BIOS

Leksykon kieszonkowy

Andrzej Pyrchla

HELION

Wszelkie prawa zastrzezone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie calosci lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiej koi wiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metoda kserograficzna, fotograficzna, a takze kopiowanie ksiazki na nosniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.Wszystkie znaki wystepujace w tekscie sa zastrzezonymi znakami firmowymi badz towarowymi ich wlascicieli.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dolozyli wszelkich staran, by zawarte w tej ksiazce informacje byly kompletne i rzetelne. Nie biorajednak zadnej odpowiedzialnosci ani za ich wykorzystanie, ani za zwiazane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich.

Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponosza rowniez zadnej odpowiedzialnosci za ewentualne szkody wynikle z wykorzystania informacji zawartych w ksiazce.

Redakcja: Krzysztof Zemanek Wydawnictwo HELION ul. Chopina 6, 44-100 GLIWICE tel. (32) 231-22-19, (32) 230-98-63 e-mail: helion@helion.pl WWW: http://helion.pl (ksiegarnia internetowa, katalog ksiazek) Drogi Czytelniku!

Jezeli chcesz ocenic te ksiazke, zajrzyj pod adres http://helion.pl/user/opinie7bioslk Mozesz tam wpisac swoje uwagi, spostrzezenia, recenzje.

ISBN: 83-7361-221-1

Copyright (C) Helion 2003

Printed in Poland.

Druk: Zaklad Poligraficzny W. Wilinski, Gliwice, ul. Chopina 6, tel./fax 231-32-16 Spis tresci Wstep , 5 Rozdzial 1. BIOS - zarys ogolny 7 Rozdzial 2. Wejscie do menu BIOS-u 9 Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 11 Uklad menu BIOS-u 11 Opcje menu Standard CMOS Features 11 Opcje menu Advanced BIOS Features 16 Opcje menu Advanced Chipset Features 27 Opcje menu Integrated Peripherals 37 Opcje menu Power Management Setup 49 Opcje menu CPU Setup/Frequency Voltage Control lub Ratio/Vottage Control 56 Opcje menu PnP/PCI Configuration setup 60 Opcje menu PC Health Status 64 Predefiniowane ustawienia BIOS-u 68 Ustawienia hasla 70 Zapis koncowych ustawien 71 Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 72 Identyfikacja plyty glownej v .72 Identyfikacja BIOS-u 76 Programowanie ukladu flashrom 78 Rozdzial 5. Awaria BIOS-u 81 Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock 82 Gdy widac jedynie czarny ekran monitora 84 Gdy takze BootBlock jest uszkodzony 84 Gdy uklad flashrom jest wlutowany w plyte 86 Gdy uklad umieszczony jest w podstawce i zawiodly wszystkie mozliwosci jego reanimacji 87 Spis tresci Rozdzial 6. Przydatne linki do stron poswieconych zagadnieniom zwiazanym z BIOS-em 88 Producenci BIOS-ow 88 Strony przydatne w trakcie poszukiwania uaktualnien i identyfikacji BIOS-ow 88 Strony producentow plyt glownych 88 Zakonczenie 90 Skorowidz 91 BIOS. leksykon kieszonkowy

BIOS

Leksykon kieszonkowy Wstep Celem tego leksykonu jest wyszczegolnienie oraz opisanie mozliwie jak najwiekszej liczby dostepnych opcji w BlOS-ie dzisiejszych plyt glownych. Zdaje sobie sprawe z tego, ze czytajac ten leksykon, mozesz nie znalezc interesujacej Cie opcji i jej opisu.Wynika to z tego, ze na rynku w bardzo szybkim czasie przybywa nowych plyt glownych i - co za tym idzie - takze nowych rozwiazan wprowadzanych przez producentow w programie SETUP zawartym w BlOS-ie komputera. Przedstawiony w tej ksiazce opis funkcji zostal podzielony zgodnie z klasyfikacja na menu i podmenu wystepujace najczesciej w nowoczesnych BlOS-ach plyt glownych.

Oczywiscie, jest wielu producentow BIOS-u, np. Award, Ami, P/ioenix oraz kilku innych; produkty tych innych niz wymienione tu z nazwy firm jednak praktycznie nie sa spotykane na naszym rynku komputerowym, dlatego tez nie beda tu omawiane. Skoncentrowalem sie natomiast na omowieniu tych BIOS-ow, ktore pochodza od wspomnianych wyzej trzech glownych ich wytworcow. Zdecydowalem sie jednak nie stosowac tu podzialu na BlOS-y konkretnych producentow, poniewaz z uwagi na czeste zazebianie sie w nich tych samych opcji do prezentowanego tu opisu moglby wkrasc sie niepotrzebny i niczym nie uzasadniony nielad.

Z tego jednak wzgledu moze sie zdarzyc, ze w swoim BlOS-ie nie znajdziesz ktorejs z omawianych przeze mnie funkcji; ich brak bedzie wynikal z tego, ze akurat Twoja plyta glowna moze Wstep ich nie obslugiwac. Staralem sie opisac maksymalna liczbe opqi, jakie mozna napotkac. Warto tu dodac, ze uwzglednilem najnowsze konstrukcje plyt glownych dostepnych na rynku w czasie, kiedy pisalem te ksiazke; wsrod nich wymienic mozna plyty zbudowane z wykorzystaniem chipsetow firm VIA {KT333, KT400), SIS, NFORCE2, INTEL 845PE, INTEL 7205 - a wiec wszystkich najbardziej popularnych obecnie chipsetow montowanych na plytach oferowanych na naszym rynku.

BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 1. BIOS - zarys ogolny Slowo BIOS jest skrotem od angielskiej nazwy Basic Input-Output System (podstawowy system wejscia-wyjsda). BIOS jest pierwszym oprogramowaniem, ktore jest uruchamiane w trakcie wlaczenia komputera. Odpowiada przede wszystkim za prace wszystkich podstawowych urzadzen; oprocz tego spelnia kilka innych funkcji.

Oprogramowanie to nie jest zapisane na dysku twardym czy plycie CD, lecz jest umieszczone na plycie glownej, w ukladzie pamieci stalej.

Pamiec stala w postaci flashrom mozna przeprogramowywac, np. w celu zaladowania nowej wersji BIOS-u, gdy starsza nie jest w stanie poprawnie rozpoznac i zidentyfikowac, a co za tym idzie takze poprawnie obsluzyc np. nowego, wiekszego dysku twardego lub nowego typu procesora. W nowych konstrukcjach plyt glownych producenci umieszczaja druga pamiec flashrom, ktorej zadaniem jest przepisanie do podstawowego ukladu prawidlowej zawartosci, umieszczonej wlasnie w zapasowym ukladzie flashrom, w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u lub jego utraty badz zniszczenia w wyniku ataku wirusa. Takie rozwiazanie z dwoma ukladami pamieci stalej nazywane jest mechanizmem DualBios.

Konfiguracja BIOS-u jest mozliwa za pomoca specjalnego, pseudograficznego interfejsu, popularnie zwanego SETUP-em. Wersja i rodzaj BIOS-u zaleza w duzym stopniu od konkretnej plyty glownej, pod katem ktorej jest on optymalizowany.

Poprawne ustawienia opcji zawartych w BlOS-ie maja szczegolne znaczenie dla stabilnej i wydajnej pracy komputera i wszystkich jego podzespolow. Jak juz wspomniano, obecnie na rynku komputerow mozemy spotkac BlOS-y nastepujacych producentow:

Rozdzial 1. BIOS - zarys ogolny - Award, - Ami, - Phoenix.

Oczywiscie, wiekszosc opcji udostepnianych w BlOS-ach tych firm bedzie sie pokrywala, chociaz moga sie w nich nieco inaczej nazywac lub znajdowac w innych miejscach; jednak ich znaczenie bedzie identyczne. W nastepnych podrozdzialach opisalem wszystkie najwazniejsze opcje majace istotny wplyw na szybkosc, poprawnosc i stabilnosc pracy komputera. Staralem sie nie skupiac na jednym rodzaju BIOS-u, dzieki czemu bez wiekszych problemow powinienes sobie poradzic z kazda wersja tego waznego oprogramowania.

W chwili, kiedy ksiazka ta trafi do Twoich rak, na rynku znajdzie sie juz zapewne wiele nowych plyt glownych, z nowymi mozliwosciami i z nowymi funkcjami zaszytymi w BlOS-ie.

BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 2. Wejscie do menu BIOS-u Jezeli chcesz zajad sie zmiana ustawien BIOS-u, musisz dostac sie do specjalnego menu. W zaleznosci od producenta sprzetu, wejscie do menu BIOS-u moze sie odbywac na rozne sposoby, jednak zasada postepowania jest zawsze taka sama. Podczas uruchamiania komputera, mniej wiecej w chwili, gdy nastepuje testowanie pamieci operacyjnej - na pewno zwrociles uwage na "licznik" pracujacy w lewym gornym narozniku monitora - nalezy wcisnac i przytrzymac jeden lub kilka klawiszy. Najpopularniejszym klawiszem-kluczem, otwierajacym menu BIOS-u jest Del (rysunek 2.1).

Oczywiscie, mozesz spotkac sie z jeszcze innymi sluzacymi do tego klawiszami lub kombinacjami klawiszy, np. Fl, F2 lub Esc.

Rysunek 2.1. Ekran startowy Zazwyczaj informacje o klawiszu otwierajacym menu BIOS-u wyswietlane sa w lewym dolnym narozniku ekranu monitora podczas startu komputera. Jezeli Twoj pecet nie wyswietla odpowiedniej informacji, musisz sprawdzic w dokumentacji plyty glownej, w jaki sposob mozna sie dostac do ustawien BIOS-u.

Pamietaj, ze musisz nacisnac odpowiedni klawisz; dobrze jest takze przytrzymac go przez chwile, dzieki czemu masz pewnosc, ze uda Ci sie wejsc do odpowiedniego panelu kontrolnego. Jezeli Rozdzial 2. Wejscie do menu BIOS-u nie udalo Ci sie otworzyc BIOS-u, musisz jeszcze raz uruchomic komputer i nacisnac odpowiedni klawisz nieco wczesniej niz poprzednim razem.

W zdecydowanej wiekszosci przypadkow po wejsciu do ustawien BIOS-u na ekranie Twojego monitora powinny pojawic sie napisy wyswietlane na niebieskim lub szarym tle (rysunek 2.2).

Rysunek 2.2. Menu glowne BIOS-u Zwroc uwage na to, ze opcje zgrupowane sa w dwoch kolumnach, natomiast bezposrednio pod nimi znajduje sie opis klawiszy, z ktorych bedziesz korzystac, a takze krotki opis aktualnie aktywnej pozycji w menu.

Aktywna pozycja w menu BIOS-u zawsze jest podswietlona innym kolorem, dzieki czemu latwo jest zlokalizowac miejsce, w ktorym aktualnie sie znajdujemy. Do zmiany aktywnej opcji sluza klawisze strzalek - w prawo, w lewo, w gore i w dol. Za pomoca klawisza Enter mozesz wejsc glebiej w ustawienia danej sekcji.

Poza opisanymi klawiszami mozesz uzywac klawiszy Enter, PageDoitm i PageUp do zmiany wartosci poszczegolnych opcji. W niektorych BlOS-ach klawisze sluzace do poruszania sie po menu moga byc nieco inne, np. +, - , spacja. Najczesciej jest to opisane w glownym menu programu Setup. 10 BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u Przedstawie teraz opis funkcji oraz ich sugerowane ustawienia, jak rowniez kilka praktycznych porad zwiazanych z prawidlowym skonfigurowaniem funkcji BIOS-u.

Uklad menu BIOS-u Standard CMOS Features Ustawienia podstawowe Adimnced BIOS Features Ustawienia zaawansowane Adimnced Chipset Features Ustawienia zaawansowane pracy chipsetu plyty glownej Integrated Peripherals Konfiguracja urzadzen peryferyjnych Power Management Setup Konfiguracja zarzadzania energia CPU SetupfFreauency Voltage Control Konfiguracja procesora oraz magistrali FSB PnP/PCI Configuration setup Konfiguracja mechanizmu Plug and Play oraz PCI Health Status/Hardware Monitor Opcje dotyczace monitoringu sprzetu Opcje menu Standard CMOS Features W tym menu znajdziesz podstawowe ustawienia zwiazane z data, czasem, a takze odpowiedzialne za obsluge dyskow twardych oraz stacji dyskietek.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 11 Musisz wiedziec, ze plyta glowna, a dokladnie BIOS, wyposazono w zegar, ktory dziala nawet wtedy, gdy wylaczysz komputer.

Dzieje sie tak dlatego, ze na plycie glownej umieszczono dodatkowy akumulator zasilajacy prace BIOS-u i wbudowany zegar.

W celu zmiany wymienionych w tym punkcie parametrow musisz wejsc do menu Standard CMOS Features i za pomoca wspomnianych juz klawiszy strzalek oraz PageUp i PageDown zmienic odpowiednie wartosci.

System Date Dostepne wartosci: Month/Day/Year (Miesiac/Dzien/Rok) Umozliwia zmiane daty, najczesciej w formacie:

Month Miesiac (liczbowo - od 1 do 12, lub nazwa miesiecy, w zaleznosci od BIOS-u).

Day Dzien (liczbowo, od 1 do 31).

Year Rok (liczbowo, zakres zalezny od wersji oraz producenta BIOS-u).

System Time Dostepne wartosci: hh/mm/ss (godziny/minuty/sekundy) Umozliwia zmiane ustawien czasu.

Niemal kazda plyta glowna ma domyslnie ustawione automatyczne wykrywanie zainstalowanych dyskow twardych. Odpowiednie opq'e znajduja sie w menu Standard CMOS Features. Opcje odpowiedzialne za ustawienia wykrywania dyskow twardych 22 BIOS. Leksykon kieszonkowy znajduja sie bezposrednio pod polami daty i czasu. W tym przypadku mamy cztery opcje:

IDE Primary Master Pierwsze urzadzenie przylaczone do pierwszego kanalu kontrolera.

IDE Primary Slave Drugie urzadzenie przylaczone do pierwszego kanalu kontrolera.

IDE Secondary Master Pierwsze urzadzenie przylaczone do drugiego kanalu kontrolera.

IDE Secondary Slave Drugie urzadzenie przylaczone do drugiego kanalu kontrolera.

Z plyta glowna zintegrowany jest kontroler, ktory tworza dwa kanaly: Primary oraz Secondary; na kazdym z tych kanalow mozna podlaczyc dwa urzadzenia - Master i Siane. W zaleznosci od tego, gdzie i w jakim trybie podlaczyles dysk, w przypadku, gdy chcesz zmienic pewne ustawienia, musisz wybrac odpowiednia opcje, a nastepnie nacisnac klawisz Enter, by wejsc do szczegolowych ustawien danego urzadzenia.

Auto Najprostszym ustawieniem jest wlasnie ten tryb; kiedy jest on wybrany, zostanie uaktywnione automatyczne wykrywanie wszystkich podlaczonych do kontrolera urzadzen, dzieki czemu nie bedzie potrzeby konfigurowania ich w BlOS-ie i znajomosci parametrow ich pracy.

User Reczne ustawienie opcji uzytkownika dla konkretnych parametrow dyskow twardych; najczesciej prawidlowe dane Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 13 dotyczace ich parametrow podane sa na naklejkach znamionowych, umieszczonych na obudowie dysku twardego. Oto opcje dostepne w przypadku wyboru ustawien recznych: - Type - typ dysku wybierany z 45 predefiniowanych wpisow. - Size - przyblizona pojemnosc dysku, wyliczona na podstawie parametrow sektorow, glowic, cylindrow. - Cyls - liczba cylindrow. - Head - liczba glowic. - Precomp - te parametry sa ignorowane przez nowe kontrolery IDE; mozna zatem ich nie ustawac. - Landz - numer cylindra, na ktorym jest parkowana glowica dysku twardego. - Sector - liczba sektorow przypadajacych na jeden cylinder. - Mode - tryb pracy dysku twardego. - 32 Bit Transfer Mode - on/off; odpowiednio wlacza lub wylacza 32-bitowy dostep do dysku. Jesli to mozliwe, powinienes wlaczyc te opcje. W niektorych przypadkach przy pracy z systemem WinNT moze jednak ona powodowac bledy, co w ostatecznosci moze doprowadzic do utraty danych. Sa to jednak przypadki bardzo odosobnione.

Pamietaj, ze dla napedow optycznych nie musisz nic ustawiac.

Mozesz rowniez w ich przypadku pozostawic wartosc Auto.

Bezposrednio pod ustawieniami dyskow twardych znajduja sie dwie opcje odpowiedzialne za ustawienie staqi dyskietek. Zwiazane z nimi pola nosza odpowiednio nazwy Drive A oraz Drive B. 14 BIOS. Leksykon kieszonkowy -ml iiiii Jezeli posiadasz stacje dyskietek, to koniecznie musisz ja ustawic w BlOS-ie komputera; w przeciwnym razie stacja bedzie niewidoczna dla systemu. Jak widzisz, mozesz miec podlaczone dwie staq'e dyskietek - pierwsza bedzie miala przypisana litere A, a druga B.

W niektorych typach BIOS-u mozna spotkac jeszcze opcje Floppy 3 Mode Support, ktora jest dla nas raczej nieprzydatna. Umozliwia ona poprawne dzialanie stacji dyskietek 3,5" o pojemnosci 1,2 MB zamiast standardowej 1,44 MB - opcja ta powinna zostac wylaczona (Disabled).

Halt On Dostepne wartosci: Ali Errors/No Errors/All, But Keyboard/Ali, But Diskette Opcja ta odpowiada za zachowanie sie komputera podczas jego startu. Dokladniej mowiac, chodzi o to, ze przy starcie BIOS sprawdza, czy do komputera jest podpiety zestaw koniecznych urzadzen - klawiatura i monitor. Jezeli nie zostanie wykryta np. klawiatura, komputer zatrzyma sie i na ekranie wyswietli komunikat o bledzie. Gdy komputer ma pelnic funkcje serwera, ktory nie musi miec na stale podlaczonych monitora i klawiatury, mozesz zmienic wartosc w polu Halt On, dzieki czemu przy uruchamianiu komputera wspomniany blad nie bedzie zglaszany.

Ali Errors Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku kazdego wykrytego bledu.

No Errors Komputer bedzie kontynuowal uruchamianie nawet gdy zostana wykryte bledy.

