Strona 1 Strona 2 Praca zbiorowa Gruzja Travelbook Wydanie 2 Strona 3 Autor przewodnika:  Praca zbiorowa Współpraca:  Szymon Opryszek, Magdalena Paluchowska, Ewelina Rzeszódko, Maciej Żemojtel Redaktor prowadzący:  Maciej Żemojtel Redakcja i korekta:  Aurelia Hołubowska Redakcja techniczna:  Katarzyna Leja Projekt okładki:  ULABUKA ISBN: 978-83-283-3807-4 Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autorzy oraz wydawnictwo Helion dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za Strona 4 ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autorzy oraz wydawnictwo Helion nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Wydawnictwo Helion ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice tel.: 32 2309863 e-mail: [email protected] księgarnia internetowa:  Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres: /user/opinie/begrz2_ebook Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. Wydanie II Copyright © Helion, 2017 Poleć książkę Kup w wersji papierowej Oceń książkę Księgarnia internetowa Lubię to! » nasza społeczność Strona 5 Legenda Świątynia chrześcijańska (kościół, cerkiew, zbór) Synagoga, inny obiekt związany z kulturą żydowską Meczet, inny obiekt związany z kulturą muzułmańską Świecki obiekt zabytkowy Ruina trwała, obiekt archeologiczny Muzeum, galeria Inna atrakcja Atrakcja przyrodnicza Atrakcyjny obiekt przyrody nieożywionej Punkt informacji turystycznej Dworzec kolejowy Strona 6 Dworzec autobusowy Stacja metra Lotnisko Obiekt noclegowy dowolnego typu Kemping Obiekt gastronomiczny (dowolnego typu) Supermarket, sklep, targ, bazar Kawiarnia internetowa, strefa Wi-Fi Poczta Ośrodek zdrowia, szpital Apteka Policja Inny obiekt (sklep, biuro, kasa itp.) Plaża Strona 7 Kąpielisko, basen Przystań promowa, port Uwaga: By ułatwić korzystanie z przewodnika, w tym porozumiewanie się z Gruzinami, wszystkie nazwy geograficzne oraz inne (nazwy zabytków, ulic itp.) zostały podane w tekście w formie spolszczonej lub zapisane „po polsku” w transkrypcji fonetycznej, pozwalającej wypowiedzieć je w sposób zbliżony do prawidłowego. Nazwy ulic w adresach zostały dodatkowo odmienione „po gruzińsku” (np. ul. Rustawelego – ul. Rustawelis itd.). Strona 8 Atrakcje Gruzji Na liście UNESCO Katedra Bagrati w Kutaisi Świątynia z początku XI w. przez długie lata stanowiła symbol potęgi Gruzji. Choć historia nie była dla niej łaskawa, do dziś przetrwały inskrypcje pamiętające czasy budowy katedry i wiekowe malowidła. Monaster Gelati k. Kutaisi Klasztor został założony na początku XII stulecia przez jednego z największych gruzińskich władców – króla Dawida Budowniczego. Zachowały się tu liczne freski i mozaiki z XII–XVIII w. Górna Swanetia Przez wieki odizolowany od świata region Górnej Swanetii na Kaukazie zachował nieskażoną przyrodę i oryginalną kulturę. W górski krajobraz wtapiają się tu wioski i miasteczka z niezwykłymi wieżami obronno- mieszkalnymi, a region jest rajem dla amatorów wędrówek po bezdrożach. Strona 9 Górna Swanetia Miasto-muzeum Mccheta Dawna stolica królestwa Gruzji słynie przede wszystkim z trzech wspaniałych zabytków: katedry Sweti Cchoweli (XI w.) oraz monasterów Dżwari (VI–VII w.) i Samtawro (IV w.). Stanowią one cenne przykłady średniowiecznej architektury sakralnej w regionie Kaukazu. Strona 10 Monaster Dżwari Architektura sakralna Bazylika Anczischati