KOMMISYA HADIACKA W Imie Pa�skie Amen. Ku wieczney pami�ci teraz y na potym b�d�cym zaw�dy. Kommisya mi�dzy Stanami Korony Polskiey, y W. X. Lit. z iedney, a Wielmo�nym Hetmanem y woyskiem Zaporowskim, z drugiey strony; przez Wielmo�nych, Stanis�awa Kazimierza Bieniewskiego Wo�y�skiego. Kazimierza Ludwika Iew�aszewskiego Smole�skiego, Kasztellanow, z Seymu od Nayia�nieyszego Iana Kazimierza z Bo�ey �aski Krola Polskiego, y Szwedzkiego, Wielkiego Xi���cia Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, �mudzkiego, Inflantskiego, Smole�skiego, a Gotskiego, Wandalskiego dziedzicznego Krola, y wszystkich Stanow Koronnych, y W. X. Lit. naznaczonych Kommissarzow, z Wielmo�nym Ianem Wychowskim Hetmanem, y wszystkim Woyskiem Zaporoskiem w obozie pod Hadiaczem, dnia 16 Septembris roku Pa�skiego 1658 day Bo�e szcz�liwie, y wiecznie trwale sko�czona. Na kt�rym mieyscu Wielmo�ny Hetman Zaporoski, z woyskiem swym Nas Kommissarzow, iako nale�y przystoynie y wdzi�cznie przyi�wszy, y moc zupe�n� Kommissarsk�, Nam od Iego Krolewskiey Mci Pana naszego Mi�o�ciwego, y mow� dan� uwa�ywszy deklarowa� si� ze wszystkim woyskiem. I� iako nie po dobrey woli, ale z musu woysko Zaporoskie przyci�nione ro�nymi opressyami do obrony swoiey przyst�pi�o. Tak gdy Iego Krolewska M�. P. N. Mi�o�ciwy Oycowskim sercem przepominai�c wszystkiego, co si� w zamieszaniu sta�o, wzywa do iedno�ci, nie pogardzaj�c �ask� Iego Krolewsk. M�ci. Pa�sk�, dobrotliwego Pana klemency� pokornie przyimui�c do tey kommissyi przyst�pui�, potym do spolney namowy postanowienia zgody, szczyro�ci, y zobopolney mi�o�ci, bior�c na �wiadectwo strasznych Zast�pow Boga, to, co si� stanowi szczerze, prawdziwie, y wiecznie ma byd� trzymano. Pokoy wieczny, y nigdy nie rozerwany, zastanowili�my tym sposobem. Religia Grecka staro�ytna, ta y taka z iak� staro�ytna Ru� do Korony Polskiey przyst�pi�a, aby przy swoich praerogatywach y wolnym u�ywaniu nabo�e�stwa zostawa�a, poki i�zyk narodu Ruskiego zasi�ga, we wszystkich miastach y miasteczkach, wsiach, tak w Koronie Polskiey, iako y w W. X. Lit. tak�e na Seymach woyskach, Trybuna�ach, nie tylko w cerkwiach, ale publicznie w processyach, w wizytowaniu chorych, cum Sacra Synaxi, chowaniu umar�ych: y we wszystkim zgo�a, tak iako nabo�e�stwa swego, libere et publice za�ywa ritus Romanus. Tey�e religii Greckiey, daie si� moc wolnego erygowania cerkwi zakonow, monastyrow nowych, iako y starych ponawiania, y naprawienia. Co si� tknie cerkiew y dobr, z dawna na cerkwie religii Greckiey, staro�ytney fundowanych, przy tych zostawa� mai� Grecy staro�ytni, prawos�awni, kt�re cerkwie, post praestitum publicum iuramentum fidelitatis, przez Pu�kownikow y inn� starszyzn� woyska Zaporoskiego in spatio dimidii anni podane b�d� przez Kommissarzow ab utrinque naznaczonych. Tey zasie wiary, kt�ra iest przeciwko wierze Greckiey Prawos�awney, y kt�ra dyssensy� mi�dzy Rzymskim, y Staro � Greckim narodem mno�y, �aden z duchownego, y �wieckiego, Senatorskiego, y szlacheckiego stanow, cerkwi, monastyrow funduszow fundowa�, erygowa�, y pomna�a�, tak