BIBLIOTEKA WIEDZY WOJSKOWEJ DWIGHT D. EISENHOWER KRUCJATA W EUROPIE WARSZAWA 1959SPIS RZECZY Str. Spis map........... Spis ilustracji.......... Rozdzia� pierwszy � Preludium wojny Rozdzia� drugi � Wojna globalna .... Rozdzia� trzeci � Marshall obejmuje dow�dztwo Rozdzia� czwarty � Przygotowania do inwazji 7 9 11 32 53 77 Rozdzia� pi�ty � Planuj�c operacj� �Torch"...... 111 Rozdzia� sz�sty � Inwazja na Afryk�........ 139 Rozdzia� si�dmy � Zima w Algierze........ 165 Rozdzia� �smy � Kampania tunezyjska........ 192 Rozdzia� dziewi�ty � Operacja �Husky"....... 223 Rozdzia� dziesi�ty � Sycylia i Salerno........ 242 Rozdzia� jedenasty � Konferencja w Kairze...... 267 Rozdzia� dwunasty � W�ochy.......... 278 Rozdzia� trzynasty � Planowanie operacji �Overlord" .... 303 Rozdzia� czternasty � Dzie� �D" i umocnie-nie zdobytych pozycji 346 Rozdzia� pi�tnasty � Prze�amanie . ,....... 363 Rozdzia� szesnasty � Po�cig i bitwa o zaopatrzenie . . . . 391 Rozdzia� siedemnasty � Walki jesienne na granicach Niemiec . 431 Rozdzia� osiemnasty � Ostatnia stawka Hitlera..... 457 Rozdzia� dziewi�tnasty � Forsowanie Renu...... 487 Rozdzia� dwudziesty � Uderzenie i okr��enie...... 513 Rozdzia� dwudziesty pierwszy � Najazd na Niemcy . . . . 533 6 Spis tre�ci Rozdzia� dwudziesty drugi � Po zwyci�stwie w Europie Rozdzia� dwudziesty trzeci � Operacja �Studium" Rozdzia� dwudziesty czwarty � Rosja 561 588 599 Podzi�kowania ............... 625 Pos�owie ................. 627 Przypisy ................. 639 Dodatek ................. 667 A. Sk�ad si� aliant�w w ostatniej ofensywie ..... 667 B. Zesp� l�dowo-powietrziny aliant�w w ko�cowej fazie ofensywy ...... " ....... postr. 670 C. Niemieckie si�y l�dowe S�ownik wojskowych nazw zakodowanych 671 673SPIS MAP Str. 1. Linie komunikacyjne pomi�dzy USA a Australi� .... 37 2. Transatlantyckie linie okr�towe......... 69 3. Bombowce nad przemys�em Osi......... 99 4. Kampanie �r�dziemnomorskie aliant�w.....po str. 120 5. L�dowainie w Afryce P�nocnej......... 149 6. Listopadowy wy�cig do Tunisu......... 169 7. Przeciwnatarcie pod Kasrin.......... 205 8. Natarcie wiosenne w Tunezji......... 217 9. Tunezja � faza ko�cowa........... 219 10. Inwazja na Sycyli�............. 243 11. Ko�cowy etap kampanii sycylijskiej do upadku Mesyny . . 247 12. Inwazja na W�ochy............ 25? 13. Kampania w�oska............. 283 14. Og�lny plan operacji �Overlord" oraz operacje �Anvil-Dragoon"............... 313 15. Izolacja przy pomocy lotnictwa......... 321 16. Prognoza operacji �Overlord".......po str. 328 17. Atak w dniu �D"............. 349 18. Operacja cherbourska............ 355 19. Rozszerzenie przycz�ka........... 357 20. Wy�om i wykorzystanie operacyjne........ 373 21. Okr��enie pod Falaise........... 377 22. Zagon na Bretani�............. 381 23. Operacja �A>nvil-J>ragoon".......... 401 24. Plan i wykonanie............. 417 25. Operacja �Market-Garden".......... 419 26. Uj�cie Skaldy.............. 437 27. Wyzwolenie Francji..........po str. 440 28. Wybrzuszenie w rejonie Kolmaru........ 445- 29. Bariera Renu.............. 447 30. Kontrofensywa niemiecka w Ardenach 451 31. Kontrofensywa niemiecka w Ardenach � 16 grudnia 1944 r. . 459 32. Kontrofensywa niemiecka w Ardenach � 19 grudnia 1944 r. . 46E> 33. Kontrofensywa niemiecka w Ardenach � najdalsza linia osi�gni�ta przez Niemc�w.......... 471 34. Kontrofensywa niemiecka w Ardenach � natarcie aliant�w, stycze� 1945 r............... 48$ 35. Operacja zaczepna na zachodnim brzegu Renu..... 499 36. Most w Remagen............. 503 37. Tr�jk�t Saara�Palatynat .......... 509 38. Przekroczenie bariery Renu.......... 521 39. Okr��enie i likwidacja Zag��bia Ruhry....... 535 40. Sytuacja wojskowa w chwili kapitulacji Niemiec .... 549 41. Pocz�tkowe cztery strefy okupacyjne . ..... 565 42. Zaj�cie Niemiec...........po str. 58�SPIS ILUSTRACJI Po str. 1. Rozpoznanie bojowe............ 64 2. Cisza w przededniu bitwy.......... 64 3. Marsz g�siego........... .80 4. Bombowce nad celem........ 5. Sprzymierzeniec faszyst�w � b�oto........ 192 6. Zaopatrzenie dla oddzia��w desantowych .... . 192 7. Za wydm� � Europa....... 8. Dzie� �D" � pierwszy meldunek...... 9. Prze�amanie .............. 273 10. �Czerwona kula" toczy si� naprz�d........ 273 11. Desant powietrzny w Annhem ......... 288 12. Pustka pola bitwy............ 288 13. Izolowa�, a potem zlikwidowa�......... 368 14. Pot�ny nalot na Niemcy.......... 368 15. Przekroczyli�my Ren............ 384 16. To by�a �elita" Hitlera........... 384 17. Z podw�jnym �adunkiem do kraju......'. 544 18. Wykurzy� snajpera............ 544 19. Przetrwa�a bomby i Hitlera.......... 560 20. Zwyci�scy partnerzy......... 560ROZDZIA� PIERWSZY PRELUDIUM WOJNY 7 maja 1945 roku, w Reims, feldmarsza�ek- Jodl podpisa� w kwatef�e~^g��wnej' sojusznik�w akt kapitulacji Niemiec. O p�nocy dnia nast�pnego sko�czy� si� w Europie konflikt szalej�cy od l wrze�nia 1939 roku. W okresie zawartym pomi�dzy tymi dwiema datami wiele milion�w Europejczyk�w ponios�o �mier�. Przemys� rosyjski na zach�d od Wo�gi zosta� prawie ca�kowicie starty z oblicza ziemi. Ca�a Europa na zach�d od Renu, z ma�ymi wyj�tkami, �y�a ponad cztery lata pod rz�dami armii okupacyjnej. Znik�y swobodne formy �ycia spo�ecznego i wolno�� s�owa. Ekonomika wielu narod�w zosta�a zrujnowana, a przemys� zburzony. Niemcy, przez lata ca�e pozornie niezwyci�one, przedstawia�y obraz zniszczenia i spustoszenia. Ich miasta leg�y w gruzach, mosty zosta�y zerwane, wielki za� potencja� przemys�owy by� sparali�owany. Wielka Brytania, wype�niaj�c swe obowi�zki wojenne, wyczerpa�a si� ekonomicznie i finansowo, prawie ca�y nar�d by� zmobilizowany, wszyscy ludzie w odpowiednim wieku, zar�wno m�czy�ni, jak kobiety, znale�li si� b�d� to w szeregach wojska, b�d� te� w rozmaitych ga��ziach produkcji wojennej. Wojna nie oszcz�dzi�a Ameryki: w dniu zako�czenia wojny na Pacyfiku Stany Zjednoczone mia�y na swym rachunku w rubryce strat 322 188 zabitych i oko�o 700 000 rannychl. W nieograniczonej ilo�ci pop�yn�y �rodki materialne tego kraju nie tylko dla zaopatrzenia swych w�asnych