BIOS Leksykon kieszonkowy Andrzej Pyrchla HELION Wszelkie prawa zastrzezone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie calosci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiej koi wiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metoda kserograficzna, fotograficzna, a takze kopiowanie ksiazki na nosniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.Wszystkie znaki wystepujace w tekscie sa zastrzezonymi znakami firmowymi badz towarowymi ich wlascicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dolozyli wszelkich staran, by zawarte w tej ksiazce informacje byly kompletne i rzetelne. Nie biorajednak zadnej odpowiedzialnosci ani za ich wykorzystanie, ani za zwiazane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponosza rowniez zadnej odpowiedzialnosci za ewentualne szkody wynikle z wykorzystania informacji zawartych w ksiazce. Redakcja: Krzysztof Zemanek Wydawnictwo HELION ul. Chopina 6, 44-100 GLIWICE tel. (32) 231-22-19, (32) 230-98-63 e-mail: [email protected] WWW: http://helion.pl (ksiegarnia internetowa, katalog ksiazek) Drogi Czytelniku! Jezeli chcesz ocenic te ksiazke, zajrzyj pod adres http://helion.pl/user/opinie7bioslk Mozesz tam wpisac swoje uwagi, spostrzezenia, recenzje. ISBN: 83-7361-221-1 Copyright (C) Helion 2003 Printed in Poland. Druk: Zaklad Poligraficzny W. Wilinski, Gliwice, ul. Chopina 6, tel./fax 231-32-16 Spis tresci Wstep , 5 Rozdzial 1. BIOS - zarys ogolny 7 Rozdzial 2. Wejscie do menu BIOS-u 9 Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 11 Uklad menu BIOS-u 11 Opcje menu Standard CMOS Features 11 Opcje menu Advanced BIOS Features 16 Opcje menu Advanced Chipset Features 27 Opcje menu Integrated Peripherals 37 Opcje menu Power Management Setup 49 Opcje menu CPU Setup/Frequency Voltage Control lub Ratio/Vottage Control 56 Opcje menu PnP/PCI Configuration setup 60 Opcje menu PC Health Status 64 Predefiniowane ustawienia BIOS-u 68 Ustawienia hasla 70 Zapis koncowych ustawien 71 Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 72 Identyfikacja plyty glownej v .72 Identyfikacja BIOS-u 76 Programowanie ukladu flashrom 78 Rozdzial 5. Awaria BIOS-u 81 Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock 82 Gdy widac jedynie czarny ekran monitora 84 Gdy takze BootBlock jest uszkodzony 84 Gdy uklad flashrom jest wlutowany w plyte 86 Gdy uklad umieszczony jest w podstawce i zawiodly wszystkie mozliwosci jego reanimacji 87 Spis tresci Rozdzial 6. Przydatne linki do stron poswieconych zagadnieniom zwiazanym z BIOS-em 88 Producenci BIOS-ow 88 Strony przydatne w trakcie poszukiwania uaktualnien i identyfikacji BIOS-ow 88 Strony producentow plyt glownych 88 Zakonczenie 90 Skorowidz 91 BIOS. leksykon kieszonkowy BIOS Leksykon kieszonkowy Wstep Celem tego leksykonu jest wyszczegolnienie oraz opisanie mozliwie jak najwiekszej liczby dostepnych opcji w BlOS-ie dzisiejszych plyt glownych. Zdaje sobie sprawe z tego, ze czytajac ten leksykon, mozesz nie znalezc interesujacej Cie opcji i jej opisu.Wynika to z tego, ze na rynku w bardzo szybkim czasie przybywa nowych plyt glownych i - co za tym idzie - takze nowych rozwiazan wprowadzanych przez producentow w programie SETUP zawartym w BlOS-ie komputera. Przedstawiony w tej ksiazce opis funkcji zostal podzielony zgodnie z klasyfikacja na menu i podmenu wystepujace najczesciej w nowoczesnych BlOS-ach plyt glownych. Oczywiscie, jest wielu producentow BIOS-u, np. Award, Ami, P/ioenix oraz kilku innych; produkty tych innych niz wymienione tu z nazwy firm jednak praktycznie nie sa spotykane na naszym rynku komputerowym, dlatego tez nie beda tu omawiane. Skoncentrowalem sie natomiast na omowieniu tych BIOS-ow, ktore pochodza od wspomnianych wyzej trzech glownych ich wytworcow. Zdecydowalem sie jednak nie stosowac tu podzialu na BlOS-y konkretnych producentow, poniewaz z uwagi na czeste zazebianie sie w nich tych samych opcji do prezentowanego tu opisu moglby wkrasc sie niepotrzebny i niczym nie uzasadniony nielad. Z tego jednak wzgledu moze sie zdarzyc, ze w swoim BlOS-ie nie znajdziesz ktorejs z omawianych przeze mnie funkcji; ich brak bedzie wynikal z tego, ze akurat Twoja plyta glowna moze Wstep ich nie obslugiwac. Staralem sie opisac maksymalna liczbe opqi, jakie mozna napotkac. Warto tu dodac, ze uwzglednilem najnowsze konstrukcje plyt glownych dostepnych na rynku w czasie, kiedy pisalem te ksiazke; wsrod nich wymienic mozna plyty zbudowane z wykorzystaniem chipsetow firm VIA {KT333, KT400), SIS, NFORCE2, INTEL 845PE, INTEL 7205 - a wiec wszystkich najbardziej popularnych obecnie chipsetow montowanych na plytach oferowanych na naszym rynku. BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 1. BIOS - zarys ogolny Slowo BIOS jest skrotem od angielskiej nazwy Basic Input-Output System (podstawowy system wejscia-wyjsda). BIOS jest pierwszym oprogramowaniem, ktore jest uruchamiane w trakcie wlaczenia komputera. Odpowiada przede wszystkim za prace wszystkich podstawowych urzadzen; oprocz tego spelnia kilka innych funkcji. Oprogramowanie to nie jest zapisane na dysku twardym czy plycie CD, lecz jest umieszczone na plycie glownej, w ukladzie pamieci stalej. Pamiec stala w postaci flashrom mozna przeprogramowywac, np. w celu zaladowania nowej wersji BIOS-u, gdy starsza nie jest w stanie poprawnie rozpoznac i zidentyfikowac, a co za tym idzie takze poprawnie obsluzyc np. nowego, wiekszego dysku twardego lub nowego typu procesora. W nowych konstrukcjach plyt glownych producenci umieszczaja druga pamiec flashrom, ktorej zadaniem jest przepisanie do podstawowego ukladu prawidlowej zawartosci, umieszczonej wlasnie w zapasowym ukladzie flashrom, w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u lub jego utraty badz zniszczenia w wyniku ataku wirusa. Takie rozwiazanie z dwoma ukladami pamieci stalej nazywane jest mechanizmem DualBios. Konfiguracja BIOS-u jest mozliwa za pomoca specjalnego, pseudograficznego interfejsu, popularnie zwanego SETUP-em. Wersja i rodzaj BIOS-u zaleza w duzym stopniu od konkretnej plyty glownej, pod katem ktorej jest on optymalizowany. Poprawne ustawienia opcji zawartych w BlOS-ie maja szczegolne znaczenie dla stabilnej i wydajnej pracy komputera i wszystkich jego podzespolow. Jak juz wspomniano, obecnie na rynku komputerow mozemy spotkac BlOS-y