Ali, But Keyboard Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku kazdego wykrytego bledu poza bledem klawiatury.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u

15

Ali, But Diskette Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku kazdego wykrytego bledu poza bledem stacji dyskietek FDD.Pozostale opcje zgromadzone w opisanej czesci BIOS-u, maja charakter informacyjny; mozesz sie z nich dowiedziec, ile pamieci RAM zainstalowano w komputerze.

Base memory Wydzielone 640 kB z pierwszych 1024 kB.

Other memory Reszta 384 kB z pierwszych 1024 kB.

Extended Memory Pamiec rozszerzona; jest to wartosc zalezna od ilosci pamieci RAM zainstalowanej w komputerze.

Tolnl Memory Calkowita pojemnosc pamieci RAM zainstalowanej w komputerze.

Po wprowadzeniu wszystkich zmian mozesz wrocic do glownego okna BIOS-u; wystarczy, ze nacisniesz klawisz Esc. Nie obawiaj sie, uzycie tego klawisza nie spowoduje powrotu do starych ustawien.

Opcje menu Advanced BIOS Features W tym menu BIOS-u umieszczono szereg opcji odpowiedzialnych za dokladne dostrojenie pracy calego komputera.

Opisalem tutaj - z dosc duza dokladnoscia - wybrane opq'e dostepne w tym menu; Ty zas, w zaleznosci od specyfiki konfiguracji Twojego komputera, musisz wybrac odpowiednie wartosci i ustawic je. 36 BIOS. Leksykon kieszonkowy Virus warning Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta wlacza (lub wylacza) kontrole antywirusowa bootsektora dysku twardego - MBR (Master Bool Record). Przed instalacja systemu powinienes wylaczyc te opcje (Disabled), gdyz moze ona powodowac nieprawidlowe dzialanie komputera. Dokladniej mowiac, podczas instalaq'i systemu operacyjnego, np. MS Windows, zapisanie informacji startowych do bootsektora bedzie niemozliwe, badz uzaleznione od udzielenia odpowiedzi na pytania wyswietlane w szeregu okien ukazujacych sie na ekranie monitora. Oprogramowanie antywirusowe wbudowane w BIOS plyty glownej chroni jedynie przed wirusami dyskowymi, ktore modyfikuja MBR.

Tymczasem wspolczesne wirusy naleza do zupelnie innej generacji.

Nie spotyka sie juz dzisiaj praktycznie wirusow, ktore modyfikuja sektory startowe dysku twardego. Obecna "moda wirusowa" idzie w kierunku zapychania Internetu, a wiec zabezpieczenie wbudowane w plyte jest bezuzyteczne i znacznie lepiej i bezpieczniej zastosowac zamiast niego dobre oprogramowanie antywirusowe.

Trend ChipAway Virus Dostepne wartosci: Disabled/Enabled/ChipAway Opqa ta w dzialaniu nie rozni sie od poprzednio omowionej. Jesli system operacyjny wymaga sterownika EMM386.EXE (np. japonska wersja Windows 98SE) i uaktywniona jest ochrona antywirusowa, nalezy zaladowac sterownik z parametrem NOEMS (np.

EMM386.EXE NOEMS). Najlepiej jednak postapic dokladnie jak w przypadku poprzedniej opcji, po prostu wylaczajac te funkcje.

Y2K Monitor Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 17 W niektorych plytach glownych wciaz mozna spotkac sie z ta opcja. Obecnie jest ona juz nieprzydatna; jej zadaniem bylo monitorowanie ewentualnych bledow zgodnosci z rokiem 2000. Jesli Twoj BIOS ja posiada, ustaw dla niej wartosc Disabled.

CPU internat cache Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlacza (lub wylacza) wewnetrzna pamiec cache LI procesora.

Opcja ta powinna byc zawsze wlaczona. Jezeli wylaczysz wewnetrzna pamiec procesora, spowoduje to zauwazalny spadek jego wydajnosci i spowolnienie pracy.

External Cache Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Wlacza (lub wylacza) zewnetrzna pamiec cache L2 procesora. Opcja ta powinna byc zawsze wlaczona; w przypadku wylaczenia jej nastapi spowolnienie pracy i spadek wydajnosci systemu. W starszych konstrukcjach komputerow pamiec ta byla umieszczona na plycie glownej, w dzisiejszych zas jest ona zintegrowana z procesorem, dzieki czemu jest znacznie bardziej wydajna.

CPU L2 Cache ECC Checking Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Za pomoca tych opq'i mozesz wlaczyc (lub wylaczyc) korekte parzystosci dla pamieci podrecznej cache L2 procesora. Jezeli opcja ta bedzie wlaczona, to malym kosztem wydajnosci zyskasz na stabilnosci. W przypadku jej wylaczenia natomiast osiagniesz niewielki wzrost wydajnosci, ale moze sie to odbyc kosztem mozliwosci wystapienia niestabilnej pracy komputera. Moim zdaniem 18 BIOS. Leksykon kieszonkowy lepiej wybrac stabilnosc niz niewielki wzrost wydajnosci - polecam zatem wartosc Enabled.

Quick Power On Self Test/Quick Boot Dostepne wartosci: Disabled/Enabled To kolejna opcja znajdujaca sie w BlOS-ie komputera. POST to wewnetrzny test przeprowadzany przez BIOS jeszcze przed wystartowaniem systemu operacyjnego, majacy na celu wykrycie ewentualnych bledow na poziomie sprzetowym. Sprawdzane sa miedzy innymi pamiec RAM oraz inne podzespoly; w przypadku np. zle dzialajacej karty graficznej lub pamieci RAM i niemoznosci wyswietlenia informacji o bledzie na ekranie monitora, wydawana jest seria dzwiekow, sygnalizujaca rodzaj uszkodzenia.

Wlaczenie tej opcji spowoduje dokladniejsze, ale dluzej trwajace testowanie modulow pamieci. Wystarczy tylko raz wlaczyc te opcje w celu sprawdzenia, czy nie pojawia sie informacje o ewentualnym bledzie; jezeli wszystko jest w porzadku, wylacz ja. Dzieki temu wczesniej zostana zakonczone procedury testujace, co w efekcie przyczyni sie do szybszego rozpoczecia ladowania systemu operacyjnego.

Nastepne opq'e odpowiadaja za kolejnosc przeszukiwania dyskow twardych, stacji dyskietek czy tez napedow optycznych pod katem obecnosci sektora startowego. W zaleznosci od typu BIOS-u, sposob ustawienia kolejnosci urzadzen startowych moze sie nieco roznic. Mam nadzieje, ze bazujac na moim opisie, dasz sobie rade i poprawnie ustawisz odpowiednie opcje.

SATA/RAID/SCSI Boot Order Jesli masz dodatkowy kontroler, np. zintegrowany z plyta glowna (moze to byc kontroler wykonany w najnowszej technologii dla dyskow SATA - Serial ATA - lub RAID), opcja ta umozliwi Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 19 Ci wybranie, ktory kontroler bedzie mial pierwszenstwo bootowania systemu (wczytania sektora startowego). Opcje, sposrod ktorych mozesz wybrac, to : - SCS/ - kontroler w postaci karty PCI SCSI, - RAID - kontroler pracujacy w trybie RAID, - SATA - kontroler Serial ATA.

First Boot demce Pierwszy naped w kolejce uruchamiania.

Second Boot demce Drugi naped w kolejce uruchamiania.

Third Boot derice Trzeci naped w kolejce uruchamiania.

Boot other demce Inne urzadzenie sluzace do uruchomienia systemu operacyjnego, np. kontroler SCSI lub karta sieciowa.

W praktyce wyglada to tak, ze komputer podczas startu sprawdza, czy moze uruchomic system operacyjny z urzadzenia ustawionego w pierwszej z wymienionych opcji. Jezeli pierwsze urzadzenie nie posiada informacji startowych, automatycznie jest sprawdzane drugie, a pozniej trzecie. W przypadku gdy zadne z ustawionych urzadzen nie posiada sektora startowego, na ekranie monitora pojawi sie odpowiedni komunikat.

Jezeli instalujesz system operacyjny na zupelnie nowym i pustym dysku twardym, musisz jako pierwszy naped ustawic CD-ROM, gdyz komputer powinien zostac uruchomiony ze startowej plyty CD, zawierajacej wersje instalacyjna systemu operacyjnego.

W dawnych czasach do uruchomienia komputera uzywano stacji dyskietek i dyskietki startowej, ale dzisiaj ustapila ona plycie CD, chociaz czasem mozliwosc startu z dyskietki okazuje sie przydatna. 20 BIOS. Leksykon kieszonkowi/ W sytuacji, gdy na swoim dvsku twardym posiadasz juz zainstalowany system operacyjny, jako pierwsze urzadzenie startowe powinienes ustawie ten wlasnie dvsk. Dzieki temu zaoszczedzisz sporo czasu, potrzebnego na sprawdzenie, z ktorego urzadzenia komputer ma sie uruchomic.

W wiekszosci wers]i BIOS-ow napotkasz nastepujace mozliwosci wyboru urzadzen, z ktorych bedziesz mogl uruchomic system operacyjny: - FLOPPY - stacja dyskietek, - LS/ZlP - napedy LS120 lub ZIP, - HDD-0 - dysk na kontrolerze PIUMARY MASTER, - HDDl - dysk na kontrolerze PRIMARY SLAVE, - HDD-2 - dysk na kontrolerze SECONDARY MASTER, - HDD-3 - dysk na kontrolerze SECONDARY SEAVE, - SCSI - zewnetrzny, w postac; kart PCI, lub zintegrowany z plyta kontroler SCSI, - CD-ROM - naped CD-ROM. CD-RW, DVD-ROM oraz inne urzadzenia optyczne, - LAN - uruchomienie poprzez siec lokalna, - USB FDD - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych naped FDD podlaczony do portu USB, - USB CDROM - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych naped CD-ROM podlaczony do portu USB, - USB HDD - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych dysk twardy podlaczony do portu USB, Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u - USB Drive all - w najnowszych konstrukcjach plyt glownych inne umozliwiajace rozruch nosniki podlaczone do portu USB.

HDD S.M.A.R.T Capability Dostepne wartosci: Disabled / 'Enabled S.M.A.R.T (Self Monitoring Analysis And Reporting) wlacza lub wylacza system monitoringu i wczesnego ostrzegania przed ewentualna usterka dysku twardego. Opcja ta jest obslugiwana przez wiekszosc nowych dyskow twardych. Warto ja wlaczyc, poniewaz jej wylaczenie i tak nie przyniesie wzrostu wydajnosci. Opcja ta moze byc umieszczona w roznych menu BIOS-u, niekoniecznie w Advanced BIOS Features; jest to uzaleznione od producenta BIOS-u.

Fuli Screen Logo Show Dostepne wartosci: Bios/Silent Opcja ta wlacza i wylacza wyswietlanie pelnoekranowego logo firmy, ktora wyprodukowala plyte glowna; dostepne ustawienia to: - Bios - wyswietla informacje testu POST, - Silent - wyswietla pelnoekranowe logo; najczesciej nacisniecie klawisza TAB powoduje przejscie do podgladu aktualnie wyswietlanych informacji procedury testujacej POST.

Hyper Threading Function Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlacza lub wylacza w najnowszych konstrukcjach plyt glownych (przystosowanych pod platforme Intel Pentium 4 HT) obsluge nowoczesnej technologii, ktora pozwala procesorowi wykonywac 22 BIOS. Leksykon kieszonkowy wieksza liczbe operacji w tym samym czasie i skutecznie podnosi wydajnosc komputera. Wlacz ja, jesli posiadasz wspomniany procesor. Jesli Twoj procesor nie wykorzystuje technologii HT, to zmiany w tej opcji nie beda dostepne.

MPS Revision Dostepne wartosci: 1.4/1.1.

Opcja dostepna dla platform wieloprocesorowych; umozliwia zmiane wersji MPS (Multiprocessor Specification). Mozliwe ustawienia to 1.4 oraz 1.1. Powinienes sprawdzic w dokumentacji systemu operacyjnego, z jaka wersja MPS pracuje Twoj system.

Flash Protection Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlaczony/wylaczony. Zabezpiecza flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jesli chcialbys np. uaktualnic wersje BIOS-u, musisz te opcje wylaczyc; w innym przypadku warto pozostawic ja wlaczona.

Swap Floppy Drive Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Jezeli posiadasz podlaczone do plyty glownej np. dwie stacje dyskietek, opcja ta pozwala na zamiane ich statusu (kolejnosci) z A na B oraz z B na A. Szczegolnie przydatne bylo to kiedy korzystano z dwoch formatow dyskietek - stacja dyskietek 3,5 cala ustawiona byla jako A, zas stacja dyskietek 5,25 cala dzialala jako stacja B. W tej chwili opcja ta jest malo przydatna, gdyz nie ma juz w sprzedazy dyskietek 5,25 cala.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 23

Bo ot Up Floppy Dnve Dostepne wartosci: Disabled/'Enabled Zadaniem tej opcji bylo wykrycie pojemnosci wlozonego nosnika dyskietki. Aktualnie uzywa sie jedynie dyskietek 3,5 cala o pojemnosci 1,44 MB, wiec spokojnie mozesz te opcje wylaczyc; w ten sposob zaoszczedzisz nieco czasu podczas startu systemu.

Boot Up Numlock Status Dostepne wartosci: Disabled/ Enabled Uaktywnia klawiature numeryczna w trakcie startu komputera.

W niektorych plytach glownych po zamknieciu systemu i wylaczeniu komputera moze dalej swiecie dioda Num Lock na klawiaturze, co przypomina o tym, ze prad nadal dochodzi do plyty glownej.

Gate A20 Option Dostepne wartosci: Fast/Normal Opcja ta zmienia sposob adresowania pamieci powyzej 1 024 kB; przelaczenie do trybu Fast przyspieszy prace komputera i z tego wzgledu ustaw te opq'e w ten wlasnie sposob.

Typematic Rate setting Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Umozliwia zmiane parametrow dla opoznien i samopowtarzalnosci klawiatury. Po wlaczeniu mozna przeprowadzic edycje w opq'ach, ktore zostana teraz omowione: Typematic Rate oraz Typematic Delay. 24 BIOS. Leksykon kieszonkowy Typematic Rate Dostepne wartosci: 6, 8, 10,12,15, 20, 24, 30 Odpowiada za ustawienie samopowtarzalnosci klawiatury w przypadku przytrzymania klawisza. Standardowe ustawienia to 6 lub 8.

Moim zdaniem wartosci domyslne mozna pozostawic bez zmian.

Opcja ta jest dostepna tylko wtedy, gdy zostala wlaczona Typematic Rute Setting.

Typematic Delay Dostepne wartosci: 250, 500, 750,1000 Okresla opoznienie w oczekiwaniu na kolejne powtorzenie znaku w przypadku przytrzymania klawisza na klawiaturze. Wartosc tej opcji nie ma wiekszego znaczenia i standardowo jest ustawiona na 250 milisekund. Opcja ta jest dostepna tylko wtedy, gdy zostala wlaczona Typematic Rate Setting.

Security Option Dostepne wartosci: System, Setup Ta opcja BIOS-u umozliwia zabezpieczenie haslem startu komputera. W zaleznosci od wybranej wartosci, masz do dyspozycji dwa poziomy zabezpieczenia. W przypadku ustawienia wartosci Setup zabezpieczysz haslem dostep do BIOS-u komputera. Ustawienie wartosci System bedzie wymuszalo podanie hasla przy kazdym uruchomieniu - jezeli nie zostanie podane poprawne haslo, nie uruchomisz komputera.

Gdy uaktywnisz wspomniana opcje autoryzaqi przy uruchamianiu komputera i zapomnisz hasla, jedynym rozwiazaniem bedzie wykasowanie ustawien CMOS za pomoca odpowiedniej zworki na plycie glownej - sprawdz w dokumentacji plyty glownej lokalizacje zworki.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 15

APIC Mode/Interrupt Mode Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Okresla sposob przydzielania przerwan (Interrupt Mode). Jesli opcja APIC (Advanced Programmable Interrupt Cmtroller) zostanie wlaczona, plyta glowna bedzie dysponowala zwiekszona liczba przerwan IRQ. Do dyspozycji beda wtedy 24 przerwania. Jesli opq'a jest wylaczona, pozostaje standardowa liczba dostepnych 15-tu przerwan IRQ, Opcja ta moze sie przydac w systemach wieloprocesorowych. Niestety, po jej wlaczeniu w systemach Windows XP oraz Windows 2000 mozemy spotkac sie z problemami zwiazanymi z nieprawidlowym przejmowaniem przerwan przez system. Dlatego jesli nie posiadasz np. systemu wieloprocesorowego, to najlepiej wylacz te opcje, aby uniknac ewentualnych problemow ze stabilnoscia komputera. Opcja APIC nie jest obslugiwana przez systemy Win9x.

OS selectfor DRAM 64MB Dostepne wartosci: Non-OS2/OS2 lub Yes/No (w zaleznosci od plyty) Obecnie jest juz raczej nieprzydatna, gdyz kierowana jest do uzytkownikow systemu OS/2. Jezeli nie uzywasz tego systemu, to opcja ta powinna byc ustawiona w pozycji Non-OS2. W niektorych wersjach BIOS-u opq'a ta jest opisana jako Boot to OS/2 - wtedy do wyboru bedziesz mial wartosci Yes/No; ustaw wartosc No.

Video Bios Shadow Dostepne wartosci: Disabled/Enabled W przypadku korzystania z systemow MS Windows nie musisz aktywowac tej opqi. Jezeli jednak komputer ma pracowac w MS DOS-ie, to po wlaczeniu (Enabled), wskutek przepisania zawartosci 26 BIOS. Leksykon kieszonkowy BIOS-u karty graficznej z pamieci ROM do szybszej RAM, odczujesz niewielkie przyspieszenie. Ogolnie opcja ta powinna byc wylaczona, gdyz zdarza sie, ze po jej wlaczenia moga wystapic problemy ze stabilnoscia systemu MS Windows. , - ,. - Cmm-CBWFF Shadow Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Urriozjiwia przepisanie zawartosci ROM (bloki po 16 kB) innych kart niz karty graficzne, np. kontrolerow SCSI. Jest to pozostalosc z systemow MS DOS i najlepiej zostawic dla niej ustawienia standardowe, a wiec wylaczone - Disabied. Wlaczenie nie przyspieszy dzialania systemu, a moze wprowadzic niestabilnosc. W przypadku niemal kazdej wersji wspomniane opcje wystepuja kilka razy i roznia sie jedynie ustawieniem adresacji. Oto wartosci dostepne w przykladowym BIOS-ie: - CCOOO-CFFFF Shadow - wylacz (DisaMed). - DO00O-D3FFF Shadow -wylacz (DisoWerf). \- D4000-D7FFF Shadow - wylacz (DisaMed). - EmOO-DBFFF Shadow - wylacz (DisafcfeA.