armii, si� morskich i lotniczych, ale tak�e dla dostarczenia naszym sojusznikom wyposa�enia i broniJt�pc pozwala�y im prowadzi� L<, skuteczne dzia�ania przeciw wsp�lnemu wrogowi. Ka�dy z sojusznik�w wni�s� sw�j wk�ad do wsp�lnej sprawy w miar� swych mo�liwo�ci, ale Ameryka zachowa�a przoduj�ce miejsce jako arsena� demokracji. Byli�my pa�stwem, kt�re od wybuchu wojny do jej zako�czenia dokona�o u siebie najwi�kszych przeobra�e� i przesz�o od niemal zupe�nej s�abo�ci militarnej do niezwyk�ej pot�gi i sprawno�ci. W Europie wojna trwa�a ju� od roku, gdy zaniepokoi� nas �a�osny poziom naszej obronno�ci. W roku 1939 pa�stwo zacz�o stawia� pierwsze kroki w kierunku wzmocnienia swych si� zbrojnych startuj�c z pozycji tak bliskie; zera, na jak� w og�le m�g� si� stoczy� jakikolwiek wielki nar�d. Tego lata Niemcy skoncentrowali na granicach Polski sze��dziesi�t dywizji piechoty, czterna�cie dywizji pancernych* i zmotoryzowanych, trzy dywizje g�rskie, ponad 4000 samo-iot�w oraz tysi�ce czo�g�w i samochod�w pancernych. Polacy mogli im przeciwstawi� zaledwie jedn� trzeci� tej si�y we wszystkich rodzajach wojsk2. Wojska ich skazane by�y na szybkie zniszczenie pod naporem w�ciek�o�ci i mocy niemieckiego ataku. Jednak�e armia polska, mimo i� sta�a si� tak �atwo ofiar� machiny wojennej Hitlera, znacznie przewy�sza�a armi� Stan�w Zjednoczonych zar�wno liczebno�ci� �o�nierzy, jak te� ilo�ci� sprz�tu. l lipca 1939 roku ilo�� �o�nierzy znajduj�cych si� pod broni� w armii Stan�w Zjednoczonych � w wojskach l�dowych, lotniczych i wszystkich s�u�bach � wynosi�a mniej ni� 130 000 ludzi. Spo�r�d trzech zorganizowanych i sze�ciu cz�ciowo zorganizowanych dywizji piechoty ani jedna nie osi�ga�a stanu bojowego. Mieli�my dwie dywizje kawalerii, dysponuj�ce zaledwie po�ow� stanu etatowego, i ani jednej dywizji pancernej, liczba za� �o�nierzy we wszystkich rozproszonych jednostkach czo�g�w nie si�ga�a 1500. Wojska lotnicze liczy�y * Liczby podane przez Eisenhowera s� niedok�adne. W kampanii wrze�niowej 1939 r. po stronie niemieckiej wzi�o udzia� 6 dywizji pancernych i 4 dywizje lefkkie (odmaana dywizji pancernych) � przyp. red. preludium wojny 13 5^75 samolot�w bojowych i 17 000 ludzi obs�ugi � personelu technicznego i lataj�cego. W garnizonach zamorskich � od ko�a podbiegunowego do r�wnika i od Panamy do wyspy Corregidor � pe�ni�o s�u�b� 45 300 �o�nierzy 3. Dwukrotne zezwolenie na zwi�kszenie stanu wojska w lecie i na jesieni 1939 roku pozwoli�o doprowadzi� liczb� �o�nierzy s�u�by czynnej w kraju i za morzami do 227 000. Na tym jednak poprzestali�my w ci�gu o�miu miesi�cy, w kt�rych Niemcy, triumfuj�c brutalnie nad Polsk�, szykowa�y si� do podboju Europy zachodniej. Nar�d ameryka�ski wci�� jeszcze wierzy�, �e odleg�o�� w dostatecznej mierze zapewnia nam izolacj� od wszelkich konflikt�w w Azji i Europie. Niewiele stosunkowo os�b rozumia�o bezpo�redni zwi�zek mi�dzy ameryka�skim dobrobytem i bezpiecze�stwem fizycznym z jednej strony a istnieniem wolnego �wiata poza naszymi brzegami � z drugiej. Jedynymi te� Amerykanami, kt�rzy my�leli o przygotowaniu si� do wojny, byli nieliczni zawodowi �o�nierze si� zbrojnych oraz ci dalekowzroczni m�owie stanu, kt�rzy zdawali sobie spraw� z tego, �e izolacja Ameryki w obliczu jakiegokolwiek powa�niejszego konfliktu jest obecnie niemo�liwa. Na wiosn� 1940 roku, gdy Niemcy zaj�li Dani� i Norwegi�, a blitz obj�� Francj� od Renu a� po Zatok� Biskajsk�, parali�uj�c odwr�t armii brytyjskiej z Dunkierki, Ameryka �aczek si� niepokoi�. W po�owie czerwca armia regularna zosta�a oficjalnie powi�kszona do liczby 375 000 �o�nierzy. Pod koniec sierpnia Kongres zezwoli� na mobilizacj� Gwardii Narodowej, w sze�� tygodni p�niej wprowadzono ju� obowi�zek s�u�by wojskowej. Latem 1941 roku si�y zbrojne Stan�w Zjednoczonych, sk�adaj�ce si� z wojsk regularnych, gwardii i korpusu zorganizowanych rezerw, liczy�y l 500 000 ludzi. Nigdy jeszcze kraj nasz nie zmobilizowa� takiej pot�gi w czasie pokoju. Niemniej jednak by� to jedynie tymczasowy kompromis wobec zaistnia�ej sytuacji mi�dzynarodowej 4. l 000 000 ludzi, kt�rzy przeszli do armii z Gwardii Narodowej oraz na mocy ustawy o obowi�zkowej s�u�bie wojskowej, 14 Krucjata w Europie nie by�o zobowi�zanych do pe�nienia s�u�by poza p�kul� zachodni� oraz do s�u�by w kraju trwaj�cej d�u�ej ni� dwana�cie miesi�cy. Wobec tego latem 1941 roku, gdy Niemcy p�dzili przez Rosj�, a ich japo�ski sprzymierzeniec niew�tpliwie szykowa� si� do opanowania wschodniego Pacyfiku, armia mog�a jedynie nieznacznie wzmocni� swe zamorskie garnizony. W niespe�na cztery miesi�ce przed atakiem na Pearl Har-bour Izba Reprezentant�w Kongresu wi�kszo�ci� zaledwie jednego g�osu uchwali�a �Rozszerzon� ustaw� o obowi�zkowej s�u�bie wojskowej", kt�ra zezwala�a na przenoszenie wszelkich jednostek wchodz�cych w sk�ad si� zbrojnych na tereny zamorskie i przed�u�a�a czas s�u�by wojskowej5. Akcj� Kongresu w znacznej mierze nale�y przypisa� osobistej interwencji genera�a George'a C. Marshalla, kt�ry ju� w�wczas cieszy� si� autorytetem dodaj�cym wagi jego ostrze�eniom. Ale nawet on nie by� w stanie ca�kowicie przezwyci�y� panuj�cej opinii, �e wszechstronny wysi�ek umo�liwiaj�cy wzmo�enie obronno�ci jest zbyteczny. Wyrazem trwaj�cego nadal przekonania, �e nie grozi nam bezpo�rednie niebezpiecze�stwo, by�o na przyk�ad zwalnianie m�czyzn, kt�rzy osi�gn�li 28 rok �ycia. Tak wi�c w ci�gu dw�ch lat, gdy ca�y �wiat, poza obiema Amerykami, ogarn�a po�oga wojenna, a mocarstwa Osi nieugi�cie d��y�y do militarnego opanowania kuli ziemskiej, ka�dorazowe zwi�kszenie rozmiar�w i potencja�u si� zbrojnych oraz wydatk�w na nie by�o wynikiem wrastaj�cego niepokoju narodu ameryka�skiego. W�tpliwo�ci jednak, czy nale�y porzuci� kompromis na rzecz stanowczego dzia�ania, nie zosta�y rozproszone, dop�ki Pearl Harbour nie przekszta�ci� tego problemu w walk� o istnienie. Potem, w ci�gu trzech i p� lat, Stany Zjednoczone stworzy�y machin� wojenn�, kt�ra odegra�a niezast�pion� rol� w pokonaniu Niemiec, mimo �e r�wnocze�nie kraj nasz, prawie zupe�nie osamotniony, pomy�lnie prowadzi� wojn� przeciwko