Romain Gary CZTERNA�CIE G��W STEFANII T�um Janina Kaczmarewiez-Fedorowska 1993 Przygody z Tysi�ca i Jednej Nocy rozpocz�y si� w bia�y dzie�, pod pal�cym s�o�cem, kiedy przybyli do Tewzy na wschodzie Jemenu, owej ziemi arabskiej, o kt�rej Zach�d wie tak ma�o, cho� opowie�ci kr��y o niej mn�stwo, jak gdyby j� raz na zawsze zala�o �wiat�o lampy Alladyna. Z czo�em opartym o okienko, z radosnym u�miechem na ustach, Stefania syci�a oczy widokiem krainy, kt�rej w�adcy dotychczas kr�luj� we wszystkich dzieci�cych ksi��kach �wiata. Tak jak Timbuktu, po�o�ona na po�udnie od stolicy oaza Nahar by�a jednym z owych niezwyk�ych miejsc, zawdzi�czaj�cych wi�cej magicznemu brzmieniu swoich nazw i marzeniom, ni� geograficznej rzeczywisto�ci; bowiem ich ba�niowe skarby nie s� ukryte w piaskach czy w pa�acach, lecz w naszej wyobra�ni. Timbuktu, Wybrze�e Pirat�w, Morze Czerwone, Zatoka Perska, Nahar ze stoma tysi�cami palm... Stworzone przez wyobra�ni� oazy, gdzie karawany z naszych sn�w gasz� pragnienie, a do kt�rych b�d� nas zawsze ci�gn�� wspomnienia i nostalgia... pod warunkiem, �e�my ich nigdy nie zwiedzali naprawd�. Stefania zna�a Timbuktu, a ju� szczeg�lnie utkwi�y jej w pami�ci muchy, kt�re zmusza�y j� do bezustannej gestykulacji, kiedy odziana we wspania�� kreacj� Diora sukni� z organdyny i dwana�cie metr�w falban, sze��dziesi�t metr�w �chichis�,. kurteczka ze z�otej siatki usi�owa�a zachowa� w�a�ciw� postaw� pod bezlitosnym, potwornym okiem kamery Boba. Ju� od pi�ciu lat Stefania Hedrichs by�a najlepiej p�atn� i najbardziej wzi�t� fotomodelk� �wiata. Jecha�a do Adenu z pi�cioma walizkami, �eby robi� owe modne fotosy, na kt�rych wieczorowe kreacje od Yves Saint-Laurenta przeplataj� si� z pasterzami z Kamargi, luksusowe futra z nagimi Indianami z Amazonii i ostatnie, zuchwa�e projekty Ungara i Coureges�a z brazylijskimi fawelami. Dolina Kr�l�w, grobowce faraon�w oraz delikatne, tysi�cletnie feluki na Nilu sta�y si� nowym t�em reklamowym dla wykwintnego krawiectwa, a tak�e dla codziennych sukien seryjnej produkcji. Kiedy samolot zatoczy� ko�o schodz�c do l�dowania, zobaczy�a karawan� z�o�on� z setki wielb��d�w, wynurzaj�c� si� z pustyni i sun�c� do oazy. U�miechn�a si�. Ten gnojek Bobo mia� racj�: palmy, wielb��dy i modelki maj� z sob� co� wsp�lnego. Ten sam wzgardliwy spos�b trzymania g�owy, ta sama nieco pochylona sylwetka, zawsze jak gdyby lekko zawieszone w powietrzu, jak wszystkie stworzenia zbyt kruche i delikatne w stosunku do swego wzrostu. Oaza zawiod�a jej oczekiwania, palmy ogl�dane z bliska by�y rzadkie, zakurzone i smutne; w piasku czyha�y pch�y i muchy, p�askie i przyczepne jak pijawki. Ale miasto otoczone olbrzymim murem koloru ochry, z dwunastoma bramami i niezliczonymi minaretami dawa�o �ca�kowit� satysfakcj� jak to wpisa� pewien turysta do z�otej ksi�gi hotelu �Metropol�. Domy ��czy�y w sobie styl hinduski z jeme�skim, rze�bione drewno i kamie�, przez okna wida� by�o owe wentylatory z �opatkami, kt�re przywodz� na my�l raczej pierwsze pod muchy zachodniej cywilizacji w epoce kolonialnej ni� orze�wiaj�cy