Po wprowadzeniu odpowiednich ustawien mozesz za pomoca klawisza Esc wrocic do glownego okna BIOS-u. :

Opcje menu Advanced Chipset Peatures Kolejne menu widoczne w glownym oknie BIOS-u nosi nazwe Admnced Chipset Features i odpowiada za ustawienia parametrow pracy chipsetu plyty glownej.

Musisz jednak pamietac, ze w zaleznosci od rodzaju BIOS-u, a nawet wersji plyty glownej, niektore opcje moga sie roznic nazwa oraz lokalizacja.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 27

DRAM Titning by SPD

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta pozwala na wybor miedzy automatycznym wykrywaniem parametrow osadzonej w gniazdach na plycie glownej pamieci RAM a reczna konfiguracja jej parametrow. Najlepiej zostawic te opcje wlaczona; w wiekszosci przypadkow dane konfiguracyjne zostana poprawnie odczytane z ukladu na pamieciach i sprzet bedzie dzialal stabilnie. Jezeli jednak chcesz przeprowadzic tzw. overclocking, wylacz te opcje i za pomoca dodatkowych parametrow ustaw odpowiednie wartosci. Dzieki temu bedziesz mogl bardziej podkrecic zegar procesora i zyskac kilka dodatkowych MHz.

Pamietaj jednak, ze zmiana parametrow pracy pamieci w przypadku kiepskiej jakosci modulow moze byc przyczyna zawieszania sie komputera. Nie ma jasnej i jednoznacznej odpowiedzi, jak ustawic pamieci podczas podkrecania - musisz do tego dojsc sam, na podstawie testow wydajnosciowych calego komputera.

DRAM Cycle Lenght, CAS Latency,

CAS Latency Time Dostepne wartosci: SPD/AUTO lub (zaleznie od rodzaju BIOS-u):

2T/2.5T/3T

Opcje te sa aktywne w przypadku wylaczenia opisanej wyzej opcji DRAM Timing by SPD. Umozliwiaja one wlasnoreczne ustawienie opoznien dla pamieci. Mozliwe ustawienia to 2T, 2.5T, 3T lub AUTO. Najlepiej zostawic wartosci domyslne lub ustawic wartosci zgodne z parametrami posiadanej pamieci. Ustawienie zbyt malych opoznien w przypadku zlej jakosci pamieci moze spowodowac niestabilnosc calego systemu. 28 BIOS. Leksykon kieszonkowy DRAM Clock Dostepne wartosci: Auto lub wartosci podane w zamieszczonym ponizej opisie opcji Umozliwia ustawienie czestotliwosci, z jaka bedzie pracowala pamiec. Nalezy ustawic czestotliwosc zgodnie z posiadanym rodzajem pamieci lub wybrac tryb AUTO. Mozliwe ustawienia, w zaleznosci od posiadanej plyty glownej (a konkretnie jej chipsetu), moga wynosic 200, 233, 266 oraz 200 MHz. Innymi slowy, jezeli posiadasz pamiec np. PC133, powinienes ustawic taktowanie na 233 MHz.W niektorych nowszych plytach glownych, przeznaczonych dla pamieci DDR, mozna spotkac w opcjach konfiguracyjnych nieco inny zapis, np. 200, 266, 333, 400. Sa to takie same ustawienie jak omawiane poprzednio, lecz w tym przypadku producent podal oznaczenia w formie x2, dopasowujac je do wlasciwosci pamieci DDR (Double Data Rating). Tak wiec, jezeli posiadasz np. pamiec DDR 266, odpowiednia wartoscia, jaka winienes ustawic w BlOS-ie swojej plyty glownej, bedzie 233 MHz lub (w drugim zapisie) 266 MHz. Gdy nie wiesz, jakie parametry ma Twoja pamiec, mozesz oczywiscie ustawic tryb AUTO. Musisz pamietac, ze ustawienie czestotliwosci wiekszej niz nominalna dla danego typu modulu pamieci RAM moze doprowadzic do niestabilnej pracy komputera lub uniemozliwic mu ponowne wystartowanie. Jezeli po wprowadzonych zmianach komputer nie startuje - uzyj znanej Ci juz zworki do kasowania CMOS.

Bank Interleave Dostepne wartosci: Disabled/2Bank/4Bank Dzieki tej opcji mozesz ustawic przeplot dla bankow pamieci.

Wlaczenie przeplotu przyspiesza nieco dzialanie komputera wskutek jednoczesnego odbioru danych z procesora do jednego banku i rownoczesnego wyslania danych z drugiego banku. Po wylaczeniu Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 29 przeplotu moze nastapic nieznaczny spadek wydajnosci, poniewaz system oczekuje na odswiezenie pamieci po odebraniu danych od procesora, a przed ich ponownym wyslaniem. W wiekszosci plyt glownych poza wlaczeniem i wylaczeniem przeplotu mozesz wlaczyc jeszcze tryb przeplotu na cztery banki - 4bank interleave. Obecnie jest to jedno z ustawien oferujacych najwieksze szybkosci, moze jednak powodowac niestabilnosc systemu.

Pamietaj, ze jeden modul pamieci moze skladac sie z kilku bankow. Wlacz przeplot dla bankow pamieci, a w przypadku, gdy Twoja plyta posiada mozliwosc ustawienia przeplotu w czterech bankach pamieci, skorzystaj z tej mozliwosci. Jezeli w czasie pracy komputer bedzie zachowywal sie dziwnie, wroc do przeplotu jedynie w dwoch bankach.

P2C/C2P Concurrency, Peer Concurrency Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta umozliwia jednoczesny dostep do pamieci zarowno kartom PCI, jak i CPU (procesorowi). Jezeli np. w trakcie odtwarzania muzyki przez karte muzyczna, osadzona w slocie PCI i rownoczesnego kopiowania plikow na dysk twardy nastepuje czeste zawieszanie sie komputera, wlaczenie tej opcji moze okazac sie pomocne. Wspomniany problem czesto spotyka sie w przypadku korzystania z kart muzycznych SB LIVE.

Fast R-W Turn Around Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Uaktywnienie tej opcji moze nieco poprawic wydajnosc i stabilnosc systemu; jej zadaniem jest ochrona przed zakloceniami odczytu ciaglych obszarow pamieci.

BIOS. Leksykon kieszonkowy System Bios Cacheable Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opqa ta przenosi BIOS komputera z pamieci ROM, ktora jest pamiecia stosunkowo wolna, do pamieci RAM.

Video RAM Cacheable Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlaczenie tej opcji spowoduje buforowanie pierwszych 64 kB pamieci karty graficznej. W nowoczesnych komputerach, pracujacych w srodowisku graficznym typu MS Windows, nalezy te opcje wylaczyc. Wlaczenie moze przyspieszyc prace jedynie w MS DOS.

Pozostawienie wspomnianej opqi wlaczonej moze miec wplyw na niestabilnosc systemu wynikajaca z mozliwosci konfliktu w momencie proby zapisu przez program danych w obszarze zajmowanym przez bufor karty graficznej - dlatego proponuje jej wylaczenie.

AGP Aperture Size Dostepne wartosci: 4/6/16/32/64/128/256 Odpowiada za udostepnianie pamieci operacyjnej dla karty graficznej AGP na potrzeby teksturowania itp. Mozna ustawic parametry wielkosci przydzielonej pamieci; pamiec ta jest przydzielana z zasobow RAM, bez odejmowania ich od sumy pamieci zainstalowanej w komputerze. Gdy zaistnieje taka potrzeba, jest ona wykorzystywana dynamicznie. Najlepsze parametry mozna osiagnac w wyniku ustawienia wielkosci w zakresie od 64 MB do 128 MB. Pamietaj, ze opcja ta dotyczy jedynie kart AGP. Obecnie wszystkie nowoczesne karty graficzne AGP korzystaja z tej opcji, jednak niegdys mozna bylo spotkac takie karty AGP, ktore nie potrafily skorzystac z oferowanych przez nia mozliwosci.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 32

AGP XX Mode Dostepne wartosci: 1/2/4/8 Sluzy do zmiany trybu pracy AGP w najnowszych konstrukcjach do 8 x . Zgodnie ze specyfikacja, im wieksza wartosc, tym wieksza przepustowosc. Oczywiscie, karta musi byc zgodna z danym standardem. Dzis norma sa karty pracujace w standardzie AGP 4*, choc na rynku oferowane sa juz karty pracujace z przepustowoscia 8 x. W sporej liczbie plyt glownych mozna ustawic rowniez wartosc AUTO.

AGP Driving Control Dostepne wartosci: Auto lub szesnastkowo od 00 do FF Umozliwia zmiane synchronizaqi sygnalu. Opcja powinna zostac ustawiona w tryb Auto; w innym przypadku, po wprowadzeniu zlych parametrow, mozna doprowadzic do nieprawidlowej pracy karty graficznej, co w rezultacie spowoduje efekt tzw. czarnego ekranu. Jezeli nie wiesz, jaki zastosowac tryb, poszukaj informacji o nim w dokumentacji karty graficznej, choc rzadko jest ona tam podawana. Gdy plyta posiada opcje Auto, najlepiej wybierz ten wlasnie tryb pracy.

AGP Driving Value Dostepne wartosci: Auto/Manual Opcja ta odpowiada za podanie wartosci poziomu sily sygnalu; najlepiej pozostawic dla niej ustawienie standardowe. Ustawienie wartosci Manual spowoduje uaktywnienie opcji AGP Drining Control. Jednak gdy masz problemy z karta graficzna, np. nie zachowuje sie ona zbyt stabilnie, lub gdy posiadasz nieco przetaktowana magistrale (auerdocking), mozesz sprobowac podniesc poziom sygnalu. Pamietaj - im wieksza wartosc, tym wiekszy poziom 32 BIOS. Leksykon kieszonkowy sygnalu. Musisz jednak uwazac, poniewaz podnoszenie poziomu sygnalu moze doprowadzic do zniszczenia karty graficznej. Jezeli wszystko dziala, to najlepiej pozostaw standardowe ustawienie producenta.

OnChip USB

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Odpowiada za prace kontrolerow USB na plycie glownej. Jezeli masz zamiar korzystac z urzadzen USB, np. skanera, drukarki, aparatu cyfrowego itp., zostaw wlaczona te opcje - Enabled.

W niektorych wersjach BIOS-u poza samym wlaczeniem lub wylaczeniem tej opcji bedziesz mial rowniez mozliwosc wyboru liczby aktywnych portow USB. W takim wypadku przykladowe wartosci moga przybrac nastepujaca postac: ALL - wszystkie wlaczone - lub 1, 2 oraz 1&2. Jezeli nie jestes pewien, ile masz podlaczonych sledzi z USB i do jakich portow zostaly one podlaczone, to po prostu wlacz wszystkie, wybierajac opcje ALL. W przypadku wlaczenia wszystkich kontrolerow USB, zarezerwuja one na swoj uzytek jedno lub dwa przerwania - IRQ; nie musisz jednak sie tym przejmowac, gdyz sa to najmniej "konfliktowe" urzadzenia w calym komputerze.

OnChip USB 2.0

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled USB 2.0 to szybsza wersja portow USB, dostepna w zaleznosci od producenta plyty glownej. Jezeli nie posiadasz urzadzen obslugujacych nowy standard, mozesz z powodzeniem wylaczyc te opcje; zyskujesz w ten sposob do zagospodarowania jedno z przerwan IRQ, ktore niewatpliwie byloby zajete przez kontroler USB 2.0, gdyby opcja ta zostala wlaczona.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 33

USB 2.0 PORT

Dostepne wartosci: Disabled/'Enabled Mozesz te opcje wylaczyc, jesli plyta glowna, ktora posiadasz, nie ma dodatkowych sledzi z wyprowadzeniem portow USB. Pamietaj, ze do portu USB 2.0 bez problemu mozesz podlaczyc starsze urzadzenie, pracujace z USB 1.1. Jesli jednak producent wyposazyl plyte w dodatkowe sledzie z portami USB i bedziesz korzystac z urzadzen pracujacych w tym wlasnie standardzie lub jesli masz duza ilosc urzadzen peryferyjnych wykonanych w technologii USB, pozostaw te opq'e wlaczona.USB Keyboard Support Dostepne wartosci: Disabled /'Enabled Jezeli posiadasz klawiature podlaczana do portu USB, powinienes wlaczyc te opcje; umozliwia ona obsluge klawiatury USB np. z poziomu DOS-u. Niestety, dokonanie zmian w BlOS-ie bedzie w tym przypadku wymagalo uzycia klawiatury podlaczanej do portu PS/2. Ustaw za jej pomoca omawiana tu opcje na Enabled; dopiero po tym bedziesz mogl zamienic klawiature na pracujaca w standardzie USB.

CPU to PCI Write Buffer Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wlaczenie tej opcji spowoduje, ze procesor nie bedzie musial oczekiwac po kazdym cyklu zapisu na gotowosc szyny PCI do przyjmowania nastepnych danych. Proponuje wybrac ustawienie Enabled (wlaczony), gdyz podnosi ono wydajnosc calego zestawu. 34 BIOS. Leksykon kieszonkowy PCI Dynamie Bursting Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta kontroluje bufor zapisu do szyny PCI. Jej wlaczenie spowoduje, ze kazda transakcja realizowana za posrednictwem magistrali PCI trafia od razu do bufora zapisu. Opcja ta powinna byc wlaczona.

PCI Master 0 WS Write Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Dzieki tej opcji mozliwe jest ustawienie cykli oczekiwania (Wait States) dla PCI; powinna byc wlaczona. Jezeli jednak masz jakies problemy ze stabilnoscia, np. gdy przeprowadziles ouerdocking (podniosles parametry pracy np. FSB, pamieci itp.), mozesz sprobowac wylaczyc ten parametr.

PCI Delay Transaction Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Powinienes zostawic te opcje wlaczona, w szczegolnosci gdy korzystasz z kart PCI pracujacych w standardzie PCI 2.1. Obecnie wiekszosc kart PCI korzysta z tego standardu. Omawiana tu opcja umozliwia obsluge opoznionego przetwarzania transakcji. Innymi slowy, zawiesza dlugotrwala negocjacje jednej karty, gdy druga zazada krotkotrwalego dostepu do danych. Jesli zostanie zakonczony transfer, kontynuowany bedzie przesyl danych dla pierwszej karty. Jesli Twoje karty nie sa zgodne z specyfikacja PCI 2.1, moze wystapic niestabilnosc systemu.

AGP Master 1 WS Write Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 35 Wlaczenie tej opcji przyspieszy nieco prace karty graficznej poprzez zmniejszenie cykli oczekiwania do 1 (zamiast standardowych 2) przed rozpoczeciem transakq'i zapisu. Jednak gdy masz problemy, np. z nieprawidlowym wyswietlaniem grafiki (przeklamania lub "dziwne krzaczki"), to wylacz ja.

AGP Master 1 WS Read Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Do tej opcji stosuje sie to wszystko, co powiedzialem w odniesieniu do poprzedniej, a jedyna roznica polega na tym, ze tym razem chodzi nie o zapis, lecz odczyt transakcji. Dla poprawy wydajnosci powinienes wlaczyc te opcje, gdy jednak wystapia problemy, wylacz ja.

Memory Panty/ECC Check Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Jezeli posiadasz pamieci RAM z kontrola parzystosci, wlacz te opcje. O to, czy Twoja pamiec RAM posiada funkcje kontroli parzystosci, zapytaj w sklepie przy jej zakupie. Gdy Twoje kosci pamieci nie udostepniaja kontroli parzystosci, musisz te opcje wylaczyc, gdyz moze byc ona przyczyna niestabilnej pracy systemu.

Pamieci z kontrola parzystosci maja zastosowanie w komputerach, ktorych stabilna praca jest szalenie wazna - np. serwerach; ma ja takze dodatkowa pamiec zaawansowanych kontrolerow RAID.

Jesli nie posiadasz tych urzadzen, raczej nie musisz zalamywac rak, gdy Twoja pamiec nie ma omawianej tu funkcji.

Po wprowadzeniu zmian wroc do menu glownego BIOS-u za pomoca klawisza Esc. 36 BIOS. Leksykon kieszonkowy Opcje menu Integrated Peripherals W tym menu zgromadzono opcje odpowiedzialne za prace kart rozszerzen czy kontrolerow zintegrowanych z plyta glowna.

OnChip IDE Channel 0

OnChip IDE Channel 1

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Za pomoca tej opcji mozesz uaktywnic kanaly interfejsu IDE dla kanalu pierwszego - Pnmary lub drugiego - Secondary. Jezeli kanal zostanie wylaczony, wszystkie podpiete do niego urzadzenia nie beda dzialaly. Ta opcja zawsze powinna byc wlaczona - Enabled.

IDE Prefetch Mode Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Powinienes ustawic te opcje na Enabled - wlaczony, gdyz ma ona za zadanie przeprowadzac odczyt wstepny, co moze przyniesc wzrost wydajnosci pracy z dyskiem twardym.

Primary Master PIO

Dostepne wartosci: Auto/Mode 0~4 Wybor trybu pracy PIO dla urzadzenia na danym kanale IDE; w tym przypadku chodzi o pierwszy dysk na pierwszym kanale.

Moim zdaniem najlepiej pozostawic ustawienie Auto. Obecnie nowe dyski twarde nie korzystaja z tego trybu pracy.

Primary Slave PIO

Dostepne wartosci: Auto/Mode 0-4

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 37 Jak wyzej; dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale.

Secondary Master PIO

Dostepne wartosci: Auto/Mode 0-4 Jak wyzej; dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale.

Secondary Slave PIO

Dostepne wartosci: Auto/Mode 0-4 Jak wyzej; dotyczy drugiego dysku na drugim kanale.

Primary Master UDMA

Dostepne wartosci: Auto/Disabled Odpowiada za wybor trybu pracy UDMA dla urzadzenia na danym kanale IDE. W tym przypadku jest to pierwszy dysk na pierwszym kontrolerze. Tryb UDMA jest ogolnie wykorzystywany przez wszystkie nowe dyski twarde pracujace w Mode 2 do 5, w zaleznosci od typu plyty i znajdujacych sie na niej kontrolerow.

Tryb ten jest o wiele szybszy od PIO z uwagi na bezposrednie przesylanie danych miedzy dyskiem a pamiecia, z pominieciem procesora. Powoduje to, ze procesor jest odciazony i moze wykonywac w czasie zapisu na dysku twardym (lub odczytu z niego) inne operacje. Dla tej opcji koniecznie wlacz wartosc Auto.

