Anna Bolecka Latawce ilustrował Stefan Adamik książka z pegazem Warszawa 2002 redakcja i korekta Liliana Bardijewska, Elżbieta Cichy opracowanie graficzne Małgorzata Doraczyńska, Maria Ryli logo serii Adam Kilian projekt okładki . •• Ela Waga rysunki na okładce Stefan Adamik skład i łamanie Mariola Cichy tekst © copyright by Anna Bolecka ilustracje © copyright by Stefan Adamik Autorka dziękuje Ministerstwu Kultury za umożliwienie spokojnej pracy nad książką. ISBN 83-89133-01-6 Kochanym bliźniętom -Antkowi i Agnieszce LipCOWy dzień był długi, ale gdy słońce zaszło, szybko zrobiło się ciemno. Michał stał oparty o rower i cicho pogwizdywał. Z daleka dochodził warkot silników samochodowych. Zjeżdżali się właściciele letnich domków. Każdy piątkowy wieczór pełen był różnych odgłosów i niepokoju. Michałowi to nie przeszkadzało. Im więcej się tu działo, tym lepiej. Jegle były rozległą osadą położoną nad Bugiem i otoczoną z dwóch stron lasami. Ciągnęły się kilometrami, poprzecinane setkami dróg i dróżek i trzeba było dobrze je znać, żeby nie zabłądzić. Do rzeki szło się co najmniej pół godziny przez rozległe łąki na wschód, a wzdłuż starorzecza na północny zachód. Martwa odnoga Bugu tworzyła rodzaj długiego i wąskiego jeziora z małymi zatoczkami i plażami po stronie Jegli i ciągnącymi się aż do horyzontu łąkami po stronie przeciwnej. Gdziekolwiek się zatem szło, trzeba było pokonywać spore przestrzenie, całkiem puste, bo Jegle były jedyną wsią na tych terenach, a do najbliższej wioski, Wyłogi, było kilka kilometrów. W mroku, tuż obok zamyślonego Michała, rozległ się dźwięk dzwonka, szelest roweru toczącego się z góry po piasku i zgrzyt ostrego hamowania. - Kto? - spytał Michał. - Bartek. - Fajnie, że już przyjechałeś. l^"-.?*•.' •••:•';>' - O mało co się nie rozłożyłem na tym piasku. W zeszłym roku było tu jakoś inaczej. - W zeszłym roku moja babcia grała w piłkę nożną... -zaśmiał się Michał. Ostry błysk latarki przeciął mrok. Snop światła załamał się, latarka upadła w zwały piachu. - O rany! - ktoś jęknął. - Ale łamaga! tomonosow? - Tak. Co za matołek rzucił rower w piach?! Mogłem sobie nogi połamać. - Ale sobie nie połamałeś - stwierdził Bartek. - Po co ci była ta przeklęta latarka - powiedział Michał. -Najlepiej widać w ciemnościach. Ktoś bezszelestnie zatrzymał rower obok nich. - To ja - cicho powiedział Czesiek. - Jest tomonosow? - Jestem... -: 51 "•-->••..; - Byłeś już na Mlekici? :> >.> •...v- - No nie, przecież wiesz, że miałem anginę. Mamo nie pozwoliła mi się tak od razu kąpać. - Mama, mama... - burknął Bartek. :, ,. y - Daj spokój - powiedział Michał. - Już zaczynasz? • - No więc słuchajcie, tam w skarpie jest wielka dziura. Biorą stamtąd piasek. Musieli wywieźć chyba ze sto ciągników -stwierdził Czesiek. - Po co im? - spytał tomonosow. - Wszyscy chcą mieć tu domek. Wiesz, ile jest nowych fundamentów? - No i co z tą dziurą? . ,.ł ; v:; :,.,,;;,:;. - Mówię wam, ogromna. Można stanąć na górze i skakać w dół. Strasznie fajnie, tylko te małe bąble też chcą. - Zaśmiał się Czesiek. - Piszczą, krzyczą, przeszkadzają. Musiałem takiemu jednemu z drugim przyłożyć w tyłek, bo nie do wytrzymania... - Co ty, Czesiek, dzieci bijesz? - parsknął Michał. - Słuchajcie, czy któryś z was był już w bazie? - Czesiek zmienił temat. - Ja dopiero przyjechałem - powiedział Bartek. - My też - dodał Michał. - Byłem dwa tygodnie nad morzem u cioci. Z siostrą, niestety. - To nie wiecie, że baza jest zagrożona - powiedział cicho Czesiek. - Dziewczyny się dowiedziały? - spytał Bartek. - Nie. - Chłopaki od Mazurów? - Też nie. Słuchajcie... - Czesiek umilkł i poprzez ciemność czegoś nasłuchiwał. Dopiero teraz dotarło do Bartka, że wieczorną ciszę zakłóca jakiś nie znany mu dotąd dźwięk. Jednostajny i niepokojący. - Co to? - spytał. - No właśnie, prawdziwe niebezpieczeństwo. - Ale o co chodzi, Czesiek? Jak coś wiesz, to gadaj - zniecierpliwił się Bartek. - Rzekę nam zabierają. • - Jak to? - wykrztusił. - Gdzieś daleko na rzece stoi podobno wielka barka, na niej są umieszczone pompy, które wyciągają piasek i tym piaskiem zasypują nurt - stwierdził Czesiek. . - Coś ty, przecież nie można tak po prostu zasypać rzeki. To jest Bug, a nie jakiś Świder czy Liwiec - zdziwił się Bartek. - Przypomnij sobie, jak to wygląda na mapie. - No wiesz, jest ciemno jak u Murzyna... a ty chcesz, żebym sobie spojrzał na mapę. - W wyobraźni, człowieku. No więc właśnie tam, gdzie teraz kopią, jest przewężenie, dalej rzeka tworzy wielką pętlę, a oni przetną ją w tym najwęższym miejscu. - A wlot i wylot zasypią. No tak, jasne. Ale co z naszą bazą? -zaniepokoił się Bartek. - Właściwie jeszcze tam nie byłem - powiedział Czesiek. -Czekałem na was, no i Łomonosow też nie mógł, bo leżał w łóżku. A baza jest tam, gdzie być może już zasypują rzekę. - To jesteśmy ugotowani. A taka była świetna baza. Lepszego miejsca nie znajdziemy - zmartwił się Michał. - Nie powiedziałem przecież, że już ją znaleźli. Może jeszcze zdołamy coś odzyskać - powiedział Czesiek. - Jutro musimy iść i sprawdzić na miejscu - stwierdził Bartek. Wracał do domu w zupełnych ciemnościach. Znał drogę na pamięć. Gładko przesuwała się pod kołami roweru. Zewsząd okrywał go ciepły mrok. Z ogrodów dobiegał nieustanny dźwięk świerszczy i pachniało waniliowe maciejką. Minął dom dziadka Kasprzyka, dom sołtysa z wysokim stogiem siana na podwórzu, dom Cześka. Drogą ktoś szedł, w powietrzu zatańczył czerwony ognik papierosa. - Dobry wieczór - rzucił w ciemność, choć zupełnie nie wiedział, kto to może być. - Dobry... - odpowiedział ktoś niskim głosem. rr 8 Jest wspaniale - pomyślał Bartek i postanowił, że od jutra wakacje w Jeglach zaczną się naprawdę. Tata obiecał, że zrobią wyprawę