w Tbilisi Świątynia wzniesiona na przełomie V i VI w. to jedna z najstarszych budowli w Gruzji i wspaniały pomnik wczesnogruzińskiej architektury. Katedra Sioni w Tbilisi To jeden z najważniejszych obiektów sakralnych w kraju. Przez wieki była główną katedrą Gruzji oraz siedzibą zwierzchnika Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. Obecna XIII-wieczna świątynia to serce Starego Miasta w Tbilisi i miejsce przechowywania krzyża św. Nino – najcenniejszej relikwii Kościoła gruzińskiego. Katedra w Nikorcmindzie Strona 11 Świątynię z XI stulecia zdobią niezwykłe freski z XVII w. Ich bogactwo i różnorodność są unikatowe i sprawiają, że katedra uważana jest za jeden z najcenniejszych zabytków w Gruzji. Katedra Alawerdi Monumentalna świątynia z XI w., jedna z najwyższych na Kaukazie, stanowi centrum religijne Kachetii. Należy ona do kompleksu klasztornego składającego się z różnych budowli, m.in. refektarza, łaźni, dzwonnicy, pochodzących przeważnie z przełomu XVII i XVIII w. Katedra Alawerdi Katedra Bolnisi Trójnawowa bazylika z kamienia ciosanego pochodzi z końca V w. Warto zobaczyć zwłaszcza nieco mroczne wnętrze świątyni – można się tam poczuć, jak podczas podróży w czasie. Monaster Dawid Garedża Średniowieczny kompleks klasztorny na półpustynnych zboczach góry Garedża składa się z kilkunastu monasterów, kilkudziesięciu cerkwi Strona 12 oraz setek kaplic i komnat skalnych powstałych w okresie od VI do XIII w. Monaster Dawid Garedża Pomniki historii Szatili Najsłynniejsza miejscowość Chewsuretii to maleńka XII-wieczna wieś- twierdza w wąwozie rzeki Argun. Zespół zabudowy składa się z ok. 60 wież mieszkalno-obronnych połączonych ze sobą i tworzących niezwykłą fortecę. Kutaisi Drugie co do wielkości miasto Gruzji to również dawna stolica kraju i jedno z najstarszych miast na świecie. Jego początki datowane są na czasy legendarnego króla Minosa, czyli XVII–XV w. p.n.e. W mitologi greckiej Kutaisi opisane zostało jako miasto Ai w Kolchidzie, do którego po złote runo wyruszyli Argonauci. Strona 13 Gori W rodzinnym mieście Józefa Stalina warto zobaczyć nie tylko muzeum Stalina, ale też wspaniałą twierdzę Gori i bogate zbiory Narodowego Muzeum Historyczno-Etnograficznego. Uplisciche Skalne miasto założone w epoce brązu i zarazem dawna rezydencja gruzińskich królów zachwyca rozmiarami, wspaniałą lokalizacją i pięknem zdobień. Uplisciche Dmanisi Pośród ruin tego miasta-fortecy odnaleziono skamieniałości czaszek i szczęk istoty człekokształtnej, znanej jako Homo georgicus, sprzed 1,8 mln lat! Wardzia Miasto-klasztor zostało wydrążone w skale do wysokości 1300 m n.p.m. Pierwotnie kompleks składał się z ponad 3000 pomieszczeń na Strona 14 13 poziomach. Do dziś zachowało się ponad 250 komnat oraz fragmenty sieci tuneli i systemu wodno-kanalizacyjnego. Najciekawsze muzea Muzeum Sztuki Gruzji w Tbilisi Przechowywane są tu tak cenne eksponaty, jak złoty krzyżyk królowej Tamary (XII w.) czy Tryptyk Chachulski wykuty w XII w. w szczerym złocie. Warty odwiedzenia jest również dział malarstwa, przezentujący m.in. prace gruzińskiego prymitywisty Nika Pirosmanaszwilego. Gruzińskie Muzeum Narodowe w Tbilisi Na bogate zbiory placówki – ok. 10 tys. eksponatów – składają się przedmioty przybliżające dzieje ziem gruzińskich od paleolitu aż po współczesność. Można tu zobaczyć m.in. pochodzące z Kolchidy