Primary Slave UDMA

Dostepne wartosci: Auto/Disabled Jak wyzej, dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale. 38 BIOS. Leksykon kieszonkowy Secondary Master UDMA Dostepne wartosci: Auto/Disabled Jak wyzej, dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale.

Secondary Slave UDMA

Dostepne wartosci: Auto/Disabled Jak wyzej, dotyczy drugiego dysku na drugim kanale.

Init Display First Dostepne wartosci: PCI/GP/Onboard Onboard w przypadku plyt ze zintegrowana karta graficzna. Opcja ta odpowiada za wybor typu karty graficznej, ktora jako pierwsza bedzie poszukiwana przez BIOS w czasie uruchamiania komputera.

Ustawienie to przydaje sie wylacznie wtedy, gdy posiadasz wiecej niz jedna karte graficzna, np. AGP oraz karte na slocie PCI i dwa monitory. Dzieki tej opqi mozesz wybrac za pomoca odpowiednich ustawien, ktora karta bedzie aktywna w czasie pracy z komputerem w MS DOS - systemy MS Windows potrafia obslugiwac dwie karty graficzne. Zakladam, ze posiadasz tylko jedna karte graficzna, dlatego ustaw taki parametr, jaki odpowiada posiadanej przez Ciebie karcie graficznej - moim zdaniem bedzie to AGP.

IDE HDD Block Mode/Muliti Sector Transfer Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta umozliwia transfer blokowy (Tryb Transferu Pakietowego) - odczyt i zapis wielu sektorow jednoczesnie, co dosyc wyraznie przyspiesza prace dysku twardego. Warto wlaczyc te opcje. W przypadku gdy posiadasz zainstalowany system operacyjny Windows NT, Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 39 powinienes te opcje wylaczyc, poniewaz wskutek jej dzialania moga powstawac bledy i niestabilnosc systemu, a w specyficznych syruaqach mozesz nawet utracic dane na dysku twardym. W innym przypadku koniecznie pozostaw opcje wlaczona.

Ultra DMA 66/100/133 IDE Controller Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wylacza lub wlacza wbudowany na plycie glownej drugi kontroler UDMA 66/100/133. Jesli posiadasz zintegrowany z plyta glowna dodatkowy kontroler IDE i chcialbys podlaczyc do niego np. dodatkowy dysk twardy, to musisz wlaczyc te opcje. Jesli nie uzywasz dodatkowych napedow podpietych do tego kontrolera lub nie posiadasz takowego na swojej plycie, chociaz w BIOS jest dostepna taka opcja, to koniecznie ja wylacz; skrocisz dzieki temu czas ladowania systemu operacyjnego, poniewaz BIOS nie bedzie niepotrzebnie przeszukiwal dodatkowego kontrolera celem wykrycia ewentualnych podlaczonych do niego dyskow.

Oboard FDD Controler Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Ten parametr powinien byc wlaczony w sytuacji, gdy posiadasz stacje dyskietek. Dokladniej mowiac, odpowiada on za aktywacje kontrolera stacji dyskietek zintegrowanego z plyta glowna.

Onboard Serial Port 1

Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Opcja ta aktywuje kontroler portu szeregowego COM1 . Jezeli nie uzywasz urzadzen wspolpracujacych z tym przestarzalym interfejsem, powinienes wylaczyc ten kontroler, dzieki czemu zwolnisz przerwanie IRQ. 40 BIOS. Leksykon kieszonkowy Onboard Serial Port 2 Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Jak wyzej, lecz dla COM2.

UART 2 Mode Dostepne wartosci: Normal//IrDA/ASKIR Odpowiada za zmiane trybu pracy drugiego portu szeregowego COM2. Jezeli nie korzystasz np. z sensora podczerwieni, pozostaw standardowe ustawienie.

Noramal Standardowa praca portu szeregowego.

IrDA Uruchamia prace podlaczonego czujnika podczerwieni.

ASKIR

Uruchamia kolejna opcje RxD, TxD Active.IR Function Duplex Opcja ta jest zwiazana z praca czujnika podczerwieni. Za jej pomoca mozesz przelaczyc komputer w tryb pracy fuli duplex (jednoczesne nadawanie i odbior) lub half duplex (nadawanie realizowane jest po zakonczeniu odbioru). Jezeli nie uzywasz urzadzen do komunikacji w podczerwieni, mozesz pominac te opcje podczas konfiguracji BIOS-u. Opcja ta jest aktywna wtedy, gdy zostanie wlaczona poprzednia (UART 2 Mode) i zostanie wybrany tryb pracy portu IrDA.

RxD, TxD Actwe Dostepne wartosci: Hi-Hi/Hi-Lo/Lo-Hi/Lo-Lo Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 41 To kolejna opcja odpowiedzialna za dopasowanie sygnalow transmisji poprzez port podczerwieni. Jest aktywna tylko wtedy, gdy zostanie wlaczona UART 2 Mode i zostanie wybrany tryb pracy portu IrDA oraz ASKIR. Opq'a ta umozliwia wybor pomiedzy standardami transmisji i ustalenie jej szybkosci na: - Hi - High speed (duza szybkosc). - Lo- Low speed (mala szybkosc).

IR Transtnission Delay Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Umozliwia wprowadzenie cykli oczekiwania. Opcja moze byc przydatna w przypadku problemow w nawiazywaniu polaczenia miedzy urzadzeniami wyposazonymi w port podczerwieni.

Onboard Parallel Port Dostepne wartosci: Disabled/378H-IRQ7/278H-IRQ5/3BC-IRQ7 Umozliwia wylaczenie lub przydzielenie przerwania dla portu rownoleglego (LPT1). Moim zdaniem najlepiej pozostawic domyslna wartosc IRQ rowna 7. Jezeli nie uzywasz drukarki lub skanera, ktore wspolpracuja z portem rownoleglym, warto wylaczyc te opcje, co pozwoli zaoszczedzic cenne przerwanie IRQ.

Onboard Parallel Mode Dostepne wartosci: SPP/EPP/ECP/ECP+EPP Okresla tryb pracy portu rownoleglego. Niektore urzadzenia, a w szczegolnosci nowoczesne drukarki, wymagaja ustawienia portu na transmisje dwukierunkowa - ECC+EPP. Takie ustawienie daje oczywiste przyspieszenie nawet do 10 - 15%, a poza 42 BIOS. Leksykon kieszonkowy tym jest bezwzglednie wymagane przez nowoczesne drukarki lub skanery, ktore nie tylko odbieraja z komputera dane przeznaczone do druku, ale rowniez potrafia informowac komputer o braku tuszu lub papieru. A oto dostepne tryby pracy portu rownoleglego: - SPP - ustawienie okreslajace port jednokierunkowy (najwolniejsze z ustawien). - EPP - dwukierunkowy kanal, najczesciej wykorzystywany do transmisji miedzy komputerem a skanerem lub urzadzeniami typu ZIP Drive, itp. Pracuje w standardzie 1,7 oraz 1,9. - ECP - jeden z najwydajniejszych trybow pracy portu rownoleglego; wykorzystuje dodatkowe bufory oraz kanal DMA.

Ten standard jest najczesciej uzywany w nowoczesnych drukarkach. - ECP+EPP - rownoczesne uzycie trybow EPP oraz ECP.

ECP Mode Use DMA

Dostepne wartosci: 1/3 Wiaze sie bezposrednio z parametrami pracy portu rownoleglego i odpowiada za ustawienie numeru kanalu DMA. Jezeli dla portu rownoleglego zostal wlaczony tryb pracy ECP, najczesciej wystarczy domyslne ustawienie na numer kanalu 3.

Parallel Port EPP Type Dostepne wartosci: EPP1.7/EPP1.9 Umozliwia ustawienie numeru specyfikacji, jesli zostal wybrany tryb EPP. Musisz pamietac, ze im wiekszy numer, tym nowsza specyfikacja - koniecznie ustaw te opcje na najwyzsza mozliwa specyfikacje.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 43

Onboard H/W Serial ATA

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wylacza lub wlacza zintegrowany kontroler dyskow SATA (Serial

ATA).

Serial ATA Function Dostepne wartosci: RAID/BASE Opcja ta jest dostepna jesli zostala wlaczona opq'a Onboard H/W Serial ATA. To tutaj mozesz okreslic, w jakim trybie ma pracowac kontroler SATA. Moze to byc tryb z opcja RAID lub standardowy, bez wykorzystywania macierzy dyskowej. Dostepne ustawienia to: - RAID - praca w trybie RAID, - BASE - praca w standardowym trybie kontrolera SATA.Onboard H/W RAID Controlerl MBUltral33 RAID Controler Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wylacza lub wlacza zintegrowany kontroler RAID dla dyskow IDE.

RAID Controler Function/

RAID Controler MBUltral33 Function Dostepne wartosci: RAID/ATA Opcje te mozna wykorzystac jesli zostala wlaczona jedna z opcji Onboard H/W RAID Controler lub MBUltral33 RAID Controler.

To tutaj mozesz okreslic, w jakim trybie ma pracowac dodatkowy kontroler RAID zintegrowany z Twoja plyta glowna. Moze to byc tryb z opcja RAID lub standardowy, bez wykorzystywania AL BIOS. Leksykon kieszonkowy macierzy dyskowej. Jesli posiadasz wiecej napedow IDE - np. dyski twarde - i chcialbys, aby byly podpiete do dodatkowego kontrolera, a nie chcesz wykorzystywac funkcji, jakie daje RAID, to przelacz te opcje w standardowy tryb pracy ATA.

Dostepne opcje : - RAID - praca w trybie RAID, - ATA - praca w standardowym trybie kontrolera IDE.

OnChip IEEE1394

Dostepne wartosci: DisabledI'Enabled Coraz wiecej producentow plyt glownych wyposaza swoje produkty w ten typ portow. Jezeli posiadasz jakies urzadzenia zgodne z tym standardem, np. kamere wideo, wlacz te porty na plycie glownej. Jezeli nie uzywasz zadnego urzadzenia wspolpracujacego z IEE1394, bezwzglednie wylacz porty na plycie, dzieki czemu zaoszczedzisz przerwania IRQ.

Nowe karty dzwiekowe, np. typu SB Audigi, posiadaja wbudowany port IEE1394; w takim przypadku wylacz kontroler na plycie - po co dublowac te same funkcje.

1394 GUID

Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Wylacza lub wlacza mozliwosc skorzystania z opcji 2394 GUID Input. 1394 GUID Input Dostepne wartosci: numer ID Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 45 Umozliwia wprowadzenie GU1D - globally uniaue ID - unikalnego, globalnego identyfikatora. Mozliwosc ta przydaje sie jedynie wtedy, gdy do portu 1EEE1394 podlaczysz urzadzenie sieciowe przygotowane do pracy w tym standardzie. W innym przypadku nie ma sensu korzystac z tej opcji.OnChip LAN

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wylacza lub wlacza zintegrowana z plyta glowna karte sieciowa.

MAC Lan (nVIDIA)

Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Wylacza lub wlacza zintegrowana z plyta glowna karte sieciowa; konkretna nazwa opcji jest zalezna od producenta plyty glownej oraz producenta chipsetu urzadzenia sieciowego.

MAC Lan (3COM)

Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Wylacza lub wlacza zintegrowana z plyta glowna karte sieciowa; konkretna nazwa opcji jest zalezna od producenta plyty glownej oraz producenta chipsetu urzadzenia sieciowego.

MAC Lan (Realtek)

Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Wylacza lub wlacza zintegrowana z plyta glowna karte sieciowa; konkretna nazwa opcji jest zalezna od producenta plyty glownej oraz producenta chipsetu urzadzenia sieciowego. 46 BIOS. Leksykon kieszonkowy Machine MAC (NV) Address Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Wylacza lub wylacza mozliwosc skorzystania z opcji MAC NV Address Input.

MAC (NV) Address Input Dostepne wartosci: numer ID W niektorych konstrukcjach plyt glownych z zintegrowana karta sieciowa umozliwia wprowadzenie adresu MAC(NV). MAC jest unikalnym adresem (numerem seryjnym) karty sieciowej. Kazdy adres MAC ma dlugosc 6 bajtow (48 bitow) i jest przedstawiany w postaci zapisu heksadecymalnego (np. 12:34:56:78:90:AB). Teoretycznie adres ten powinien byc unikalny i jako taki jest nadawany w fabryce produkujacej karte, ale czesto da sie go edytowac.

OnChip Sound Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Dzisiaj praktycznie kazda plyta glowna posiada zintegrowana karte dzwiekowa, a za jej wlaczenie lub wylaczenie odpowiada wlasnie ta opcja. Jezeli posiadasz inna karte dzwiekowa, koniecznie wylacz te zintegrowana z plyta glowna. Musisz pamietac, ze w wiekszosci plyt glownych ze zintegrowanymi kartami dzwiekowymi jakosc generowanego dzwieku bedzie raczej slaba, dlatego w miare mozliwosci wylacz karte dzwiekowa na plycie i zaloz druga, w postaci oddzielnej karty PCI.

OnChip Modem Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 47 Niektorzy producenci plyt glownych staraja sie za wszelka cene zachecic klienta, by kupil ich produkt, dlatego mozemy spotkac konstrukcje zaopatrzone w speq'alny port CNR, przeznaczony do instalacji modemu. Za wlaczenie lub wylaczenie obslugi tego portu odpowiada ta wlasnie opcja. Aktywuje ona zintegrowany kontroler modemu MC97, instalowany w specjalnym slocie CNR. Z praktyki wynika, ze standard CNR sie nie przyjal i uzytkownicy wola zwykle oddzielne karty, dlatego wylacz opisana tutaj opcje.

Onboard Legacy Audio Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Odpowiada za uaktywnienie trybu emulacji chipsetu dzwiekowego oraz pozwala wybrac odpowiednie tryby emulacji, zgodne ze standardem SoundBlaster. Nie ma potrzeby wlaczania zgodnosci ze standardem SoundBlaster, jezeli nie pracujesz w systemie MS DOS. Nie musisz korzystac z tej opcji, jezeli zostala wylaczona karta dzwiekowa zintegrowana z plyta glowna.

Jezeli wlaczyles emulacje SoundBlaster, uaktywnione zostana nastepujace opcje: - SB I/O Base Address - ustawienia adresow Input-Output (wejscia-wyjscia) dla emulacji SoundBlaster; standardowa wartosc to 220 H. - SB IRQ Select - ustawienia przerwania IRQ; standardowa wartosc to IRQ5. - SB DMA Select - ustawienia kanalu DMA; standardowa wartosc to DMA1. - MPU 401 - umozliwia wlaczenie interfejsu MIDI takiego, jaki byl uzyty na kartach SoundBlaster; standardowo Disabled (wylaczony). 48 BIOS. Leksykon kieszonkowy - MPU 401 l/O Address - ustawienie adresu Input-Oulput (wejscia-wyjscia) dla interfejsu MIDI; standardowy zakres to 330 - 333 H.

Pamietaj, ze wszystkie opisane tu opqe sa wymagane jedynie gdy grasz np. w starsze gry, przeznaczone dla systemu MS DOS. Zakladam jednak, ze korzystasz z systemu MS Windows, a to oznacza, ze mozesz pominac te ustawienia.

Game Port Address Dostepne wartosci: Disabled/201/209 Odpowiada za wlaczenie lub wylaczenie portu joysticka dla emulowanego SoundBlastera. Te opqe wlacz koniecznie, chyba ze posiadasz karte muzyczna na PCI.

Opcje menu Power Management Setup Ostatnio bardzo modnym tematem jest oszczedzanie energii i trend ten ma rowniez swoje odbicie w BlOS-ie plyty glownej, w postaci opcji Power Management Setup.

ACPII1PCA

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta sluzy do wlaczenia lub wylaczenia zaawansowanego zarzadzania energia. W zaleznosci do tego, czy opcja ta zostanie uaktywniona, czy tez nie, bedziesz mial dostep (lub nie) do dodatkowych funkcji wyboru sposobu zarzadzania energia w komputerze, np. mozliwosci sterowania zasilaniem portow lub dyskow twardych.Uwazam, ze w przypadku komputera stacjonarnego niektore z dostepnych tutaj opcji powinny zostac wylaczone. Proponuje, Rozdzial 3. Konfiguracja BlOS-u 49 bys wylaczyl mozliwosc wylaczania zasilania dla dyskow twardych, gdyz ta opcja na pewno im sie nie przysluzy. Dokladniej mowiac, ciagle wlaczanie i wylaczanie dysku zamiast oszczednosci spowoduje jeszcze wiekszy pobor energii, a zarazem moze przyczynic sie do mniejszej trwalosci urzadzenia. Musisz pamietac, ze kazde urzadzenie ma okreslona liczbe startow i zatrzyman.

Komputer PC zostal stworzony do pracy ciaglej i na pewno taka nieprzerwana praca mu nie zaszkodzi.

Power Management Dostepne wartosci: Doze/Standby/Suspend Opowiada za predefiniowane tryby schematow zarzadzania energia oraz daje mozliwosc zdefiniowania wlasnych ustawien.

HDD Power Down Dostepne wartosci: Disabled/l~15min Ustala czas, po ktorym dysk twardy zostanie wylaczony w przypadku stwierdzenia braku jego aktywnosci. Zdecydowanie odradzam uaktywnienie tej opqi. Ciagle starty i zatrzymania sa dla dysku bardziej zabojcze niz jego ciagla praca.

Doze Mode Dostepne wartosci: Disabled/l~60min Sluzy do okreslenia czasu, po ktorym, w przypadku braku aktywnosci, nastapi zmniejszenie szybkosci pracy procesora, a tym samym zmniejszone bedzie zapotrzebowanie na energie. Z tej opcji mozesz korzystac bezpiecznie. 50 BIOS. Leksykon kieszonkowy Throttle Buty Cycle Dostepne wartosci: 12.5%/25%/37.5%/50%/62.5%/75% Pozwala na ustawienie procentowego zmniejszenia mocy procesora w przypadku osiagniecia temperatury okreslonej w CPU Warning.

Suspend Mode/Standby Mode Dostepne wartosci: Disabled/l~60min Odpowiada za czas, po ktorym zostana wylaczone wszystkie urzadzenia, np. dyski twarde, procesor, itp. Pamietaj o tym, ze ciagle wylaczanie i wlaczanie dysku twardego jest dla niego bardzo szkodliwe.