łódką na drugą stronę rzeki, wybiorą się na długą wycieczkę na północny wschód, bo jeszcze razem tam nie byli, będą chodzili na ryby. Przede wszystkim trzeba się dogadać z chłopakami - pomyślał. Może już zapomnieli, kto przewodzi? Jutro poprowadzi ich do bazy. Musi sprawdzić, co się tam dzieje. Niemożliwe, żeby nic z niej nie zostało. Mieli tam swoje najlepsze wakacyjne rzeczy. Wędki, kubełek na ryby, haczyki, skrzynkę kamieni, które pieczołowicie zbierali całe zeszłe lato. Nad Bugiem nie ma kamieni, rzeka niesie je dalej i trudno cokolwiek znaleźć. Sami naznosili ich tyle z dalszej okolicy. Miały służyć do otaczania ogniska, na którym w prawdziwym żeliwnym kociołku chcieli gotować zupę rybną. Nie zdążyli... Wakacje skończyły się tak szybko. A teraz... Może już niczego tam nie ma? Ale dlaczego właściwie zostawili swoje najlepsze haczyki? Nawet jeśli przetrwały, są już pewnie zardzewiałe. No tak, to był mój własny pomysł - pomyślał Bartek. Nie pytał chłopaków, sam tak zarządził, a oni posłuchali. Jak stado baranów - stwierdził. - Bart! - zawołał cicho, bo zdawało mu się, że nie słyszy oddechu psa, który jeszcze przed chwilą biegł tuż przy jego nodze. - Bart! - powtórzył i poczuł zimne, mokre dotknięcie psiego nosa na gołej łydce. Uśmiechnął się. Bart był od dwóch lat jego dumą. Sam go wytresował. Zresztą nie napracował się zbytnio. Wilczur okazał się wyjątkowo pojętny. - No, piesku, i ty chyba czujesz, że zaczęły się wakacje, prawda? - Nie widział Barta, ale domyślał się, że pies unosi łeb i uważnie słucha. - Obiecuję ci wspaniałe przygody. Przed domem tonącym w mroku zsiadł z roweru i cicho wszedł na ganek. W drzwiach stała mama i poprzez ciemność poczuł, że głęboko oddycha. - Ale powietrze - szepnęła. - Stań na chwilę i posłuchaj ciszy. Usiłował dojrzeć, jaką mama w tej chwili ma twarz i czy żartuje z niego. Jak można słuchać ciszy? - pomyślał i przystanął. Było tak cicho, że aż poczuł lekki zawrót głowy. Jakby chwycił haust świeżego powietrza po przejściu ruchliwej ulicy. W tej ciszy odezwał się pierwszy wieczorny ptak. Nad Jeglami zapadała noc. Wyliczanki l - Aniołek, fiołek, róża, bez, konwalia, balia, wściekły pies. - Skucha! Daj teraz mnie. - Nieprawda, ja tylko leciutko zawadziłam nogą, bo... bo stoisz za blisko i cały czas przeszkadzasz - powiedziała Bogna. - Będziesz beczeć? - spytała Agata, patrząc wprost w lekko czerwieniejące oczy Bogny. - No wiesz, jest o co! - Bogna zagryzła dolną wargę, nadając twarzy wyraz naiwnego zdziwienia. - Lajkonik, raz, dwa, trzy, Żabka, jedna nóżka, druga nóżka, Krzyżyk, raz, dwa, trzy, Egzaminek, Bulwa. - Teraz Tydzień. Ile razy to robisz? Bo ja sto bez skuchy -powiedziała Bogna, zazdrośnie patrząc na skakankę zręcznie migającą w rękach Agaty. - Piątek, sobota, niedziela... - Skucha, skucha! - krzyknęła Bogna i chwyciła Agatę za rękę. - Co ty dzisiaj jesteś taka? Wiesz, nie bawię się z tobą. Bogna opuściła skakankę i patrzyła, jak Agata, nie oglądając się na nią, odchodzi. - Zaczekaj! - zawołała. Agata odwróciła się. Ciemne wijące się włosy opadły jej na policzek, kącik ust uniósł się w lekkim uśmiechu. - Może zagramy w gumę? - zaczęła niepewnie Bogna. - Nie mam czasu - powiedziała Agata, ale nie ruszała się z miejsca. 12 - Przepraszam - wyszeptała Bogna i schyliła się szybko, udając, że podnosi coś z ziemi. Agata uśmiechnęła się całą buzią. W podskokach podbiegła do Bogny. - Coca-cola, pepsi-cola, oranżada, lemoniada, ekspres. - Bogna, Bogna! - rozległ się głos mamy. Dziewczynki, porzucając w trawie gumę i skakankę, pobiegły w stronę małego drewnianego domu z gankiem obrośniętym winoroślą. - Agatko, pewnie nie jadłaś jeszcze śniadania? - spytała mama Bogny, przechylając się przez poręcz. - Chodź, zjesz z nami. Dziewczynki wbiegły do pokoju, który był zarazem kuchnią i niekiedy także sypialnią, kiedy do rodziców przyjeżdżali znajomi. Na ścianach wokół stołu wisiały malowane w kaczuszki talerze, niebieskie włocławskie misy, zwiędłe wianki czosnku, zeszłorocznych suszonych grzybów i pęki ziół zebranych na łąkach. - Michał! - Mama wyszła jeszcze raz na ganek i teraz przywoływała brata Bogny. Dziewczynki wsunęły się za stół. Usiadły na ławie jedna obok drugiej. Bogna popatrzyła w górę na małe okienko nad stołem, które wpuszczało do wnętrza poranne słońce. Na parapecie stała świeczka. Zapalało się ją, kiedy w Jeglach wyłączano prąd i zapadały całkowite ciemności. Wskazywała drogę wszystkim, którzy szli do wsi od strony łąk. Mama wpadła do kuchni, żeby w ostatniej chwili chwycić garnek z kipiącym mlekiem. - Gdzie się podział ten Michał? - zamruczała pod nosem. -Ojca też nie ma. , ': !;r:,i ; :: 13 - Może poszli na ryby? - No nie, pierwsze wspólne śniadanie. Mogliby sobie darować spóźnienie. Jeżeli zaraz nie przyjdą, cała jajecznica na nic. Właśnie do kuchni wbiegł Michał i bez słowa rzucił się na krzesło. - Ręce! - krzyknęła mama, nawet na niego nie patrząc. Dziewczynki spojrzały na leżące na czystej serwecie dłonie Michała poplamione smarem. Michał zabębnił palcami po stole. - No, co się tak gapicie, łańcuch mi spadł. To nie jest taka czysta robótka jak te wasze aniołki i fiołki. Podszedł do miednicy, nalał do niej zimnej wody i zaczął rozmazywać smar - czarne smugi spływały po dopiero co wyjętym z opakowania mydle. - Agatko, lubisz jajecznicę z boczkiem? - spytała mama, nakładając dużą porcję. - Tata chyba nic nie dostanie, wciąż go nie ma. •<•:..