nastepujacych producentow: Rozdzial 1. BIOS - zarys ogolny - Award, - Ami, - Phoenix. Oczywiscie, wiekszosc opcji udostepnianych w BlOS-ach tych firm bedzie sie pokrywala, chociaz moga sie w nich nieco inaczej nazywac lub znajdowac w innych miejscach; jednak ich znaczenie bedzie identyczne. W nastepnych podrozdzialach opisalem wszystkie najwazniejsze opcje majace istotny wplyw na szybkosc, poprawnosc i stabilnosc pracy komputera. Staralem sie nie skupiac na jednym rodzaju BIOS-u, dzieki czemu bez wiekszych problemow powinienes sobie poradzic z kazda wersja tego waznego oprogramowania. W chwili, kiedy ksiazka ta trafi do Twoich rak, na rynku znajdzie sie juz zapewne wiele nowych plyt glownych, z nowymi mozliwosciami i z nowymi funkcjami zaszytymi w BlOS-ie. BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 2. Wejscie do menu BIOS-u Jezeli chcesz zajad sie zmiana ustawien BIOS-u, musisz dostac sie do specjalnego menu. W zaleznosci od producenta sprzetu, wejscie do menu BIOS-u moze sie odbywac na rozne sposoby, jednak zasada postepowania jest zawsze taka sama. Podczas uruchamiania komputera, mniej wiecej w chwili, gdy nastepuje testowanie pamieci operacyjnej - na pewno zwrociles uwage na "licznik" pracujacy w lewym gornym narozniku monitora - nalezy wcisnac i przytrzymac jeden lub kilka klawiszy. Najpopularniejszym klawiszem-kluczem, otwierajacym menu BIOS-u jest Del (rysunek 2.1). Oczywiscie, mozesz spotkac sie z jeszcze innymi sluzacymi do tego klawiszami lub kombinacjami klawiszy, np. Fl, F2 lub Esc. Rysunek 2.1. Ekran startowy Zazwyczaj informacje o klawiszu otwierajacym menu BIOS-u wyswietlane sa w lewym dolnym narozniku ekranu monitora podczas startu komputera. Jezeli Twoj pecet nie wyswietla odpowiedniej informacji, musisz sprawdzic w dokumentacji plyty glownej, w jaki sposob mozna sie dostac do ustawien BIOS-u. Pamietaj, ze musisz nacisnac odpowiedni klawisz; dobrze jest takze przytrzymac go przez chwile, dzieki czemu masz pewnosc, ze uda Ci sie wejsc do odpowiedniego panelu kontrolnego. Jezeli Rozdzial 2. Wejscie do menu BIOS-u nie udalo Ci sie otworzyc BIOS-u, musisz jeszcze raz uruchomic komputer i nacisnac odpowiedni klawisz nieco wczesniej niz poprzednim razem. W zdecydowanej wiekszosci przypadkow po wejsciu do ustawien BIOS-u na ekranie Twojego monitora powinny pojawic sie napisy wyswietlane na niebieskim lub szarym tle (rysunek 2.2). Rysunek 2.2. Menu glowne BIOS-u Zwroc uwage na to, ze opcje zgrupowane sa w dwoch kolumnach, natomiast bezposrednio pod nimi znajduje sie opis klawiszy, z ktorych bedziesz korzystac, a takze krotki opis aktualnie aktywnej pozycji w menu. Aktywna pozycja w menu BIOS-u zawsze jest podswietlona innym kolorem, dzieki czemu latwo jest zlokalizowac miejsce, w ktorym aktualnie sie znajdujemy. Do zmiany aktywnej opcji sluza klawisze strzalek - w prawo, w lewo, w gore i w dol. Za pomoca klawisza Enter mozesz wejsc glebiej w ustawienia danej sekcji. Poza opisanymi klawiszami mozesz uzywac klawiszy Enter, PageDoitm i PageUp do zmiany wartosci poszczegolnych opcji. W niektorych BlOS-ach klawisze sluzace do poruszania sie po menu moga byc nieco inne, np. +, - , spacja. Najczesciej jest to opisane w glownym menu programu Setup. 10 BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u Przedstawie teraz opis funkcji oraz ich sugerowane ustawienia, jak rowniez kilka praktycznych porad zwiazanych z prawidlowym skonfigurowaniem funkcji BIOS-u. Uklad menu BIOS-u Standard CMOS Features Ustawienia podstawowe Adimnced BIOS Features Ustawienia zaawansowane Adimnced Chipset Features Ustawienia zaawansowane pracy chipsetu plyty glownej Integrated Peripherals Konfiguracja urzadzen peryferyjnych Power Management Setup Konfiguracja zarzadzania energia CPU SetupfFreauency Voltage Control Konfiguracja procesora oraz magistrali FSB PnP/PCI Configuration setup Konfiguracja mechanizmu Plug and Play oraz PCI Health Status/Hardware Monitor Opcje dotyczace monitoringu sprzetu Opcje menu Standard CMOS Features W tym menu znajdziesz podstawowe ustawienia zwiazane z data, czasem, a takze odpowiedzialne za obsluge dyskow twardych oraz stacji dyskietek. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 11 Musisz wiedziec, ze plyta glowna, a dokladnie BIOS, wyposazono w zegar, ktory dziala nawet wtedy, gdy wylaczysz komputer. Dzieje sie tak dlatego, ze na plycie glownej umieszczono dodatkowy akumulator zasilajacy prace BIOS-u i wbudowany zegar. W celu zmiany wymienionych w tym punkcie parametrow musisz wejsc do menu Standard CMOS Features i za pomoca wspomnianych juz klawiszy strzalek oraz PageUp i PageDown zmienic odpowiednie wartosci. System Date Dostepne wartosci: Month/Day/Year (Miesiac/Dzien/Rok) Umozliwia zmiane daty, najczesciej w formacie: Month Miesiac (liczbowo - od 1 do 12, lub nazwa miesiecy, w zaleznosci od BIOS-u). Day Dzien (liczbowo, od 1 do 31). Year Rok (liczbowo, zakres zalezny od wersji oraz producenta BIOS-u). System Time Dostepne wartosci: hh/mm/ss (godziny/minuty/sekundy) Umozliwia zmiane ustawien czasu. Niemal kazda plyta glowna ma domyslnie ustawione automatyczne wykrywanie zainstalowanych dyskow twardych. Odpowiednie opq'e znajduja sie w menu Standard CMOS Features. Opcje odpowiedzialne za ustawienia wykrywania dyskow twardych 22 BIOS. Leksykon kieszonkowy znajduja sie bezposrednio pod polami daty i czasu. W tym przypadku mamy cztery opcje: IDE Primary Master Pierwsze urzadzenie przylaczone do pierwszego kanalu kontrolera. IDE Primary Slave Drugie urzadzenie przylaczone do pierwszego kanalu kontrolera. IDE Secondary Master Pierwsze urzadzenie przylaczone do drugiego kanalu kontrolera. IDE Secondary Slave Drugie urzadzenie przylaczone do drugiego kanalu kontrolera. Z plyta glowna zintegrowany jest kontroler, ktory tworza dwa kanaly: Primary oraz Secondary; na kazdym z tych kanalow mozna podlaczyc dwa urzadzenia - Master i Siane. W zaleznosci od tego, gdzie i w jakim trybie podlaczyles dysk, w przypadku, gdy chcesz zmienic pewne ustawienia, musisz wybrac odpowiednia opcje, a nastepnie nacisnac klawisz Enter, by wejsc do szczegolowych ustawien danego urzadzenia. Auto Najprostszym ustawieniem jest wlasnie ten tryb; kiedy jest on wybrany, zostanie uaktywnione automatyczne wykrywanie wszystkich podlaczonych do kontrolera urzadzen, dzieki czemu nie