imperium japo�skiemu. Rewolucyjne przemiany, jakie przesz�a Ameryka, nie nast�pi�y z dnia na dzie�; to, �e w og�le mog�y one nast�pi�, preludium wojny 15 zawdzi�czamy naszym wytrwa�ym sojusznikom i odl-g�o�ci od pola boju. Na pocz�tku nikt z nas nie m�g� przewidzie�, czym si� walka zako�czy, niewielu zdawa�o sobie spraw�, czego wymaga sytuacja zar�wno od jednostek, jak od narodu, ka�dy jednak uczy� si� stopniowo, krok za krokiem, wykonywa� wyznaczone mu obowi�zki. Przekszta�cenie si� Ameryki w ci�gu trzech lat z kraju, kt�remu grozi�o straszliwe niebezpiecze�stwo, w niezr�wnan� pot�g� bojow�, jest jednym z dw�ch cud�w, kt�re doprowadzi�y do kapitulacji Jod�a w naszej kwaterze g��wnej w dniu 7 maja 1945 roku. Drugim cudem by�o osi�gni�cie w tym samym okresie niemal doskona�ych metod prowadzenia operacji wojennych przez sojusznik�w. Przyk�ady historyczne �wiadcz� o tym, �e koalicje nie umiej� prowadzi� wojny. Ty1 e ju� by�o sojuszniczych niepowodze�, a niewybaczalne b��dy sta�y si� tak pospolite, �e zawodowi wojskowi od dawna zw�tpili w mo�liwo�� prowadzenia skutecznej akcji sojuszniczej, z wyj�tkiem tych wypadk�w gdy dysponowali niewyczerpanymi zasobami, zwyci�stwo za� stanowi�o wynik olbrzymiej przewagi. Nawet s�awa Napoleona, jako �wietnego dow�dcy wojskowego, zblad�a, gdy naukowcy w uczelniach sztabowych u�wiadomili sobie, �e zawsze walczy� przeciw koalicjom � a wi�c przeciwko podzielonym zdaniom oraz r�nym interesom politycznym, gospodarczym i wojskowym. Pierwszym zadaniem sojusznik�w, by�o wykorzystanie zasob�w dw�ch wielkich narod�w ze stanowczo�ci� w�a�ciw� jednej w�adzy. Brak by�o precedens�w, kt�re mog�yby s�u�y� za wz�r, nie by�o mapy, wed�ug kt�rej mo�na by �eglowa�. W przesz�o�ci, gdy narody wyst�powa�y zgodnie przeciw wsp�lnemu nieprzyjacielowi, jeden z cz�onk�w koalicji bywa� zazwyczaj tak pot�ny, �e stawa� si� dominuj�cym partnerem. Teraz nale�a�o doprowadzi� do jedno�ci drog� dobrowolnych ust�pstw. Prawdziwa historia wojny, a w szczeg�lno�ci operacji �Torch" i �Overlord!r w basenie Morza �r�dziemnego i w p�nocno-za-chodniej Europie jest histori� jedno�ci, jaka powsta�a w oparciu o t� dobrowoln� wsp�prac�. Mi�dzy silnymi lud�mi, reprezen- 16 Krucjata w Europie Preludium wojny tuj�cymi pot�ne i dumne narody, istnia�y niekiedy r�nice pogl�d�w, ale blad�y one w obliczu cudu, jakim by� marsz aliant�w, rami� przy ramieniu, do pe�nego zwyci�stwa na Zachodzie. ;iW dniu rozpocz�cia wojny w 1939 roku by�em na Filipinach ko�cz�c czteroletni� s�u�b� w charakterze pierwszego wojskowego zast�pcy genera�a Douglasa MacArthura, kt�remu zosta�o powierzone zadanie stworzenia i wyszkolenia niezale�nych filipi�skich si� zbrojnych. Nieustanne dyskusje i b�jki pomi�dzy cz�onkami zagranicznych klub�w w Manili wzmaga�y zainteresowanie wojn�. Wi�kszo�� � z wyj�tkiem ma�ej, ale za to ha�a�liwej grupki, kt�ra uwa�a�a Hitlera za bohatera � uzna�a go za sko�czonego �otra. O Hirohito nie wspominano wcale albo bardzo rzadko: ca�a uwaga koncentrowa�a si� na ka�dym kolejnym poci�gni�ciu nazistowskiego dyktatora. Dotar�a do nas wiadomo�� o inwazji na Polsk� i o tym, �e premier Wielkiej Brytanii ma wyg�osi� przem�wienie radiowe. Wraz z moim przyjacielem, pu�kownikiem Howardem Smi-them, wys�ucha�em o�wiadczenia, �e Anglia i Niemcy znowu s� w stanie wojny. Chwila by�a uroczysta, zw�aszcza dla mnie, poniewa� by�em przekonany, �e Stany Zjednoczone wkr�tce ju� b�d� musia�y zrezygnowa� ze swej neutralno�ci. By�em pewny, �e Stany Zjednoczone zostan� -wci�gni�te w wir wojny, pomyli�em si� jedynie co do sposobu, w jaki to nast�pi. Przypuszcza�em, �e Japonia nie zrobi �adnego kroku przeciw nam, dop�ki nie b�dziemy zaanga�owani w wojnie europejskiej. Co wi�cej, myli�em si�, je�li idzie o termin. Wydawa�o mi si�, �e zmuszeni b�dziemy broni� si� przed si�ami Osi w rok po wybuchu wojny. Od 1931 roku wielu wy�szych oficer�w naszej armii wyra�a�o w mojej obecno�ci przekonanie, �e �wiat kroczy ku nowej wojnie �wiatowej. By�em tego samego zdania. Ka�de poci�gni�cie dyktatur w Japonii, Niemczech i W�oszech zdawa�o si� jasno wskazywa� na ich stanowcz� decyzj� zagarniania ka�dego terytorium, jakie im si� tylko spodoba, i na to, �e ambicje te w kr�tkim czasie wywo�aj� konflikt z pa�stwami demokra- tycznymi. Jednak�e wielu uwa�a�o, �e popchni�cie Anglii � Francji do wojny by�o ze strony Hitlera co najmniej �le obliczonym krokiem. " Ludzie ci twierdzili, �e armia francuska i flota brytyjska wsp�lnymi si�ami doszcz�tnie go rozbij�; nie tylko zlekcewa�yli sprawozdania do�wiadczonych obserwator�w, kt�rzy nie dowierzali legendzie o wojskowym przygotowaniu Francji, lecz nie brali nawet pod uwag� historii niemieckiego sztabu generalnego, kt�ry podejmowa� decyzj� atakowania jedynie wtedy, gdy trze�we obliczenia obiecywa�y szybki sukces. Z�o�y�em wizyt� prezydentowi Filipin i powiedzia�em mu, �e pragn� powr�ci� do kraju, aby wzi�� udzia� w intensywnych przygotowaniach, jakie � by�em tego pewny � rozpoczn� si� obecnie .w Stanach Zjednoczonych. Prezydent Manuel Quezon nalega�, abym pozosta�, decyzja moja by�a jednak ostateczna. Poprosi�em o pozwolenie opuszczenia wysp przed ko�cem roku. Genera� MacArthur �egna� mnie na przystani, gdy w grudniu wraz z �on� i synem Johnem opuszcza�em Manil�. Nie widzia�em si� ju� z nim potem a� do chwili, gdy po wojnie przyby�em jako szef sztabu do jego kwatery iw Tokio. Rozmawiali�my o chmurach zbieraj�cych si� nad �wiatem, lecz przewidywania nasze dotyczy�y Europy, nie Azji. Droga powrotna prowadzi�a przez Japoni�, gdzie zatrzymali�my si� na kilka dni w miastach na wybrze�u. Wielu oficer�w ameryka�skich zwiedza�o w tym czasie Japoni�, tote� tranzytowa wizyta jeszcze jednego podpu�kownika nie by�a niczym nadzwyczajnym. A jednak zdarzy� si� nam raczej niezwyk�y przypadek. W chwil� po za�atwieniu formalno�ci zwi�zanych z l�dowaniem spotkali�my, jak nam si� zdawa�o, przypadkowo Japo�czyka, kt�ry uko�czy� jeden z uniwersytet�w ameryka�skich. Przedstawi� si� jako wiceminister poczt i powiedzia� mi, �e s�ysza� od przyjaci� o mojej dzia�alno�ci na Filipinach. Nie zadaj�c �adnych