w dobrach duchownych, iako Iego Krolew. Mci, y w�asnych dziedzicznych iakim kolwiek sposobem nie ma, y vigore tey kommissyi nie b�dzie powinien, wiecznymi czasy. Romanae zasie fidei, w Woiewodztwach, Kiiowskim, Bras�awskim, Czerniechowskim, liberum exercitium conceditur. Panowie za� �wietcy, tak dziedziczni, iako y Urz�dnicy Iego Krolew: Mci religii Rzymskiey �adney iurysdykcyi mie� nie b�d� nad duchownymi �wieckiemi, y zakonnikami religii Greckiey, procz nale�ytego pasterza. A �e w spolney oyczyznie spolne praerogatywy, y ozdoby wzaiemnie nale�e� utrique ritui mai�. Tedy Ociec Metropolita Kiiowski, teraz y na potym b�d�cy, ze czteroma W�adykami, �uckim, Lwowskim, Przemys�kim, Che�mskim, y pi�tym z W. X. Lit. M�cis�awskim, wed�ug ich porz�dku w�asnego w Senacie zasiada� ma: z tak� praerogatyw� y liberae vocis usu, iako w Senacie zasiadai� Ia�nie Wielebni Ich MM. duchowni ritus Romani. Mieysce iednak Imci Oycu Metropolicie po Imci X. Arcy � Biskupie Lwowskim, a W�adykom po Biskupach Powiatow swych naznacza si�. W Woiewodztwie Kiiowskim dygnitarstwa Senatorskie nie mai� byd� dawane tylko szlachcie ritus Graeci, ma succedere Senator ritus Romani, we wszystkich iednak trzech tych Woiewodztwach, natis, et bene possessionatis urz�dy konferowane byd� mai�, salvo jure tera�nieyszych possesorow. Wi�c te� aby mi�o�� zobopolna krzewi�a si�, w miastach Koronnych y W. X. L. gdziekolwiek cerkwie ritus Graeci zasi�g�y, zar�wno mieszczanie tak Rzymscy, iako y religii Greckiey, spolnych wolno�ci, swobod, za�ywa� mai�, y �adnemu religia Grecka do Magistratu przeszkod� byd� nie ma. Akademii� w Kiiowie pozwala Iego Krolew: M� y Stany Koronne erygowa�, kt�ra takiemi praerogatywami y wolno�ciami ma gaudere, iako Akademia Krakowska, t� iednak kondycy�, aby w tey Akademii, �adnych sekt Arya�skiey, Kalwi�skiey, Luterskiey, Professorow, mistrzow y studentow nie by�o. Wi�c aby mi�dzy studentami y �akami, �adney okazyi do zwady nie by�o, wszystkie insze szko�y, kt�re przedtym w Kiiowie by�y, gdzie indziey Iego Krolew: M� przenie�� roska�e. Drug� tak�e Akademi� pozwala Iego Krolew: M� Pan nasz M�ciwy, y Stany Koronne, y W. X. L. tam gdzie iey mieysce sposobne upatrz�, kt�ra takich iako y Kiiowska za�ywa� b�dzie praw y wolno�ci, lecz tak� iak� y w Kiiowie ma byd� erygowana kondycy�, aby w niey sekty Arya�skiey, Kalwi�skiey y Luterskiey Professorow, Mistrzow, y studentow nie by�o. A gdziekolwiek ta Akademia stanie, iu� tam �adne insze szko�y wiecznemi czasy erygowane nie b�d�. Gymnazya, Kollegia, szko�y y drukarnie, ile ich potrzebowa� b�d�, bez trudno�ci stawi� b�dzie wolno, y libere nauki odprawowa�, y ksi�gi drukowa� wszelakie in controversijs religionum, sine laesione tamen Majestatis Regiae et absque scomalibus na Krola Im�ci. A poniewa� Wielmo�: Hetman z woyskiem Zaporoskim od Rzeczyposp: oderwanym z mi�o�ci przeciwko Iego Krolew: Mci Panu swemu M�ciwemu y W. X. Lit. to cokolwiek Pan Bog na obie strony dopu�ci�, Maiestatowi iego S. Za grzechy spolne ofiarowawszy, wieczn� amnisty�, to iest, zapomnieniem wiecznym