ch��d. Zdumiewaj�ca by�a ludno��. Aden to miejsce, gdzie Azja styka si� z Afryk� i Arabi� i ta mieszanka krwi uderza bogactwem kolor�w. Twarze, od hebanowych po oliwkowe, prezentowa�y wszystkie odcienie br�zu i sjeny. W�r�d tej r�norodno�ci barw Stefania mia�a niekiedy takie uczucie, jak gdyby wysz�a niedopieczona z r�k piekarza. Walczy�a z kompleksem ni�szo�ci, jak umia�a najlepiej, zdejmowa�a du�y kapelusz z bia�ego filcu i odpiera�a wszelkie wyzwania barw bogactwem i blaskiem swoich g�stych rudych w�os�w, kt�re sprowadza�y nawet s�o�ce do roli pokornego s�ugi, maj�cego obowi�zek dodawania im blasku. Na pierwszy rzut oka Tewza ze swymi pa�acami i ogrodami wydawa�a si� stolic� pi�kna i uroku �ycia, ale prawda zaczyna�a si� poza wielkim brunatno��tym murem, nosz�cym dot�d na sobie �lady walk stoczonych przed sze�cioma wiekami przez Turka Ustasza z legionami Maura Gaidetha. Tutaj gnie�dzili si� w smrodzie ekskrement�w i kozich bobk�w dawni koczowniey, kt�rzy zamienili styl �ycia swoich przodk�w, beztroskie w�drowanie pod gwiazdami niesko�czono�ci, na odrzuty z Zachodu: n�dzne budy z blachy, skrzy�, karton�w i odpadk�w, na ow� gnij�c� magm�, gdzie si� ko�czy pewien �wiat, a nie nie zapowiada narodzin nowego. Zakwefione kobiety, o jednym oku ukrytym za tr�jk�tem kolorowej gazy, zbiera�y na opa� naw�z wielb��dzi i krowi; pozosta� im jeszcze ch�d kr�lewski, ale zamiast nie�� na ramionach antyczne dzbany, wraca�y od studzien z kanistrami Shclla. Ma�e, zupe�nie nagie dzieci �y�y w ciep�ym pyle jak jaszczurki, ��te, wyschni�te na ko�ciotrupy psy nale�a�y do rasy towarzysz�cej ongi� faraonom. Wozy o ko�ach pe�nych, bez szprych, zaprz�one w bawo�y, stale snu�y si� tam i z powrotem, zaj�te przewo�eniem niezego do nik�d... M�czy�ni �uli kat traw� daj�c� pocieszenie i zapomnienie. Kolorytu lokalnego by�o ile dusza zapragnie, a �eby ta malowniezo�� cieszy�a, trzeba by�o by� pozbawionym wra�liwo�ci. Ale czy� Bobo nie za��da� kiedy� od niej, by pozowa�a w haftowanej, mu�linowej sukni od Cardina, ozdobionej strusimi pi�rami, na brzegu Gangesu w Benares, na tle owych ghat, w kt�rych palono zw�oki; popi� fruwa� w powietrzu i osiada� na jej twarzy... Wtedy w�a�nie nast�pi�o owo s�ynne zerwanie kontraktu: jej �zawodowa gotowo�� mia�a swoje graniee. �Kontrasty s� zawsze zabawne�: Bobo wyznawa� t� zasad�, przez co zas�u�y� na przezwisko �su�tana mody�. Wzi�� to na serio do tego stopnia, �e zmieni� legalnie swoje nazwisko na Abdul Hamid, zapo�yczywszy je skromnie od krwawego satrapy, obalonego w 1909 roku przez M�odoturk�w. Pomys� udania si� do Adenu po niedawnej rewolucji i wprowadzeniu rz�du demokratycznego by� ostatnim przeb�yskiem geniuszu �su�tana�. Stefania odm�wi�a odmowie towarzyszy� wachlarz wyzwisk godny umieszczenia w antologii slangu modelek i fotograf�w. Przyfrun�� jak luksusowy motyl tam, gdzie ca�y nar�d go�ymi r�kami zdoby� w�a�nie wolno�� kosztem tysi�cy ofiar... Ale przerwa�a ten homerycki potok, kiedy zauwa�y�a b�ysk rado�ci w oczach �Abdula Hamida�; afront by� dla tego niepoprawnego masochisty jedn� z wi�kszych przyjemno�ci �ycia... Nale�a� do tych wybra�c�w bog�w, kt�rzy lubi�c cierpie� maj� pewno��, �e zostan� usatysfakcjonowani jeszcze na tym padole. T�usty, na kr�tkich n�kach, okr�glutki, mia� g�ste kr�cone w�osy, puco�owate policzki, kt�re uk�ada�y jego wargi w spro�ny grymas nasuwaj�cy niemi�e skojarzenia, nagie pulchne ramiona wynurza�y si� z podkoszulk�w, oczy za okularami mia�y wyraz zafrasowania, jak gdyby patrzy�y nie na �wiat, lecz wpatrywa�y si� w tragiczne wewn�trzne g��bie. - Moja droga, Aden jest miejscem, kt�re dzi� wszyscy maj� na ustach. Ponadto, tam w�a�nie odkryto teraz demokracj�. Omin�a mnie Praska Wiosna, nie chcia�bym straci� wiosny Adenu. Sfotografujemy ca�� kolekcj� na tle tubylc�w, na kt�rych spad�o szcz�cie... Nie mo�esz odm�wi�. Nie mo�esz mi tego zrobi�. - Ka� si� wypcha�. Nie pojad� do Adenu, Bobo pos�a� jej jeden ze swych najpi�kniejszych u�miech�w t�u�ciutkiego cherubina i nie nie odpowiedzia�. Nazajutrz rano rozleg� si� telefon w apartamencie Stefanii zajmowa�a dwa pi�kne, znajduj�ce si�, na najwy�szym pi�trze pokoje z tarasem, z kt�rego roztacza� si� widok na babilo�skie dachy Manhattanu, a� po statu� Wolno�ci. Dzwoni� pan Sambro, minister spraw zagranieznych republiki Adenu, przebywaj�cy w�a�nie w Nowym Jorku na sesji Narod�w Zjednoczonych; czy Stefania zechcia�aby �askawie zje�� z nim obiad w restauracji ONZ? Stefania si� zgodzi�a, czu�a zawsze nieodparty poci�g do Narod�w Zjednoczonych, organizacj� t� otacza� w jej oczach s�aby, lecz wzruszaj�cy odblask przyja�ni mi�dzy narodami i powszechnego pokoju. Gdy mia�a dwadzie�cia lat, uda�o si� jej dosta� w ONZ prac� przewodniezki i przez ca�e lato biega�a po dostojnych salach na czele stada turyst�w. Potem powraca�a do licznych zdj�� prezentuj�cych mod� na tle drapaczy chmur i lasu sztandar�w stu siedemdziesi�ciu pa�stw cz�onkowskich, w towarzystwie jakich� afryka�skich delegat�w w ich wspania�ych, tradycyjnych strojach. Niekt�re �ekscelencje� reprezentowa�y kraje b�d�ce aktualnie w otwartym konflikcie mi�dzy sob�, niemniej godzi�y si� bratersko pozowa� u jej boku. W ten spos�b i ona zrobi�a co� dla pokoju. Bobo zdo�a� nawet wprowadzi� j� na sesj� Rady Bezpiecze�stwa i sfotografowa� w najbardziej klasycznym kostiumie Chanel w najdramatyczniejszym momencie dyskusji Indii z Pakistanem w czasie walk w Bangladcszu. Jego ekscelencja pan Sambro mia� sk�r� bardzo ciemn� i nosi� wielkie okulary w szylkretowej oprawie; by� ma�y, zwinny i gadatliwy, nale�a� do ludzi maskuj�cych nie�mia�o�� i nerwowo�� potokiem s��w. - Panno Hedrichs, bardzo pani� prosz� o zmian� decyzji. Gwarantujemy pani ca�kowite bezpiecze�stwo. Nie ma najmniejszego ryzyka. Pozwol� sobie zwr�ci� pani uwag� na fakt, �e ani jeden cudzoziemiec nie ucierpia� na skutek rewolucji. Uszanowali�my zar�wno ich osoby, jak i maj�tek. Zreszt�, ani jeden cudzoziemiec mieszkaj�cy u nas nie prosi� o pozwolenie na wyjazd. Jeste�my bardzo go�cinnym krajem. Nie upa�stwowili�my nawet zagranicznych firm, po prostu renegocjowali�my umowy. Byli�my haniebnie wyzyskiwani. Pani absolutnie nie ma si� czego obawia�. Stefania