szczeg�owych pyta� zdradza� jednak du�e zainteresowanie moj� opini� o narodzie filipi�skim. Przez ca�y czas naszego pobytu w Japonii towarzyszy� nam w charakterze przewodnika, pomaga� robi� zakupy, przy czym �wietnie potrafi� si� targowa�, pokazywa� najciekawsze widoki 2 � Krucjata w Europie 18 Krucjata w Europie i na r�ne sposoby stara� si� by� pomocny i uprzejmy. W rozmowie stale powraca� do konieczno�ci wzajemnego zrozumienia mi�dzy naszymi krajami, daj�c wyraz swemu podziwowi i przywi�zaniu do Stan�w Zjednoczonych. Robi� wra�enie cz�owieka mog�cego po�wi�ci� nam nieograniczon� ilo�� czasu. Przypuszcza�em, �e regularnie spotyka si� i rozmawia z przyjezdnymi Amerykanami, wspominaj�c prawdopodobnie z nostalgi� swe studenckie lata. Gdy jednak po kilku tygodniach wspomnia�em o nim innym ludziom, kt�rzy przeje�d�ali przez Japoni� nied�ugo przed lub po tym okresie, stwierdzi�em, �e nikt z nich nie spotka� ani tego, ani �adnego innego urz�dnika japo�skiego. i Do Stan�w Zjednoczonych przyby�em na pocz�tku stycznia 1940 roku i zosta�em skierowany do s�u�by w 15 pu�ku piechoty w Fort Lewis (Waszyngton), Po o�miu latach s�u�by sztabowej przy biurku, w specyficznej atmosferze planowania i biurokracji wojskowej, znowu nawi�za�em codzienny kontakt z dwoma podstawowymi elementami si�y wojska � �o�nierzem i broni�. W okresie gdy powa�na cz�� �wiata by�a ju� wci�gni�ta w wojn�, a ewentualno�� zaanga�owania si� Stan�w Zjednoczonych stawa�a si� z dnia na dzie� bardziej prawdopodobna, zawodowy �o�nierz nie m�g� sobie �yczy� lepszego przydzia�u ani�eli ten, kt�ry otrzyma�em. 15 pu�k sk�ada� si� w wi�kszo�ci z do�wiadczonych �o�nierzy, kt�rzy s�u�yli w nim w Chinach przed jego powrotem do Stan�w w 1938 roku, oraz z nowo przyj�tych ochotnik�w z ostatniego zaci�gu. Wszyscy oficerowie byli oficerami zawodowymi. W wypadku wojny jednostki takie stanowi�yby ostoj� obrony Ameryki i awangard� naszego odwetu w razie niespodziewanego ataku. Gdyby�my za� mieli czas na powi�kszenie naszych si� zbrojnych, dostarczy�yby one kadr, wok� kt�rych powsta�yby setki batalion�w. Z ich szereg�w mieli wyj�� instruktorzy, kt�rzy mogli szkoli� setki (tysi�cy rekrut�w. Tak w jednym, jak w drugim wypadku �o�nierze i oficerowie mieli przed sob� nieograniczone mo�liwo�ci, aby da� dowody swej warto�ci zawodowej. preludium wojny 19 Jednak�e w pierwszych miesi�cach 1940 roku armia Stan�w Zjednoczonych, podobnie jak to jest dzi� i jak to by�o przed stu laty, odzwierciedla�a nastroje narodu ameryka�skiego. �o�nierze i oficerowie w og�le nie zdawali sobie sprawy z tego, �e sytuacja jest napi�ta. W wi�kszo�ci oddzia��w znacznie wi�cej uwagi po�wi�cano sportowi, wypoczynkowi i rozrywkom ani�eli powa�nemu szkoleniu bojowemu. Podczas d�ugiego okresu pokoju niekt�rzy oficerowie wro�li g��boko w zawodow� rutyn�, chroni�c� dch przed niepokoj�cymi zagadnieniami i k�opotliwymi problemami. Inni za�, przygwo�d�eni przez wiele lat do tego samego stopnia oficerskiego � jako �e jedyn� podstaw� awansu by�o starsze�stwo � stracili wiar� w mo�liwo�� jakiejkolwiek zmiany na lepsze. Prawdopodobnie wielu oficer�w, a tak�e szeregowych, dosz�o do wniosku, �e czasy piechoty bezpowrotnie min�y. Ilo�� piechoty w zorganizowanych jednostkach zosta�a zredukowana z 58 000 �o�nierzy w dniu l lipca 1939 roku do 49 000 na dzie� 31 stycznia 1940 roku 6. W obliczu tych fakt�w przeci�tny piechur, nie mog�c przewidzie� swej roli w Europie i na Pacyfiku, mia� prawo rozumowa�, �e redukcja ta zapowiada likwidacj� piechoty w bliskim czasie. Sytuacja w dziedzinie broni i sprz�tu nie podnosi�a piechura zbytnio na duchu. Karabin typu �Springfield" by� przestarza�y, nie istnia�a skuteczna obrona przeciwko nowoczesnemu czo�gowi lub samolotowi, wojsko wyposa�one by�o w drewniane modele mo�dzierzy i karabin�w maszynowych, niekt�re za� rodzaje naszej nowej broni mog�o studiowa� jedynie z rysunk�w technicznych. Brak�o wszelkiego rodzaju sprz�tu, a znaczna cz�� tego, kt�ry by� w u�yciu, zosta�a wyprodukowana dla Armii Narodowej w czasie pierwszej wojny �wiatowej. Co wi�cej, uud�ety wojskowe w latach trzydziestych ogranicza�y szkolenie do szczebla oddzia�u. Nawet �wiczebn� amunicj� strzeleck� trzeba by�o ogranicza� do przypadkowych przydzia��w. Uwaga armii koncentrowa�a si� na czyszczeniu broni, apelach i defiladach, poniewa� nar�d ameryka�ski nie- 20 Krucjata w Europie nawidz�c wojny broni� si� przed narzuceniem mu postawy wojskowej. Skutek by� taki, �e doktryny i teorii wojennej nie mo�na by�o uzupe�ni� praktycznym do�wiadczeniem. Oficerowie i �o�nierze nie mieli tej pewno�ci, kt�r� zdobywa si� jedynie dzi�ki do�wiadczeniu w polu i pr�bom zastosowania teorii w praktyce. Niemniej jednak wida� by�o, �e Departament Wojny w miar� mo�liwo�ci stara si� jak najszybciej przygotowa� do nieuchronnego wybuchu wojny. Pod stanowczym kierownictwem genera�a Marshalla podj�to wyt�one przygotowania, pokonuj�c niewiarygodne niemal trudno�ci. A przeszk�d by�o wiele. Najwi�ksza by�a natury psychologicznej � w dalszym ci�gu panowa�a niefrasobliwo��. Nie obudzi� nas nawet upadek Francji w maju 1940 roku � a m�wi�c �nas" mam na my�li zar�wno wielu �o�nierzy zawodowych, jak innych. Nie uprzytomnili�my sobie ca�ego niebezpiecze�stwa. Pewien genera� dowodz�cy jedn� z dywizji ameryka�skich, oficer maj�cy za sob� wiele lat s�u�by i zajmuj�cy wysokie stanowisko, chcia� w dniu zawieszenia broni z Francj� za�o�y� si�, �e Anglia nie wytrwa d�u�ej ni� sze�� tygodni; zak�ad ten proponowa� tak, jak by chodzi�o o to, czy nast�pnego dnia b�dzie pogoda, czy deszcz, Nie przysz�o mu na my�l, �e Wielka Brytania pozosta�a jedynym krajem bior�cym udzia� w wojnie, kt�ry odgradza nas od najstraszliwszego niebezpiecze�stwa. Stanowisko jego by�o typowe zar�wno dla powa�nej cz�ci wojskowych, jak dla cywil�w. Na szcz�cie istnia�o du�o wyj�tk�w, a ich pe�en po�wiecenia wysi�ek zdzia�a� wi�cej, ani�eli mo�na by�o przypuszcza�. Co prawda Kongres by� coraz powa�niej zaniepokojony, nar�d jednak nie wykazywa� dostatecznego przygotowania, aby zrozumie� powag� sytuacji �wiatowej, wobec czego nie mo�na by�o