adalbertus. Autor opisu monet Trzebuskich przyzna t monet Bolesawowi 111. Krzywoustemu, kiedy brat jogo Zbigniew mia udzia w rzdzie do r. 1108. Digitized by Google Strona 16 6 WIEKIREDNIE. Podobn monet opisaiem ju^ pod §. Yll. na której jest ten sam napis ko- cowy ALBIB. §. XI. Tal). B. Nr. XXXIV. — XXXVIII. Pi ró/.nych excmplarzy rtioucty Bolesawa III. Krzywoustego podug autora monet Trzcbuskicli. Nr. XXXIV. S. G. Osoba ukoronowana siedz- ca na Ironie, trzyma na kolanacli goy miecz, wokoo napis rozdzielony: BOLEZLAUS. S.O. obraz Sgo >Vojcieclia, w okoo którego napis: S. A- DALBEUTIUS, exeiiiplarz fen znaleziony wGembiracli w xisfwic pozna- skiem, jest popisanym w Erleiitcrtcs Preussen. Nr. XXXV. znacznie odmien- ny, litery drobniejsze, napisy: BOLEZLA, S. ADALBB^RTUS zlo/.one z liter pomieszanych i nieczytelnych; z opisu monet Trzehuskich. Nr. XXXVI. osoba odmiennej postaci, bez korony i miecza, w okoo napis: BOLAZAUS, ramy obrazu Sgo Wojciecha odmienne, napis: S. AALBEIlTUS, litera D. opuszczona, ]>ita litera dziwacznego ksztatu jest monogrammatem zoonym z polczonyci liter BERTU; z opisu monet Trzebuskici. Nr. XXXVII. od- mienny jest w moim zbiorze miecz zatarty, napis BOLEZEAA'’, wokoo , gowy Sgo Wojciecha, S ADALBERTUS G, jiod t ostatni liter jest kre- ska, oznaczajca skrócenie w}'razu zawartego w literze G, która oznacza Gniezno, miejsce grobu Sgo Wojcieclia, lub bicia monety. Nr. XXXVIII. ten pikny i dokadny excniplarz, na którym miecz trzymany na kolanach i napisy BOLEZLALS i S. AD.ALBERTES s zii]ienie wydatne, znajduje si take w moim zbiorze. Niedawno ta moneta l>\ a uwaan za bardzo rzadk, lecz znaleziona w Trzebunio, Gnienie, i Kruszwicy, dosyó si upo- wszechnia po zbiorach, wszelako wyr®^*'® px®>”|darzc, których jest mao, i z liter G s bardzo poszukiwane. Kilka takich monet widziaem take w zbio- rach Hrabiego Franciszka Potockiego; Naczelnika Banku Segny; Ignacego Zagórskiego; b. Pókownika Przeszkodziskiego. §. XII. Tab. B. Nr. XXXIX. S. G. Osoba siedzca, w obwodzie napis, w poowie zatarty VOLD X oznaczajcy Voldislaus Dux. Na exeroplarzu, który widziaem wzbiorze b.' Uniwer. Alex. w Warszawie, nabytym od Wolaskiego, osoba trzyma w pra- wej rce miecz, który tu zdaje si byd zatartym. S.O. Biskup w infule, z krzyem na szyi, l»ogosawi wzniesionemi rkoma, przy gowic litera P. oznacza Pawa, Biskupa poznaskiego, któ- remu Wadysaw Odonicz, Xiae wielkopolski, nada r. 1231 przywilej bi- Digitized by Google Strona 17 >WIEK1 REDNIE. 7 ciamonety w Krobi w Wielkopolscc. Ta moneta jest take opisan w dziele; Maders critisclie Beilragc. §. XIII. Tab. B. Nr. XL. S. G. Osoba siedzca z mieczem w rku, pr/.y której zdaje si, stoi e druga osoba, w obwodzie perowym napis: YOLD1LA13S, litery poprzewra- cane, a litera U zatarta. ' S. O. Rycerz walczcy ze lwem, na boku palma, moe oznaka zwy- ciziwa. Podug Madcra ma byd moneta \I'ladyslawa II. Plwacza 1139 to — 1118. — 'Wzbierze Wolaiiskiego widziaem kilka czemplarzy. §. XIV. Tab.B. Nr. XLI. S. G. Przedstawia ])amitk mierci jednego z patronów polskich , al- bo Sgo Wojciecha, albo Sgo Stanisawa, gdy rycerz zabija mieczem upa- dajc osob, wokoo znaki ozdobne, podobne do liter. S. O. Orze pory wa czworonone zwierz, w okoo podobne znaki. Ta moneta razem z poprzedzajc zostaa wykopan. Znajduje si w zbiorach , J. Z. i b. Uniw'. Alcx. wWarsz. — Podug Madera, który opisa, jest z cza- j sów Wadysawa II. Plwacza. §. XV. Tab. B. Nr. XLD. Osoba w stroju biskupim , przy którym jest palma, w obwodzie per- owym napis: S. AOALBERTUS, monogrammatem zoo- szósta litera jest nym zpoczonych liter BER, a ostatnia litera jest monogrammatem z liter IJS. To monograinmowanie liter, podobne jak na monetach Bolesawa III. Krzywoustego, czyni ten brakteat waciwym XII. wiekowi. Jest w opisie monet Trzebuskici; widziaem go take w zbiorze lir. Fr. P. §. XVL Tab. B. Nr. XLIH. — XLIV. 8. G. ~W obwodzie maa gówka, okoo napis: BLEZILUB, Nr.XLIV BOLZ1LA8. 