ACPI Suspend Type Dostepne wartosci: S1/S3 Sluzy do okreslenia stopnia uspienia komputera. Dostepne sa nastepujace tryby: - Sl - wylacza tylko wyswietlanie obrazu oraz spowalnia prace procesora, ale zachowuje zawartosc pamieci podrecznej, - S3 - wylacza wszystkie podzespoly z pominieciem pamieci RAM oraz klawiatury.

PM Control by APM

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Odpowiada za przelaczanie pomiedzy obsluga zarzadzania energia kontrolowana przez BIOS a mechanizmem wbudowanym w system MS Windows. Wartosc Enabled oznacza obsluge przez system operacyjny, Disabled - obsluge przez BIOS.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 51

Video Off Option Dostepne wartosci: Suspend/Standby/Doze/NA Odpowiada za okreslanie, w jakim trybie ma zostac wygaszony monitor, np. po przejsciu procesora w stan zmniejszonej aktywnosci.

Suspend Monitor wylaczony w pizypadku uspienia komputera.

Standby Monitor wylaczony w przypadku przejscia sytemu w tryb Standby.

Doze Monitor wylaczony przy przejsciu w dowolny tryb oszczedzania energii.

NA

Monitor zawsze aktywny.Video OFF Method Dostepne wartosci: V/H Sync+Blank/DPMS/Blank Screen Sluzy do okreslania sposobu odlaczenia sygnalow karty graficznej, a co za tym idzie - wylaczenia monitora. W nowszych konstrukcjach polecam ustawienie na DPMS, gdyz daje to duze mozliwosci w sterowaniu zasilaniem monitora z poziomu systemu operacyjnego.

Modem Use IRQ

Dostepne wartosci: NA/3/4:/5/7/9/10/ll Przekazuje przerwanie, z ktorego korzysta modem, aby mozna bylo uzyc opcji budzenia komputera ze stanu uspienia sygnalem 52 BIOS. Leksykon kieszonkowy telefonicznym. Jest to szczegolnie przydatne w przypadku, gdy uzywasz komputera jako faksu.

Soft OFF PWRBTN

Dostepne wartosci: OFF/OFF Time 4s Mozesz ustawic, w jaki sposob komputer ma zareagowac na wcisniecie przycisku Power umieszczonego na obudowie. Pamietaj, ze przycisk ten moze np. wylaczyc system operacyjny wraz z komputerem, bez potrzeby uzycia myszy, co jest bardzo wygodne.

Dostepne wartosci to: - OFF - komputer zostanie wylaczony po jednokrotnym nacisnieciu przycisku, - OFF Time 4s - komputer zostanie wylaczony po jednokrotnym nacisnieciu i przytrzymaniu przycisku przez 4 sekundy. W niektorych plytach glownych w wypadku wybrania tej opq'i i nacisniecia przycisku Pmver bez przytrzymania go przez 4 sekundy moze nastapic przejscie komputera w stan uspienia. Zostanie wtedy wylaczony monitor, co moze byc mylace - pamietaj, ze wszystkie dane (rowniez to, co znajduje sie aktualnie w pamieci RAM) pozostana nienaruszone. Ponowne przycisniecie przycisku umozliwi dalsza prace z rozpoczeta aplikacja.

State Power After Failure Dostepne wartosci: Last State/Power OFF'/Power ON Okresla, w jaki sposob komputer ma sie zachowac po naglej przerwie w zasilaniu. Mozna ustalic, czy w takich okolicznosciach ma uruchomic sie ponownie sam, bez wciskania przycisku Power, czy tez ma zareagowac normalnie, a wiec uruchomienie nastapi dopiero w przypadku nacisniecia przycisku Power na obudowie komputera.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 53

Power OFF

Komputer pozostanie wylaczony.

Power ON Komputer zostanie wlaczony automatycznie.

Last State Komputer pozostanie w takim stanie, w jakim byl w chwili wystapienia przerwy w zasilaniu (czyli wlaczy sie, jesli byl wowczas wlaczony oraz pozostanie wylaczony, jesli nie pracowal takze przed odcieciem doplywu pradu).

LED In Suspend Dostepne wartosci: Blinking/normal Ustala, w jaki sposob ma swiecic dioda na obudowie komputera w przypadku przejscia w stan uspienia. Dioda moze swiecic swiatlem ciaglym lub moze migac - oczywiscie, pod warunkiem ze poprawnie podlaczyles ja do plyty glownej.

Wake Up Events Posiada dodatkowe podmenu okreslajace mozliwosci ustawien dotyczacych zarzadzania energia. Po nacisnieciu klawisza Enter przejdziesz do nastepnych opcji.

Podmenu - Wake Up Events Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Zawiera zaledwie kilka opcji, ktore opisalem ponizej.

VGA, LPT&COM, HDD&FDD, PCI Master Dostepne wartosci: Monitor/Ignore 54 BIOS. Leksykon kieszonkowy Wlaczenie tych czterech opcji spowoduje przekazanie do komputera informacji dotyczacych powstania ze stanu uspienia.

W przypadku pojawienia sie sygnalu aktywnosci na karcie graficznej, dysku twardym, stacji dyskietek, porcie rownoleglym lub szeregowym oraz pierwszym (nadrzednym) slocie PCI komputer zostanie rozbudzony ze stanu uspienia.

Wake Up On LAN

Dostepne wartosci: Disabled/'Enabled Umozliwia powstanie z trybu uspienia poprzez odebranie sygnalu aktywnosci na karcie sieciowej. Dokladniej mowiac, dzieki tej opcji komputer moze byc budzony zdalnie.

Modem Ring resume Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Jej dzialanie jest analogiczne do dzialania odpowiedniej opqi dotyczacej karty sieciowej, z ta roznica, ze tym razem dotyczy modemu.

RTC Alarm Resume Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Mozesz ustawic date i godzine wyjscia z trybu uspienia komputera. Dziala to jak programator czasowy, odpowiedzialny za wlaczenie jakiegos urzadzenia.

Po wprowadzeniu zmian musisz wrocic do glownego menu BIOS-u.

Sluzy do tego klawisz Esc. Gdy wszedles do podmenu Wake Up Events, wspomniany klawisz musisz nacisnac dwa razy.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 55

Opcje menu CPU Setup/

Frequency Voltage Control lub Ratio/Voltage Control Opcje zgromadzone w tym menu odpowiadaja za ustawienie parametrow i napiecia pracy procesora oraz pamieci RAM zainstalowanych w komputerze. Wszystkie zmiany w tym menu nalezy wykonywac ostroznie, poniewaz nieprawidlowe ustawienia np. napiecia zasilajacego procesor lub pamiec RAM moga spowodowac niemoznosc uruchomienia komputera, niestabilnosc pracy systemu, jak i trwale uszkodzenie danego podzespolu. Menu to bedzie szczegolnie przydatne tym osobom, ktore chcialyby nieco podniesc wydajnosc swojego komputera. Nalezy jednak pamietac, ze wszystkie zmiany - zarowno napiec, jak i taktowania powyzej nominalnego, ustalonego przez producenta - wykonuje sie na wlasne ryzyko.

CPU Setup Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Pozwala na skonfigurowanie posiadanego przez Ciebie procesora.

Dokladniej mowiac, mozesz okreslic jego taktowanie, czestotliwosc magistrali, z jaka pracuje, napiecie zasilajace procesor, itp. Powinienes raczej pozostawic te opcje w takiej postaci, w jakiej wykryl je BIOS.

Auto Detect DIMM/PCI Clk Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcja ta konfiguruje dzialanie pamieci RAM; uaktywnienie jej spowoduje, ze zlacza DIMM i PCI automatycznie pobiora informaqe o czestotliwosci pracy zegara. 56 BIOS. Leksykon kieszonkowy Spread Spectrutn Dostepne wartosci: Disabled/0.25% -0.5% Umozliwia prace zegara systemowego w tak zwanym trybie widma rozproszonego. Oznacza to rozproszenie zaklocen elektromagnetycznych. Najczesciej zmiana nic nie daje i raczej nie ma wiekszego wplywu na dzialanie i stabilnosc komputera; jednak gdy procesor zostal przetaktowany, najlepiej wylaczyc te opcje.

CPU Host Clock (CPU/PCI) Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Umozliwia zmiane czestotliwosci pracy procesora. W zaleznosci od producenta plyty glownej, mozna dokonac zmian czestotliwosci w zakresie od 100 MHz do np. 200 MHz, z krokiem co 1 MHz lub innym. Zmiana parametrow moze spowodowac niestabilna prace komputera w przypadku, gdy zostaly podane zbyt wysokie parametry. Jezeli komputer nie uruchomi sie po zmianie tego parametru, musisz zresetowac CMOS za pomoca odpowiedniej zworki na plycie glownej.

CPU Host Frecjuency (MHz) Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Dzialanie opcji dokladnie takie samo jak opcji CPU Host Clock.

CPU Clock Ratio Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Sluzy do ustawienia mnoznika dla procesora. W wiekszosci nowych procesorow, np. AMD lub Intela, mnoznik zostal na stale zablokowany przez producenta. W tym przypadku nie ma znaczenia ustawienie w BlOS-ie. Poprawny mnoznik i tak zostanie Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 57 odczytany przez BIOS bezposrednio z procesora. Jednak w przypadku, gdy Twoj procesor posiada nie zablokowany mnoznik, mozliwosc zmiany tego parametru moze okazac sie bardzo przydatna w przypadku checi bezpiecznego podniesienia wydajnosci systemu malym kosztem, poprzez tzw. overdocking.

Fixed AGP/PCI Output Freq Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyt/33/67~48/97 Opcja bardzo przydatna w przypadku przeprowadzania overclockingu. Umozliwia wlaczenie lub wylaczenie czestotliwosci taktowania magistrali AGP/PCI 66/33MHz niezaleznie od czestotliwosci pracy FSB. Nalezy pamietac, iz przy zmianie czestotliwosci FSB ulega rowniez zmianom taktowanie dla AGP i PCI. Zbyt wysoka czestotliwosc pracy np. karty graficznej moze doprowadzic do niestabilnej pracy systemu. Standardowo AGP pracuje z czestotliwoscia 66 MHz, a PCI - 33 MHz. Domyslnie opcja ta jest wylaczona, co umozliwia automatyczne dobranie odpowiednich parametrow bez Twojej ingerencji.

Standardowe ustawienia dla odpowiednich czestotliwosci to: - Factory CPU Host freauency 100 MHz - AGP freauency 2/3 - Factory CPU Host freauency 133 MHz - AGP freauency 2/4 - Factory CPU Host freauency 200 MHz - AGP freauency 2/5 CPU Core Voltage Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Opcja ta umozliwia ustawienie napiec dla procesora. Nie powinienes ich zmieniac, gdyz mozesz w ten sposob uszkodzic procesor. Zmiana napiec moze sie jedynie przydac w przypadku przeprowadzania tzw. overclockingu - przetaktowywania procesora 58 BIOS. Leksykon kieszonkowy w celu zwiekszenia jego wydajnosci. Jezeli nie masz zamiaru tego robic, pozostaw te opcje ustawiona na Default lub Auto.

Najczesciej mozna spotkac ustawienia w zakresie od 1,400 V do 2,200 V z krokiem co 0,025 V (w zaleznosci od producenta i typu plyty glownej).

CPU Vcore select Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty W przypadku innych rodzajow BIOS-u oznacza to samo, co opqa omowiona powyzej.

AGP Voltage Regulator Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Umozliwia zmiane napiecia dla gniazda AGP. W nowoczesnych plytach glownych stosowane karty grafiki wykonane w technologii AGP 4x oraz 8x pracuja z napieciem standardowym 1,5 V.

Opcja umozliwia zmiane napiec najczesciej w zakresie od 1,5 V do 1,8 V, lecz jest to uzaleznione od producenta plyty glownej.

Zmiana tej opcji bedzie przydatna w szczegolnosci w przypadku wykonywania overclockingu. Najlepiej ustawic ja na wartosci Auto lub Default.

AGP OverVoltage Control Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Dzialanie podobne do opisanego powyzej. W zaleznosci od plyty glownej umozliwia podnoszenia napiecia na AGP w innym zakresie, np. od +0,1 V do +0,3 V. Konkretne ustawienia zaleza od producenta plyty glownej. Najlepiej ustawic te opcje na wartosci Auto, Default lub Normal.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 59

DIMM Voltage regulator Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Umozliwia zmiane napiecia dla pamieci RAM. W nowoczesnych plytach glownych stosowane sa pamieci DDR, zasilane napieciem 2,50 V. Omawiana tu opcja umozliwia zmiane napiec najczesciej w zakresie obejmujacym 2,50 V, 2,63 V, 2,77 V, 2,90 V, lecz jest to uzaleznione od producenta plyty glownej. Zmiana tej opcji bedzie przydatna w szczegolnosci w przypadku wykonywania overdockingu. Najlepiej ustawic na wartosci Auto lub Default.

CPU Vio Select 3.3VlVDD Voltage Dostepne wartosci: Auto/zalezne od producenta plyty Sluzy do zmiany napiecia wejsciowego i wyjsciowego chipsetu.

Najlepiej pozostawic dla tej opcji domyslne ustawienie, tzn. 3,3 V (napiecie zalezne od rodzaju chipsetu). W przypadku opcji VDD Voltage, mozliwe zmiany napiecia to: 1,6 V, 1,7 V, 1,8 V.

Opcje menu PnP/PCI Configuration setup Kazdy BIOS plyty glownej posiada zestaw opqi odpowiedzialnych za obsluge gniazd PCI oraz wsparcie technologii PnP. Odpowiednie opcje znajduja sie w menu PnP/PCI Configuration setup.

PnP OS Installed Dostepne wartosci: Yes/No Umozliwia wlaczenie lub wylaczenie automatycznego rozpoznawania urzadzen pracujacych w standardzie Plug&Play. Ustawienie wartosci No spowoduje pozostawienie obslugi technologii PnP w gestii BIOS-u, natomiast wybierajac wartosc Yes, nakazesz przejecie zarzadzania zasobami urzadzen przez system operacyjny. S0 BIOS. Leksykon kieszonkowy Wszystkie obecnie uzywane systemy operacyjne sa zgodne z technologia Plug&Play.

Reset Configuration Data lub lorce Update ESCD Dostepne wartosci: Disabled/ Enabled Opcja ta powoduje ponowne skonfigurowanie ustawien PnP przez BIOS przy nastepnym uruchomieniu komputera. Jest przydatna w przypadku zamontowania nowego urzadzenia i konfliktu przerwan IRQ. Warto wlaczyc te opqe, jesli np. zlozyles nowy komputer lub do starego dolozyles dodatkowe komponenty w postaci kart PCI. Przy nastepnym uruchomieniu komputera opcja ta samoczynnie zostanie wylaczona.

PCI BusMaster Dostepne wartosci: Disabled /Enabled Umozliwia przyspieszenie transmisji danych dla urzadzen na magistrali PCI zgodnych z tym standardem. Po wlaczeniu transfer odbywa sie z pominieciem procesora, co w znaczny sposob zmniejsza czasy oczekiwania i poprawia znaczaco wydajnosc systemu.

Moim zdaniem opcja ta powinna byc wlaczona. Jesli jednak Twoje urzadzenia nie pracuja w trybie Bus Master, to nalezy ja wylaczyc, poniewaz moze prowadzic do niestabilnej pracy systemu.

Resource Controled By Dostepne wartosci: Auto/Manual Odpowiada za konfiguraqe wszystkich urzadzen, ktore sa kompatybilne z PnP. Najlepiej pozostaw dla niej ustawienie na wartosc Auto; w takim przypadku BIOS automatycznie przypisze odpowiednie przerwania IRQ oraz kanaly DMA. Jesli jednak masz problemy z automatycznym przypisaniem przez BIOS przerwan Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 61 oraz kanalow DMA, ustaw te opq'e na Manual - wtedy uaktywnia sie nastepne opcje, dotyczace recznego ustawienia wspomnianych parametrow. W obecnie produkowanych komputerach prawdopodobnie pozostawisz wartosc Auto, przede wszystkim z uwagi na to, ze zdecydowana wiekszosc urzadzen dziala zgodnie ze specyfikacja Plug&Play.

IRQ Resources Dostepne wartosci: PCI/ISA PnP/Legacy ISA Umozliwia reczne zdefiniowanie sposobu przydzialu przerwania IRQ dla danego urzadzenia. Jesli masz problemy z automatycznym przypisaniem przerwania, mozesz ustawic recznie sposob przydzielania przerwan. Aktywaq'a tej opcji nastepuje po uprzednim wlaczeniu Resource Controled By.

PCI/ISA PnP Zgodnosc ze standardem PnP, ktory moze korzystac z wszystkich przerwan IRQ i kanalow DMA.

Legacy ISA Zgodnosc z standardem AT, wymagajacym konkretnych przerwan i kanalow.

DMA Resources Dostepne wartosci: PCI/ISA PnP/Legacy ISA Takze ta opcja wiaze sie z opisanymi juz Resource Control By lub IRQ Resources i trybem Manual. Zasada jej dzialania jest zblizona do opcji IRQ Resource, tyle ze dotyczy kanalow DMA. Jesli masz problemy z automatycznym przypisaniem kanalu, mozesz ustawic recznie sposob przydzielania DMA. Aktywaqa tej opcji nastepuje po uprzednim wlaczeniu Resource Controled By. 62 BIOS. Leksykon kieszonkowy PCI/ISA PnP Zgodnosc z standardem PnP, ktory moze korzystac z wszystkich przerwan 1RQ i kanalow DMA.

Legacy ISA Zgodnosc z standardem AT, wymagajacym konkretnych przerwan i kanalow.

Assing IRQ For VGA

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Odpowiada za przydzielenie wydzielonego przerwania dla karty graficznej. W przypadku wiekszosci nowoczesnych kart graficznych nalezy te opcje wlaczyc, by zapewnic poprawne dzialanie karty.

Assing IRQ For USB

Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Sluzy do przydzielenia wydzielonego przerwania dla obslugi magistrali USB. Opcja ta powinna byc wlaczona, jesli posiadasz jakies urzadzenia pracujace z portami USB. Jezeli nie uzywasz urzadzen USB, mozesz te opcje wylaczyc, aby zaoszczedzic jedno przerwanie.

PCI/VGA palette Snoob Dostepne wartosci: Disabled/Enabled Opcje te mozesz spokojnie wylaczyc, gdyz dotyczy ona jedynie starszych kart wideo oraz sprzetowych kodekow MPEG i zwiazanych z nimi problemow wystepujacych w trakcie odtwarzania materialu MPEG. Mozesz wylaczyc te funkqe, nawet jesli posiadasz Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 63 karte do obrobki sygnalu wideo - obecnie wszystkie nowe urzadzenia tego typu sa obslugiwane z poziomu systemu, a nie BIOS-u.