prowadzi� szkolenia w warunkach realistycznego na�ladowania pola bitwy. Musieli�my szkoli� �o�nierzy w cukierkowym stylu obliczonym na wywo�anie jak najmniejszego niezadowolenia zar�wno w�r�d samych �o�nierzy, jak ich rodzin. Wielu wy�szych dow�dc�w do tego stopnia obawia�o Preludium wojny 21 si� tr�b jerycho�skich prasy, ha�a�liwie wyst�puj�cej przeciwko nara�aniu �o�nierzy na niepogod� lub na wysi�ek d�u�szych manewr�w, �e zrezygnowa�o z zalecania jedynego typu szkolenia, kt�rego wyniki op�acaj� si� wtedy, gdy zaczynaj� lata� kule. Pilne zalecenia z g�ry i protesty nielicznych �panikarzy" nie mog�y prze�ama� apatii, kt�rej �r�d�em by�o wygodnictwo, �lepota i pobo�ne �yczenia. Zmobilizowanie Gwardii Narodowej powa�nie wzmocni�o liczebn� si�� armii, zw�aszcza piechoty i wojsk przeciwlotniczych. Mimo liczebnej s�abo�ci, brak�w w wyposa�eniu i wyszkoleniu mia�a ona pe�n� struktur� organizacyjn�. Aby doprowadzi� j� do stanu u�yteczno�ci, potrzeba by�o tylko rekrutowi, wyposa�enia, czasu i w�a�ciwego rodzaju szkolenia. Stopniowo og�lna sytuacja wojskowa zacz�a si� przeja�nia�. Jesieni� 1940 roku Kongres wyasygnowa� troch� pieni�dzy na niezb�dne szkolenie w polu. Szkolenie to, pod kierownictwem genera�a majora, p�niejszego genera�a porucznika, Lesleya McNaira, jednego z naszych najzdolniejszych oficer�w, sta�o si� w naszej armii spraw� najwa�niejsz�. 15 pu�k piechoty, jako cz�� 3 dywizji, wyruszy� na manewry polowe w odleg�ych terenach stanu Waszyngton i na p�wysep Monterey, po�o�ony na po�udnie od San Francisco. Marsze, planowanie zaopatrzenia, problemy taktyczne i zwi�zana z tymi praca sztab�w by�y dla oficer�w i �o�nierzy, zar�wno kadrowych, jak zmobilizowanych, najlepsz� szko��. Jedno z �wicze� obejmowa�o 1100-milowy przemarsz motorowy z Fortu Leiwtis do Jolon Ranch na po�udnie od Monterey w Kalifornii. Odbywa� si� on w warunkach taktycznych; wypr�bowali�my w�wczas nasze metody dowodzenia, system ��czno�ci oraz dyscyplin� marszu. S�u��c w 3 dywizji wznowi�em ��cz�ce mnie od czas�w kadeckich przyjacielskie stosunki z majorem Mark W. Clar-kiem. Podczas wielu etap�w �wicze� polowych, kt�re nam obu sprawia�y tak wielk� przyjemno��, stale pracowali�my razem. Nabra�em trwa�ego szacunku dla jego umiej�tno�ci w dziedzinie planowania, szkolenia i pracy organizacyjnej � nie spotka�em oficera, kt�ry by go pod tymi wzgl�dami przewy�sza�. W zwi�zku jednak z gwa�townie wzrastaj�cymi potrzebami Krucjata w Europie nowych sztab�w, powstaj�cych na terenie ca�ego kraju, musia� on wkr�tce wyjecha� do Waszyngtonu na stanowisko zast�pcy genera�a McNaira; ja za� w listopadzie ponownie zosta�em odsuni�ty od bezpo�redniego dowodzenia obejmuj�c stanowisko szefa sztabu 3 dywizji. Pozosta�em na nim jedynie cztery miesi�ce, po czym znowu zosta�em przeniesiony � tym razem na stanowisko szefa sztabu IX korpusu armijnego, kt�ry dopiero niedawno zosta� sformowany w Fort Lewis. Nominacja ta przynios�a mi pierwszy awans stanu wyj�tkowego; w marcu 1941 roku otrzyma�em tymczasowy stopie� pu�kownika.* Dow�dc� korpusu by� genera� major Kenyon O. Joyce. W sztabie jego zasta�em grup� niezwykle zdolnych ludzi; trzech z nich stara�em si� zatrzyma� blisko siebie w ci�gu nast�pnych lat wojny, co mi si� do pewnego stopnia uda�o. Mieli oni w owym czasie stosunkowo niskie stopnie, ale w chwili uko�czenia wojny byli to ju�: genera� porucznik Lucian K. Trus-cott, genera� major William G. Wyman i pu�kownik James Curtis.,Ludzie ich pokroju zawsze gotowi byli popiera� ka�de przedsi�wzi�cie, kt�re zwi�ksza�o realizm i dok�adno�� szkolenia. Nie by�a to jednak sprawa �atwa. W ci�gu wiosny 1941 roku postawiono na nogi wszystkie garnizony i obozy wojskowe, zaj�to si� tworzeniem si� zbrojnych Stan�w Zjednoczonych, do kt�rych wcielono wszystkie elementy wojskowe kraju � wojska regularne oraz gwardi� i korpus zorganizowanych rezerw, zwi�kszaj�c ich stan liczebny o setki tysi�cy �o�nierzy powo�anych na podstawie ustawy o obowi�zkowej s�u�bie wojskowej. Dla nas, w Fort Lewis, proces rozwoju rozpocz�� si� 16 wrze�nia 1940 roku, po przybyciu pierwszego rzutu 41 dywizji piechoty. Ju� wkr�tce stacjonowa�a tutaj ca�a dywizja i inne jednostki Gwardii Narodowej. W ci�gu nast�pnej wiosny na wybrze�u zachodnim panowa� nieustaj�cy ruch: �o�nierze zjawiaj�cy si� grupami po przydzia� * W armii ameryka�skiej i brytyjskiej istnia�y �tymczasowe" stopnie oficerskie. Awans otrzymany w czasie wojny wymaga� po jej zako�czeniu specjalnego zatwierdzenia. W ten spos�b np. genera� brygady po wojnie musia� powr�ci� do swego stopnia �zawodowego" np. majora, je�eli chcia� nadal s�u�y� w armii � przyp. red. preludium wojny 23 do jednostek; kadra wycofywana z jednostek w celu tworzenia nowych organizacji; oficerowie i �o�nierze wyje�d�aj�cy do szk� specjalnych i powracaj�cy stamt�d; miasta namiot�w i barak�w z r�norodnymi urz�dzeniami u�yteczno�ci publicznej, szpitalami, sieci� wodoci�gow�, elektrowniami i si�owniami � rodz�ce si� w ci�gu jednej nocy w szczerym polu. Zadaniem naszym by�o dostarczenie �o�nierza zdrowego, wyszkolonego zar�wno pod wzgl�dem wojskowym, jak technicznym, zdyscyplinowanego, przygotowanego do wsp�pracy zespo�owej w jednostce, przenikni�tego w jak najwy�szym stopniu dum� �o�niersk� z wykonywanego zadania. Nie mogli�my jednak liczy� na to, �e uda nam si� wyszkoli� zahartowanych, bojowych �o�nierzy, emocjonalnie i fachowo przygotowanych do walki w skali masowej, poniewa� opinia publiczna nie by�a gotowa do poparcia prawdziwego szkolenia bojowego. A przecie� nawet te ograniczone zadania, jakie sobie stawiali�my, poch�ania�y ca�� energi� oficer�w i �o�nierzy. Dla sztabowc�w rozpocz�y si� dni nieprzerwanego planowania, kierowania i inspekcji; kompromis�w pomi�dzy tre�ci� rozkaz�w a ich realizacj�; manewrowania przydzia�ami �o�nierzy i pojazd�w w obliczu prze�laduj�cych nas nieustannie niedobor�w; stara�, by okr�g nasz nie pozosta� w tyle za ca�� armi�. W czerwcu 1941 roku zosta�em skierowany do genera�a porucznika Waltera Kruegera jako szef sztabu 3 armii, kt�rej dow�dztwo znajdowa�o si� w San Antonio. Na tym stanowisku zaznajomi�em