8. O. Jezilziec na koniu z chorgiewk, z tylu którego litera 8, czsto na monetach polskich natrafiana. Podug opisu monet Trzebuóskich, z cza- su Bolesawa IV. Kdzierzawego 1149 1173. — Obydwa exemplarze s w moim zbiorze. . XVII. Tab. B. Nr. XLV. — XLVn. 8. G. Popiersie z mieczem w pratvg rce, po bokach litery BB, w ob- wodzie napis: BOLEZLAUS, ostatnia litera jest monogrammatem z liter US. Digitized by Google Strona 18 8 >V I £ K 1 REDNIE. Podobne postacie wiHzicli^my jii/. na denarac.li Bolesawa III. Kizy- woiistego; na monetach nionarcliic/.nych obcych krain r/.adko widzie mona miecz zamiast berta, lecz poniewa monarcliowie polscy od inier* II. miaego, do wstjdenia na tron Przemysawa, tytiiukru- | ci Bolesawa ' lewskiego nic uywali, i poprzestawali naxi/cym, kadli na monetach w | miejscu bera miecz. Litery BB oznacza take mog Bolesawa IV, któ- ry tu moe dlatego tZ>’krotnie wymieniony m zosta, i byi.\i/ciem gló- I wno panujcym, gdy trzej jego bracia Mieczysaw 111. Stary, \ie wiel- kopolski, Henryk, Xic sandomierski i lubelski,i najmodszy Kazimierz II. Sprawiedliwy winnych czciach Polski rzdzili, a którzy na S. O. tój mo- nety zdaj si hyd wystawionemi w postaciach siedzcych za sioem. Osoba w rodku siedzca oznacza moe Mieczysawa, z prawej strony' Hen- ryka, a zlcwej osóbka najmniejsza, najmodszego Kazimierza. Jest to wic moneta Bolesawa lA'. Kdzierzawego 1149 117.3. Na Nr. XLA'I. — s w miejscu liter BB dwakrzye, a na Nr. XLA’II litery SS, które moe u- raieszczonc s przy postaci Bolesawa, dla wspomnienia patrona Polski Sgn Stanisawa. — Autor opisu monet Trzebnóskich przyzna t monet temu panujcemu. Ignacy Potocki w Bocz. b. Tow. P. N. przeciwnie utrzy'iiinje, i usiuje do\\ied, e moneta ta jest Bolesawa Krzywoustego. §. .WIU. Tab. B. Nr. XLYIII. 1 osob w majestatycznym ubiorze, w odcinku Brakteat przedstawiajcy napis w pókole: DLX CAZIM, to iest Dux Cazimirus. Brakteat Kazimierza II. Sprawiedliwego 1178 — 1194. jest opisany w Czackim, w opisie mo- net Trzebuskich, znajduje si w zbiorze J. Z. §. XIX. Tab. B. Nr, X1.IX. — LI. S. G. Ry'cerz wzbrojmj postaci, w prawej rce miecz, a w Icwój tar- cza, po bokach rozdzielone litery CZ pocztkowe wyrazu Cazimirus. S. O. Sty AYoyciech w prawej rce trzyma pastora, a w lewej ksi- g ewangielii, wokoo obwodu znaczki dla ozdoby. Jest to moneta Kazi- ! mierz U. Sprawiedliwego, równie jak poprzedzajca; Nr. L. nieco odmien- ny exemplarz, wida na nim przy gowie tylko liter C przewrócon, nad ' któr jest gwiazda, na Nr. LI. litera Z, litera za C zdaje si byd zatart, w miejscu ksigi jest krzy podobny do lilii; autor opisu monet Trzebiiii- skich uwaa to za miecz. .Monety' te znajduj si w moim zbiorze, oraz u J. Z. K. S. Mader, Digitized by Google Strona 19 W I E K I R E D N I E. . 9 §. XX. Tab. C. Nr. LII. S. G. Popiersie, nad gow kropki oznaczajce mo^e wito; w ob- wodzie perowym napis: Z zamiast S AI).