bedzie potrzeby konfigurowania ich w BlOS-ie i znajomosci parametrow ich pracy. User Reczne ustawienie opcji uzytkownika dla konkretnych parametrow dyskow twardych; najczesciej prawidlowe dane Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 13 dotyczace ich parametrow podane sa na naklejkach znamionowych, umieszczonych na obudowie dysku twardego. Oto opcje dostepne w przypadku wyboru ustawien recznych: - Type - typ dysku wybierany z 45 predefiniowanych wpisow. - Size - przyblizona pojemnosc dysku, wyliczona na podstawie parametrow sektorow, glowic, cylindrow. - Cyls - liczba cylindrow. - Head - liczba glowic. - Precomp - te parametry sa ignorowane przez nowe kontrolery IDE; mozna zatem ich nie ustawac. - Landz - numer cylindra, na ktorym jest parkowana glowica dysku twardego. - Sector - liczba sektorow przypadajacych na jeden cylinder. - Mode - tryb pracy dysku twardego. - 32 Bit Transfer Mode - on/off; odpowiednio wlacza lub wylacza 32-bitowy dostep do dysku. Jesli to mozliwe, powinienes wlaczyc te opcje. W niektorych przypadkach przy pracy z systemem WinNT moze jednak ona powodowac bledy, co w ostatecznosci moze doprowadzic do utraty danych. Sa to jednak przypadki bardzo odosobnione. Pamietaj, ze dla napedow optycznych nie musisz nic ustawiac. Mozesz rowniez w ich przypadku pozostawic wartosc Auto. Bezposrednio pod ustawieniami dyskow twardych znajduja sie dwie opcje odpowiedzialne za ustawienie staqi dyskietek. Zwiazane z nimi pola nosza odpowiednio nazwy Drive A oraz Drive B. 14 BIOS. Leksykon kieszonkowy -ml iiiii Jezeli posiadasz stacje dyskietek, to koniecznie musisz ja ustawic w BlOS-ie komputera; w przeciwnym razie stacja bedzie niewidoczna dla systemu. Jak widzisz, mozesz miec podlaczone dwie staq'e dyskietek - pierwsza bedzie miala przypisana litere A, a druga B. W niektorych typach BIOS-u mozna spotkac jeszcze opcje Floppy 3 Mode Support, ktora jest dla nas raczej nieprzydatna. Umozliwia ona poprawne dzialanie stacji dyskietek 3,5" o pojemnosci 1,2 MB zamiast standardowej 1,44 MB - opcja ta powinna zostac wylaczona (Disabled). Halt On Dostepne wartosci: Ali Errors/No Errors/All, But Keyboard/Ali, But Diskette Opcja ta odpowiada za zachowanie sie komputera podczas jego startu. Dokladniej mowiac, chodzi o to, ze przy starcie BIOS sprawdza, czy do komputera jest podpiety zestaw koniecznych urzadzen - klawiatura i monitor. Jezeli nie zostanie wykryta np. klawiatura, komputer zatrzyma sie i na ekranie wyswietli komunikat o bledzie. Gdy komputer ma pelnic funkcje serwera, ktory nie musi miec na stale podlaczonych monitora i klawiatury, mozesz zmienic wartosc w polu Halt On, dzieki czemu przy uruchamianiu komputera wspomniany blad nie bedzie zglaszany. Ali Errors Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku kazdego wykrytego bledu. No Errors Komputer bedzie kontynuowal uruchamianie nawet gdy zostana wykryte bledy. Ali, But Keyboard Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku kazdego wykrytego bledu poza bledem klawiatury. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 15 Ali, But Diskette Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku kazdego wykrytego bledu poza bledem stacji dyskietek FDD.Pozostale opcje zgromadzone w opisanej czesci BIOS-u, maja charakter informacyjny; mozesz sie z nich dowiedziec, ile pamieci RAM zainstalowano w komputerze. Base memory Wydzielone 640 kB z pierwszych 1024 kB. Other memory Reszta 384 kB z pierwszych 1024 kB. Extended Memory Pamiec rozszerzona; jest to wartosc zalezna od ilosci pamieci RAM zainstalowanej w komputerze. Tolnl Memory Calkowita pojemnosc pamieci RAM zainstalowanej w komputerze. Po wprowadzeniu wszystkich zmian mozesz wrocic do glownego okna BIOS-u; wystarczy, ze nacisniesz klawisz Esc. Nie obawiaj sie, uzycie tego klawisza nie spowoduje powrotu do starych ustawien. Opcje menu Advanced BIOS Features W tym menu BIOS-u umieszczono szereg opcji odpowiedzialnych za dokladne dostrojenie pracy calego komputera. Opisalem tutaj - z dosc duza dokladnoscia - wybrane opq'e dostepne w tym menu; Ty zas, w zaleznosci od specyfiki konfiguracji Twojego komputera, musisz wybrac odpowiednie wartosci i ustawic je. 36 BIOS. Leksykon kieszonkowy Virus warning Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta wlacza (lub wylacza) kontrole antywirusowa bootsektora dysku twardego - MBR (Master Bool Record). Przed instalacja systemu powinienes wylaczyc te opcje (Disabled), gdyz moze ona powodowac nieprawidlowe dzialanie komputera. Dokladniej mowiac, podczas instalaq'i systemu operacyjnego, np. MS Windows, zapisanie informacji startowych do bootsektora bedzie niemozliwe, badz uzaleznione od udzielenia odpowiedzi na pytania wyswietlane w szeregu okien ukazujacych sie na ekranie monitora. Oprogramowanie antywirusowe wbudowane w BIOS plyty glownej chroni jedynie przed wirusami dyskowymi, ktore modyfikuja MBR. Tymczasem wspolczesne wirusy naleza do zupelnie innej generacji. Nie spotyka sie juz dzisiaj praktycznie wirusow, ktore modyfikuja sektory startowe dysku twardego. Obecna "moda wirusowa" idzie w kierunku zapychania Internetu, a wiec zabezpieczenie wbudowane w plyte jest bezuzyteczne i znacznie lepiej i bezpieczniej zastosowac zamiast niego dobre oprogramowanie antywirusowe. Trend ChipAway Virus Dostepne wartosci: Disabled/Enabled/ChipAway Opqa ta w dzialaniu nie rozni sie od poprzednio omowionej. Jesli system operacyjny wymaga sterownika EMM386.EXE (np. japonska wersja Windows 98SE) i uaktywniona jest ochrona antywirusowa, nalezy zaladowac sterownik z parametrem NOEMS (np. EMM386.EXE NOEMS). Najlepiej jednak postapic dokladnie jak w przypadku poprzedniej opcji, po prostu wylaczajac te funkcje. Y2K Monitor Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 17 W niektorych plytach glownych wciaz mozna spotkac sie z ta opcja. Obecnie jest ona juz nieprzydatna; jej zadaniem bylo monitorowanie ewentualnych bledow zgodnosci z rokiem 2000. Jesli Twoj BIOS ja posiada, ustaw dla niej wartosc Disabled. CPU internat cache Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlacza (lub wylacza) wewnetrzna pamiec cache LI procesora. Opcja ta powinna byc zawsze wlaczona. Jezeli wylaczysz wewnetrzna pamiec procesora, spowoduje to zauwazalny spadek jego wydajnosci i spowolnienie pracy. External