klejnoty liczące sobie kilka tysięcy lat. Narodowe Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Gori W zbiorach placówki znajdują się m.in. narzędzia rolnicze z wczesnej epoki brązu, dokumenty pochodzące z IX–XI w., a także eksponaty związane z gruzińską kulturą, muzyką, architekturą itd. Muzeum Stalina w Gori To kontrowersyjne muzeum gromadzi pamiątki po jednym z najsłynniejszych Gruzinów. Można tu zobaczyć np. jedną z dziewięciu pośmiertnych masek Stalina, prezenty, które wódz otrzymał z okazji swoich 70. urodzin, czy jego zestaw do golenia. Obok budynku muzeum stoi 84-tonowy wagon pociągu, którym Stalin podróżował m.in. na konferencję w Jałcie. Muzeum Sztuki Adżarii w Batumi Na parterze tej placówki umieszczono galerię sztuki współczesnej z regionu Adżarii, natomiast na pierwszym piętrze można obejrzeć obrazy z XIX i XX w. Cuda natury Strona 15 Park Narodowy Kolcheti Warto go odwiedzić ze względu na jezioro Paliastomi, bagna Imanti oraz porastający podmokłe tereny las Kolcheti. Strefa przybrzeżna parku stanowi część jednego z głównych szlaków migracji ptaków do Afryki i Eurazji. Park Narodowy Mtirala Niewielki park obejmuje zachodni kraniec Gór Mescheckich, z malowniczymi lasami mieszanymi, dzikimi zakątkami i wodospadami. Rosną tu liczne trzeciorzędowe gatunki reliktowe (obszar ten uniknął zlodowacenia) oraz endemiczne dla Kaukazu. Park Narodowy Bordżomi-Charagauli Park obejmujący część Małego Kaukazu jest jednym z największych parków narodowych w Europie – chroni ponad 76 tys. ha pierwotnego lasu oraz górskich i wysokogórskich łąk. Tereny te stanowią też wspaniały region trekkingowy. Wody mineralne z Bordżomi Lecznicze gazowane wody mineralne pochodzenia wulkanicznego odkryto w Bordżomi już w XIX w. Poleca się je osobom ze schorzeniami sercowo-naczyniowymi, żołądka i dwunastnicy czy zagrożonym osteoporozą. Pomagają też wyeliminować skutki nadmiernego spożycia alkoholu, czyli – mówiąc krócej – to najlepszy lek na kaca. Strona 16 Wody mineralne z Bordżomi Niezapomniane widoki Góra Mtacminda w Tbilisi Ze Świętej Góry roztacza się wspaniały widok na stolicę Gruzji. Najpiękniej jest tu wieczorem, gdy na niebie pojawiają się gwiazdy – jak powiedział pewien fiński dziennikarz: „wygląda to tak, jakby gwiazdy schodziły spać do Tbilisi”. Strona 17 Góra Mtacminda w Tbilisi Signagi „Miasto zakochanych” to jeden z najbardziej malowniczych zakątków Kachetii; szczególnie uroczo wygląda nocą. Na dodatek Signagi leży na wzniesieniu, z którego otwiera się przepiękny widok na Równinę Alazańską. To doskonałe miejsce na romantyczny weekend. Strona 18 Signagi Wielki Kaukaz Wielu turystów i podróżników przyjeżdża do Gruzji przede wszystkim po to, by wędrować po wspaniałych górach Kaukazu (lub by przynajmniej popodziwiać je z łatwiej dostępnych miejsc). Jedne z najpiękniejszych kaukaskich krain Gruzji – Swanetia i Tuszetia – słyną nie tylko z zachwycającej przyrody i zapierających dech widoków, ale i ze średniowiecznych wiejskich twierdz i wież obronno-mieszkalnych, w których miejscowa ludność chroniła się podczas najazdów nieprzyjaciół. Także inne rejony Wielkiego Kaukazu godne są najwyższej uwagi. Najwięcej osób odwiedza miasteczko Kazbegi (in. Stepancminda), by zobaczyć „ikoniczny” widok kościółka Cminda Sameba na tle zaśnieżonego (także latem) pięciotysięcznego Kazbeka. Strona 19 Strona 20