-•., w ... W tym momencie do kuchni wbiegł ojciec. '••'..;• .: ' - Co, już śniadanie? Ostatnia usiadła mama. Dla niej nie starczyło jajecznicy. Wzięła kawałek chleba i posmarowała go masłem. - Mamo, masz, zrobisz sobie kanapkę - powiedziała Bogna i nabrała pełną łyżkę żółtej masy przetykanej kawałkami smakowicie podsmażonego boczku. - Kochanie, tylko nie nad serwetą! - jęknęła mama, ale już kawałek jajka oderwał się, lądując na obrusie. Michał zachichotał i położył się prawie na stole, obserwując plamę wsiąkającego tłuszczu. Tata wylizywał talerz po błyskawicznie zjedzonej jajecznicy. Bogna uniosła kolana i oparła 14 je o blat stołu. Mama popatrzyła na nich wzrokiem, który dobrze znali. .•.'..- •••-•: .••; - No to co, wpuszczamy wieprza pod stół? - spytała. Tata zamarł z wysuniętym lekko językiem, po czym bezszelestnie odstawił talerzyk. Bogna szybko spuściła nogi, a Michał spróbował usiąść prosto. Mama postawiła na stole ciemnobrązowy dzbanek z przyjemnie parującym kakao. Nalała każdemu pełen kubek. - Ja mam kożuch! - Bogna chciała wsadzić palec do kubka, ale w porę spojrzała na mamę i palec nieruchomo zawisł w powietrzu. Michał włożył do swojego kubka łyżeczkę i zaczął wytrwale mieszać, po czym uznał, że już można pić, i podniósł kubek do ust. W tym momencie odezwała się mama: - Czy kakao zamierzasz wypić razem z łyżeczką? Nie radziłabym. Może być potem trudno się jej pozbyć. Michał cicho odstawił kubek. - Przyznacie, że lepiej wyjmować łyżeczki z kubków niż je łykać. Chyba że wy jesteście innego zdania - zaśmiała się. -Po śniadaniu Michaś sprzątnie ze stołu. Ja idę się opalać -dodała. - Dlaczego ja? - jęknął Michał, ale mamy już nie było. Wyciągała właśnie leżak ze skrytki. Po chwili siedziała już w kostiumie, dokładnie pokryta olejkiem do opalania. Dziewczynki wybiegły na drogę. Michał ślamazarnie zbierał talerze, klnąc pod nosem. Tata chwycił wędkę i szybko oddalił się ogrodową ścieżką. 15 O rany, przecież chłopaki na mnie czekają, mamy iść do bazy -przypomniał sobie Michał i talerze zaczęły znikać ze stołu w zawrotnym tempie. - Mamo, wrócę na obiad! - krzyknął, chwytając w pośpiechu torbę, w której był scyzoryk, sznur, zapałki, trochę starych gazet. - Dokąd lecisz? - krzyknęła mama, ale Michał był już na drodze. Baza - CzeŚĆ, tomonosow, gdzie chłopaki? - spytał Michał. - Czekam na nich, pobiegli po sprzęt i torby. Widzę, że ty wziąłeś co trzeba. - No, mam zapałki i papier, można będzie r ozpalić ognisko -Michał potrząsnął torbą. - Straszna susza, nie słyszałeś, że nie wolno palić? - Co mi tam, zawsze nudzisz, Łomonosow. O, są już chłopaki! Drogą szli Bartek i Czesiek. Obaj mieli na plecach małe kolorowe plecaki. Bartek trzymał na krótkiej smyczy pięknego czarnego wilczura. - Bart, przy nodze! - Chłopiec delikatnie przyciągnął do siebie. - Idziemy? - spytał Czesiek. - Dobra, chodźmy - odpowiedzieli chłopcy. Droga do bazy prowadziła przez suchy sosnowy las. Szło się górą. W dole były jegle, jak nazywano fragme nt dzikiego, trudno dostępnego lasu. Rosły tam wielkie świerki., leżały zwalone drzewa, których nikt nie wywoził. Było wilgotno. Na razie chłopcy szli wesołą drogą przez las. Żółtoszary piach kłębił się pod stopami. Wkrótce jednak pojawiły się wielkie stare świerki, a wraz z nimi roje komarów. - Chłopaki, bierzcie jakieś gałęzie, bo nie przejdziemy -zawołał Bartek. 18 Szybko nacięli jarzębinowych gałązek. Gromady komarów wznosiły się w górę i opadały rozpędzane szybkimi ruchami gałęzi. - Dobra, już starczy, przeszliśmy najgorszy odcinek - powiedział Bartek. Trzymał w ręce dwie gałęzie, jedną dla siebie, drugą dla Barta. Przez gęste, długie futro psa trudno byłoby się dostać komarom, ale Bartek wolał nie narażać przyjaciela na przykre ukąszenia. Minęli dziki las i nadal szli piaszczystą drogą, która lekko wznosiła się do góry. - Umieram z ciekawości - powiedział tomonosow. - Nie umieraj, tylko ruszaj się, ciągle zostajesz w tyle. - Bartek spojrzał z lekką drwiną na Łomonosowa. - Czego się czepiasz, myśl o sobie - odezwał się Michał. - Rany kota! - wrzasnął nagle Czesiek. - A co z naszymi wędkami? Miałem zagraniczne haczyki. Wszystko zostawiłem w bazie, bo myślałem... - Myślałeś? To do ciebie niepodobne. - Bartek przybrał wyraz twarzy człowieka zdziwionego. - Te, Bartek, coś ty jakiś taki?... - Czesiek spojrzał na niego z niechęcią. - O co ci chodzi? - Bartek niedbale splunął pod nogi, pociągnął delikatnie za smycz i pobiegł z Bartem do przodu. Chłopcy wymienili między sobą spojrzenia, przyspieszyli, zrównując się z Bartkiem. Po jakimś czasie las zaczął się przerzedzać i chłopcy wyszli na Pustą przestrzeń bez drzew, pokrytą tylko trawą i kępami dzikiej tarniny. Nieco z boku zaczynały się zabudowania małej wioski 19 Wyłogi. Wieś składała się właściwie tylko z czterech ubogich gospodarstw, reszta to były domki letnie otoczone małymi ogródkami, gdzie w piaszczystej i niewdzięcznej ziemi usiłowały wegetować rachityczne drzewka owocowe. Przed nimi wznosił się wysoki piaszczysty brzeg, w dole płynęła leniwie rzeka. Szeroko rozlana i płytka, o czym chłopcy doskonale wiedzieli, zwłaszcza Łomonosow, który zeszłego roku wykonał tu próbę skoku i cudem wyszedł z tego bez szwanku. Po drugiej stronie rzeki ciągnęły się łąki pełne wikliny, nadrzecznych karłowatych wierzb i małych rozlewisk, w których żyły stada dzikich kaczek i gęsi. Jak okiem sięgnąć, nie było widać żywej duszy, ani jednego domu - pustka, nostalgia, tajemnica. Każdy, kto patrzył na te przestrzenie,-doznawał innych uczuć, ale chyba każdy, podobnie jak Bartek, miał wrażenie, że jest jedynym człowiekiem na ziemi. Przestrzeń, monotonna i rozległa, wciągała w siebie. Miało się uczucie, że wszystko odpływa gdzieś w nieznaną przyszłość - rodzice, szkoła, koledzy, kłopoty, strach, nawet radości, wszystko to będzie może kiedyś, ale teraz jest się samemu na ziemi, a wokół tylko woda. Jedyne żywe istoty to ryby, które można chwytać gołą ręką, i przemykające w oddali sarny. Nawet cień ptaka nie mącił spokoju powietrza. Ciszę