Cache Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Wlacza (lub wylacza) zewnetrzna pamiec cache L2 procesora. Opcja ta powinna byc zawsze wlaczona; w przypadku wylaczenia jej nastapi spowolnienie pracy i spadek wydajnosci systemu. W starszych konstrukcjach komputerow pamiec ta byla umieszczona na plycie glownej, w dzisiejszych zas jest ona zintegrowana z procesorem, dzieki czemu jest znacznie bardziej wydajna. CPU L2 Cache ECC Checking Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Za pomoca tych opq'i mozesz wlaczyc (lub wylaczyc) korekte parzystosci dla pamieci podrecznej cache L2 procesora. Jezeli opcja ta bedzie wlaczona, to malym kosztem wydajnosci zyskasz na stabilnosci. W przypadku jej wylaczenia natomiast osiagniesz niewielki wzrost wydajnosci, ale moze sie to odbyc kosztem mozliwosci wystapienia niestabilnej pracy komputera. Moim zdaniem 18 BIOS. Leksykon kieszonkowy lepiej wybrac stabilnosc niz niewielki wzrost wydajnosci - polecam zatem wartosc Enabled. Quick Power On Self Test/Quick Boot Dostepne wartosci: Disabled/Enabled To kolejna opcja znajdujaca sie w BlOS-ie komputera. POST to wewnetrzny test przeprowadzany przez BIOS jeszcze przed wystartowaniem systemu operacyjnego, majacy na celu wykrycie ewentualnych bledow na poziomie sprzetowym. Sprawdzane sa miedzy innymi pamiec RAM oraz inne podzespoly; w przypadku np. zle dzialajacej karty graficznej lub pamieci RAM i niemoznosci wyswietlenia informacji o bledzie na ekranie monitora, wydawana jest seria dzwiekow, sygnalizujaca rodzaj uszkodzenia. Wlaczenie tej opcji spowoduje dokladniejsze, ale dluzej trwajace testowanie modulow pamieci. Wystarczy tylko raz wlaczyc te opcje w celu sprawdzenia, czy nie pojawia sie informacje o ewentualnym bledzie; jezeli wszystko jest w porzadku, wylacz ja. Dzieki temu wczesniej zostana zakonczone procedury testujace, co w efekcie przyczyni sie do szybszego rozpoczecia ladowania systemu operacyjnego. Nastepne opq'e odpowiadaja za kolejnosc przeszukiwania dyskow twardych, stacji dyskietek czy tez napedow optycznych pod katem obecnosci sektora startowego. W zaleznosci od typu BIOS-u, sposob ustawienia kolejnosci urzadzen startowych moze sie nieco roznic. Mam nadzieje, ze bazujac na moim opisie, dasz sobie rade i poprawnie ustawisz odpowiednie opcje. SATA/RAID/SCSI Boot Order Jesli masz dodatkowy kontroler, np. zintegrowany z plyta glowna (moze to byc kontroler wykonany w najnowszej technologii dla dyskow SATA - Serial ATA - lub RAID), opcja ta umozliwi Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 19 Ci wybranie, ktory kontroler bedzie mial pierwszenstwo bootowania systemu (wczytania sektora startowego). Opcje, sposrod ktorych mozesz wybrac, to : - SCS/ - kontroler w postaci karty PCI SCSI, - RAID - kontroler pracujacy w trybie RAID, - SATA - kontroler Serial ATA. First Boot demce Pierwszy naped w kolejce uruchamiania. Second Boot demce Drugi naped w kolejce uruchamiania. Third Boot derice Trzeci naped w kolejce uruchamiania. Boot other demce Inne urzadzenie sluzace do uruchomienia systemu operacyjnego, np. kontroler SCSI lub karta sieciowa. W praktyce wyglada to tak, ze komputer podczas startu sprawdza, czy moze uruchomic system operacyjny z urzadzenia ustawionego w pierwszej z wymienionych opcji. Jezeli pierwsze urzadzenie nie posiada informacji startowych, automatycznie jest sprawdzane drugie, a pozniej trzecie. W przypadku gdy zadne z ustawionych urzadzen nie posiada sektora startowego, na ekranie monitora pojawi sie odpowiedni komunikat. Jezeli instalujesz system operacyjny na zupelnie nowym i pustym dysku twardym, musisz jako pierwszy naped ustawic CD-ROM, gdyz komputer powinien zostac uruchomiony ze startowej plyty CD, zawierajacej wersje instalacyjna systemu operacyjnego. W dawnych czasach do uruchomienia komputera uzywano stacji dyskietek i dyskietki startowej, ale dzisiaj ustapila ona plycie CD, chociaz czasem mozliwosc startu z dyskietki okazuje sie przydatna. 20 BIOS. Leksykon kieszonkowi/ W sytuacji, gdy na swoim dvsku twardym posiadasz juz zainstalowany system operacyjny, jako pierwsze urzadzenie startowe powinienes ustawie ten wlasnie dvsk. Dzieki temu zaoszczedzisz sporo czasu, potrzebnego na sprawdzenie, z ktorego urzadzenia komputer ma sie uruchomic. W wiekszosci wers]i BIOS-ow napotkasz nastepujace mozliwosci wyboru urzadzen, z ktorych bedziesz mogl uruchomic system operacyjny: - FLOPPY - stacja dyskietek, - LS/ZlP - napedy LS120 lub ZIP, - HDD-0 - dysk na kontrolerze PIUMARY MASTER, - HDDl - dysk na kontrolerze PRIMARY SLAVE, - HDD-2 - dysk na kontrolerze SECONDARY MASTER, - HDD-3 - dysk na kontrolerze SECONDARY SEAVE, - SCSI - zewnetrzny, w postac; kart PCI, lub zintegrowany z plyta kontroler SCSI, - CD-ROM - naped CD-ROM. CD-RW, DVD-ROM oraz inne urzadzenia optyczne, - LAN - uruchomienie poprzez siec lokalna, - USB FDD - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych naped FDD podlaczony do portu USB, - USB CDROM - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych naped CD-ROM podlaczony do portu USB, - USB HDD - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych dysk twardy podlaczony do portu USB, Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u - USB Drive all - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych inne umozliwiajace rozruch nosniki podlaczone do portu USB. HDD S.M.A.R.T Capability Dostepne wartosci: Disabled / 'Enabled S.M.A.R.T (Self Monitoring Analysis And Reporting) wlacza lub wylacza system monitoringu i wczesnego ostrzegania przed ewentualna usterka dysku twardego. Opcja ta jest obslugiwana przez wiekszosc nowych dyskow twardych. Warto ja wlaczyc, poniewaz jej wylaczenie i tak nie przyniesie wzrostu wydajnosci. Opcja ta moze byc umieszczona w roznych menu BIOS-u, niekoniecznie w Advanced BIOS Features; jest to uzaleznione od producenta BIOS-u. Fuli Screen Logo Show Dostepne wartosci: Bios/Silent Opcja ta wlacza i wylacza wyswietlanie pelnoekranowego logo firmy, ktora wyprodukowala plyte glowna; dostepne ustawienia to: - Bios - wyswietla informacje testu POST, - Silent - wyswietla pelnoekranowe logo; najczesciej nacisniecie klawisza TAB powoduje przejscie do podgladu aktualnie wyswietlanych informacji procedury testujacej POST. Hyper Threading Function Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlacza lub