od�o�y�a n� i widelec i spojrza�a ambasadorowi prosto w oczy. Kiedy si� z�o�ci�a, w�wczas wewn�trzny ogie� w przedziwny spos�b sprawia�, �e jej szmaragdowe oczy nabiera�y kociej zieleni, rude w�osy stawa�y si� podobne do sier�ci zwierz�cia gotowego drapa� pazurami. - Prosz� pos�ucha�, ambasadorze: je�li pan my�li, �e ja si� boj� myli si� pan gruntownie. Na tym �wiecie jest jedyna kategoria ludzi, kt�rej si� boj�: denty�ci. Powiem panu co� wi�cej: w�a�nie zako�czy�am najbardziej nieudany romans, jaki dziewczyna mo�e prze�y�, i mam gdzie� to, co mo�e mnie spotka�. Bardzo �le pan trafi�... Pod wzgl�dem moralnym, uczuciowym, emocjonalnym i w og�le psychologicznym, siedz� w g�wnie po sam� szyj�... Przypomnia�a sobie troch� za p�no, �e rozmowa odbywa si� w restauracji Narod�w Zjednoczonych, �e rozmawia z ambasadorem i �e jest otoczona ekscelencjami. Przy s�siednim stoliku dyplomata hinduski, a mo�e pakista�ski, w r�owym turbanie i o czarnej brodzie, rozmawia� z Amerykaninem w granatowym ubraniu w pr��ki, bladym blondasem, kt�ry b�yskawieznie i nieoczekiwanie traci� koloryt, co zdarza si� wszystkim Anglosasom w obecno�ci przedstawieieli trzeciego �wiata. Stefania wypowiedzia�a s�owa �w g�wnie� podniesionym g�osem pod wp�ywem przepe�niaj�cych j� uczu� i obaj m�czy�ni przerwali rozmow�, zaskoczeni. Pan Sambro zesztywnia�. Miss Stefania Hedrichs na pewno by�a zbyt znana, �eby kto� m�g� przypuszcza�, i� nowy przedstawieiel Adenu w Zgromadzeniu Og�lnym zaprosi� jak�� call-girl do restauracji ONZ. Jednak�e na pewno nie spodziewa� si� takiego s�ownictwa u m�odej, pi�knej kobiety, tak wytwornie ubranej. Stefania pomy�la�a, �e ONZ jest jednym z miejsc, zreszt� licznych, gdzie masakry i ucisk nie przynosz� nikomu wstydu, ale gdzie s�owo �g�wno� szokuje g��boko. Nerwowo skuba�a kawa�ek bu�eczki, ugniot�a kulk� i zacz�a kr�ci� j� w palcach. - Co si� sta�o, panie ambasadorze? Czy�bym powiedzia�a co� niew�a�ciwego? Pan Sambro schroni� si� za szerokim, radosnym u�miechem. - Ale� bynajmniej. Jeste�my tu w�r�d kumpli. - Wie pan, w�r�d wielkich projektant�w mody rozpowszechni�a si� profesjonalna gwara i szybko wesz�a im w na��g - powiedzia�a Stefania. - W sumie jest to �rodowisko do�� obrzydliwe. - Ha, ha, ha - za�mia� si� nerwowo ambasador b�yskaj�c okularami. Facet by� tak podatny na wp�ywy, �e zacz�� tak�e skuba� swoj� bu�k� i jak Stefania robi� kulki w napadzie nerwowego na�ladownictwa. - Ja sam odby�em studia na uniwersytecie Columbia - powiedzia�, jak gdyby chc�c j� zapewni�, �e potrafi s�ucha� najgorszych bezece�stw. - Panno Hedrichs, pani jest, jak s�dz�, Amerykank�? Stefania wybuchn�a �miechem. - Prosz� wybaczy�, ale za ka�dym razem, kiedy jaki� Afryka�czyk u�ywa wyra�enia �jak s�dz� natychmiast przychodzi mi na my�l: �Doktor Livingstonc, jak s�dz�, s�owa wypowiedziane przez doktora Stanlcya, kiedy ci dwaj badacze spotkali si� w g��bi d�ungli. Pan Sambro grzecznie zawt�rowa� �miechem. - Nie mo�na powiedzie�, �ebym by� Afryka�czykiem. Moi przodkowie byli Ira�czykami, Hindusami, Suda�czykami i Arabami. Aden jest tyglem, tworzy si� w nim