Po wprowadzeniu zmian i nowych ustawien za pomoca klawisza Esc musisz wrocic do glownego menu BIOS-u.

Opcje menu PC Health Status W przypadku wiekszosci plyt glownych informacje wyswietlane w tym menu zawieraja dane dotyczace aktualnego stanu niektorych funkcji systemu komputerowego, takich jak temperatura procesora, stan napiec, kontrola wentylatorow i informacje o obrotach. Najczesciej menu to posiada jedynie charakter informacyjny i nie jest mozliwe dokonywanie w nim zmian. W niektorych BlOS-ach mozna jednak wprowadzic ustawienia krytyczne, dotyczace minimalnych obrotow wentylatorow lub przekroczenia temperatur podawanych przez czujniki zamontowane np. na procesorze lub chipsecie plyty glownej, a takze przez czujniki dodatkowe.

W przypadku dostepnych na rynku nowoczesnych procesorow warto zainteresowac sie ta czescia menu i wprowadzic odpowiednie ustawienia krytyczne, po osiagnieciu ktorych zostanie wykonana jakas akcja; dzieki temu mozna bedzie np. wymusic automatyczne wylaczenie komputera po osiagnieciu zbyt wysokiej temperatury procesora lub w przypadku awarii wentylatora, nie doprowadzajac w ten sposob to trwalego uszkodzenia danego podzespolu wskutek przegrzania.

Current CPU Temp Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Podaje aktualna temperature procesora. S4 BIOS. Leksykon kieszonkowy Current System Temp Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Podaje aktualna temperature np. chipsetu lub elementu, do ktorego w danej chwili jest podlaczony czujnik.

Current CPU Fan Speed Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Stan obrotow wentylatora zamontowanego na procesorze.

Current SYS Fan Speed Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Stan obrotow dodatkowego wentylatora, podpietego do plyty glownej - jezeli takowy zostal zamontowany.

Current Power FAN Speed Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Stan obrotow wentylatora zamontowanego w zasilaczu; opcja aktywna wylacznie w przypadku gdy dysponujesz zasilaczem z mozliwoscia podpiecia dodatkowego czujnika do odpowiedniego gniazda na plycie glownej.

Current Chassis FAN Speed Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Stan obrotow dodatkowego wentylatora podpietego do plyty glownej - jezeli takowy zostal zamontowany.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 65

Vcore(V) Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Aktualne napiede podawane do procesora. Np. wyswietlane moze byc 1,75 V (wartosc zalezna od typu procesora). Jest to opcja wylacznie informacyjna - nie ma mozliwosci dokonywania w niej zmian.

Vdd(V) Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Aktualne napiecie podawane do chipsetu plyty glownej. Np. moze byc wyswietlana wartosc 1,50 V (wartosc zmienna, zalezna od typu chipsetu). Jest to opcja wylacznie informacyjna - nie ma mozliwosci dokonywania w niej zmian.

Vdimm(V) Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Aktualne napiecie podawane do pamieci RAM zainstalowanej na plycie glownej. Np. moze byc wyswietlana wartosc 2,50 V (wartosc zmienna, zalezna od typu pamieci). Jest to opcja wylacznie informacyjna - nie ma mozliwosci dokonywania w niej zmian.

3,3 V

Aktualne stany napiec podawanych do poszczegolnych komponentow plyty glownej (moze wystepowac pewien stopien tolerancji +/-). Jest to opcja wylacznie informacyjna - nie ma mozliwosci dokonywania w niej zmian. +5 V/-5 V Aktualne stany napiec podawanych do poszczegolnych komponentow plyty glownej (moze wystepowac pewien stopien tolerancji +/-). Jest to opqa wylacznie informacyjna - nie ma mozliwosci dokonywania w niej zmian. 66 BIOS. Leksykon kieszonkowy +12 V/-12 V Aktualne stany napiec podawanych do poszczegolnych komponentow plyty glownej (moze wystepowac pewien stopien tolerancji +/-). Jest to opcja wylacznie informacyjna - nie ma mozliwosci dokonywania w niej zmian.Nie musisz zbytnio sie przejmowac, jesli niektore z napiec nie sa idealnie zgodne ze wzorcem; jak powiedzialem, napiecie moze miec pewna tolerancje +/-. Jednak zbyt duze roznice lub nagle skoki i spadki moga swiadczyc o problemach z zasilaczem. Dlatego warto, bys od czasu do czasu zerknal do tej czesci BIOS-u.

Battery/VBAT(V) Dostepne wartosci: brak, opcja informacyjna Podaje stan naladowania baterii lub akumulatorka podtrzymujacego ustawienia CMOS.

CPU Warning Temperature Dostepne wartosci: Disabled/50~70 - w zaleznosci od producenta plyty glownej.

Dzieki tej opcji mozesz okreslic, przy jakiej temperaturze procesora zostanie podniesiony alarm sygnalizujacy jego przegrzewanie sie. Warto wlaczyc te opcje; w procesorach serii AMD wartosc krytyczna ustaw na okolo 70 stopni, a dla produktow firmy Intel na okolo 60 stopni.

CPU Temperature ShotDown Dostepne wartosci: Disabled/60-75 - w zaleznosci od producenta plyty glownej.

Dzieki tej opcji ustawiasz dla procesora prog temperatury, po osiagnieciu ktorej komputer sie wylaczy, aby nie doprowadzic do Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 67 uszkodzenia procesora. W zaleznosci od posiadanego procesora, wybierz odpowiednio 75 stopni dla AMD i 70 stopni dla Intela.

CPU Fan Warning/CPU Fan ControW

CPU FAN Fail Warning Dostepne wartosci: Disabled/1500~5000 obr/min - w zaleznosci od producenta plyty.

Jesli BIOS nie wykryje obrotow wentylatora lub gdy sa one zbyt niskie, zostanie wlaczony alarm dzwiekowy. W przypadku niektorych plyt glownych komputer nie uruchomi sie lub po uruchomieniu wylaczy po kilku sekundach, aby zabezpieczyc procesor przed uszkodzeniem wskutek przegrzania. Jesli posiadasz wentylator z wlasnym czujnikiem, dopasowujacym obroty w stosunku do wydzielanego ciepla, wylacz te opcje, natomiast gdy uzywasz zwyczajnego wentylatora, zostaw ja wlaczona i ustaw granice na minimum 2000 obrotow na minute.

SYSTEM FAN Fail Warning/

POWER FAN Fail Warning Dostepne wartosci: Disabled/1500-5000 obr/min - w zaleznosci od producenta plyty.

Dzialanie tej opcji jest dokladnie takie samo jak dla przestawionej powyzej, dotyczy jednak dodatkowych wentylatorow zainstalowanych w obudowie i podlaczonych do plyty glownej.

Predefiniowane ustawienia BIOS-u Nowoczesne wersje BIOS-u posiadaja zdefiniowane domyslne ustawienia dla wszystkich udostepnianych w nich opcji. Rozwiazanie to jest bardzo wygodne, gdyz przywrocenie domyslnych 68 BIOS. Leksykon kieszonkowy ustawien BIOS-u bardzo czesto jest jedynym rozwiazaniem klopotow z komputerem. Wiesz juz o tym, ze do przywrocenia domyslnych ustawien sluzy specjalna zworka na plycie glownej, ktora jest szczegolnie przydatna w chwili, gdy nie da sie wlaczyc komputera. W sytuacji, gdy komputer sie uruchamia, ale sprawia same problemy, mozesz przywrocic domyslne ustawienia BIOS-u za pomoca odpowiedniej opcji, ktora jest w nim umieszczona.

W BlOS-ie mozesz znalezc kilka opcji sluzacych do przywracania domyslnych ustawien.

Load Optimal Settings Dostepne wartosci: Y/N (Yes/No - Tak/Nie) Wybranie tej opcji spowoduje zaladowanie optymalnych i bezpiecznych wartosci predefiniowanych przez producenta. Jezeli masz problem z poprawnym ustawieniem BIOS-u lub ustawiles niektore jego funkcje nieprawidlowo i nie wiesz, jak doprowadzic do tego, by system pracowal prawidlowo, wybierz te opcje. Spowoduje ona zaladowanie zestawu odpowiednich wartosci, ktore umozliwia poprawna wspolprace z wiekszoscia zainstalowanych w komputerze urzadzen. Polecam jednak wlasnoreczne konfigurowanie opcji BIOS-u, poniewaz wiekszosc producentow zaniza wartosci podane w trybach predefiniowanych w celu uzyskania jak najbardziej stabilnej pracy systemu.

Load Fail - safe Defaults Dostepne wartosci: Y/N (Yes/No - Tak/Nie) Jej dzialanie jest zblizone do dzialania opcji Load Optimal Settings.

Load Best Performance Settings Dostepne wartosci: Y/N (Yes/No - Tak/Nie) Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 69 Dzieki tej opcji mozesz wczytac wartosci, ktore - przynajmniej w teorii - powinny zapewnic najwieksza wydajnosc systemu.

Zdarza sie jednak, ze producent za bardzo podnosi poprzeczke w tych ustawieniach, co moze objawiac sie nieprawidlowa praca systemu. Problemy moga dotyczyc np. pamieci RAM o mniejszych parametrach, anizeli sugerowane przez producenta plyty glownej. Polecam samodzielne skonfigurowanie ustawien BIOS-u, pozwalajace uwzglednic specyfike posiadanego sprzetu i jego mozliwosci.

Ustawienia hasla BIOS plyty glownej pozwala na ustawienie hasla zabezpieczajacego przed uruchomieniem komputera oraz wejsciem do menu BIOS-u. Sluzy do tego opcja Set Supennsor Password. Pamietaj, ze zasieg dzialania hasla zalezy od tego, co wybrales w opcji Security Option w jednym z poprzednich menu BIOS-u.

Pamietaj, ze gdy zapomnisz hasla, najprostszym sposobem bedzie wykorzystanie znanej Ci juz zworki sluzacej do czyszczenia zawartosci CMOS. Niestety, po jej uzyciu bedziesz zmuszony ponownie wprowadzic wszystkie ustawienia.

Superoisor Password Dostepne wartosci: brak - tu wpisujesz wlasne haslo Opcja ta pozwala okreslic haslo administratora.

User Password Dostepne wartosci: brak - tu wpisujesz wlasne haslo Opcja ta pozwala okreslic haslo uzytkownika. 70 BIOS. Leksykon kieszonkowy W trakcie zmiany hasel zostaniesz dwukrotnie poproszony o wprowadzenie poprawnego hasla; ma to na celu unikniecie ewentualnej pomylki. Aby usunac wprowadzone haslo, nalezy wejsc do BIOS-u, wpisac aktualne haslo, nastepnie w opcjach pozwalajacych na ustawienie hasla zostawic puste pola i nacisnac Enter.

Zapis koncowych ustawien Po okresleniu wszystkich opcji w BlOS-ie pora zapisac ustawienia.

W tym celu, po powrocie do menu glownego, musisz skorzystac z nastepujacych opcji:

Save And Exit Setup Option Dostepne wartosci: Y/N Odpowiada za zapisanie ustawien i ponowne uruchomienie komputera. Po zaznaczeniu tej opcji i nacisnieciu klawisza Enter zostaniesz zapytany o potwierdzenie zapisania ustawien - nacisnij klawisz Y i potwierdz klawiszem Enter. Wszystkie zmiany dokonane w BlOS-ie zostana zapisane i beda obowiazywac juz po ponownym uruchomieniu komputera.

Exit Without Saving Option Dostepne wartosci: Y/N Pozwala na wyjscie z BIOS-u bez zapisu dokonanych zmian. Jezeli nie jestes pewien wprowadzonych ustawien, po prostu zaznacz te opcje, nacisnij Enter, a nastepnie zatwierdz wybor za pomoca klawisza Y. Komputer zostanie uruchomiony ponownie ze starymi ustawieniami.

Rozdzial 3. Konfiguracja BIOS-u 72

Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u Moze sie zdarzyc, ze nowy dysk twardy, ktory zakupiles, bedzie niewidoczny dla plyty lub wykaze ona jedynie niewielka czesc jego pojemnosci. A moze po wlozeniu nowego procesora na monitorze widzisz jedynie czarny ekran i nic wiecej. W takim przypadku ostatnia deska ratunku moze okazac sie aktualizaqa BIOS-u Twojej plyty glownej. Aktualizacja polega na zastapieniu biezacej wersji oprogramowania znajdujacego sie w pamieci flashrom jego nowa wersja. Nalezy pamietac, ze cala operacja odbywa sie bezposrednio w jednym z ukladow wlutowanych w plyte glowna, a nie na dysku twardym lub innym nosniku danych, musi wiec byc przeprowadzona ze szczegolna uwaga. Blad popelniony w trakcie wykonywania aktualizacji moze spowodowac niemoznosc uruchomienia komputera, a w niektorych specyficznych warunkach trwale uszkodzenie plyty glownej. Zanim zdecydujesz sie wykonac aktualizacje BIOS-u, zastanow sie, czy naprawde jest to konieczne. Jesli uwazasz, ze aktualizacja jest niezbedna, przed jej przeprowadzeniem musisz wykonac pewne czynnosci przygotowawcze.

Identyfikacja plyty glownej Jedna z najwazniejszych czynnosci, ktore musisz wykonac przed aktualizacja BIOS-u, jest poprawna identyfikacja plyty glownej.

W przypadku nieprawidlowej identyfikacji i wykonania uaktualnienia BIOS-u oprogramowaniem przeznaczonym do innej plyty glownej lub po prostu jej innej wersji, moze okazac sie, ze komputer juz sie nie uruchomi lub bedzie dzialac wadliwie. Aby zidentyfikowac poprawnie producenta plyty glownej, jej dokladne oznaczenia oraz aktualna wersje, nalezaloby skorzystac z dolaczonej do plyty glownej dokumentacji. Jednak - jak pokazuje 72 BIOS. Leksykon kieszonkowy wieloletnia praktyka - nie zawsze to, co jest napisane w dokumentacji, pokrywa sie w 100% z tym, co masz zamontowane w komputerze. Wielu producentow plyt glownych, szczegolnie tych mniej znanych (mniej markowych), drukuje jedna, ogolna instrukcje do kilku modeli wyprodukowanych przez siebie plyt glownych. Dlatego najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem okreslenia posiadanego przez Ciebie modelu sa po prostu bezposrednie ogledziny Twojej plyty. Bardzo czesto nazwa producenta jest umieszczona na plycie, w okolicy gniazda AGP lub pomiedzy gniazdami PCI. Jesli juz wiesz, kto jest producentem Twojej plyty, powinienes jeszcze odszukac jej dokladne oznaczenie i model. Rowniez i te informacje prawdopodobnie beda nadrukowane bezposrednio na plycie glownej; moga byc takze umieszczone na naklejkach identyfikacyjnych. Naklejki te czesto sa naklejane na ostatnim gniezdzie PCI lub na zewnetrznej stronie portow rownoleglych (w przypadku konstrukcji ATX). Jesli jednak i tam nic nie znalazles, to warto jeszcze przyjrzec sie plycie od spodu. Koniecznie odszukaj rowniez wersje plyty glownej. Najczesciej producent umieszcza odpowiedni nadruk w jednym z naroznikow plyty.

Oto - kolejno - przykladowa nazwa, model oraz wersja plyty, podane wraz z omowieniami wyjasniajacymi, w ktorym miejscu plyty nalezy (w wiekszosci przypadkow) ich szukac:

ASUS

Napis umieszczony pomiedzy gniazdem AGP a pierwszym PCI. Oznacza nazwe producenta.

A7V8X-X

Napis umieszczony na naklejce identyfikacyjnej przyklejonej do ostatniego gniazda PCI. Oznacza model plyty.Rev. 12 Napis umieszczony najczesciej w jednym z naroznikow plyty glownej. Oznacza wersje produkcyjna plyty.

Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 73 Jesli nie masz mozliwosci wgladu do srodka komputera, a co za tym idzie, nie jestes w stanie znalezc potrzebnych informacji, pozostaje zdac sie na dokumentacje lub na speqalistyczne oprogramowanie, ktore jest w stanie okreslic zarowno producenta, jak i model Twojej plyty glownej. Niestety, moga wystapic klopoty z okresleniem wersji. Informacja o niej czesto jest pomijana przy odczycie danych przy pomocy stosownego oprogramowania.

Moze sie okazac - szczegolnie w przypadku tanszych konstrukcji - ze program do odczytu danych wyswietli zbyt skapa informacje, ktora niewiele Ci pomoze. Jesli masz dostep do Internetu, mozesz sprobowac za jego posrednictwem zidentyfikowac Twoja plyte. Gdy wszystkie opisane wczesniej mozliwosci identyfikacji plyty glownej zawiodly, Internet daje Ci jeszcze jedna szanse. Uruchom komputer. Po wyswietleniu ekranu z informacjami o typie procesora, ilosci pamieci itd. na samym dole znajdziesz kilkanascie cyfr i liter; zatrzymaj dalsze uruchamianie komputera za pomoca klawisza Pause. Zapisz na kartce caly ciag wyswietlanych liter i liczb. Pierwsze liczby okreslaja date produkcji danego BIOS-u; po tej informacji podany jest rodzaj chipsetu plyty glownej, pozostale liczby zas to identyfikatory plyty.

Na ich podstawie jestes w stanie odszukac w Internecie dane dotyczace producenta oraz modelu Twojej plyty glownej. Najlepiej wykorzystac w tym celu jakas wyszukiwarke internetowa, chocby www.google.com.

Oto przykladowe dane identyfikujace plyte (ID): 10/13/2000 - i440BX - W977 - 2A69KM4KC - 00 Warto przypomniec, ze informacje podane sa tu wedlug formatu: data BIOS-u - chipset plyty - identyfikator plyty.