wylacza w najnowszych konstrukcjach plyt glownych (przystosowanych pod platforme Intel Pentium 4 HT) obsluge nowoczesnej technologii, ktora pozwala procesorowi wykonywac 22 BIOS. Leksykon kieszonkowy wieksza liczbe operacji w tym samym czasie i skutecznie podnosi wydajnosc komputera. Wlacz ja, jesli posiadasz wspomniany procesor. Jesli Twoj procesor nie wykorzystuje technologii HT, to zmiany w tej opcji nie beda dostepne. MPS Revision Dostepne wartosci: 1.4/1.1. Opcja dostepna dla platform wieloprocesorowych; umozliwia zmiane wersji MPS (Multiprocessor Specification). Mozliwe ustawienia to 1.4 oraz 1.1. Powinienes sprawdzic w dokumentacji systemu operacyjnego, z jaka wersja MPS pracuje Twoj system. Flash Protection Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlaczony/wylaczony. Zabezpiecza flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jesli chcialbys np. uaktualnic wersje BIOS-u, musisz te opcje wylaczyc; w innym przypadku warto pozostawic ja wlaczona. Swap Floppy Drive Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Jezeli posiadasz podlaczone do plyty glownej np. dwie stacje dyskietek, opcja ta pozwala na zamiane ich statusu (kolejnosci) z A na B oraz z B na A. Szczegolnie przydatne bylo to kiedy korzystano z dwoch formatow dyskietek - stacja dyskietek 3,5 cala ustawiona byla jako A, zas stacja dyskietek 5,25 cala dzialala jako stacja B. W tej chwili opcja ta jest malo przydatna, gdyz nie ma juz w sprzedazy dyskietek 5,25 cala. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 23 Bo ot Up Floppy Dnve Dostepne wartosci: Disabled/'Enabled Zadaniem tej opcji bylo wykrycie pojemnosci wlozonego nosnika dyskietki. Aktualnie uzywa sie jedynie dyskietek 3,5 cala o pojemnosci 1,44 MB, wiec spokojnie mozesz te opcje wylaczyc; w ten sposob zaoszczedzisz nieco czasu podczas startu systemu. Boot Up Numlock Status Dostepne wartosci: Disabled/ Enabled Uaktywnia klawiature numeryczna w trakcie startu komputera. W niektorych plytach glownych po zamknieciu systemu i wylaczeniu komputera moze dalej swiecie dioda Num Lock na klawiaturze, co przypomina o tym, ze prad nadal dochodzi do plyty glownej. Gate A20 Option Dostepne wartosci: Fast/Normal Opcja ta zmienia sposob adresowania pamieci powyzej 1 024 kB; przelaczenie do trybu Fast przyspieszy prace komputera i z tego wzgledu ustaw te opq'e w ten wlasnie sposob. Typematic Rate setting Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Umozliwia zmiane parametrow dla opoznien i samopowtarzalnosci klawiatury. Po wlaczeniu mozna przeprowadzic edycje w opq'ach, ktore zostana teraz omowione: Typematic Rate oraz Typematic Delay. 24 BIOS. Leksykon kieszonkowy Typematic Rate Dostepne wartosci: 6, 8, 10,12,15, 20, 24, 30 Odpowiada za ustawienie samopowtarzalnosci klawiatury w przypadku przytrzymania klawisza. Standardowe ustawienia to 6 lub 8. Moim zdaniem wartosci domyslne mozna pozostawic bez zmian. Opcja ta jest dostepna tylko wtedy, gdy zostala wlaczona Typematic Rute Setting. Typematic Delay Dostepne wartosci: 250, 500, 750,1000 Okresla opoznienie w oczekiwaniu na kolejne powtorzenie znaku w przypadku przytrzymania klawisza na klawiaturze. Wartosc tej opcji nie ma wiekszego znaczenia i standardowo jest ustawiona na 250 milisekund. Opcja ta jest dostepna tylko wtedy, gdy zostala wlaczona Typematic Rate Setting. Security Option Dostepne wartosci: System, Setup Ta opcja BIOS-u umozliwia zabezpieczenie haslem startu komputera. W zaleznosci od wybranej wartosci, masz do dyspozycji dwa poziomy zabezpieczenia. W przypadku ustawienia wartosci Setup zabezpieczysz haslem dostep do BIOS-u komputera. Ustawienie wartosci System bedzie wymuszalo podanie hasla przy kazdym uruchomieniu - jezeli nie zostanie podane poprawne haslo, nie uruchomisz komputera. Gdy uaktywnisz wspomniana opcje autoryzaqi przy uruchamianiu komputera i zapomnisz hasla, jedynym rozwiazaniem bedzie wykasowanie ustawien CMOS za pomoca odpowiedniej zworki na plycie glownej - sprawdz w dokumentacji plyty glownej lokalizacje zworki. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 15 APIC Mode/Interrupt Mode Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Okresla sposob przydzielania przerwan (Interrupt Mode). Jesli opcja APIC (Advanced Programmable Interrupt Cmtroller) zostanie wlaczona, plyta glowna bedzie dysponowala zwiekszona liczba przerwan IRQ. Do dyspozycji beda wtedy 24 przerwania. Jesli opq'a jest wylaczona, pozostaje standardowa liczba dostepnych 15-tu przerwan IRQ, Opcja ta moze sie przydac w systemach wieloprocesorowych. Niestety, po jej wlaczeniu w systemach Windows XP oraz Windows 2000 mozemy spotkac sie z problemami zwiazanymi z nieprawidlowym przejmowaniem przerwan przez system. Dlatego jesli nie posiadasz np. systemu wieloprocesorowego, to najlepiej wylacz te opcje, aby uniknac ewentualnych problemow ze stabilnoscia komputera. Opcja APIC nie jest obslugiwana przez systemy Win9x. OS selectfor DRAM 64MB Dostepne wartosci: Non-OS2/OS2 lub Yes/No (w zaleznosci od plyty) Obecnie jest juz raczej nieprzydatna, gdyz kierowana jest do uzytkownikow systemu OS/2. Jezeli nie uzywasz tego systemu, to opcja ta powinna byc ustawiona w pozycji Non-OS2. W niektorych wersjach BIOS-u opq'a ta jest opisana jako Boot to OS/2 - wtedy do wyboru bedziesz mial wartosci Yes/No; ustaw wartosc No. Video Bios Shadow Dostepne wartosci: Disabled/Enabled W przypadku korzystania z systemow MS Windows nie musisz aktywowac tej opqi. Jezeli jednak komputer ma pracowac w MS DOS-ie, to po wlaczeniu (Enabled), wskutek przepisania zawartosci 26 BIOS. Leksykon kieszonkowy BIOS-u karty graficznej z pamieci ROM do szybszej RAM, odczujesz niewielkie przyspieszenie. Ogolnie opcja ta powinna byc wylaczona, gdyz zdarza sie, ze po jej wlaczenia moga wystapic problemy ze stabilnoscia systemu MS Windows. , - ,. - Cmm-CBWFF Shadow Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Urriozjiwia przepisanie zawartosci ROM (bloki po 16 kB) innych kart niz karty graficzne, np. kontrolerow SCSI. Jest to pozostalosc z systemow MS DOS i najlepiej zostawic dla niej ustawienia standardowe, a wiec wylaczone - Disabied. Wlaczenie nie przyspieszy dzialania systemu, a moze wprowadzic niestabilnosc. W przypadku niemal kazdej wersji wspomniane opcje wystepuja kilka razy i roznia sie jedynie ustawieniem adresacji. Oto wartosci dostepne w przykladowym BIOS-ie: - CCOOO-CFFFF Shadow - wylacz (DisaMed). - DO00O-D3FFF Shadow -wylacz (DisoWerf). \- D4000-D7FFF Shadow - wylacz (DisaMed). - EmOO-DBFFF Shadow - wylacz (DisafcfeA. Po wprowadzeniu odpowiednich ustawien mozesz za pomoca klawisza Esc wrocic do glownego okna BIOS-u. : Opcje menu Advanced Chipset Peatures Kolejne menu widoczne w glownym oknie BIOS-u nosi nazwe Admnced Chipset Features i odpowiada za ustawienia parametrow pracy chipsetu plyty glownej. Musisz jednak pamietac, ze w zaleznosci od rodzaju BIOS-u, a nawet wersji plyty glownej, niektore opcje moga sie roznic nazwa oraz lokalizacja. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 27 DRAM Titning by SPD Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta pozwala na wybor miedzy automatycznym wykrywaniem parametrow osadzonej w gniazdach na plycie glownej pamieci RAM a reczna konfiguracja jej parametrow. Najlepiej zostawic te opcje wlaczona; w wiekszosci przypadkow dane konfiguracyjne zostana poprawnie odczytane z ukladu na pamieciach i sprzet bedzie dzialal stabilnie. Jezeli jednak chcesz przeprowadzic tzw. overclocking, wylacz te opcje i za pomoca dodatkowych parametrow ustaw odpowiednie wartosci. Dzieki temu bedziesz mogl bardziej podkrecic zegar procesora i zyskac kilka dodatkowych MHz. Pamietaj jednak, ze zmiana parametrow pracy pamieci w przypadku kiepskiej jakosci modulow moze byc przyczyna zawieszania sie komputera. Nie ma jasnej i jednoznacznej odpowiedzi, jak ustawic pamieci podczas podkrecania - musisz do tego dojsc sam, na podstawie testow wydajnosciowych calego komputera. DRAM Cycle Lenght, CAS Latency, CAS Latency Time Dostepne wartosci: SPD/AUTO lub (zaleznie od rodzaju BIOS-u): 2T/2.5T/3T Opcje te sa aktywne w przypadku wylaczenia opisanej wyzej opcji DRAM Timing by SPD. Umozliwiaja one wlasnoreczne ustawienie opoznien dla pamieci. Mozliwe ustawienia to 2T, 2.5T, 3T lub AUTO. Najlepiej zostawic wartosci domyslne lub ustawic wartosci zgodne z parametrami posiadanej pamieci. Ustawienie zbyt malych opoznien w przypadku zlej jakosci pamieci moze spowodowac niestabilnosc calego systemu. 28 BIOS. Leksykon kieszonkowy DRAM Clock Dostepne wartosci: Auto lub wartosci podane w zamieszczonym ponizej opisie opcji Umozliwia ustawienie czestotliwosci, z jaka bedzie pracowala pamiec. Nalezy ustawic czestotliwosc zgodnie z posiadanym rodzajem pamieci lub wybrac tryb AUTO. Mozliwe ustawienia, w zaleznosci od posiadanej plyty glownej (a konkretnie jej chipsetu), moga wynosic 200, 233, 266 oraz 200 MHz. Innymi slowy, jezeli posiadasz pamiec np. PC133, powinienes ustawic taktowanie na 233 MHz.W niektorych nowszych plytach glownych, przeznaczonych dla pamieci DDR, mozna spotkac w opcjach konfiguracyjnych nieco inny zapis, np. 200, 266, 333, 400. Sa to takie same ustawienie jak omawiane poprzednio, lecz w tym przypadku producent podal oznaczenia w formie x2, dopasowujac je do wlasciwosci pamieci DDR (Double Data Rating). Tak wiec, jezeli posiadasz np. pamiec DDR 266, odpowiednia wartoscia, jaka winienes ustawic w BlOS-ie swojej plyty glownej, bedzie 233 MHz lub (w drugim zapisie) 266 MHz. Gdy nie wiesz, jakie parametry ma Twoja pamiec, mozesz oczywiscie ustawic tryb AUTO. Musisz pamietac, ze ustawienie czestotliwosci wiekszej niz nominalna dla danego typu modulu pamieci RAM moze doprowadzic do niestabilnej pracy komputera lub uniemozliwic mu ponowne wystartowanie. Jezeli po wprowadzonych zmianach komputer nie startuje - uzyj znanej Ci juz zworki do kasowania CMOS. Bank Interleave Dostepne wartosci: Disabled/2Bank/4Bank Dzieki tej opcji mozesz ustawic przeplot dla bankow pamieci. Wlaczenie przeplotu przyspiesza nieco dzialanie komputera wskutek jednoczesnego odbioru danych z procesora do jednego banku i rownoczesnego wyslania danych z drugiego banku. Po wylaczeniu Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 29 przeplotu moze nastapic nieznaczny spadek wydajnosci, poniewaz system oczekuje na odswiezenie pamieci po odebraniu danych od procesora, a przed ich ponownym wyslaniem. W wiekszosci plyt glownych poza wlaczeniem i wylaczeniem przeplotu mozesz wlaczyc jeszcze tryb przeplotu na cztery banki - 4bank interleave. Obecnie jest to jedno z ustawien oferujacych najwieksze szybkosci, moze jednak powodowac niestabilnosc systemu. Pamietaj, ze jeden modul pamieci moze skladac sie z kilku bankow. Wlacz przeplot dla bankow pamieci, a w przypadku, gdy Twoja plyta posiada mozliwosc ustawienia przeplotu w czterech bankach pamieci, skorzystaj z tej mozliwosci. Jezeli w czasie pracy komputer bedzie zachowywal sie dziwnie, wroc do przeplotu jedynie w dwoch bankach. P2C/C2P Concurrency, Peer Concurrency Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta umozliwia jednoczesny dostep do pamieci zarowno kartom PCI, jak i CPU (procesorowi). Jezeli np. w trakcie odtwarzania muzyki przez karte muzyczna, osadzona w slocie PCI i rownoczesnego kopiowania plikow na dysk twardy nastepuje czeste zawieszanie sie komputera, wlaczenie tej opcji moze okazac sie pomocne. Wspomniany problem czesto spotyka sie w przypadku korzystania z kart muzycznych SB LIVE. Fast R-W Turn Around Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Uaktywnienie tej opcji moze nieco poprawic wydajnosc i stabilnosc systemu; jej zadaniem jest ochrona przed zakloceniami odczytu ciaglych obszarow pamieci. BIOS. Leksykon kieszonkowy System Bios Cacheable Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opqa ta przenosi BIOS komputera z pamieci ROM, ktora jest pamiecia stosunkowo wolna, do pamieci RAM. Video RAM Cacheable Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlaczenie tej opcji spowoduje buforowanie pierwszych 64 kB pamieci karty graficznej. W nowoczesnych komputerach, pracujacych w srodowisku graficznym typu MS Windows, nalezy te opcje wylaczyc. Wlaczenie moze przyspieszyc prace jedynie w MS DOS. Pozostawienie wspomnianej opqi wlaczonej moze miec wplyw na niestabilnosc systemu wynikajaca z mozliwosci konfliktu w momencie proby zapisu przez program danych w obszarze zajmowanym przez bufor karty graficznej - dlatego proponuje jej wylaczenie. AGP Aperture Size Dostepne wartosci: 4/6/16/32/64/128/256 Odpowiada za udostepnianie pamieci operacyjnej dla karty graficznej AGP na potrzeby teksturowania itp. Mozna ustawic parametry wielkosci przydzielonej pamieci; pamiec ta jest przydzielana z zasobow RAM, bez odejmowania ich od sumy pamieci zainstalowanej w komputerze. Gdy zaistnieje taka potrzeba, jest ona wykorzystywana dynamicznie. Najlepsze parametry mozna osiagnac w wyniku ustawienia wielkosci w zakresie od 64 MB do 128 MB. Pamietaj, ze opcja ta dotyczy jedynie kart AGP. Obecnie wszystkie nowoczesne karty graficzne AGP korzystaja z tej opcji, jednak niegdys mozna bylo spotkac takie karty AGP, ktore nie potrafily skorzystac z oferowanych przez nia mozliwosci. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 32 AGP XX Mode Dostepne wartosci: 1/2/4/8 Sluzy do zmiany trybu pracy AGP w najnowszych konstrukcjach do 8 x . Zgodnie ze specyfikacja, im wieksza wartosc, tym wieksza przepustowosc. Oczywiscie, karta musi byc zgodna z danym standardem. Dzis norma sa karty pracujace w standardzie AGP 4*, choc na rynku oferowane sa juz karty pracujace z przepustowoscia 8 x. W sporej liczbie plyt glownych mozna ustawic rowniez wartosc AUTO. AGP Driving Control Dostepne wartosci: Auto lub szesnastkowo od 00 do FF Umozliwia zmiane synchronizaqi sygnalu. Opcja powinna zostac ustawiona w tryb Auto; w innym przypadku, po wprowadzeniu zlych parametrow, mozna doprowadzic do nieprawidlowej pracy karty graficznej, co w rezultacie spowoduje efekt tzw. czarnego ekranu. Jezeli nie wiesz, jaki zastosowac tryb, poszukaj informacji o nim w dokumentacji karty graficznej, choc rzadko jest ona tam podawana. Gdy plyta posiada opcje Auto, najlepiej wybierz ten wlasnie tryb pracy. AGP Driving Value Dostepne wartosci: Auto/Manual Opcja ta odpowiada za podanie wartosci poziomu sily sygnalu; najlepiej pozostawic dla niej ustawienie standardowe. Ustawienie wartosci Manual spowoduje uaktywnienie opcji AGP Drining Control. Jednak gdy masz problemy z karta graficzna, np. nie zachowuje sie ona zbyt stabilnie, lub gdy posiadasz nieco przetaktowana magistrale (auerdocking), mozesz sprobowac podniesc poziom sygnalu. Pamietaj - im wieksza wartosc, tym wiekszy poziom 32 BIOS. Leksykon kieszonkowy sygnalu. Musisz jednak uwazac, poniewaz podnoszenie poziomu sygnalu moze doprowadzic do zniszczenia karty graficznej. Jezeli wszystko dziala, to najlepiej pozostaw standardowe ustawienie producenta. OnChip USB Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Odpowiada za prace kontrolerow USB na plycie glownej. Jezeli masz zamiar korzystac z urzadzen USB, np. skanera, drukarki, aparatu cyfrowego itp., zostaw wlaczona te opcje - Enabled. W niektorych wersjach BIOS-u poza samym wlaczeniem lub wylaczeniem tej opcji bedziesz mial rowniez mozliwosc wyboru liczby aktywnych portow USB. W takim wypadku przykladowe wartosci moga przybrac nastepujaca postac: ALL - wszystkie wlaczone - lub 1, 2 oraz 1&2. Jezeli nie jestes pewien, ile masz podlaczonych sledzi z USB i do jakich portow zostaly one podlaczone, to po prostu wlacz wszystkie, wybierajac opcje ALL. W przypadku wlaczenia wszystkich kontrolerow USB, zarezerwuja one na swoj uzytek jedno lub dwa przerwania - IRQ; nie musisz jednak sie tym przejmowac, gdyz sa to najmniej "konfliktowe" urzadzenia w calym komputerze. OnChip USB 2.0 Dostepne wartosci: Disabled/Enabled USB 2.0 to szybsza wersja portow USB, dostepna w zaleznosci od producenta plyty glownej. Jezeli nie posiadasz urzadzen obslugujacych nowy standard, mozesz z powodzeniem wylaczyc te opcje; zyskujesz w ten sposob do zagospodarowania jedno z przerwan IRQ, ktore niewatpliwie byloby zajete przez kontroler USB 2.0, gdyby opcja ta zostala wlaczona. Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 33 USB 2.0 PORT Dostepne wartosci: Disabled/'Enabled Mozesz te opcje wylaczyc, jesli plyta glowna, ktora posiadasz, nie ma dodatkowych sledzi z wyprowadzeniem portow USB. Pamietaj, ze do portu USB 2.0 bez problemu mozesz podlaczyc starsze urzadzenie, pracujace z USB 1.1. Jesli jednak producent wyposazyl plyte w dodatkowe sledzie z portami USB i bedziesz korzystac z urzadzen pracujacych w tym wlasnie standardzie lub jesli masz duza ilosc urzadzen peryferyjnych wykonanych w technologii USB, pozostaw te opq'e wlaczona.USB Keyboard Support Dostepne wartosci: Disabled /'Enabled Jezeli posiadasz klawiature podlaczana do portu USB, powinienes wlaczyc te opcje; umozliwia ona obsluge klawiatury USB np. z poziomu DOS-u. Niestety, dokonanie zmian w BlOS-ie bedzie w tym przypadku wymagalo uzycia klawiatury podlaczanej do portu PS/2. Ustaw za jej pomoca omawiana tu opcje na Enabled; dopiero po tym bedziesz mogl zamienic klawiature na pracujaca w standardzie USB. CPU to PCI Write Buffer Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlaczenie tej opcji spowoduje, ze procesor nie bedzie musial oczekiwac po kazdym cyklu zapisu na gotowosc szyny PCI do przyjmowania nastepnych danych. Proponuje wybrac ustawienie Enabled (wlaczony), gdyz podnosi ono wydajnosc calego zestawu. 34 BIOS. Leksykon kieszonkowy PCI Dynamie Bursting Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta kontroluje bufor zapisu do szyny PCI. Jej wlaczenie spowoduje, ze kazda transakcja realizowana za posrednictwem magistrali PCI trafia od razu do bufora zapisu. Opcja ta powinna byc wlaczona. PCI Master 0 WS Write Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Dzieki tej opcji mozliwe jest ustawienie cykli oczekiwania (Wait States) dla PCI; powinna byc wlaczona. Jezeli jednak masz jakies problemy ze stabilnoscia, np. gdy przeprowadziles ouerdocking (podniosles parametry pracy np. FSB, pamieci itp.), mozesz sprobowac wylaczyc ten parametr. PCI Delay Transaction Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Powinienes zostawic te opcje wlaczona, w szczegolnosci gdy korzystasz z kart PCI pracujacych w standardzie PCI 2.1. Obecnie wiekszosc kart PCI korzysta z tego standardu. Omawiana tu opcja umozliwia obsluge opoznionego przetwarzania transakcji. Innymi slowy, zawiesza dlugotrwala negocjacje jednej karty, gdy druga zazada krotkotrwalego dostepu do danych. Jesli zostanie zakonczony transfer, kontynuowany bedzie przesyl danych dla pierwszej karty. Jesli Twoje karty nie sa zgodne z specyfikacja PCI 2.1, moze wystapic niestabilnosc systemu. AGP Master 1 WS Write Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 35 Wlaczenie tej opcji przyspieszy nieco prace karty