si� dok�adniej z ca�okszta�tem problem�w armii ameryka�skiej. Cztery armie tworz�ce ameryka�skie wojska l�dowe r�ni�y si� pod wzgl�dem stanu liczebnego. Wszystkie jednak mia�y ten sam trzon utworzony z jednostek regularnych, wok� kt�rych skupia�y si� pododdzia�y gwardii. Wolne stanowiska we wszystkich jednostkach obsadzone by�y przez oficer�w i �o�nierzy powo�anych z rezerwy do pe�nienia s�u�by czynnej. Tak wi�c raporty trafiaj�ce na moje biurko w Fort Sam Houston, dotycz�ce szkolenia, morale oraz mo�liwo�ci naszych dywizji i jednostek w polu, by�y dok�adnymi wska�- 24 Krucjata w Europie nikami post�p�w, jakie robili�my w ca�ych Stanach Zjednoczonych. W por�wnaniu z rokiem poprzednim sytuacja przedstawia�a si� korzystniej. Ameryka�skie si�y zbrojne liczy�y obecnie w sumie oko�o l 500 000 oficer�w i �o�nierzy. Mieli�my jednak wci�� jeszcze powa�ne niedoci�gni�cia. Odczuwali�my ostry brak pojazd�w, nowoczesnych czo�g�w i wyposa�enia przeciwlotniczego. Formacje lotnictwa frontowego prawie nie istnia�y. Co gorzej, zbli�aj�cy si� koniec jednorocznej s�u�by �o�nierzy Gwardii Narodowej i powo�anych do pe�nienia s�u�by czynnej by� nasz� nieustann� trosk�, kt�rej pozbyli�my si� dopiero w dwa miesi�ce p�niej. W czerwcu obawiali�my si�, �e rozpoczynaj�cy si� we wrze�niu odp�yw �o�nierzy nie zostanie wyr�wnany przez dostateczny przyp�yw nowych. Jednak�e nawet gwa�towny wzrost armii i naj�wie�sze demonstracje pot�gi wojskowej mocarstw Osi nie zdo�a�y skruszy� nieugi�tego przywi�zania niekt�rych oficer�w zawodowych do przestarza�ych dogmat�w i rutyny. �lepota ich nie mia�a �adnego usprawiedliwienia. W �rodowiskach cywilnych natrafiali�my na trudno�ci innego rodzaju. Wielu oficer�w gwardii i rezerwy zestarza�o si� w przedwojennej walce o obronno�� kraju, a teraz gdy wysi�ki ich z lat dwudziestych a trzydziestych zaczyna�y przynosi� owoce, oni sami byli fizycznie niezdolni do spe�nienia wymog�w s�u�by w polu w pierwszej linii. Genera� Krueger sam nale�a� do najstarszych oficer�w w wojsku. Szeregowiec, kapral i sier�ant pod koniec lat dziewi��dziesi�tych ubieg�ego wieku, cieszy� si� w ca�ym wojsku opini� do�wiadczonego �o�nierza i w ci�gu ponad czterdziestu lat s�u�by dotrzymywa� kroku ka�dej zmianie wojskowej; niewielu oficer�w mia�o ja�niejszy obraz wymog�w, jakie nast�pna wojna postawi przed wojskiem. Niewielu przewy�sza�o go pod wzgl�dem fizycznej sprawno�ci czy te� aktywno�ci. Bezwzgl�dnie wymagaj�cy w stosunku do w�asnej osoby, nie potrzebowa� stawia� wymaga� innym � wszyscy starali si� na�ladowa� jego przyk�ad. Preludium wojny Jego 3 armia zosta�a obecnie skoncentrowana w rejonie Luizjany w celu przeprowadzenia wielkich manewr�w, w kt�rych przeciwnikiem mia�a by� 2 armia genera�a porucznika Ben Leara. �aden z naszych oficer�w s�u�by czynnej nie dowodzi� tak wielkim zwi�zkiem, jak dywizja w czasie pierwszej wojny �wiatowej. Manewry b�d�ce olbrzymim eksperymentem laboratoryjnym mia�y dowie�� warto�ci koncepcji, �o�nierza, broni i wyposa�enia. Owego wrze�nia genera� Krueger zebra� najwi�ksz� armi�, jak� kiedykolwiek wystawiono w Stanach Zjednoczonych dla jednej operacji � ponad 270 000 �o�nierzy. R�wnocze�nie z oboz�w 2 armii wyruszy�o 130 000 �o�nierzy 7. Korzy�ci, jakie przynios�y te wielkie manewry, by�y olbrzymie. Przyzwyczai�y one wojska do wsp�dzia�ania w skali masowej, przyspieszy�y proces eliminacji niezdatnych do s�u�by wojskowej, zwr�ci�y szczeg�ln� uwag� prze�o�onych na tych m�odszych �o�nierzy, kt�rzy gotowi byli wykonywa� najtrudniejsze zadania sztabowe i dow�dcze, u odpowiedzialnych za� dow�dc�w rozwin�y umiej�tno�� pos�ugiwania si� du�ymi formacjami w polu. Zdobyto praktyczne do�wiadczenie zaopatrywania wojska w polu na wielk� skal�. Nigdy jeszcze w czasie pokoju nie podejmowali Amerykanie takiej pr�by w dziedzinie transportu �ywno�ci, paliwa i amunicji z w�z��w kolejowych i sk�ad�w do stale przesuwaj�cej si� linii frontu. Plany przygotowywano zawczasu i dok�adnie, i jak to zwykle w takich wypadkach bywa � praca ta op�aci�a si�. �Wybitn� cech� tych manewr�w � powiedzia� zebranym sztabom w czasie omawiania operacji ekspert w prowadzeniu i ocenie manewr�w, genera� McNair -- by�a zasadnicza sprawno�� zaopatrzenia. Na sam� my�l o skali problemu powstawa�y obawy co do nale�ytego zaopatrywania wojsk. Dow�dcy liniowi i szefowie s�u�b zas�uguj� na najwy�sze uznanie za osi�gni�te wyniki/' Osi�gni�cia transportu samochodowego na szosach Luizjany we wrze�niu 1941 roku by�y zapowiedzi� sprawno�ci, jak� ameryka�skie samochody ci�arowe zademonstrowa�y trzy lata p�niej, w czasie po�cigu przez Francj�, przy zaopatrywaniu posuwaj�cych si� wojsk. 26 Krucjata w Europie Oficerem, kt�ry bezpo�rednio odpowiada� za zaopatrzenie 3 armii, by� podpu�kownik LeRoy Lutes. �wietne wywi�zywanie si� ze swych obowi�zk�w przynios�o mu na d�ugo przed zako�czeniem wojny trzy gwiazdki genera�a porucznika. Wiele b��d�w wojskowych ujawnionych w czasie manewr�w mia�o, zdaniem genera�a McNaira, swe �r�d�o w braku dyscypliny. �Nie ulega w�tpliwo�ci � powiedzia� � �e szereg s�abych stron, kt�re wysz�y na jaw w czasie tych manewr�w, powtarza si� nieustannie z powodu braku dyscypliny. Wojska nasze sta� na najlepsz� dyscyplin�. Skoro jej brak, win� ponosi dow�dztwo. Dow�dc�, kt�ry nie potrafi wprowadzi� w�a�ciwej dyscypliny, trzeba zast�pi� kim� innym'"' 8. W tym w�a�nie czasie spotka�em si� po raz pierwszy z fotografami prasowymi, kt�rzy od czas�w Brady'ego * byli szczeg�lnym zjawiskiem w ameryka�skim �yciu wojskowym. Jesieni� 1941 roku �ar�wka b�yskowa stanowi�a swojego rodzaju nowo�� w moim �yciu codziennym, dla ludzi za�, kt�rzy si� ni� pos�ugiwali, by�em jedynie nieznan� twarz�. W czasie om�wienia w Camp Polk zrobiono zdj�cie grupowe genera�a Kruegera, majora E. M. Boldena, brytyjskiego obserwatora wojskowego, i mojej osoby. Pod fotografi� figurowa�y poprawnie nazwiska moich dw�ch towarzyszy, ja natomiast ukaza�em si� jako �pp�k D. D. Ersenbeing" � dobrze, �e przynajmniej inicja�y podano w�a�ciwie. Manewrom zawdzi�czam lekcj� i do�wiadczenie, kt�re z ka�dym miesi�cem bardziej ceni�em. W