przerwał okrzyk Michała: - Tam! Patrzcie! Spojrzeli w bok, gdzie rzeka skręcała. Zza zakrętu wylewała się ogromna, złota i połyskliwa fala piasku. - Idziemy! - rzucił Bartek. Chłopcy jeden za drugim zjechali po sypkim piaszczystym brzegu na dół, nad samą wodę. -, : i 20 w* r W zeszłym roku widać tu było ostre wiry, które porywając drobne gałęzie i tworząc brudnobiałą pianę, wprawiały wodę w nieustanny ruch. Teraz powierzchnia rzeki była gładka i spokojna. Chłopcy szli gęsiego wąską dróżką wzdłuż rzeki aż do zakrętu. - Wspaniałe! - westchnął tomonosow. Na rzece usypano coś w rodzaju wielkiej wyspy. Właściwie była to ogromna piaskowa góra pocięta tunelami krętych dróg. Pod wyspą przepływała betonowym kanałem struga będąca do niedawna jeszcze nurtem wielkiej, dumnej rzeki. - Aha, więc to tak - Bartek pobiegł kawałek do przodu, chłopcy za nim. - To już nie jest żywa rzeka tylko martwa odnoga - stwierdził Czesiek. - A którędy płynie Bug? - spytał Michał. - Gdzieś tam na łąkach przekopali wąski fragment lądu i odcięli taką jakby pętlę - domyślił się Bartek. - Chłopaki, a co z naszą bazą? - tomonosow przypomniał sobie nagle cel wycieczki. - Przecież widzisz, że regulują rzekę, nie będą się cackali z jakimś szałasem - powiedział szorstko Bartek. Chciał ukryć własny zawód i rozczarowanie. Więc jednak to, co z takim trudem budowali, zniknęło. Stracili najlepsze miejsce wakacyjnych zabaw. Miejsce, gdzie nikt z dorosłych nie mógł ich znaleźć. Bał się, że lada chwila chłopcy zaczną robić mu wyrzuty za pomysł pozostawienia tu „skarbów". Spuszczony ze smyczy Bart rzucił się pędem przed siebie. Chłopcy obserwowali, jak próbuje dostać się na szczyt piaskowej 22 nory. Jego łapy grzęzły w sypkim piachu, czołgał się, trochę zrywał się do skoków, wreszcie zniknął po drugiej stronie. - Chodźmyl - krzyknął Michał, który zdążył zdjąć tenisówki i teraz biegł śladami Barta. Chłopcy w pośpiechu zrzucali buty. Po chwili wszyscy byli już na szczycie góry. Ostatni, lekko dysząc, zjawił się tomonosow. Po drugiej stronie góry stał mały domek. Zbudowany jakby wprost na piasku, sklecony byle jak z dykty i kawałków papy. Za tę budę wbiegł Bart. Przez chwilę słychać było jego głośne ujadanie. Wreszcie ucichło. Chłopcy zbiegli w dół i stanęli przed drzwiami budy. - Straciłem orientację, gdzie właściwie była nasza baza? -powiedział Czesiek, bezradnie rozglądając się dookoła. - Chyba tam! - Michał pokazał na jedyne stojące tu wysokie drzewo. - Na pewno nie - Bartek powiedział to głosem nie znoszącym sprzeciwu. - Nie rozróżniasz gatunków drzew. Nasza baza była blisko sosny, a to jest, palancie, wierzba. - Dobra, dobra, może i masz rację, ale co z tego? - bronił się Michał. - Moje haczyki! Ktoś je pewnie ukradł! - zajęczał Czesiek. - Kto tu mówił o kradzieży? - odezwał się nagle niewyraźny ochrypły głos i zza budy wyszedł stary mężczyzna w zniszczonym roboczym ubraniu. Koło jego nogi trzymał się Bart, a stary drapał go za uchem. Najbardziej zdziwiony tym był Bartek. Znał swojego psa, wiedział, że jest nieufny. To pies obronny, czasem nawet niebez- 23 pieczny, i dlatego Bartek musiał go zawsze trzymać na smyczy albo zakładać mu kaganiec. Poza tym Bart należał tylko do niego. Bartek już chciał coś powiedzieć, ale spojrzał w górę. Jego wzrok zatrzymał się na twarzy mężczyzny i głos dosłownie uwiązł mu w gardle. Była to twarz ogromna, blada. Stary miał na głowie kapelusz z szerokim rondem, spod którego wymykały się tłuste, siwe kosmyki. Ale najgorzej wyglądały oczy. Dolne powieki opadały, ukazując czerwone wnętrze, tęczówki były jakby zasnute bielmem. Miał grube wargi, między którymi widać było spróchniałe resztki zębów. Ta twarz była niesamowita. Bartek zrozumiał po chwili, na czym właściwie polegała jej dziwność -oś tej twarzy nie biegła prosto, z góry na dół, lecz ukośnie -w bok. - Czego tu szukają? - zabełkotał stary. Bartek spojrzał na Cześka i Michała, którzy cofali się ledwie widocznymi krokami. Byli lekko przestraszeni. Tylko tomonosow uśmiechał się, jak to Bartek określił w myślach: „Jak głupi do kalafiora". - Czyj pies? - spytał stary groźnie. - Mój - wyszeptał Bartek, robiąc jednocześnie krok do przodu. - tadny piesek, mądry piesek - zacharczał mężczyzna, rozciągając w uśmiechu wielkie wargi. Bart, który nie mógł widzieć tej przerażającej twarzy, zamachał przyjaźnie ogonem. - To zły pies - odważył się odezwać Bartek. - Ludzi się boję, nie zwierząt... - A my tu zostawiliśmy coś w zeszłym roku - powiedział niespodziewanie tomonosow. - Deski, garnek, wędki... 24 _ Wędki - powtórzył głucho mężczyzna. - Może i widziałem tu wędki. _ Mógłby nam pan powiedzieć, gdzie one sq? - spytał Bartek. -Tak się tu teraz zmieniło. - A zmieniło się. Wszystko się zmienia, tylko ja swojego życia nie mogę zmienić. Chłopcy popatrzyli na siebie zdziwieni. - Pan tu pilnuje? - bardziej stwierdził, niż spytał Bartek. - Pilnuję, żeby każdy znalazł to, czego szuka - powiedział tajemniczo stary. - A gdzie pan mieszka? - spytał tomonosow. - Tam - mężczyzna wskazał ręką w bok. Tam to były łąki i daleka rzeka. Długo trzeba by iść brzegiem, żeby trafić na jakąkolwiek wioskę. Rzeka wiła się zakolami, rozlewała się w starorzecza, odnogi i bagna. Tam nikt nie mieszkał. - Aha - powiedział bez przekonania tomonosow. Nagle stary odwrócił się, zniknął za budą, a po chwili wyjrzał i powiedział: - Jeszcze się zobaczymy, hę, hę. Chłopcy stali w milczeniu. Nagle wszyscy czterej odwrócili się i pędem wbiegli na piaskową górę, a za nimi w podskokach popędził Bart. 25 Babcia r Babcia Snopkiewicz mieszkała w domu na skraju łąk, daleko od wsi. Ten dom, teraz bardzo zniszczony, był kiedyś prawdziwym modrzewiowym dworkiem. Zbudował go ojciec babci Snopkiewicz