graficznej poprzez zmniejszenie cykli oczekiwania do 1 (zamiast standardowych 2) przed rozpoczeciem transakq'i zapisu. Jednak gdy masz problemy, np. z nieprawidlowym wyswietlaniem grafiki (przeklamania lub "dziwne krzaczki"), to wylacz ja. AGP Master 1 WS Read Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Do tej opcji stosuje sie to wszystko, co powiedzialem w odniesieniu do poprzedniej, a jedyna roznica polega na tym, ze tym razem chodzi nie o zapis, lecz odczyt transakcji. Dla poprawy wydajnosci powinienes wlaczyc te opcje, gdy jednak wystapia problemy, wylacz ja. Memory Panty/ECC Check Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Jezeli posiadasz pamieci RAM z kontrola parzystosci, wlacz te opcje. O to, czy Twoja pamiec RAM posiada funkcje kontroli parzystosci, zapytaj w sklepie przy jej zakupie. Gdy Twoje kosci pamieci nie udostepniaja kontroli parzystosci, musisz te opcje wylaczyc, gdyz moze byc ona przyczyna niestabilnej pracy systemu. Pamieci z kontrola parzystosci maja zastosowanie w komputerach, ktorych stabilna praca jest szalenie wazna - np. serwerach; ma ja takze dodatkowa pamiec zaawansowanych kontrolerow RAID. Jesli nie posiadasz tych urzadzen, raczej nie musisz zalamywac rak, gdy Twoja pamiec nie ma omawianej tu funkcji. Po wprowadzeniu zmian wroc do menu glownego BIOS-u za pomoca klawisza Esc. 36 BIOS. Leksykon kieszonkowy Opcje menu Integrated Peripherals W tym menu zgromadzono opcje odpowiedzialne za prace kart rozszerzen czy kontrolerow zintegrowanych z plyta glowna. OnChip IDE Channel 0 OnChip IDE Channel 1 Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Za pomoca tej opcji mozesz uaktywnic kanaly interfejsu IDE dla kanalu pierwszego - Pnmary lub drugiego - Secondary. Jezeli kanal zostanie wylaczony, wszystkie podpiete do niego urzadzenia nie beda dzialaly. Ta opcja zawsze powinna byc wlaczona - Enabled. IDE Prefetch Mode Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Powinienes ustawic te opcje na Enabled - wlaczony, gdyz ma ona za zadanie przeprowadzac odczyt wstepny, co moze przyniesc wzrost wydajnosci pracy z dyskiem twardym. Primary Master PIO Dostepne wartosci: Auto/Mode 0~4 Wybor trybu pracy PIO dla urzadzenia na danym kanale IDE; w tym przypadku chodzi o pierwszy dysk na pierwszym kanale. Moim zdaniem najlepiej pozostawic ustawienie Auto. Obecnie nowe dyski twarde nie korzystaja z tego trybu pracy. Primary Slave PIO Dostepne wartosci: Auto/Mode 0-4 Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 37 Jak wyzej; dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale. Secondary Master PIO Dostepne wartosci: Auto/Mode 0-4 Jak wyzej; dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale. Secondary Slave PIO Dostepne wartosci: Auto/Mode 0-4 Jak wyzej; dotyczy drugiego dysku na drugim kanale. Primary Master UDMA Dostepne wartosci: Auto/Disabled Odpowiada za wybor trybu pracy UDMA dla urzadzenia na danym kanale IDE. W tym przypadku jest to pierwszy dysk na pierwszym kontrolerze. Tryb UDMA jest ogolnie wykorzystywany przez wszystkie nowe dyski twarde pracujace w Mode 2 do 5, w zaleznosci od typu plyty i znajdujacych sie na niej kontrolerow. Tryb ten jest o wiele szybszy od PIO z uwagi na bezposrednie przesylanie danych miedzy dyskiem a pamiecia, z pominieciem procesora. Powoduje to, ze procesor jest odciazony i moze wykonywac w czasie zapisu na dysku twardym (lub odczytu z niego) inne operacje. Dla tej opcji koniecznie wlacz wartosc Auto. Primary Slave UDMA Dostepne wartosci: Auto/Disabled Jak wyzej, dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale. 38 BIOS. Leksykon kieszonkowy Secondary Master UDMA Dostepne wartosci: Auto/Disabled Jak wyzej, dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale. Secondary Slave UDMA Dostepne wartosci: Auto/Disabled Jak wyzej, dotyczy drugiego dysku na drugim kanale. Init Display First Dostepne wartosci: PCI/GP/Onboard Onboard w przypadku plyt ze zintegrowana karta graficzna. Opcja ta odpowiada za wybor typu karty graficznej, ktora jako pierwsza bedzie poszukiwana przez BIOS w czasie uruchamiania komputera. Ustawienie to przydaje sie wylacznie wtedy, gdy posiadasz wiecej niz jedna karte graficzna, np. AGP oraz karte na slocie PCI i dwa monitory. Dzieki tej opqi mozesz wybrac za pomoca odpowiednich ustawien, ktora karta bedzie aktywna w czasie pracy z komputerem w MS DOS - systemy MS Windows potrafia obslugiwac dwie karty graficzne. Zakladam, ze posiadasz tylko jedna karte graficzna, dlatego ustaw taki parametr, jaki odpowiada posiadanej przez Ciebie karcie graficznej - moim zdaniem bedzie to AGP. IDE HDD Block Mode/Muliti Sector Transfer Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta umozliwia transfer blokowy (Tryb Transferu Pakietowego) - odczyt i zapis wielu sektorow jednoczesnie, co dosyc wyraznie przyspiesza prace dysku twardego. Warto wlaczyc te opcje. W przypadku gdy posiadasz zainstalowany system operacyjny Windows NT, Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 39 powinienes te opcje wylaczyc, poniewaz wskutek jej dzialania moga powstawac bledy i niestabilnosc systemu, a w specyficznych syruaqach mozesz nawet utracic dane na dysku twardym. W innym przypadku koniecznie pozostaw opcje wlaczona. Ultra DMA 66/100/133 IDE Controller Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wylacza lub wlacza wbudowany na plycie glownej drugi kontroler UDMA 66/100/133. Jesli posiadasz zintegrowany z plyta glowna dodatkowy kontroler IDE i chcialbys podlaczyc do niego np. dodatkowy dysk twardy, to musisz wlaczyc te opcje. Jesli nie uzywasz dodatkowych napedow podpietych do tego kontrolera lub nie posiadasz takowego na swojej plycie, chociaz w BIOS jest dostepna taka opcja, to koniecznie ja wylacz; skrocisz dzieki temu czas ladowania systemu operacyjnego, poniewaz BIOS nie bedzie niepotrzebnie przeszukiwal dodatkowego kontrolera celem wykrycia ewentualnych podlaczonych do niego dyskow. Oboard FDD Controler Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Ten parametr powinien byc wlaczony w sytuacji, gdy posiadasz stacje dyskietek. Dokladniej mowiac, odpowiada on za aktywacje kontrolera stacji dyskietek zintegrowanego z plyta glowna. Onboard Serial Port 1 Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Opcja ta aktywuje kontroler portu szeregowego COM1 . J