pokrywa, assekurui�c wszelkiey kondycyi ludzie od naymnieyszego do naywi�kszego, nikogo nie wyimui�c, tak z po�rzodku woyska Zaporoskiego, iako y prywatnych ludzi b�d�cych, tych zgo�a wszystkich, ktorzykolwiek iakim sposobem, przy Wielm: Hetmanach tak zesz�ym, iako y tera�nieyszym zostawali, y zostai�, �adney zemsty, ani Maiestat Pa�ski, ani Senat, ani wszystka Rzeczposp: naostatek ani �aden z prywatnych przeciwko nim, y ka�demu z osobna od naywi�kszych do naymnieyszych, nie b�dzie pretendowa�, y owszem wszystkie niesmaki y to wszystko cokolwiek, pod czas woien dzia�o si� cale sercem Crze�cia�skim, pod �wiadectwem strasznego Boga zobopolnie, bona fide sobie podarowawszy, �adney ieden na drugiego, ani iawney, ani potaiemney nie ma knowa� pomsty, y praktyki: nie dai�c si� uwodzi�, ani �adney absolucyi, ie�liby chcieli czyni� dowcipy skr�tne uwalniai�c z przysi�gi. Nad to kaduki wszystkie, tak pod tymi kt�rzy s� e corpore woyska Zaporoskiego, iako pod szlacht�, kt�ra przy Wielm: Hetmanie y woysku Zaporoskim, y przy Szwedach wi�za�a si�: od kogokolwiek uproszone, y od zacz�cia woyny dane, nic penitus nie excypui�c og�em wszystkie, y ka�dy z osobna cassantur, y lege publica cassabuntur: tak aby one niczyiemu, ani honorowi, ani w�asno�ci dobr nie szkodzi�y, kt�re gdziebykolwiek znaydowa�y si� pro cussatis, y z xi�g eliminatis habentur, y tych dobr w�asnym possessorom wolna conceditur apprehensio, ani iey kadukami broni� mai�, sub poena infamiae. A iako rzecz sama tak y imi� samey amnistyi powinno byd� sanctum y iako in pristinum statum res et personae wszelkiey kondycyi ludzi restiuuntur, y do tey�e iedno�ci, y zgody, mi�o�ci, prawa, pana, iako by�o przed woyn� powracai�. Tak praecavetur, i� ktobykolwiek rwa� to �wi�tobliwe ziednoczenie wa�y� si�, publice lubo privatim, w posiedzeniu komu perduellionem exprobrare �mia�, takowy iako violator pactorum, poenis ma subjacere. W czym ie�liby si� iaka trafi�a okazya dla uchronienia potwarzy, pilna czyniona ma byd� inquizycya z obu r�k. Wszystka Rzeczposp: narodu Polskiego y W. X. L. y Ruskiego, y Prowincyi do nich nale��cych restituatur in integrum, yak iako by�a przed woyn�, to iest, aby te narody w granicach swoich, y swobodach zostawa�y nie naruszone, iako by�y przed woyn�, y wedle praw opisanych, w radach, w s�dach y wolney elekcyi Panow swoich Krolow Polskich, y Wielkich X. Lit: y Ruskich. A ie�li necessitate belli, z postronnemi Pany na uym� granic, abo wolno�ci tych narodow stan�o co, to pro irrito et inani byd� ma, a przy swobodach swoich narody wy�ey pomienione stawa� mai�, bona fide iako iedno cia�o, iedney y nierozdzielney Rzeczyposp: nie czyni�c mi�dzy sob� ro�nice o wiary, ale iako kto profitebatur et profitetur religionem Christianam, Romanam et Grecam, wszystkich, przy pokoiu, wolno�ci zostawui�. Luboby iakie prawa abo dekreta, tak z oczywistey kontrowersyi, iako in contumaciam przewody prawne by�y ferowane przed woyn�, y tempore belli. Woyska Zaporoskiego liczba trzydzie�ci tysi�cy by� ma, abo iako Wielmo�ny Hetman Zaporoski na regestrze poda. Zaci�gowego