i było P już bardzo dawno temu, bo babcia miała teraz osiemdziesiąt lat, a jej ojciec rozpoczął budowę, kiedy był jeszcze młody. Życie dworku chyliło się ku końcowi, podobnie jak nielekkie życie babci. Dom otoczony był wysokimi modrzewiami o delikatnych jasno- lonych igłach i zdziczałymi krzakami bzu. Okna wychodziły jedenastą godzinę, jak w dawnych polskich domach. Babcia Snopkiewicz byłd koronczarką. Wzory do swoich koro- •k brała z tego, na co patrzą codziennie przez całe swoje życie. Były to kwiaty z nadbużańskich łąk: margerytki, smółki, wrotycz, macierzanka, nawłoć, dzikie szczawie, ogromne i czerwieniejące pod koniec lata. Kształty motyli przemykających nad wysokimi trawami, wesołe twarze słoneczników, perłowe łuski ryb pływających w rzece, pajęczyny pokryte o świcie kroplami rosy. To właśnie widziała babcia Snopkiewicz dzień za dniem, miesiąc za miesiącem i rok za rokiem-Jej pamięcią byry koronkowe obrazy. Już z daleka Bogna zobaczyła babcię przed domem. Przykucnąwszy na progu domu, obierała ziemniaki. Bogna chwyciła Agatę za rękę i dziewczynki pobiegły przez łąkę. - A czego te kozy tak skaczą? - zaśmiała się babcia, kiedy bez tchu zatrzymały się pr^ed progiem. zie na nel 27 JL - Dzień dobry, babciu. Przyjechałyśmy! - No to chodźcie tu, kozy, i wszystko mi opowiedzcie, jak wam minqł rok? Niech no która poda mi rękę. Jesteście młode, to wam lekko. Nie mogę się podnieść, tak mi zdrętwiały kolana. Bogna chwyciła babcię za jedną rękę, Agata za drugą i tak, stękającą, postawiły na nogi. Wiklinowy kosz pełen ziemniaków wzięła Agata. Babcia pchnęła drzwi, które skrzypiąc uchyliły się. Dziewczynki weszły do niskiej ciemnej izby z dużym kaflowym piecem pośrodku. Przez okna o małych szybkach przedostawało się tu niewiele światła, bo parapety zastawione były doniczkami ruty, która pnąc się drobnymi listkami w górę, dawała zielony mroczny cień. Pod ścianą stało duże drewniane łóżko przykryte kolorową kapą, z ułożonymi wiejskim zwyczajem poduszkami, od największej na spodzie do najmniejszej na wierzchołku. Dziewczynki nieśmiało stanęły w progu i rozglądały się dookoła. Bogna wypatrywała najciekawszej, jej zdaniem, rzeczy w tym domu. - Jest, wisi na ścianie - szepnęła do Agaty. ;: Był to mały kubełek, z jednej strony wypukły, z drugiej płaski. Płaską stroną przylegał do ściany. Z jego dna zwieszała się długa rurka zakończona obręczą pełną dziurek. Kubełek lśnił połyskiem szlachetnego starego przedmiotu. „Co to jest, babciu?" - spytała Bogna w zeszłym roku. „To moja umywalnia - powiedziała wtedy babcia. - Kiedy chcę się wykąpać, nalewam do kubełka ciepłej wody, wchodzę do balii, namydlam się, zakładam na szyję tę dziurkowaną obręcz, odkręcam kurek w dole wiaderka, a woda wyciekając | 28 ... dziurkami, da,e c,epV kiedy byłam mała, tego dawno, że już nawet jQ mosieżny kubełek". k kąpała mnie moja mama, ' ^ Q,e ^ ^ ^ wje Q |b fen ch Odtąd Bogna zaws^6 dy Wch, ., ...,., , i i ' 9 ' .bytkowy prysznic i widziała kiewicz, spoglądała nQ ^ekny^ , , . . . , ,,.,,.., P'ę, y, .^wczynkę kąpiącą się w wiel- w wyobraźni babcię |akQ ^a q ^zl . ' . . i ^ ,\e obróżką, z ktorei tryskaiq kiej miednicy z nałożon na śW*. ,, , . , , . i , M wjdno było wyobrazić sobie drobne strumyki wody. H^dzo tr . . . , i i • i ° j„ się na e pomarszczonq iak babcię jako dziecko, g^ aa\fzf° , . , , ., . . , . . ' , a V pu ' fary przedmiot, który pamiętał jabłuszko twarz, ale umo^^iał \P 9 tamte zamierzchłe czasv n LIII i i • , jcie? - zawołała babcia. - - No, dziewczynki, Q tak 9& . . , . , , . ... . ,. vo , .n u mnie nigdy nie zabraknie. Siadaicie do stołu. ChleKo, mioder , , n ii z vVpolerowanym drewnianym Usiadły przy długim ,tJe o ^y , . , c • \ ii p, IM rc7 t ręKq eq° brzeg. Spo rżała blacie. Bogna delikatnie JadzKa , , i . .i w c-torn widniał, znany jej już z ze-w gorę, gdzie na belce h_d sufite' ,. K/1 . . „ . , v i i, T wu jnwali Maria i Bronisław Koło-szłego roku, napis: „Ten A * z&° , . , , . c , . . , i n/-,i^ or , łx> rodzice babci bnopkiewicz. dziejczykowiew IPlOroi.,," Bylitc? . L .. - j . . . | Ku /i stole słoik miodu, miseczkę Tymczasem babcia pQ<,,/,wiłci n ,1 u \A/ • i . i ^sWw chleb. Wzięła zarumieniony z masłem i drewniany t , rz na , , . . . , . LII w ^ak krzyża i zręcznymi ruchami bochenek w ręce, nożern>r/9biła^ ' . i ii , ^ -/Jy- Bogna popatrzyła na zaczęła odkrawać róv * pal y , , . i . . ^n r n wyrzezbił, umieścił na nim drewniany talerz. Artystg uóry 9 napis: ' „ _.. i , ..yop da nam dzi... - przeczy- - „Chleba naszego pOu/,zedP^y , ! .„ . . T . . ./ . . , n , w> ika, „dzisai zamiast „dzisiai -tała głośno. - Babciu, tu j^ pOmyłK ' ' powiedziała. 29 - Ten talerz służy mi już od tylu lat, że nie zauważam tego, ale dzięki tej małej pomyłce wiem, że wyrzeźbił go żywy człowiek, a nie bezduszna maszyna. • • Miód z nadbużańskich łąk miał smak słońca, powietrza i słodkich biaVch kwiatów, których nazwy Bogna nie znała. Dziewczynki pochłaniały kromkę za kromką. - Babciu, pokażesz nam koronki? - spytała Agata - Oczywiście, mam ich trochę, zima w tym roku była długa, wieczory takie samotne, więc sq koronki i nowe hafty. Podejdź no do komody, córeczko, sq w górnej szufladzie. Bogna była pierwsza i już otwierała skrzypiącą, staw,a|qcq opór szufladę ciemnej starej komody. Poczuła zapach ziół, suszonych kwiatów, pomieszany z lekkim zapachem stęchlizny Wsunęła rękę do uchylonej szuflady i delikatnie wyjmowała cienkie jak pajęczyna robótki. Babcia głośno wymieniała ich nazwy: - To jest Firletka, to Strzępuszka, dalej Bocianiątko, a to Pajqk. - Piękne - westchnęła Bogna. - Która najładniejsza? - spytała babcia i dziewczynki domyśliły się, że wybranq koronkę mogą sobie wziąć na własność. Tym razem Bogna postanowiła poprosić babcię o cos innego. Spojrzała w bok Na ścianie, w części kuchennej domu, wisiały śnieżnobiałe makatki, na których babcia Snopkiewicz wyszywała granatowymi krzyżykami różne hasła: „Gdzie zgoda panuje, miłość tryumfuje", „Zimna woda zdrowia doda", „Dobrze gotu,ę, bo cię miłuję", „Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co ,eść . Babcia odwróciła głowę. 