\LBUSTL]S, ostatnia litera jest zo- ona US, to jest: S. Adalbertiis. S. O. Osoba przyklkajca z mieczem wrkii, w obwodzie perowym napis zatarty: YOZL — f to jest Yoldizlus czyli Yiadislaus, krska na kocu przed krzyykiem oznacza skrócenie wyrazu. Ta moneta zdaje si byd z czasów ^Vadyslawall. Laskonogiego-i-1231. Jesfopisan w zbiorze Trzebu- skim. Kilka brakteatów, bitych tym samym stemplem, widziaem zbiorze >Volaiiskiego, nabytym dla b. Uniw. Aiex. wYar. na jednych bya odbit S. G. tj monety, a na drugich S. O. §. XXI. Tab. C. Nr. LIII. S. G. Popiersie z boku w koronie, w rku miecz, z tyu gowy litera Z, która sic czsto okazuje na monetach Piastowskich rednich wieków. S. O. Trzy wie/e o trzech kopuach, znak miasta. Moneta ta, któr mam w kilku exeinplarzach , zdaje si byd z wieku XIII, moe Bolesawa Y. ^Vstydliwego. §. XXII. Tab. C. Nr. LIY. — LXII. i Tab. D. Nr. LXIII. — LXIY. Rolnik ze wsi Gromice, ekonomii Mkolin, kopic fundamenta do do- mu mieszkalnego , natrafi d. 15 Kwietnia 1831 r. nanaczynie gliniane, w któróm znajdowao, si 358 sztuk brakteatów bitych podem rebrze. Brak- w teaty te wzite j)od rozwag, zdaj si byd wszystkie zjednój epoki, jak to okazuj ich powierzchowne cechy, niemal jedn wykonane rk, wszys- tkie s jednój wagi i wielkoci, a wszelako rozmaitych stempli, co dowo- dzi, e pochodz z czasów czstego przebijania monety, jak to miao miej- sce za Mieczysawa 111. i Bolesawa Y. Wstydliwego, kiedy czstokro po kilka razy na rok przebijano monet, dla zysku skarbu, z wielk szkod ogó- u. Kadubek edyc. Lipskiej na karcie 753 jasne tego daje dowody. — Za Lesz- ka I. Biaego stan menniczny jeszcze si bardziej pogorszy, co spowndowato Papiea Inocentego III, i pisa zaalenie do Leszka, eponiewn „ex con- sretudine regionis usiialis moneta per annum tertio renovetur „witopietrze z powodu zw'oki byopaconm w najgorszem rebrze (Narusz. lY. 171.). Za Bolesawa Y. "Wstydliwego 1227 — 1279, nie musiao si dzia lepiój, jak to okazuj monety Mkoliiiskie, na których w miar zmiany dodawano po kropce 2 ' Digitized by Google Strona 20 10 WIEKI REDNIE. dla atwiejszego Nr. LIY. brakteat, na którym litera B, przy rozró/.nicnia. której trzy kropki, oznarzaj.jca Bolesawa. Nr, I^V. brakteat z koron po- dobn jak na braktcario Kazimierza Nr. NLYIII. Nr. LYI. brakteat, na któ- rym brama krakowska z orem, wiee o trzech kopukaoh bj take excm- ; y plarze z podobn bram, lecz wiee miay po jednój kopule, a w miej- I 8CU ora by krzy, byy to brakteaty krzyackie wspóczesne Bolesawo- I wi Y. równie jak i te, które wystawiem na Tab. D. Nr. I/NIII. I.NIY, a — które tame razem znaleziono. Nr. LYII. w' czworoboku oznaczajcym mo- e gród czyli miasto, jedna kropka. Nr.LYIII, z trzema kropkami. Nr. L1X. z trzema kropkami odmiennie pooonemi. Nr. LX. z czterema kropkami,. Nr. LXI. z jedn kropk i czworobokiem przedzielonym na dw'ie równe czci. Nr. LX11, brakteat, na którym gwiazda, krzy, i ksiyc, znaki po- spolite na monetach Piastów. — Wszystkie odmiany s w* moim zbiorze. §. XXIII. Tab. D. Nr. LXY. Dwie osoby siedz za stoem, jedna trzyma kul ziemsk, nad któr gwiazda, na stole litery LYZZC oznaczajce braci Xit kujawskich, Lesz- ka Czarnego, Wiadysaw'a okietka, Ziemomysta, Ziemowita i Kazimie- rza. Brakteat ten jest wic bitym pomidzy rokiem 1268 a 1270 podug j opisu monet Trzebuskich. §. XXIY. Tab. D. Nr. LXYI. — LXEL Cztery ezemplarze rónych stempli monety Leszka YI. Czarnego 1279 — 1289 . S. G. Dwie osoby siedzce za stoem, przy których nogach jest krzy,, trzymaj kul ziemsk, nad któr tizy kropki; s to moe dwaj starsi bra- cia Leszka Czarnego, Ziemomyst, Xie czycki, i Wadysaw okietek Xie sieradzki. S. O. Rycerz z chorgwi i tarcz, po bokach którego gwiazda i krzy. Nr. LXVII. podobny ryceiz, przy którym litery LEU oznaczaj LEZCUS, czyli LESCUS, gdy tylko dla skrócenia opuszczono litery C!S uzupenia- jce wyraz. Pierwsza litera, podobna do przewróconego A., jest rzeczyc- wicie monogrammatem zoonym z liter LE, litera E. w górnej czci nie wykoczona, robi ca figur podobn do litery F.ubA. przewróconego. Nr. LXY11I. i LX1X. takie same monety odmiennego stempla, bez napisów* Digitized by Google