zasi� woyska dziesi�� tysi�cy, kt�re tak�e iako y Zaporoskie pod w�adz� tego Hetmana zostawa� ma, y z podatkow na Seymie uchwalonych, w Woiewodztwach, Kiiowskim, Brac�awskim, y Czerniechowskim y innych od Rzeczyposp: mai� si� na tego� �o�nierza obraca�. Konsistencya woysku Zaporoskiemu, w tych Woiewodztwach y dobrach naznacza si�, w kt�rych przed woyn� zostawali, kt�remu to woysku wszelakie wolno�ci przywileiami Nayia�nieyszych Krolow Polskich nadane konfirmuie: zachowui�c ich przy starodawnych wolno�ciach, y zwyczaiach ich: y onym nie tylko nic nie ubli�ai�c, ale owszem wszelak� one potwierdzai�c powag�. Nad to �aden dzier�awca dobr Iego K. M�ci y Starosta, ani pan dziedziczny y do�ywotny, ani ich Podstaro�ciowie, Urz�dnicy, y insi wszelacy s�udzy �adnych podatkow z futorow Kozackich, wsi, miasteczek, y domow wyci�ga�, �adnym pretextem nie b�d�, ale iako ludzie rycerscy, wolni od wszystkich, naywi�kszych y naymnieyszych ci�arow, tak�e od ce�, myt, po wszystkiey Koronie y W. X. Lit: byd� mai�. Tak�e y od S�dow wszelakich, Starostow, dzier�awcow, panow, y ich namiestnikow mai� zostawa� wolni, ale tylko pod samego Hetmana woysk Ruskich zostawa� iurysdykcy�. Przytym wszelakie napoie, �owy, polowe y rzeczne, y insze Kozakow po�ytki, wed�ug starych zwyczaiow, przy Kozakach wolne zostawa� mai�. Zosobna za� dla dalszego do us�ug Iego K. M. przych�cenia, ktorychkolwiek Wielm: Hetman woysk Ruskich, presentowa� b�dzie Iego K. M. godnych kleynotu szlacheckiego, tych wszystkich bez trudno�ci potka nobilitacya, z nadaniem wszelakich wolno�ci szlacheckich, tak iednak miarkui�c, �eby z ka�dego pu�ku sto byd� mog�o nobilitowanych. Woysk �adnych Polskich Litewskich, abo cudzoziemskich nikt prowadzi� nie ma, w Woiewodztwo Kiiowskie, Brac�awskie, Czerniechowskie, woyska iednak pieni�ne, pod w�adz� Hetmana woysk Ruskich b�d�ce z dobr Krolewskich y duchownych w pomienionych Woiewodztwach, za ordynansem tego� Hetmana Ruskiego chleb wybiera� b�d�. A gdyby woyna iako byd� mia�a, od granic Ruskich y potrzeba posi�kow Koronnych przyst�pi�a, w ten czas te posi�ki mai� byd� pod regimentem Hetmana woysk Ruskich. Dla tym lepszego tych pakt utwierdzenia, y pewno�ci Hetman woysk Ruskich ad extrema vitae suae tempora Hetmanem Ruskim y pierwszym w Woiewodztwach Kiiowskim, Brac�awskim, Czerniechowskim Senatorem pro hoc vice, a post fata iego ma byd� wolne obieranie Hetmana, to iest czterech elektow obior� status Woiewodztw Kiiowskiego, Czerniechowskiego, z kt�rych iednemu Krol Iego M�� konferowa� b�dzie, nie oddai�c od tego Urz�du rodzon� Wielmo�nego Hetmana Ruskiego braci�. Mennica dla bicia wszelakich pieni�dzy; w Kiiowie abo gdzie commodius b�dzie si� zda�o, otworzona byd� ma wedle iedney ligi, y z osob� Krolewsk�. Spolna rada, y spolne si�y byd� mai� tych narodow przeciw ka�demu nieprzyiacielowi. Stara� si� mai� te trzy narody spolne, wszelkiemi sposobami, aby wolna by�a nawigacya na Czarne morze Rzpltey. Ie�eli Car Iego M�� Moskiewski Prowincyi Rzpltey przywroci� nie zechce, y na Rzplt� nast�powa� b�dzie, tedy wszystkie si�y tak