30 - To ci się podoba? Pod koniec wakacji dostaniesz ode mnie makatkę z radą specjalnie dla ciebie. Dziewczynki, a czy byłyście już nad Bugiem? - zmieniła temat. - Tam, gdzie usypują wyspę? _ Nie, ja dopiero przyjechałam - powiedziała Bogna. - Ale słyszałam, że tam coś robią. - Rzeka się oddali - zamyśliła się babcia, a w jej głosie słychać było smutek. - Będzie inaczej. Już jest inaczej. Nigdy więcej nie będzie tak jak przedtem. Całe moje życie to był zawsze ten dom, drzewa przed domem i łąki co roku kwitnące tak samo, te same słowiki w kępach drzew, te same bociany, słońce wschodzące zawsze tu, a zachodzące tam. - Babcia rozłożyła ręce, wskazując jednocześnie wschód i zachód, i Bognie wydała się podobna do pochylonego krzyża na polnej drodze. - Babciu, jesteś bardzo stara - powiedziała. - Nie - babcia lekko się uśmiechnęła i spojrzała Bognie w oczy. - Jestem taka sama jak wy, tylko trochę dalej... Zapadła cisza. Gdzieś z łąk dochodził oddalony śpiew ptaka. - Pójdźcie, dzieci, nad Bug - przerwała ciszę babcia Snopkiewicz. - Powiem wam dokładnie gdzie. Chciałabym się dowiedzieć, czy jeszcze są tam resztki pewnego domu. - Jakiego domu? - spytała Bogna. ' -• : - To długa historia, l niezbyt wesoła. , - Opowiedz, babciu - poprosiła Agata. - Dawno temu, kiedy byłam jeszcze młoda, miałam przyjaciółkę. Mieszkała w naszej wsi. Była o kilka lat starsza ode mnie. Imię miała piękne, Julia, raczej nietutejsze. Sama też była inna niż jej rówieśnice. One były krzepkie, rumiane, wesołe, a ona delikatna, blada i marzycielka z natury. Często zastanawiałyśmy się 31 nad naszym przyszłym życiem. Ja zawsze chciałam zostać tu, gdzie jestem, wjeglach. Ale ona myślała o czymś innym. Chciała wyjechać, zobaczyć świat i przeżyć wielką miłość. Nie wierzyłam, że jej się to uda. Jegle to była wioska zapomniana przez ludzi i Boga. Bardzo biedna. Kiedyś wam o tym opowiem, ale teraz o Julii. Wyjechała do miasta, a tam spotkała swoją miłość. Wzięli ślub, chociaż nie było to takie proste. Jej ukochany pochodził z bogatej rodziny, był wykształcony i takie małżeństwo nazywało się wtedy mezaliansem. Julia pisała do mnie listy i wiedziałam, że jest szczęśliwa. Ale po jakimś czasie zaczęła tęsknić. Za lasami, za naszą wsią i za kwitnącymi łąkami, l znów los się do niej uśmiechnął. Jej mąż postanowił, że osiedlą się tutaj. Przyjechali i zbudowali dom nad rzeką. Na wysokiej podmurówce, tynkowany, z czerwonym dachem. Wokoło posadzili szlachetne drzewa, ozdobne krzaki i dużo kwiatów. Nigdzie w okolicy nie było takiego pięknego ogrodu. Ludzie nawet drzew nie sadzą koło swoich domów, bo mówią, że jest ich i tak dość w lesie. Spędziłam w tym domu wiele pięknych chwil. Mąż Julii to był miły człowiek i nie gardził nikim, choćby ten ktoś nie umiał pisać ani czytać, a przecież takich ludzi mieszkało w Jeglach wielu. Potem urodził im się synek i życie toczyło się bez wstrząsów. Aż przyszła wojna, l od tej chwili życie Julii całkiem się zmieniło. Mąż poszedł do wojska i zginął, a syn, który miał niewiele więcej lat niż wy teraz, związał się z grupą harcerską, która się nazywała Mysikróliki. Prawie wszyscy ci chłopcy zginęli. W lesie jest ich wspólny grób. Syn Julii też zginął, l tak została sama w swoim wymarzonym, szczęśliwym kiedyś domu. ; 32 Kiedy wojna się skończyła, Julia zaczęła chorować. Zaniedbała dom, w ogóle z niego nie wychodziła, przestała się odzywać do ludzi. Wkrótce umarła ze zgryzoty. Jej mogiła jest w zdziczałym ogrodzie obok domu. Nie byłam tam już wiele lat, to dla mnie zbyt daleko. Teraz słyszę, że właśnie w pobliżu zmieniają nurt rzeki, tworzą jakąś wyspę. Może nic już nie zostało z domu Julii? Poszłybyście, dziewczynki, i zobaczyły. Powiecie mi, jak tam jest. - Dobrze, pójdziemy. Ja nawet wiem, gdzie jest ten dom -powiedziała Bogna. - Ja nigdy tam nie byłam - stwierdziła Agata. - Dopiero w zeszłym roku zaczęliśmy przyjeżdżać do Jegli. 33 Bogno słuchała z uwagą. Z ogrodu dobiegał śpiew: „Una wocze pokofa Kłi nel kor miri suono II mio kor feritłedżia , E Lindor fu kel piago..." 5 : Wiedziała, że za chwilę zaczną się koloraturowe ozdobniki piosenki z „Cyrulika sewilskiego" Rossiniego. Kiedy mama chciała ćwiczyć arie operowe, chowała się do „ustronnego domku", który stał na lekkim wzniesieniu, frontem zwrócony na łąki. Przez wycięte w desce serduszko można było patrzeć na dalekie wierzby i olchy, na rozłożyste dęby i chmury, które wyglądały w słońcu jak górskie szczyty pokryte śniegiem. Najczęściej jednak mama zapominała, gdzie jest, i śpiewała powtarzając niektóre fragmenty po kilka razy, wciąż i wciąż, i nigdy nie była z siebie zadowolona. Śpiew urwał się nagle przed najwyższym dźwiękiem i po chwili mama weszła do pokoju, uśmiechając się z zażenowaniem. - Mamo, to było za wysoko - powiedziała Bogna. - Ojej, naprawdę? - udała zdziwienie mama. - No to co mam robić, żeby śpiewać niżej? - Może kucnij - powiedział tata. Mama odwróciła głowę i powiedziała z lekką irytacją: 35 - Dziękuję ci za dobrą radę. A może mi jeszcze powiesz, co mam zrobić, żeby śpiewać wyżej? - Wejdź na stołek. - Ty też przeciwko mnie? - Mama spojrzała z żalem na Michała, który aż się trzymał za brzuch ze śmiechu. - No, Bogna, a ty się zabieraj za ćwiczenia! - Mama przybrała stanowczy wyraz twarzy i Bogna wiedziała, że skończyły się drobne rodzinne przekomarzanki. - Jeszcze