poma�u nowy nar�d. Jeste�my r�wnocze�nie Afryk�, Arabi� i Azj�. Jest to niezwykle pi�kny kraj i zapraszam do nas z ca�ego serca. U�atwimy pani podr�, zrobimy wszystko, aby j� pani uprzyjemni�. - Prosz� pos�ucha�, ambasadorze... zdaje si�, �e si� m�wi �ekscelencjo�, ale... - Prosz� m�wi� do mnie Jimmy - zaproponowa� pan Sambro. - Wi�c niech pan pos�ucha, Jimmy. Stanowczo odmawiam pozowania do zdj�� w modnych kreacjach na tle nazywanym �kolorytem lokalnym�, sk�d przed chwil� usuni�to trupy. Nie jest to nawet sprawa sumienia czy moralno�ci, lecz... czysto�ci, voila. W tej dziedzinie posuni�to si� za daleko. Czego nie mog� zrozumie�, gdy� wtedy nie by�o mnie jeszcze na �wiecie, to jak fotografowie kolekcji, po ostatniej wojnie �wiatowej, mogli przeoczy� jeszcze ciep�e zgliszcza Berlina czy oboz�w zag�ady jako t�o do ich zdj��... A przecie� by�a to epoka new-look... W zesz�ym roku fotografowana by�am w sukni z czarnej i fioletowej organdyny o nazwie �pe�nia ksi�yca w Indiach� firmy Padilla, w wiosce na po�udnie od Bombaju, gdzie monsunowe powodzie zabra�y tysi�ce ofiar, i dotychczas nie mog� wyj�� z podziwu, dlaczego mnie nie zlinczowano... Spojrzenie drobnego ministra spraw zagranicznych pierwszej demokracji w Zatoce Perskiej nabra�o jeszcze �agodniejszego i smutniejszego wyrazu. Stefania dawno zauwa�y�a, �e na czarnej twarzy smutek zawsze wydaje si� g��bszy. Ale i weso�o�� wydawa�a si� weselsza. Zreszt� nie wiem, jaki z tego mo�na wyci�gn�� wniosek, pomy�la�a. Bo przecie� wszystko powinno wyst�powa� wyra�niej na bia�ym tle. W ko�cu mam to gdzie�! Zapowiada�a si� rozmowa trudna. Stefania zna�a Aden tylko z kilku zdumiewaj�cej pi�kno�ci zdj�� w starym numerze �Geographical Magazine�; Bobo nam�wi� j�, �eby je obejrza�a, znaj�c jej upodobanie do kraj�w, kt�re okre�la� z �akom� min� jako �m�skie�. Tego ranka znalaz�a w �New York Times� artyku� po�wi�cony Zatoce Perskiej Zgromadzenie Narod�w Zjednoczonych mia�o debatowa� nad �reprezentatywnym� i �legalnym� charakterem nowej demokracji starego emiratu. Pismo wyra�a�o nadziej�, �e Aden wreszcie pozb�dzie si� archaicznego i prawie mitycznego charakteru, jaki mu nada� feudalny re�im dawnego imama. Czyta�a pismo jeszcze w ��ku, z kolanami pod brod�, zlizuj�c z palc�w resztki pomara�czowego d�emu, i w wyobra�ni widzia�a karawany ob�adowane z�otem, drogimi kamieniami i mirr�, harcuj�cych je�d�c�w, kt�rych zreszt� myli�a z Maroka�czykami, kobiety osza�amiaj�cej urody, zakwefione, z kt�rych jej wyobra�nia bez namys�u �ci�ga�a woale, no i syn�w szejk�w o postawie... mmm... wyra�aj�cej odwag�, godno�� i �ar nami�tno�ci. Stefania lubi�a marzy�, ale usilnie strzeg�a si� konfrontacji marze� z rzeczywisto�ci�, by�a bowiem z natury oszcz�dna i sk�ada�a grosz do grosza... - Jest pani bardzo inteligentn� m�od� kobiet�, miss Hedrichs... - Prosz� m�wi� do mnie Stefanio. Twarz ambasadora rozja�ni�a si�. - Dzi�kuj�. Jestem pewien, �e pani zrozumie, Stefanio. Jak pani wiadomo, dokonali�my rewolucji demokratycznej. Teraz wchodzimy na trudn� drog� liberalizmu. Przez ca�e wieki nasz kraj by� rz�dzony przez