Luiz Janie przeprowadzili�my ostateczne i wyczerpuj�ce pr�by przydatno�ci samolot�w ��cznikowych dla obserwacji i ��czno�ci. Samoloty te dowiod�y swej warto�ci w spos�b tak bezsporny, �e mog�em potem w Departamencie Wojny skutecznie walczy�, pod przewodnictwem zast�pcy sekretarza Departamentu Wojny, Johna J. McCloya, o w��czenie ich do normalnego wyposa�enia ka�dej dywizji. Pozwala�y one naszej ci�kiej i dalekosi�nej artylerii na tak dok�adne i szybkie korygowanie ognia, jakie uprzednio * Mathew B. Brady � jeden z pierwszych fotograf�w ameryka�skich � przyp. red. Preludium wojny 27 by�o wy��cznym przywilejem lekkiej artylerii strzelaj�cej do cel�w widocznych. Dow�dcy liniowemu umo�liwi�y ogarni�cie okiem sytuacji taktycznej terenu, artylerii, ruchu oraz koncentracji wojsk i artylerii � niemal r�wnie dok�adnie jak w osiemnastym wieku, gdy stoj�cy naprzeciw siebie dow�dcy z siod�a lub pag�rka ogl�dali wszystkie pu�ki zaanga�owane w boju. Pod koniec manewr�w zosta�em awansowany do slopnia tymczasowego genera�a brygady^ Pa�dziernik i listopad by�y w r�wnej mierze wype�nione zaj�ciami, jak miesi�ce poprzedzaj�ce manewry. Kroki, maj�ce na celu usuni�cie b��d�w stwierdzonych w Luizjanie, zosta�y podj�te pocz�tkowo na szczeblu pododdzia�u; w wielu wypadkach marsz powrotny stwarza� ku temu doskona�� okazj�. Powsta�a konieczno�� zwolnienia ze stanowiska niekt�rych oficer�w zar�wno s�u�by sta�ej, jak Gwardii Narodowej. Kontrowersje i plotki, wywo�ane tymi poci�gni�ciami, wymaga�y szybkiego dzia�ania, aby zapobiec szkodom, jakie mog�y one wyrz�dzi� w nastrojach tak oficer�w, jak �o�nierzy. Chocia� rozmowy waszyngto�skie z przedstawicielami japo�skimi zbli�a�y si� w pocz�tkach grudnia do swego dramatycznego punktu kulminacyjnego, to jednak odpr�enie, jakie zapanowa�o w�r�d ludno�ci cywilnej, mo�na by�o odczu� r�wnie� w szeregach armii. Wydawa�o si�, �e Japo�czykom pokrzy�owano plany zaskoczenia nas i �e przynajmniej chwilowo zapobie�ono wojnie na Pacyfiku. Na rosyjskim froncie Niemcy zostali zatrzymani przed Leningradem, Moskw� i Sewastopolem. 4 grudnia dziennik, kt�ry stale czyta�em, stwierdza� w artykule wst�pnym, i� obecnie nie ulega kwestii, �e Japo�czycy nie chc� wojny ze Stanami Zjednoczonymi. W kilka dni p�niej publicysta tego dziennika donosi� z Waszyngtonu, �e panuje tu stanowcze przekonanie o chwilowym za�egnaniu kryzysu na Pacyfiku, chocia� jeszcze przed tygodniem w ko�ach waszyngto�skich trzymano zak�ady dziesi�� do jednego, i� wojna wybuchnie lada dzie�. 7 grudnia^ po po�udniu w Fort Sam Houston (Texas), zm�czony d�ugotrwa�� i wyczerpuj�c� prac� sztabow� podczas 28 Krucjata w Europie manewr�w i po nich, po�o�y�em si� do ��ka. Zakaza�em niepokoi� mnie pod jakimkolwiek pretekstem. �ni�em o dwutygodniowym urlopie, podczas kt�rego chcia�em uda� si� z �on� do West Point, by sp�dzi� Bo�e Narodzenie z naszym synem Johnem. Ale nawet tak pi�kne sny zosta�y przerwane, a ostre zakazy � bezkarnie naruszone przez mego zast�pc�, kt�ry przyni�s� wiadomo��, �e znajdujemy si� w stanie wojny. W godzin� po ataku na Pearl Harbour zacz�y nap�ywa� do sztabu 3 armii rozkazy z Departamentu Wojny. By�y wi�c rozkazy natychmiastowego wys�ania jednostek przeciwlotniczych na wybrze�e zachodnie, gdzie przera�eni mieszka�cy co chwila odkrywali na niebie tajemnicze bombowce; rozkazy wprowadzenia �rodk�w zabezpieczenia przeciwko sabota�owi; rozkazy zaostrzenia ochrony zak�ad�w przemys�owych; rozkazy zorganizowania zwiad�w wzd�u� naszej granicy po�udniowej, w celu zapobie�enia infiltracji szpieg�w, oraz rozkazy zapewnienia bezpiecze�stwa port�w wzd�u� Zatoki Meksyka�skiej. By�y r�wnie� rozkazy szybkiego wys�ania du�ych oddzia��w wojskowych na zach�d, w przewidywaniu ewentualnego ataku, jaki Japo�czycy mogli zaplanowa�. Z kolei sztab genera�a Kruegera musia� wys�a� do setek garnizon�w instrukcje niezw�ocznie po ich przygotowaniu i skontrolowaniu. By� to okres intensywnej pracy. Nut� przewodni� by�a szybko�� dzia�ania. Porzucono normalne tryby administracyjne, �a�cuch dowodzenia zosta� skr�cony, wszystkie szczeble dowodzenia otrzymywa�y instrukcje na wsp�lnych odprawach. Nie zwracano uwagi na powolny i metodyczny proces przygotowywania szczeg�owych rozkaz�w wymarszu, w kt�rych do najdrobniejszego szczeg�u uwzgl�dniano, co wojsko powinno zabra� ze sob�, jak to powinno pakowa� i oznacza�. Wystarczy� jeden telefon, aby jednostka piechoty zosta�a rzucona na przeciwny kraniec kontynentu. Wojsko i sprz�t za�adowywano do poci�g�w bez �adnego pisemnego dokumentu, stwierdzaj�cego, na czyj rozkaz transport si� odbywa. Dzia�a �adowano na lory � gdy dysponowano nimi -wzgl�dnie, w miar� mo�liwo�ci, na platformy i do wagon�w Preludium wojny towarowych, gdy niczego innego nie by�o pod r�k�. �o�nierze podr�owali w luksusowych pulmanach, w wojskowych wagonach sypialnych, w wagonach nowoczesnych i zwyczajnych, od paru dziesi�tk�w lat wycofanych z u�ycia, teraz za� przywr�conych w zwi�zku z nag�ymi ruchami wojsk. Tkwi�em w tym wszystkim przez pi�� dni. 12 grudnia wczesnym rankiem telefon ��cz�cy nas bezpo�rednio z Departamentem Wojny zacz�� przera�liwie dzwoni�. Podnios�em s�uchawk�. Kto� zapyta�: - Ike, to ty? - Tak. � Szef m�wi, �eby� wskoczy� do samolotu i natychmiast si� stawi�. Powiedz swojemu szefowi, �e formalny rozkaz przyjdzie potem. �Szefem" by� genera� Marshall, moim za� rozm�wc� pu�kownik Walter Bedell Smith, kt�ry p�niej zosta� moim serdecznym przyjacielem i szefem mego sztabu podczas ca�ej operacji w Europie. Wiadomo�� ta by�a dla mnie ci�kim ciosem. W czasie pierwszej wojny �wiatowej ka�da z moich szale�czych pr�b dostania si� na front ko�czy�a si� kl�sk� � z powod�w, kt�rych nie uznawa�em, poza tym, �e stanowi�y �rozkaz Departamentu Wojny". Mia�em nadziej�, �e w tej wojnie uda mi si� pozosta� z �o�nierzami. Rozkaz stawienia si� w mie�cie, w kt�rym raz ju� s�u�y�em przez osiem lat, oznacza�, jak s�dzi�em, faktyczne powt�rzenie moich do�wiadcze� z pierwszej wojny �wiatowej. Z ci�kim sercem zatelefonowa�em do �ony, by zapakowa�a walizk�, i przed up�ywem godziny lecia�em w kierunku Waszyngtonu. Doszed�em