Koronne iako Wiel. X. Lit. iako y woyska Ruskie Zaporoskie pod regimentem Hetmana swego ��czy� si�, y woiowa� b�d�. Dobra le��ce y ruchome, Krolewszczyzny, tak�e y summy pieni�ne, obywatelow Ruskiey Ziemie, kt�rzy si� lubo przy woysku Zaporoskim wiazali, y teraz do oyczyzny powracai� konfiskowane, przywrocone byd� mai�, y zas�ugi ich w woysku Koronnym y W. X. Lit. kompensowane y zap�acone. A iu� od tego czasu Hetman z woyskiem Zaporoskim teraz y na potym b�d�cy, odst�piwszy wszelakich protekcyi, wi�cey si� do nich wi�za� nie ma, y owszem w wierno�ci y podda�stwie pos�usze�stwie, Nayia�nieyszego Maiestatu Krolestwa Polskiego, y Nast�pcow iego, tak�e wszystkiey Rzpltey ma y mai�, b�dzie y b�d�, wiecznymi czasy, nie derogi�c iednak nic, braterstwu z Hanem Iego M. Krymskim zawartemu. Legacyi �adnych od postronnych przyimowa� nie ma, y ie�liby si� iakie trafi�y, one do Iego Krol: M�ci odsy�a� b�dzie, tak�e ani woysk postronnych wprowadza�, ani �adnego z postronnemi porozumienia mie� nie b�dzie, na szkod� Rzpltey, chyba z dok�adem Iego Krol: Mci. Privatis wszystkim z oboiey strony tak duchownym ritus Romani w Woiewodztwach Kiiowskim, Bras�awskim, Czerniechowskim, Podolskim, tak�e w W. X. Lit. y na Bia�ey Rusi, w Siewierszczy�nie do Biskupstw, Probostw, Kanonyi, Plebanyi y dobr do nich nale��cych tak�e zakonnikom wszystkim do ko�cio�ow klasztorow dobr, fundacyi, tudziesz �wieckim z oboiey strony do dobr dziedzicznych, Starostw, dzier�aw, y w�asno�ci swoich do�ywotnych zastawnych, y inszemi kontraktami nale��cych, w tych�e Woiewodztwach pomienionych y W. X. Lit. na Bia�ey Rusi w Siewierzu zostai�cych, bespieczny powrot y reindukcya otwiera si�. Czas iednak powrotu y reindukcyi Iego Krol. M�� znio�szy si� z Wielm: Hetmanem Zaporoskim naznaczy� ma, spos�b zasi� reindukcyi ten ma byd� zachowany, aby �aden do swoiey w�asno�ci nie powraca�, iedno za uniwersa�ami Iego K. M�ci y Wielm: Hetmana woysk Zaporoskich, w czym ma byd� wzaiemna z obu stron konferencya, a dla rozs�dzenia ro�nych spraw tak kryminalnych iako y potocznych mai� mie� w tych trzech Woiewodztwach swoy osobliwy Trybuna� wed�ug takiego porz�dku, iaki sami sobie uformui�, procz tego Owruckie y �ytomierskie zosobna Starostwa S�dowe byd� mai�. A dla lepszey pewno�ci, poniewa� Hetman z woyskiem Zaporoskim y Woiewodztwa oderwane wszystkie insze postronnych narodow protekcye odrzuca, a dobrowolnie iako wolni do wolnych, rowni do rownych, y zacni do zacnych powracai�. Przeto dla pewnieyszego dotrzymania tego tera�nieyszego postanowienia, pozwala temu� narodowi Ruskiemu Iego K. M�� y Rzplta wolnych Piecz�tarzow, Marsza�kow y Podskarbich cum dignitate Senatoria, y inne urz�dy narodu Ruskiego, kt�rzy wed�ug roty Urz�dnikow Koronnych przysi�g� wykona� mai�, przydawszy ten punkt, i� przeciwnego tera�nieyszemu postanowieniu przez konstytucye abo dekreta Seymowe y zadworne reskrypta, uniwersa�y, przywileia nic si� przeto nie dzia�o. Do kt�rych Piecz�tarzow, Urz�du, y Kancellaryi, nale�e� b�d�, wszystkie tylko duchowne gracye, Metropolie, Episkopie, Humenie y beneficia, do