nie - próbowała zwlekać. - Tak gorąco, spocę się cała, a skrzypce też nie lubią upału. - Nie ma o czym mówić. Tata z Michałem idą nad wodę, będziesz miała spokój i ciszę. Możesz ćwiczyć nawet dwie godziny. Bogna spojrzała na mamę wzrokiem, który mówił: „Nawet piętnaście minut tej nudy to zbyt wiele, a co dopiero dwie godziny, i to na wakacjach. Litości". Ale mama była nieustępliwa. Po chwili Bogna stała ze skrzypcami przy otwartym oknie. Mama godziła się na to ustępstwo ze względu na zdrowie, uważała, że nigdy nie jest za wiele świeżego powietrza. Zaczęła od trójdźwięków i gamy. - Pamiętaj - powiedziała cicho mama i na palcach wyszła z pokoju. Bogna słyszała już to „pamiętaj" wiele razy i wiedziała, że mama przypomina jej o pewnym zdarzeniu z czasów, kiedy Bogna była małym dzieckiem, wcale nie myślała o muzyce, a już na pewno nie o graniu na skrzypcach. Mama wyjechała wtedy na parę dni do Pragi czeskiej. Był słoneczny październik, miasto zrobiło na mamie ogromne wrażenie, ale najpiękniejsza wydała jej się synagoga Staronova, czyli żydowski kościół. Obok 36 synagogi był fragment piętnastowiecznego cmentarza. Kamienne nagrobki w dziwnym, metafizycznym, jak to określiła mama, pochodzie wędrowały do swojego żydowskiego nieba. Zwiedzający ten cmentarz brali ze sobą kamyki. Kładli je na mogiłach, aby spełniło się życzenie proszącego. Wszyscy szli do nagrobka słynnego rabina Liw ben Becalela, twórcy Golema, ożywionej postaci z gliny o niespotykanej sile. Ten grób był najokazalszy. Ale mama wybrała najskromniejszy i najmniejszy, na którym położyła malutki kamyczek. Poprosiła, żeby Bogna została artystką, żeby grała na skrzypcach. No i proszę, Bogna gra, zdaniem mamy, coraz lepiej. Po trójdźwiękach Bogna przeszła do trudniejszego ćwiczenia. Legato, czyli wydobycie dźwięków za jednym pociągnięciem smyczka. Zaraz zacznie Etiudę c-moll Bacha. Mama pewnie siedzi teraz na leżaku pod oknem i przymykając oczy, słucha rzępolenia Bogny jak najpiękniejszej muzyki świata. Bogna prawie to widzi, choć w rzeczywistości musi zerkać do rozłożonych na specjalnej podstawce nut. Że też mama wymyśliła właśnie te skrzypce, żeby dręczyć nimi Bognę, i to ją, a nie Michała. Tata twierdzi, że po to się ma dzieci, żeby zaspokajały ambicje swoich rodziców, a ich życiowe klęski zmieniały w zwycięstwo. Matki wybierają do tego córki, a ojcowie synów. Widać, jedynym marzeniem taty było słodkie lenistwo, bo tak leniwego typa jak Michał Bogna nigdy nie widziała. A mama... Mama chciała zostać śpiewaczką i nade wszystko kocha muzykę: Mozarta, Beethovena, Ryszarda Straussa - no i stąd te skrzypce. Bogna inaczej widzi swój udział w „życiu artystycznym". Jej żywiołem jest ruch. Pływanie, biegi, ćwiczenia na skakance. 38 fo niewiele ma wspólnego ze sztuką, więc Bogna myśli o czymś łączącym ruch z pięknem. Akrobacja. Tak, to jest to, o czym marzy. Zamiast zapisu nutowego Bogna widzi teraz siebie tańczącą na linie. Jest jak motyl, jak szeleszcząca ważka - z wdziękiem i lekkością frunie po napiętej linie. Nie potrzebuje nawet tyczki do utrzymania równowagi. Jej taniec jest zupełnie bezpieczny, gdyż pozbyła się ciężaru swego ciała. Tego, co ludzi krępuje, co nie pozwala im odczuwać prawdziwej wolności. Jest lekka i swobodna - spogląda w dół na twarze widzów. Błyszczące oczy, rozchylone usta, patrzą tylko na nią - zazdroszczą jej. Są wszyscy - dziewczynki i chłopcy z klasy, z podwórka, znajomi z Jegli. Czy wszyscy? Bogna nie widzi pewnego chłopca, dla którego tak naprawdę przeznaczony jest ten taniec na linie. Musi być gdzieś w dole, patrzy na nią, tylko na nią. Jest! Głowa cała w lokach, niebieskie oczy, szczupła twarz. Bartek. Obok niego ciemny kształt - to pies, z którym się nie rozstaje. Wspaniale! Niech widzi, jaka jest Bogna. Motyl i ważka w jednej postaci. Pomacham mu, żeby wiedział, że go zauważyłam - myśli Bogna i trzepocze ręką jak skrzydłem. Ręka ma jednak ciężar normalnego ludzkiego ramienia. Bogna chwieje się. Taniec stracił motylą lekkość. - Bogienko, co się z tobą dzieje? - Przez okno zajrzała mama. Bogna zobaczyła jej pełną wyrzutu twarz. - Grałaś nieczysto, a teraz to już po prostu sfałszowałaś. - Ach, te skrzypce! - jęknęła Bogna i nieprzytomnym wzrokiem spojrzała w nuty. Nigdy nikt nie będzie się zachwycał moją grą -pomyślała zrezygnowana. - Co innego taniec na linie... 39 Mama jest fajna _ MÓWil6ITI ci, żebyś mi dała spokój! Ile razy mam ci powtarzać, że nie zniosę dłużej wtrącania się w moje sprawy. - To nie są tylko twoje sprawy, jest jeszcze Bartek. Jaki ty mu dajesz przykład? Do dwunastej leżysz pijany w łóżku. - Nie jestem pijany! - Jesteś! Jeszcze od wczoraj nie wytrzeźwiałeś! Zabraniam ci tam chodzić. - Co ty mi możesz zabraniać. Zrobię, co będę chciał. Ja też mogę mieć urlop, zabawić się, a nie słuchać wiecznie twoich jęków. Bartek stał na werandzie i wstrzymywał oddech. Rodzice kłócili się już od dłuższej chwili, a wiedział, że jak raz zaczną, cały dzień diabli wezmą. Będą tak nudzili do wieczora. Co prawda nie przejmował się tym. No może trochę. To nie były jego sprawy, tylko ojca i matki. Nie lubił tylko podniesionego głosu i krzyków. Trzeba to przerwać - postanowił. Powie im, co o nich myśli. - Wstaliście? - spytał, wchodząc do pokoju. Mama gwałtownie odwróciła głowę. Spojrzała na niego złym wzrokiem. - Gdzie chodzisz od rana? Nawet śniadania nie można zjeść w spokoju, bo ciebie nigdy nie ma, a ten... - kiwnęła głową w stronę leżącego w rozgrzebanym łóżku ojca. Tata rzeczywiście nie wyglądał najlepiej. Twarz czerwona, °czy opuchnięte, piżama rozchełstana na piersi. Bartek odwrócił 41 wzrok, żeby nie patrzeć na ten obraz nędzy i rozpaczy. Zaniedbuje się, naprawdę - pomyślał. Mama chyba