do wniosku, �e wezwanie do Waszyngtonu pozostaje w zwi�zku z moj� niedawno zako�czon� podr� filipi�sk�. W kilka godzin po napadzie na Pearl Harbour Japo�czycy zaatakowali z powietrza Filipiny, szybko obezw�adniaj�c nasze niewystarczaj�ce si�y lotnicze9. Na tej w�a�nie sprawie koncentrowa�y sw� uwag� ko�a oficjalne i opinia publiczna, tote� niew�tpliwie genera� Marshall chcia� mie� u siebie w sztabie 30 Krucjata w Europie kogo�, kto orientowa�by si� w istniej�cych pod�wczas na wyspach warunkach, kto zna�by zar�wno departament filipi�ski i stan armii ameryka�skiej, jak te� organizacj� obrony Wsp�lnoty Filipi�skiej, kt�r� wojna zaskoczy�a w po�owie planowanego rozwoju. Organizacja obrony Wsp�lnoty Filipi�skiej zapocz�tkowana zosta�a w 1935 roku, kiedy to nowo obrany prezydent Manuel Quezon zaproponowa� genera�owi MacArthurowd zaplanowanie i zorganizowanie si� zbrojnych mog�cych broni� wysp. 4 lipca 1946 roku wsp�lnota mia�a przekszta�ci� si� w niezale�n� republik�, wojska ameryka�skie � zosta� wycofane, obron� za� mieli przej�� Filipi�czycy. Gdy genera� MacArthur przyj�� propozycj�, utworzono misj� wojskow� z�o�on� z oficer�w ameryka�skich, w kt�rej obj��em stanowisko jego pierwszego zast�pcy. Plan, kt�ry powsta� w 1935 roku, przewidywa� corocznie pi�� i p�miesi�czne szkolenie podstawowe 30 000 �o�nierzy w ci�gu dziesi�ciu lat. Pocz�tkowo zamierzali�my tworzy� oddzia�y jedynie w sile plutonu przechodz�c w ci�gu czterech wzgl�dnie pi�ciu lat do formowania pu�kowi. W 1946 roku, dysponuj�c og�em 300 000 �o�nierzy posiadaj�cych minimum podstawowego przeszkolenia, byliby�my w stanie stworzy� trzydzie�ci dywizji. W tym samym okresie przej�ciowym departament filipi�ski armii ameryka�skiej, �ci�le wsp�pracuj�c z si�ami obronnymi wsp�lnoty i dostarczaj�c im oficer�w, instruktor�w broni i wyposa�enia, planowa� r�wnie� sw�j w�asny udzia� w obronie na wypadek, gdyby wojna wybuch�a, zanim Filipiny uzyskaj� niepodleg�o��. W takim wypadku plany nasze przewidywa�y wycofanie naszych wojsk z g��wnej wyspy Luzon na p�wysep Bataan le��cy na wprost wyspy Corregidor, tak �e oba te okr�gi stanowi�yby pozycj� prawie nie do prze�amania, kt�r� wojska nasze mog�yby utrzyma� do chwili przybycia posi�k�w. W 1938 roku by�em �wiadkiem manewr�w demonstruj�cych ten plan, a wkr�tce po opuszczeniu przeze mnie wysp manewry powt�rzone zosta�y na wi�ksz� skal�. �.�-----------� 12 grudnia 1941 roku, w drodze do Waszyngtonu, nie mia�em jasnego obrazu przebiegu dzia�a� wojennych na Fihi Sprawozdania, jakie otrzymywali�my w Fort Sam Houston by�y fragmentaryczne i niejasne. Nie ulega�o w�tplrwosa, , jlpo�czy^y nie pomin�liby wysp po drodze. W chwih jednak SoTwienia^ie w Departamencie Wojny nie znahsmy jeszcze kierunku i si�y ich ataku. ROZDZIA� DRUGI WOJNA GLOBALNA Og�lnym tematem rozmaitych z�o�liwych dowcip�w o Waszyngtonie czasu wojny bywa� ba�agan. Zgodnie z tradycj� rz�d wraz ze wszystkimi swoimi departamentami wojskowymi nigdy nie by� na czas przygotowany do wojny i jej wszechogarniaj�cych problem�w, podobnie zreszt� jak ca�y kraj; stan wyj�tkowy, przy r�wnoczesnym rozbudzeniu si� poczucia olbrzymiej odpowiedzialno�ci, powodowa� zamieszanie, zwi�kszone jeszcze przez t�umny nap�yw zar�wno amator�w robienia interes�w, jak ochotnik�w pe�nych dobrej woli. Tym razem jednak Departament Wojny osi�gn�� zadowalaj�cy poziom sprawno�ci, zanim jeszcze wojna wybuch�a. Je�li idzie o moje zdanie, oparte na do�wiadczeniach kilkumiesi�cznej s�u�by w tym departamencie, by�o to zas�ug� daleko wzroczno� ci i stanowczo�ci jednego cz�owieka, a mianowicie genera�a Marshalla. Oczywi�cie cieszy� si� on poparciem. Popiera� go prezydent oraz wielu naszych najzdolniejszych przyw�dc�w w Kongresie i na kluczowych stanowiskach administracji pa�stwowej. Genera� Mars hali m�,g� jednak w latach 1940�1941 z �atwo�ci� p�yn�� z pr�dem, pozwoli�, by sprawy potoczy�y si� w�asnym biegiem, czeka� spokojnie na normalne zako�czenie swej �wietnej kariery wojskowej � zdoby� sobie przecie� w ca�ej armii zawodowej opini� wspania�ego �o�nierza. Wola� jednak przez wiele miesi�cy kroczy� trudn� drog�, postanowi� bowiem, �e niezale�nie od tego, jak� cen� przyjdzie jemu czy te� komukolwiek innemu za to zap�aci�, armia musi by� przyzwoicie przygotowana do konfliktu zbrojnego, kt�rego spodziewa� si� z dnia na dzie�, niemal �e z godziny na godzin�. Wojna globalna 33 Zameldowa�em si� u genera�a Marshalla we wczesnych godzinach rannych w niedziel� 14 grudnia i po raz pierwszy w �yciu rozmawia�em z nim d�u�ej ani�eli dwie minuty. Widzia�em go w�wczas po raz czwarty w �yciu. Bez wst�p�w i nie marnuj�c czasu szef sztabu przedstawi� sytuacj� og�ln�, morsk� i wojskow� na zachodnim Pacyfiku. Marynarka wojenna poinformowa�a go, �e flota Pacyfiku przez kilka miesi�cy nie b�dzie w stanie bra� udzia�u w �adnej wi�kszej operacji. \ Lotniskowce marynarki wojennej pozosta�y nietkni�te, poniewa� nie znajdowa�y si� w Pearl Harbour w chwili ataku *, ale okr�t�w wspomagaj�cych lotniskowce by�o tak niewiele, �e operacje ich nale�a�o jak najbardziej ograniczy�. Co wi�cej, w danej chwili nie byli�my pewni, czy Japo�czycy nie rozpoczn� w najbli�szym czasie kombinowanego ataku na wi�ksz� skal� si�ami wojsk l�dowych, lotnictwa i marynarki wojennej na Hawaje lub nawet wr�cz na kontynent, marynarka wojenna za� uwa�a�a, �e lotniskowce powinny wy��cznie prowadzi� rozpoznanie i obron�, chyba �e jakie� wielkie niebezpiecze�stwo wymaga�oby powierzenia im innego zadania. Departament Marynarki nie podawa� ewentualnej daty spodziewanego restaurowania floty i wzmocnienia jej tak, aby by�a w stanie podj�� akcj� zaczepn� na Pacyfiku. Garnizon na Hawajach by� s�aby; Departament Wojny i Departament Marynarki zgadza�y si� w zasadzie, �e nale�a�o w mo�liwie szyibkim czasie w pierwszej kolejno�ci wzmocni� jego si�y powietrzne i il�dowe, nawet kosztem pozosta�ych dzia�a� na Pacyfiku 2. W chwili ataku Japo�czyk�w armia i lotnictwo ameryka�skie na Filipinach liczy�y 30.0.00 �o�nierzy ��cznie z filipi�skimi zwiadowcami3 - - formacj� wchodz�c� w sk�ad armii ameryka�skiej, w kt�rej jedna