Najwazniejszymi informacjami, ktore w decydujacej mierze przyczynia sie do wyszukania producenta plyty, sa te, ktore zostaly zapisane jako przedostatnie; w naszym przykladzie jest to ciag znakow 2A69K.M4KC. Teraz wystarczy wpisac ten ciag do wyszukiwarki. Po wpisaniu w wyszukiwarce wspomnianego ciagu znakow 74 BIOS. Leksykon kieszonkowy (ID ptyty gloumef) zostaly wyswietlone odnosniki do stron zawierajacych ten wpis. Okazalo sie, ze plyta, ktorej identyfikatora uzylem w zaprezentowanym tu przykladzie, jest produkt firmy MicroStar, MS-6163 (BX Master), zbudowany z wykorzystaniem chipsetu 440BX oraz z dodatkowym kontrolerem IDE66. (Poszukujac informacji na temat plyt glownych oraz BIOS-ow, a takze samych BIOS-ow konkretnych firm, mozesz skorzystac rowniez z adresow internetowych podanych w rozdziale 6. niniejszej ksiazki; zebralem w nim lacza do stron, ktore moga okazac sie przydatne.) Gdy juz okreslilismy model i wersje posiadanej przez nas plyty oraz wiemy, jaki jest aktualny BIOS przeznaczony dla niej, mozemy przystapic do wyszukania odpowiedniego pliku, za pomoca ktorego zaprogramujemy uklad flashrom. W tym celu najlepiej udac sie na strone producenta plyty glownej i tam odszukac odpowiedni plik. W zaleznosci od producenta, nalezy sciagnac odpowiedni programator.

Oto przyklady nazw plikow z programem programatora ukladu flashrom (BIOS):

Amiflash.exe Program sluzacy do zaprogramowania ukladu flashrom dla BIOS-ow firmy Ami.

Awdflash.exe Program sluzacy do zaprogramowania ukladu flashrom dla BIOS-ow firm Award, Phoenix-Award.

Flash.exe Program sluzacy do zaprogramowania ukladu flashrom dla BIOS-ow na plytach glownych firmy AS LZS bez systemu PnP Aflash.exe Program sluzacy do zaprogramowania ukladu flashrom dla BIOS-ow na plytach glownych firmy ASUS z systemem PnP.

Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 75 Nastepnie - rowniez korzystajac ze strony producenta plyty glownej - nalezy pobrac plik z nowa wersja BIOS-u. Czesto zdarza sie, ze producenci w jednym spakowanym archiwum umieszczaja zarowno nowa wersje BIOS-u, jak i odpowiedni plik programatora. Jesli tak wlasnie jest w przypadku Twojej plyty glownej, to skorzystaj z tego wlasnie pliku i za jego pomoca wykonaj programowanie ukladu flashrom.

Identyfikacja BIOS-u W stosunkowo latwy sposob mozna zidentyfikowac producenta Twojego BIOS-u. Jego nazwa jest najczesciej wyswietlana u gory ekranu zaraz po uruchomieniu komputera, w trakcie wykonywania wstepnej procedury testowej POST. Jesli nie zdazysz jej przeczytac, mozesz przy nastepnym rozruchu wcisnac klawisz Pause, by zatrzymac dalsze uruchamianie komputera. Mozesz tez odczytac nazwe producenta poprzez wejscie do glownego menu BIOS-u. Na samej gorze menu znajdziesz stosowna informaqe o tworcy oprogramowania Twojej plyty. Poza tym zaraz po uruchomieniu komputera, w trakcie przeprowadzania testu POST, na samej gorze ekranu powinna zostac wyswietlona wersja BIOS-u, a na dole data jego wyprodukowania. Wreszcie, czesc z tych informacji znajdziesz na umieszczonym na plycie glownej ukladzie flashrom, w ktorym zapisany jest BIOS. Najczesciej na ukladzie tym umieszczana jest naklejka, na ktorej widnieje nazwa producenta - moze to byc np. Award, Ami lub Phoenix. Z cala pewnoscia jednak latwiej jest uzyskac potrzebne wiadomosci podczas rozruchu komputera, chocby dlatego, ze nie trzeba go w tym celu rozkrecac (co mogloby byc wrecz niemozliwe w przypadku zaplombowania obudowy przez sprzedawce, u ktorego nabyles maszyne). Bez wzgledu na to, w jaki sposob wszedles w posiadanie stosownych danych, zapisz je, poniewaz moga Ci sie przydac do odszukania nowszej wersji oprogramowania. Przy zapisie daty pamietaj, ze jest ona podawana w standardzie amerykanskim - miesiac/dzien/rok. Jesli jednak w zaden z podanych tu sposobow 7& BIOS. Leksykon kieszonkowy nie jestes w stanie zdiagnozowac rodzaju, producenta oraz wersji BIOS-u, mozesz skorzystac z programow takich jak CtBios, ktore zrobia to za Ciebie. Programy takie mozesz pobrac np. ze strony iuzviv.spat.pl/drivery.html. Znajdziesz na niej takze calkiem sporo BIOS-ow.

Oto przykladowe informacje wyswietlane na monitorze zaraz po wlaczeniu komputera:

Award Modul ar BIOS v.4.51PG,

Copyright (O 1984-2000. Award Software, Inc.

Z wyswietlonego napisu mozna wywnioskowac, iz BIOS Twojej plyty glownej zostal wyprodukowany przez firme Award.

W6163MJ V5.6 041301

Ten napis wskazuje na wersje BIOS-u; w tym przypadku jest to BIOS o numerze wersji 5.6. W przypadku niektorych plyt glownych udostepniane sa zintegrowane z nimi dodatkowe kontrolery IDE. Na przyklad na plycie glownej, ktorej dotyczy nasz przyklad, umieszczono zintegrowany z nia dodatkowy kontroler Ultra ATA66, dlatego tez po przejsciu procedury testowej POST sa wyswietlane dodatkowe informacje dotyczace BIOS-u tegoz kontrolera.Oto przykladowe informacje o wersji BIOS-u zintegrowanego kontrolera dyskow Ultra ATA66:

ULTRA 66 (Tm) BIOS Versin 2.00 (Build 18) (O 1999-2000 Promise Technology, Inc A l i Rights Reserved Zapis ten informuje nas o aktualnej wersji BIOS-u; w tym przypadku jest to wersja 2,00 dla zintegrowanego z plyta glowna dodatkowego kontrolera IDE firmy Promis Technology. Pamietaj, ze nie jest to informaqa dotyczaca BIOS-u plyty glownej i nie nalezy sie nia kierowac przy poszukiwaniach jego uaktualnienia. W wiekszosci przypadkow po wykonaniu aktualizacji BIOS-u na plycie glownej, rowniez i BIOS dodatkowego kontrolera zostanie uaktualniony do nowszej wersji.

Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 77 Programowanie ukladu flashrom Zanim rozpoczniesz proces aktualizaqi, upewnij sie, ze w BlOS-ie masz wylaczona opq'e dotyczaca zabezpieczenia przed zapisem do ukladu flashrom. Opcja ta to Flash protection. Sprawdz rowniez w dokumentami do Twojej plyty glownej, czy przed aktualizacja nie musisz przestawic odpowiedniej zworki zabezpieczajacej uklad flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jesli taka zworka znajduje sie na plycie, to musisz ustawic ja tak, by umozliwiala wykonanie aktualizacji BIOS-u; opis odpowiedniego ustawienia mozesz znalezc w dokumentami plyty glownej. Przygotuj dyskietke startowa i zapisz na niej plik BIOS-u, ktory pobrales z Sieci.

Umiesc tez na niej odpowiedni plik sluzacy do wykonania aktualizaqi, np. awdflash, amiflash lub Aflash. Uruchom plik*.exe i postepuj zgodnie z komunikatami programu.

Sam proces przygotowania dyskietki startowej ogranicza sie jedynie do jej sformatowania z parametrem /s lub wlaczenia odpowiedniej opcji w graficznej nakladce w systemie MS Windows.

Nastepnie pozostaje skopiowanie na nia plikow (badz pliku) zawierajacych nowa wersje BIOS-u oraz programatora. Pamietaj, ze na dyskietce nie powinno byc plikow autoexec.bat i config.sys.

Pora przeprogramowac BIOS. W tym celu uruchom komputer z uprzednio przygotowanej dyskietki, a nastepnie zaczekaj na pojawienie sie odpowiedniej listy z opcjami do wyboru.

Zanim rozpoczniesz wymiane BIOS-u na nowszy, musisz koniecznie wykonac kopie jego aktualnej wersji. W tym celu sprawdz, czy na liscie wystepuje odpowiednia opcja. W przykladowym programatorze opcja ta nosi nazwe Save Current BIOS to file. Po jej wybraniu wystarczy wcisnac na klawiaturze klawisz Enter.

Teraz zostaniesz poproszony o podanie nazwy dla pliku, ktory powstanie na dyskietce. Wystarczy, ze wpiszesz nazwe np. stary. bi n, a nastepnie nadsniesz klawisz Enter. Po chwili aktualna wersja BIOS-u znajdzie sie w pliku zapisanym na dyskietce.

BIOS. Leksykon kieszonkowy W celu wymiany BIOS-u, w glownym menu programu dokonujacego aktualizacji wybierz opcje odpowiedzialna za jej przeprowadzenie - Update BIOS IndudingBoot Block and ESCD. Nastepnie zostaniesz poproszony o podanie nazwy pliku zawierajacego nowa wersje BIOS-u (to ten plik, ktory na poczatku zapisywales na dyskietce); po jej wpisaniu musisz nacisnac klawisz Enter. Program aktualizujacy dokona sprawdzenia sumy kontrolnej, aby uzyskac pewnosc, ze plik nie jest uszkodzony. Jezeli test wypadnie pomyslnie, zostaniesz jeszcze raz zapytany, czy chcesz dokonac aktualizacji - nacisniecie klawisza Y spowoduje rozpoczecie procesu uaktualniania.

Po zakonczeniu aktualizacji na ekranie monitora pojawi sie informacja o tym, ze caly proces zakonczyl sie sukcesem. Teraz pozostaje ponownie uruchomic komputer - i gotowe.

Pamietaj, aby sprawdzic dokladnie, jaka wersje BIOS-u posiadasz (pojemnosc ukladu flashrom). Dla pojemnosci 1 Mbit, 2 Mbit oraz 4 Mbit pliki z aktualizaq'a beda mialy odpowiednio 128 kB, 256 kB i512kB. Jezeli nie wiesz, jaki BIOS posiadasz, to po uruchomieniu programu do aktualizacji wykonaj kopie BIOS-u i sprawdz rozmiar pliku wynikowego, a kopie zachowaj na wszelki wypadek.

W trakcie uaktualniania BIOS-u pod zadnym pozorem nie wylaczaj komputera! Przed rozpoczeciem aktualizacji zawsze wykonuj kopie BIOS-u. Po zapisaniu pliku BIOS-u na dyskietce, takze zanim rozpoczniesz aktualizacje, sprawdz, czy plik jest poprawnie odczytywany.

Jezeli nie jestes pewien tego, co robisz, zrezygnuj z aktualizacji i udaj sie z komputerem do serwisu, gdzie zrobia to za Ciebie fachowcy.

Wielu producentow plyt glownych oferuje mozliwosc aktualizacji BIOS-u bezposrednio z poziomu MS Windows, za pomoca wygodnych w uzyciu narzedzi.

Praca z aplikacjami tego typu ogranicza sie do paru klikniec mysza i udzielenia odpowiedzi na kilka prostych pytan. W zaleznosci Rozdzial 4. Aktualizacja wersji BIOS-u 79 od producenta plyty glownej, zestaw mozliwosci oferowanych przez graficzne narzedzia do aktualizacji BIOS-u moze sie nieznacznie roznic. W naszym przykladzie uzyty zostal programator firmy AS LZS, ktory pozwala na wyszukanie odpowiedniej wersji BIOS-u w Internecie, pobranie jej na dysk, aktualizacje oraz sprawdzenie, jaka wersja BIOS-u jest aktualnie zapisana na plycie glownej.

Jezeli posiadasz dostep do Internetu, wystarczy wybrac opcje Upgrade BIOS front Internet i chwile zaczekac na aktualizacje. Oczywiscie, po drodze bedziesz musial odpowiedziec na kilka prostych pytan.

Ja jednak preferuje wykonywanie uaktualnienia pamieci flashrom (a zatem BIOS-u) z poziomu systemu DOS, po wczesniejszym uruchomieniu komputera z dyskietki startowej. Moim zdaniem jest to bezpieczniejsze z uwagi na mozliwosc wystapienia nieoczekiwanego bledu systemu Windows, zainstalowanych sterownikow lub programow dzialajacych w tle.

W programatorach dla BIOS-u firmy Award po uruchomieniu programatora nastapi sprawdzenie ukladu, zas po wpisaniu pliku z nowa wersja BIOS-u zostanie przeprowadzony test sumy kontrolnej, po czym zostaniesz zapytany o to, czy chcesz wykonac kopie starego BIOS-u. Podaj wtedy nazwe pliku, w ktorym bedziesz chcial zapisac te kopie, np. stary bin i potwierdz zamiar jej wykonania poprzez wcisniecie klawisza Y. Po wykonaniu kopii zostanie zaladowany do pamieci operacyjnej komputera plik z obrazem nowego BIOS-u, po czym, po potwierdzeniu rozpocznie sie procedura programowania.

Analogicznie postepuj z kazdym programatorem ukladu flashrom.

Niezaleznie od producenta BIOS-u procedura jego aktualizacji jest bardzo podobna^ Zmianie ulec moze jedynie rozmieszczenie poszczegolnych opcji odpowiedzialnych za zapisanie kopii oraz wprowadzenie nazwy z plikiem BIOS-u. Kazdy programator udostepnia mozliwosc wykonania kopii aktualnej wersji BIOS-u i nie nalezy o tym zapominac.

SO BIOS. Leksykon kieszonkowy Rozdzial 5. Awaria BIOS-u Przeprowadziles aktualizacje BIOS-u, ponownie uruchamiasz komputer i zamiast ekranu powitalnego z wyswietlona, dopiero co zaktualizowana, nowa wersja BIOS-u widzisz jedynie czarny ekran monitora. To najgorszy z mozliwych scenariuszy, ktory swiadczy o tym, ze - niestety - cos poszlo nie tak, nie udalo sie. Nie musisz od razu zalamywac sie i rwac wlosy z glowy przeklinac komputer, dyskietki, Internet i caly ten elektroniczny swiat. W tej sytuacji masz jeszcze kilka mozliwosci, ktore pozwola zaoszczedzic troche gotowki z Twojego budzetu domowego. W tym rozdziale postaram sie w mozliwie najprostszy sposob omowic zagadnienia zwiazane z awaria programu zapisanego w pamieci flashrom, czyli BIOS-u.

Przyczyn uszkodzenia oprogramowania znajdujacego sie w ukladzie flashrom moze byc wiele; od ataku wirusa zamazujacego czesc programu Setup, po uszkodzenie spowodowane przypadkowym wyladowaniu elektrostatycznym. Najczestsza jednak przyczyna awarii BIOS-u sa sami uzytkownicy komputera. Glowne powody tej awarii - nieudana aktualizacja, nagla przerwa w zasilaniu podczas wykonywania programowania, nadpisanie zawartosci ukladu flashrom nieodpowiednia wersja oprogramowania lub BlOS-em przeznaczonym do innego modelu plyty glownej, a wreszcie atak wirusa (ktory wszak takze zostal wykonany przez czlowieka) w duzej mierze zaleza wlasnie od nich (nawet przerwie w zasilaniu mozna bylo wszak zapobiec, stosujac urzadzenie typu UPS). Awarie ukladu flashrom - a co za tym idzie takze utrata zapisanych w nim informacji - bedace efektem czegos innego niz dzialanie czlowieka, "zdarzaja sie niezwykle rzadko i nalezy o tym pamietac, decydujac sie na aktualizacje biezacej wersji BIOS-u.

Rozdzial 5. Awaria BIOS-u 81

Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock Wiekszosc nowoczesnych ukladow flashrom, montowanych na dzisiejszych plytach glownych, posiada pewien obszar, ktory nie jest zapisywany w trakcie programowania (aktualizaqi); obszar ten nazywa sie BootBlock i jest odpowiedzialny za przejecie ograniczonej kontroli - najczesciej jedynie nad stacja dyskietek i klawiatura - w przypadku uszkodzenia pozostalej czesci oprogramowania BIOS.

Oto przykladowe informacje wyswietlane na ekranie monitora w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u:

Award BootBlock Bios vl.O

Copyright (c)1998. Award Software Inc Bios Rom checksum e r r o r

INSERT SYSTEM DISK ANO PRESS ENTER

Jesli po uruchomieniu komputera na ekranie monitora widzisz taki wlasnie napis (lub podobny, w zaleznosci od producenta BIOS-u), to jeszcze nie jest tak zle. Musisz przygotowac specjalnie spreparowana dyskietke startowa, na ktorej powinny znalezc sie pliki startowe systemu oraz plik programatora wraz z prawidlowym plikiem obrazu BIOS-u, np. z kopia, ktora wykonales przed aktualizacja. Nastepnie przygotuj plik autoexec.bat, w ktorym powinien znalezc sie odpowiedni dla wersji BIOS-u wpis i zapisz go na dyskietce.Oto przykladowy wpis w autoexec.bat dla BIOS-u firmy Award: awdflash kopia.bin /py/Sb/sn/QI Co znacza poszczegolne elementy tego zapisu? Oto wyjasnienie: - awdf 1 ash - nazwa programatora, - kopi a. bi n - nazwa pliku z kopia BIOS-u, 82 BIOS. Leksykon kieszonkowy - py - nakaz automatycznego programowania (przydatne, gdy na ekranie monitora nic nie widac), - Sb - nakaz ominiecia programowania obszaru BoolBlock, - sn - zakaz wykonywania kopii (i tak obecnie zapisana wersja BIOS-u jest nieodpowiednia lub uszkodzona, wiec nie ma sensu wykonywac jej kopii), - QI - wymuszenie programowania (w szczegolnych przypadkach jest to jedyne rozwiazanie).

To tylko podstawowe, najczesciej wykorzystywane parametry awdflash; pelna ich liste uzyskasz po wpisaniu nazwy programatora wraz z przelacznikiem /?. Prawidlowy zapis powinien wiec wygladac tak: awdflash/?

Mozesz oczywiscie nie przygotowywac pliku autoexec.bat, pod warunkiem, ze cos widzisz na ekranie i masz aktywna klawiature. Zadaniem pliku wsadowego jest zautomatyzowanie czynnosci zwiazanych z programowaniem BIOS-u w przypadku, gdy nie masz mozliwosci wprowadzania polecen z klawiatury, co - niestety - w przypadku awarii BIOS-u zdarza sie dosc czesto.