ma rację, powinien już wstać, na dworze upał, pięknie. - Tato, wstań - powiedział. - Odczep się - burknął ojciec. - Jak odpowiadasz dziecku! - krzyknęła mama i w jej oczach pojawiły się łzy. Bartek usiadł przy stole i w milczeniu zbierał okruchy chleba 2 ceraty. - Głodny jesteś - stwierdziła mama i wyjęła z szafki chleb, masło i dżem. - Zaraz dam ci gorącego mleka. Nic nie jadłeś od rana, tak? - Mhm - mruknął Bartek i wbił spojrzenie w niebieski wzorek kubka, który w tym momencie postawiła przed nim mama. - Dałabyś i mnie, suszy jak cholera - jęknął ojciec i przewrócił się na drugi bok. - A u Mazurów było wczoraj świniobicie - dodał. Bartek wiedział, co to znaczy. Ojciec często do nich chodził. Mazurowie mieszkali blisko rzeki i mieli największe gospodarstwo w Jeglach. Mazur to był gospodarz z prawdziwego zdarzenia. Prócz niego i sołtysa we wsi mieszkało jeszcze kilka starych kobiet i dziadek Kasprzyk, ale oni nie mogli się równać z Mazurami. - Mazurowa ma dla ciebie kawałek wieprzowiny. Poszłabyś do niej - odezwał się ojciec. - Ja? Na pewno nie. Nie będę do nich chodziła i nic od nich nie chcę. Wiesz, co powiedziała Mazurowa, kiedy zaczęli się do jegli zjeżdżać ludzie z miasta? Że wyciągnie z nich wszystkie pieniądze, że ich puści z torbami... No i proszę, ile żąda za litr 42 mleka, za kilogram mięsa, w głowie się nie mieści. A poza tym piją. Proszę cię po raz ostatni, żebyś do nich nie chodził. Bartek szybko wypił mleko i chwytając ręcznik i slipy, krzyknął już w drzwiach: - Idę się kąpać. Gwizdnął na psa, który natychmiast gotów był do drogi. Idąc na plażę, zwaną Mlekicia, rozmyślał o mamie, ojcu i o sobie. Mama jest zupełnie typowa, jak wszystkie matki. Wiecznie zmartwiona, ciągle jęczy i ma za złe. Czego właściwie chciała od taty? Że leży w łóżku... Są wakacje, niech sobie leży. Ale w głębi duszy Bartek czuł, że mama miała rację. Kiedy ojciec wracał ze spotkań z kolegami z pracy, nie był miły. Mama uważała, że wszystkiemu są winni jego koledzy. Tata pracował w biurze handlowym, często wyjeżdżał i ciągle miał, jak twierdził, konieczne ze względu na dobro pracy, spotkania, l zawsze było to samo - kiedy wracał, krzyczał, zwalał się w butach na łóżko i zasypiał, a czasem, w złości, potrafił uderzyć Bartka bez powodu. Zresztą gdyby nawet był powód, to ojciec nie ma prawa go bić. Bartek nie jest już dzieckiem, które się leje po tyłku. W sierpniu kończy dwanaście lat. Ma swoją dumę i godność i nie pozwoli się uderzyć nikomu, nawet ojcu. A mama... Właściwie jest całkiem fajna. Martwi się, owszem, ale jak się lepiej przyjrzeć, to trzeba przyznać, że swoje prawdziwe zmartwienia ukrywa i nie truje nikomu, jaka to jest nieszczęśliwa. Narzeka tylko na głupstwa. Czy starczy jej do pierwszego, że ma nową zmarszczkę, jakby to miało jakieś znaczenie - jedna więcej, jedna mniej, i tak jest już stara, i nic jej nie pomoże. 43 Narzeka na Bartka, że się garbi, że obgryza paznokcie, że nie ma żadnych zainteresowań, ale co ona może wiedzieć o tym, co go interesuje. A jak Bartek dostał dwóję z matematyki, to powiedziała: „Ja też miałam kilka dwój z geometrii, a wyrosłam na porządną osobę", l tak się jakoś dziwnie uśmiechnęła. Ale jak ojciec krzyczy na nią, to martwi się mniej niż powinna, l to jest dziwne. Kiedyś Bartek spytał: „Czy ojciec się z tobą rozwiedzie?" Mama spojrzała zdziwiona. „Dlaczego?" -spytała. „No bo tak krzyczy". „Dorośli muszą czasem na siebie pokrzyczeć, inaczej nie czuliby się dość dorośli - powiedziała. - Nie przejmuj się tym". Ale Bartek wiedział, że to nieprawda. Martwiła się. No choćby dziś - Bartek domyślał się, że mama po rozmowie z ojcem wyjdzie do ogrodu, będzie zrywała kwiaty i co się pochyli, łza skapnie jej z nosa jak ciężka kropla deszczu. A idąc do domu, ukryje twarz w kwiatach. '>... '"::'• :••;,.•••:/•<.. Mlekicia 44 Na Mlekici był nieopisany hałas. Wszyscy, którzy cenili sobie ciszę, śpiew ptaków i zapach niezmąconej wody, dawno pouciekali. Zostały dzieci. Piasek małej plaży poznaczony był częściami garderoby pędzących na wyścigi do wody chłopców: tenisówki, skarpetki, spodenki i koszulki. Dziewczęta, nieco staranniejsze, układały ubrania w jednym miejscu i dłużej przebierały się pod wielkimi ręcznikami. Wychodziły spod nich w małych majteczkach i jeszcze mniejszych stanikach okrywających miniaturę piersi. Maluchy ganiały całkiem nagie. Właśnie kąpali się harcerze z pobliskiego obozu. Rozpięto linkę, wyznaczając w wodzie granicę, której harcerzom pod żadnym pozorem nie wolno było przekraczać. Opiekun dał gwizdkiem znak i pierwsze ruszyły dziewczynki. Szły czwórkami jak na pochodzie. Te na początku unosiły wysoko chude nogi, popychane przez następne, piszcząc i chlapiąc rękami dookoła jak zmokłe kury skrzydłami, wpadały do wody. Po chwili rozległ się ostry dźwięk gwizdka i czwórki zaczęły się wycofywać. Pierwsze wychodziły te, które weszły ostatnie, tak że ledwo zdążyły się zanurzyć w zmętniałej wodzie. Znów ostry gwizdek i teraz wchodzili chłopcy, bladzi i chudzi, z wystającymi łopatkami. Szli śmielej i szybciej i dzięki temu zyskali kilka minut chlapania się w płytkiej wodzie. Wkrótce kąpie' była skończona. Harcerze porozkładali się na pobliskiej łączce i z zazdrością patrzyli na dzieci, które teraz rozpoczęły 46 „prywatne" harce, bez ograniczenia linką, bez gwizdków i bez pokrzykującego nauczyciela. Niedaleko Bartka siedzieli Czesiek, Michał i Łomonosow. - Cześć - burknął pod nosem Bartek, zbliżając się do nich. -Jest coś nowego? - W sprawie bazy? Nie. - Ale wiecie co - odezwał się Łomonosow - mam pomysł. Baza raczej jest stracona, ale niedaleko był taki stary walący się dom. Tam się możemy zadekować. - Założę się, że już go nie ma - powiedział Czesiek. - D