kt�rych podawania nale�y Iego K. M�� Pan nasz Mciwy w Woiewodztwach, Ruskim, Kiiowskim, Wo�y�skim, Podolskim, Brac�awskim, Czerniechowskiem tylko, tak�e y s�dy z miast Krolewskich pomienionych tylko trzech Woiewodztw y dekreta wszelakie tak zadworne y Seymowe. A cokolwiekby in contrarium tego postanowienia wysz�o z Kancelaryi Koronney, abo W. X. Lit. to pro irrito byd� ma, y impetrator takowego przywileiu, nie tylko przywiley traci�, ale y poenae dziesi�ciu tysi�cy kop Litewskich, podlega� ma: o co forum przed Krolem Iego Mci� ex speciali regestro. Aby occasione litium wzgl�dem poddanych o swawol� inkulpowanych do nowey nie przychodzi�o konfusyi, wszystkie processy o stawienie poddanych ratione naiazdow, zaboiow, szkod pod czas wn�trznych zapa�ow poczynionych Ziemskie, Grodzkie, Trybunalskie, by y dekreta Trybunalskie ex personali w tych sprawach zasz�y, osobliwie w Woiewodztwach Kiiowskim, Wo�y�skim, Brac�awskim, Czerniechowskim cassantur. Z Carem Iego Mci� Moskiewskim ie�liby do zawarcia pakt Iego K. M. y Stanom Koronnym y W. X. Lit. przysz�o, ma indemnitas reputacyi y tera�nieyszego postanowienia Wielmo�: Hetmanowi y woysku Zaporoskiemu praecaveri. Ktor� to kommissy� tak Ich M�� PP. Kommissarze iako Wielmo�ny Hetman Xi�st: Ruskiego de facto przysi�g� potwierdzili, tak iako roty iuramentu r�k� Ich Mciow extant podpisane. Nad to ta� kommisssya przysi�g� cielesn� z Senatu przez Ia�nie Przewielebnego Iego M�ci X. Arcybiskupa Gnie�nie�skiego Prymasa Koronnego, y I. M�ci X. Biskupa Wile�skiego, tak�e Ich M�ciow PP. Hetmanow czterech, Koronnych, y W. X. Lit. y Piecz�tarzow oboyga narodow, iako y przez Marsza�ka ko�a Poselskiego, strony ko�a rycerskiego na Seymie, kt�ry ma byd� iako napr�dzey z�o�ony in praesentia Pos�ow od Wielmo�nego Hetmana y woyska Zaporoskiego wyprawionych konfirmowana b�dzie. A co si� tknie przysi�gi Iego K. M�ci Pana naszego Mi�o�ciwego, t� z klemencyi swoiey Pa�skiey na pokorn� pro�b� woyska Zaporoskiego uczyni� raczy I. K. M. y za ni� Ich Mo�� PP. Kommissarze assekurui�. Przysi�gi za� Pu�kownikow Setnikow y wszystkiey Starszyzny woyska Zaporoskiego po Seymie, na kt�rym si� dosy� stanie tera�nieyszemu postanowieniu przed Kommissarzami na to deputowanemi b�d� wykonane. A �eby ta kommissya wieczn� wag� y powag� mia�a, tak iako w sobie brzmi z pocz�tku do ostatka w prawo pospolite, to iest w konstytucy� inserowana, Seymem approbowana, y za wieczne y nie odzowne prawo, rozumiana y trzymana b�dzie. Do bu�awy wielkiey Ruskiey nale�e� ma Czychyry�skie Starostwo tak iako continetur w przywileiu Urodzonego niegdy Bohdana Chmielnickiego od Iego K. Mci konferowanym. A Hetman woysk Ruskich od residencyi przy Iego K. Mci ma byd� wolen. Konwokacya Woiewodztwom, Kiiowskiemu, Brac�awskiemu, Czerniechowskiemu po Seymie przysz�ym, da Bog iako napr�dzey od Iego K. Mci Pana naszego Mi�o�ciwego, uniwersa�em z�o�ona b�dzie. Dzia�o si� ut supra w Taborze pod Hadyaczem dnia y roku wy�ey mianowanych. Stanis�aw Kazimierz Bieniewski Kasztellan Wo�y�ski. Bogus�aw: Starosta, Kommissarz I. K. M. y Rzpltey.