Jesli juz przygotowales taka dyskietke (oczywiscie na innym komputerze, np. u kolegi), to wylacz komputer, wloz ja do stacji dyskow i uruchom komputer. Po jego starcie i wyswietleniu informacji o BootBlock-u wasnij klawisz Enter. Powinien rozpoczac sie odczyt plikow z dyskietki i automatyczne zaprogramowanie ukladu. Nastepnie wykonany zostanie ponowny rozruch komputera. Jesli uklad zostal zaprogramowany, zas komputer nie uruchamia sie ponownie, to musisz sam wcisnac przycisk Reset na obudowie; jesli wszystko przebieglo poprawnie, to znowu mozesz sie cieszyc swoim sprzetem.

Rozdzial 5. Awaria BIOS-u 83

Gdy widac jedynie czarny ekran monitora Przygotowujesz dyskietke, o ktorej pisalem w poprzednim podrozdziale i postepujesz zgodnie z zaleceniami, ktore w nim podalem; tym razem jednak nie widzisz, jaka czynnosc komputer aktualnie wykonuje (w niektorych przypadkach problem ten moze rozwiazac zamontowanie karty grafiki wykonanej w standardzie ISA - oczywiscie na plycie glownej Twojego komputera musi sie znajdowac gniazdo ISA - lub PCI). Jezeli po wlaczeniu komputera z wczesniej wlozona do napedu dyskietka ratunkowa zapalila sie kontrolka stacji dyskietek, to najprawdopodobniej wlasnie wczytywane sa potrzebne pliki i zachodzi proces programowania BIOS-u. Jesli kontrolka nie zapala sie, wasnij na klawiaturze klawisz Enter. Jesli tym razem zaswiecila sie, prawdopodobnie podjete zostaly wspomniane przed chwila akcje. Zaczekaj teraz, az kontrolka stacji zgasnie. Poza tym w trakcie zapisu do flashrom moga migac naprzemiennie diody na Twojej klawiaturze; gdy miganie ustanie, to znaczy, ze programowanie dobieglo konca.

Komputer moze samodzielnie wykonac ponowny rozruch; jesli tego nie zrobi, po chwili wykonaj go sam, wciskajac przycisk Reset.

Jesli widzisz upragniony ekran z informacja o wersji BIOS-u, to znaczy, ze wszystko przebieglo poprawnie i Twoj sprzet znow jest sprawny.

Gdy takze BootBlock jest uszkodzony Niestety, to jest jeden z najbardziej czarnych scenariuszy. Dyskietka, o ktorej pisalem poprzednio, tak czy inaczej bedzie Ci potrzebna; musisz jedynie usunac z niej plik autoexec.bat

1

. To bardzo wazne, poniewaz tym razem nie jest wskazana automatyczna procedura programowania.Aby przeprowadzic probe naprawy BIOS-u, musisz posiadac uklad osadzony na plycie w specjalnej podstawce, nie moze on byc wlutowany w plyte glowna. Do wykonania calej operacji BIOS. Leksykon kieszonkowy szczegolnie w tym przypadku wymagane jest skupienie, a poza tym minimum zdolnosci manualnych, poniewaz wszystkie niezbedne czynnosd bedziesz wykonywac na plyde glownej z podlaczonym zasilaniem!

Przede wszystkim musisz znalezc kogos, kto posiada taka sama jak Twoja plyte glowna (wprawdzie mozna wykonac opisana tu operacje przy uzydu innej plyty, jednak w wiekszosci przypadkow nie przyniesie to pozadanego efektu). Z plyty tej musisz delikatnie wyciagnac sprawny uklad flashrom (pamietaj, by robic to przy wylaczonym zasilaniu!). Nastepnie usun niesprawny uklad z Twojej plyty glownej. Po wydagniedu ukladow (nie pomyl ich!) wloz sprawny uklad do podstawki na swojej plycie glownej.

Sprawdz, czy zostal wlozony prawidlowo. Przy ukladach DILL32 (prostokatna kostka) na jednym z jego koncow, posrodku znajduje sie wydede, a na plyde umieszczono nadruk z odpowiednim zabkiem; musisz wlozyc uklad zgodnie z nadrukiem na plyde - wydede w ukladzie musi zachodzic na wspomniany zabek. Jesli sie pomylisz i wlaczysz zasilanie, uklad zostanie spalony i teraz naprawy beda wymagaly juz dwie plyty glowne. Jesli uklad flashrom jest ukladem PLCC32 - kwadratowa kostka - to na pewno od razu zauwazysz, ze jeden z naroznikow kwadratu jest sdety; takie samo sdede posiada rowniez podstawka na plycie.

Musisz wlozyc uklad, dopasowujac odpowiednio narozniki podstawki i ukladu.

Jesli uporales sie z przelozeniem ukladu, to teraz zaczyna sie dopiero najbardziej niebezpieczna czesc calej operacji. Najlepiej odlacz dyski twarde i inne napedy, pozostaw jedynie naped stacji dyskietek.

Uwaga Pamietaj, ze wszystko bedziesz teraz wykonywac na wlaczonym komputerze!

Rozdzial 5. Awaria BIOS-u 85 Wloz dyskietke do stacji dyskietek (nie zapomnij wczesniej skasowac pliku autoexec.bat). Uruchom komputer. Powinien uruchomic sie bez problemu; jesli jest inaczej, wylacz go i docisnij uklad flashrom. Jesli komputer sie uruchomil, to nastapi wczytanie sektora startowego z dyskietki. Nie wylaczajac komputera, bardzo ostroznie, z maksymalna uwaga wyciagnij uklad flashrom z podstawki.

Uwazaj, aby nie spowodowac zwarcia! Nastepnie rowniez bardzo dokladnie i uwaznie umiesc w podstawce swoj uszkodzony uklad flashrom. Teraz wykonaj procedure programowania, tak jak to zostalo opisane w rozdziale poswieconym programowaniu ukladu flashrom. Jesli procedura ta przebiegla prawidlowo, wykonaj ponowny rozruch komputera i ciesz sie dzialajacym sprzetem. Teraz mozesz juz oddac koledze jego uklad flashrom.

Do wyciagania ukladow stosuje sie odpowiednie, specjalistyczne narzedzia. W domowych warunkach do wyciagniecia ukladu w z podstawki DILL32 (uklad prostokatny) mozesz uzyc zakrzywionego sledzia (zaslepke z tylu obudowy; pamietaj jednak, by zaizolowac ja np. tasma!) lub plaskiego, malego srubokreta (takze on musi byc zaizolowany). Uklad PLCC32 (kwadratowy) mozesz wyciagnac np. koncowka cyrkla.

Gdy uklad flashrom jest wlutowany w plyte Gdy uklad jest wlutowany na stale w plyte glowna i uszkodzony zostal rowniez BootBlock, to - niestety - w tym przypadku czeka Cie wizyta w serwisie. Jak pokazuje praktyka, naprawa BIOS-u jest w tym przypadku dosc kosztowna i -wrecz nieoplacalna, jesli posiadasz starsza plyte; koszt uslugi moze niewiele odbiegac od ceny nowej plyty, a - jak wiadomo - w swiecie komputerow wszystko bardzo szybko sie starzeje i traci na wartosci.

M6 BIOS. Leksykon kieszonkowy Gdy uklad umieszczony jest w podstawce i zawiodly wszystkie mozliwosci jego reanimacji W takim przypadku pozostaje wymontowac plyte glowna i zaniesc ja do serwisu, gdzie zostanie z niej wyciagniety uklad flashrom i zaprogramowany na programatorze sprzetowym. Usluga ta nie jest szczegolnie droga; jej koszt waha sie w granicach 30 do 50 PLN, w zaleznosci od ukladu.

Autor nie ponosi odpowiedzialnosci za ewentualne nieudane proby wykonania poszczegolnych czynnosci opisanych powyzej. Wszystkie operacje polegajace na konfiguracji, uaktualnieniu, probach naprawy ukladu flashrom (BIOS-u) wykonujesz na wlasna odpowiedzialnosc. Przyklady tu opisane zostaly wielokrotnie wyprobowane w praktyce zawodowej przez autora, ktory jest wieloletnim pracownikiem serwisu jednej z firm komputerowych.

Rozdzial 5. Awaria BIOS-u 87

Rozdzial 6. Przydatne linki do stron poswieconych zagadnieniom zwiazanym z BlOS-em Producenci BIOS-ow - American Megatrends (AMI) - http://wwxv.ami.com - Award Software (Award-Phoenix) - http://wxvw.award.com - Phoenix - http://ivxvxv.phoenix.com - Unicore - http://xvww.unicore.com Strony przydatne w trakcie poszukiwania uaktualnien i identyfikacji BIOS-ow - http://ivxuw.plasma-online.de - http://wxvxv.motherboards.org - http://www.biosrecovery.com - http://wxvw.ultramod.com/sringar/bios.html Strony producentow plyt glownych - Abit - http://www.abit.com.tw - Acorp - http://www.acorp.com.tw - A-Open - http://www.aopen.com - Albatron - http://ivxvw.albatron.com.tw 88 BIOS. Leksykon kieszonkowy - Asus - http://www.asus.com.tw - A-Trend - http://www.atrend.com - Azza - http://wrvw.azza.com.hv - Biostar - http://www.biostar.com.tw - Chaintech - http://www.chaintech.com.tw - DFI - http://wwiv.dfi.com.tw - ECS - http://www.ecs.com.iw - Epox - http://xvww.epox.com - Gigabyte - http://tw.giga-byte.com - LiteOn - http://wvnv.liteon.com/liteon - Lucky Star - http://www.lucky-star.com.tw - Micro-Star (MSI) - http://zvivzv.msi.com.tw - PC-Chips - http://zvww.pcchips.com.tzv - Procomp - http://wzvw.procomp.com.tw/driver - Shuttle - http://www.spacewalker.com - Soyo - http://wzvw.soyousa.com - Zida - http://www.zida.com Rozdzial 6. Przydatne linki do stron poswieconych zagadnieniom... 89 Zakonczenie Mam swiadomosc, ze nie wszystkie mozliwe tematy zostaly tu wyczerpane, lecz w zalozeniu ksiazka ta miala byc kieszonkowym leksykonem, opisujacym najczesciej spotykane opcje w nowoczesnych (w czasie, kiedy ja pisalem) plytach glownych. Mam nadzieje, ze moje wieloletnie doswiadczenie w montazu oraz naprawie komputerow okaze sie dla Ciebie pomocne. Na koniec pragne Ci jeszcze raz serdecznie podziekowac za zakup niniejszej ksiazki i pozostaje mi wyrazic nadzieje, ze byl to zakup udany.

Z wyrazami szacunku Andrzej Pyrchla pyrchla@bryce.pl 90 BIOS. Leksykon kieszonkowy Skorowidz ACPI Suspend Type, 51

ACPI/IPCA,49

Advanced BIOS Features, 11,16Advanced Chipset Features, 11,

27

AGP, 73

AGP Aperture Size, 31AGP Drhdng Control, 32

AGP Driving Value, 32

AGP Master 1 WS Read, 36

AGP Master 1 WS Write, 35

AGP Mode, 32

AGP OverVoltage Control, 59

AGP Voltage Regulator, 59 aktualizacja, 7, 72 awaria, 81 BootBlock, 82 DualBios, 7 programowanie, 78 Ami, 8, 75, 76, 88

APIC, 26

Assing IRQ For USB, 63Assing IRQ For VGA, 63

ATX, 73

Auto Detect DIMM/PCI Clk, 56Award, 8, 75, 76, 77, 80, 88 awaria BIOS, 81 Bank Interleave, 29 Base memory, 16 Basic Input-Output System, 7 Battery/VBAT, 67

BIOS, 5, 7

aktualizacja, 72 identyfikacja, 76, 88 naprawa, 82 nawigacja, 10 predefiniowane ustawienia,

68

producent, 88 wejscie, 9 zapis ustawien, 71 Boot other device, 20 Boot Up Floppy Drive, 24 Boot Up Numlock Status, 24 BootBlock, 82, 84 Bus Master, 61 C8000-CBFFF Shadow, 27 cache, 18 CAS Latency, 28 CAS Latency Time, 28 chipset, 6, 75

CMOS, 25

CNR, 48

COM1, 40

CPU, 30

CPU Clock Ratio, 57CPU Core Voltage, 58

CPU Fan Controll, 68

CPU Fan Warning, 68

CPU Host Clock, 57

CPU Host Frequency, 57

CPU internal cache, 18

CPU L2 Cache ECC Checking, 18

CPU Setup, 11, 56

CPU Temperature ShotDown, 67

CPU to PCI Write Buffer, 34

CPU Vcore select, 59

CPU Vio Select 3.3V, 60

CPU Warning Temperature, 67

Current Chassis FAN Speed, 65

Current CPU Fan Speed, 65

Current CPU Temp, 64

Current Power FAN Speed, 65

Current SYS Fan Speed, 65

Current System Temp, 65

0

DDR, 29

DIMM Voltage regulator, 60

DMA, 43

DMA Resources, 62Doze Mode, 50

DRAM Clock, 29 '

DRAM Cyde Lenght, 28

DRAM Timing by SPD, 28

Drive A, 14

Drive B, 14

DualBios, 7 dysk twardy, 12 dyskietka startowa, 78, 82 ECP Mode Use DMA, 43 Exit Without Saving Option, 71 Extended Memory, 16 External Cache, 18 Fast R-W Turn Around, 30 First Boot device, 20 Fixed AGP/PCI Output Freq, 58 Flash Protection, 23, 78 flashrom, 7, 72 naprawa, 87 programowanie, 78 Floppy 3 Mode Support, 15

FSB, 35, 58

fuli duplex, 41Fuli Screen Logo Show, 22

Game Port Address, 49

Gate A20 Option, 24

GUID, 46

Hhalf duplex, 41

Halt On, 15 haslo, 70

92

BIOS. Leksykon kieszonkowy HDD Power Down, 50 HDD S.M.A.R.T Capability, 22 Health Status/Hardware Monitor, 11 Hyper Threading Function, 22

IDE, 13

IDE HDD Block Mode, 39IDE Prefetch Mode, 37 identyfikacja BIOS-u, 76 plyty glownej, 72

IEE1394, 45

Init Display First, 39Integrated Peripherals, 11, 37

IR Function Duplex, 41

IR Transmission Delay, 42

IRQ Resources, 62

Legacy ISA, 62

PCI/ISA PnP, 62

K

karta dzwiekowa, 47 graficzna, 39, 59 sieciowa, 46, 47 konfiguracja, 7,11 kontrola antywirusowa, 17 LED In Suspend, 54 Load Best Performance Settings,

69

Load Fail - safe Defaults, 69Load Optimal Settings, 69

LPTL42

MMAC (NV) Address Input, 47

MACLan,46

Machine MAC (NV) Address, 47

MBUltral33 RAID Controler, 44

Memory Parity/ECC Check, 36 modem, 48, 52 Modem Ring resume, 55 Modem Use IRQ, 52 MPS Revision, 23 Muliti Sector Transfer, 39

N

napiecia, 56, 64 naprawa BIOS-u, 82, 84

O

Onboard FDD Controler, 40

Onboard H/W RAID Controler,

44

Onboard H/W Serial ATA, 44Onboard Legacy Audio, 48

Onboard Parallel Port, 42

Onboard Serial Port, 40

OnChip IDE, 37

OnChip IEEE1394,45

OnChip LAN, 46

OnChip Modem, 47

OnChip Sound, 47

OnChip USB, 33

Skorowidz

93

OS select for DRAM 64MB, 26Other memory, 16 overclocking, 28, 32, 35, 58, 60 P2C/C2P Concurrency, 30 pamiec konfiguracja, 29

RAM, 16

stala, 7Parallel Port EPP Type, 43

PC Health Status, 64

PCI, 30, 73

PCI BusMaster, 61PCI Delay Transaction, 35

PCI Dynamie Bursting, 35

PCI Master 0 WS Write, 35

PCI/VGA palette Snoob, 63

Peer Concurrency, 30

Phoer\ix, 8, 75, 76, 88

Plug and Play, 11 plyta glowna, 5 identyfikacja, 72, 74 producent, 88 PM Control by APM, 51 PnP OS Installed, 60 PnP/PCI Configuration setup,

11,60

POST, 19, 76

POWER FAN Fail Warning, 68Power Management Setup, 11,

49

predefiniowane ustawienia, 68Primary Master PIO, 37

Primary Master UDMA, 38

Primary Slave PIO, 37

Primary Slave UDMA, 38 procesor, 56 programator, 75 przetaktowywanie, 28, 32, 35, 58 Quick Power On Self Test, 19

R

RAID, 19, 44

RAID Controler Function, 44Ratio/Voltage Control, 56

Reset Configuration Data, 61

Resource Controled By, 61

RTC Alarm Resume, 55

RxD, TxD Active, 41

8S.M.A.R.T, 22

Sl, 51

S3, 51

SATA, 19, 44

SATA/RAID/SCSI Boot Order,

19

Save And Exit Setup Option, 71Second Boot device, 20

Secondary Master PIO, 38

Secondary Master UDMA, 39

Secondary Slave PIO, 38

Secondary Slave UDMA, 39

Security Option, 25

Serial ATA Function, 44

Set Supervisor Password, 70

BIOS. Leksykon kieszonkowy

SETUP, 5, 7 USB, 33

Soft OFF PWRBTN, 53 USB 2.0 PORT, 34 SoundBlaster, 48 USB Keyboard Support, 34 SPD, 28 User Password, 70 Spread Spectrum, 57 stacja dyskietek, 14V

Standard CMOS Features, 11

Standby Mode, 51 Vcore, 66

State Power After Failure, 53 Vdd, 66

Supervisor Password, 70 Vdd Voltage, 60

Suspend Mode, 51 Vdimm, 66 Swap Floppy Drive, 23 Video Bios Shadow, 26 System Bios Cacheable, 31 Video Off Method, 52 System Date, 12 Video RAM Cacheable, 31 System Fan Fail Warning, 68 Virus warning, 17 System Time, 12

W

T

Wake Up Events, 54 temperatura, 64 Wake Up On LAN, 55 Third Boot device, 20 wejscie do BIOS, 10 Throttle Duty Cycle, 51 wentylator, 64 Total Memory, 16 Trend ChipAway Virus, 17 Y Typematic Delay, 25 Typematic Rate, 24, 25 Y2K Monitor, 17

U Z

UART 2 Mode, 41 zapis ustawien, 71UDMA, 38 zwiekszanie wydajnosci, 23,30,

Ultra DMA 66/100/133 IDE 34, 56, 61, 70

Controller, 40

Unicore, 88 uruchamianie systemu operacyjnego, 21 Skorowidz 95

This file was created with BookDesigner program

bookdesigner@the-ebook.org

2009-12-01

LRS to LRF parser v.0.9; Mikhail Sharonov, 2006; msh-tools.com/ebook/