satrap�w. Po�o�yli�my temu kres. Mieli�my konflikty rasowe, religijne, plemienne... po�o�ymy temu kres. S� u nas muzu�manie, hindui�ci, chrze�cijanie, ponad to co najmniej dziesi�� wyzna� wywodz�cych si� z islamu, ale my chcemy stworzy� pa�stwo �wieckie. Proklamowali�my oddzielenie Ko�cio�a od Pa�stwa: wiara jest osobist� spraw� ka�dego obywatela. Zd��amy stanowczym krokiem ku braterstwu i pragniemy uwolni� pami�� moich rodak�w od pozosta�o�ci, szcz�tk�w i wspomnie� �redniowiecznej przesz�o�ci, chcemy i�� naprz�d, patrz�c z nadziej� i ufno�ci� w przysz�o��... Ostatnie zdanie by�o dos�ownie zapo�yczone z przem�wienia, kt�re pan Sambro wyg�osi� przed dwiema godzinami na Zgromadzeniu Og�lnym, gdzie legalno�� nowego przedstawieielstwa dyplomatycznego Adenu zosta�a ostro zakwestionowana przez delegata Arabii Saudyjskiej. Stefania, kt�ra by�a obecna na sesji, przytakn�a pobo�nym sk�onieniem g�owy, zagryzaj�c wargi, �eby si� nie u�miechn��. Ale pan Sambro przypomnia� sobie, �e przecie� pos�a� jej zaproszenie, i zdaj�c sobie spraw� z niebezpiecze�stwa, wykona� szybki manewr dyplomatyczny. - To s� te same s�owa, jakimi pos�u�y�em si� w trakcie porannej sesji i, prosz� mi wierzy�, �e znajd� si� one w naszej nowej konstytucji... Stefania zgarn�a z obrusa okruszki, opar�a si� na �okciach i z�o�y�a d�onie. - Nadal nie widz�, co Saint-Laurent, Christian Dior, Cardin i Chanel mog� zrobi� dla pa�skiego narodu - powiedzia�a., Pan Sambro przez chwil� milcza� wymownie, po czym przybra� ton poufny, a zarazem znacz�cy. - Fotosy najbardziej znanej modelki �wiata, zrobione w Adenie i wydrukowane w setkach wysokonak�adowych dziennik�w i magazyn�w, b�d� stanowi�y dow�d o wielkiej dla nas w chwili obecnej donios�o�ci... Dow�d, �e w kraju panuje spok�j i porz�dek. W ten spos�b odda nam pani ogromn� przys�ug� wobec �wiatowej opinii publicznej. Rozpaczliwie potrzebni nam s� tury�ci, potrzebna twarda waluta, kredyty inwestycyjne i jest nies�ychanie wa�ne, aby�my zaprezentowali za granic� pokojowy, uspokajaj�cy obraz Adenu. Nie chc� na lega�... jestem pewien, �e pani rozumie. Trzeba, �eby pani do nas przyjecha�a, �eby pani zdj�cia robiono wsz�dzie, od jednego kra�ca kraju po drugi, �eby te fotosy zobaczono wsz�dzie, na Zachodzie i gdzie indziej... Trzeba, �eby Aden u�miechn�� si� do �wiata... Niejasne podejrzenie zakrad�o si� do g�owy Stefanii. Zmru�y�a oczy. - Ile pan zap�aci� Bobowi, �eby go nam�wi� na t� podr�? Pan Sambro zaniem�wi�. Si�gn�� po serwetk�, wytar� ni� wargi, jak gdyby chcia� z nich usun�� gorzki smak. - Dwadzie�cia tysi�cy dolar�w - odrzek� wreszcie ponuro. - Zapewni� mnie, �e wyp�aci pani po�ow� i... Na par� minut wok� ich sto�u zapanowa�a prawdziwa panika. R�owy turban delegata Indii czy Pakistanu jak gdy by poczerwienia�, blada twarz jego vis-a-vis z Departamentu Stanu nabra�a ��tawego odcienia, przy stole po lewej stronie czterej dyplomaci rozmawiaj�cy angielszczyzn� o r�nych, nieco w�tpliwych akcentach, przerwali rozmow� i zapadli w pe�ne konsternacji milczenie. Kiedy Stefania kl�a, si�ga�a po s�owa i zwroty nale��ce do najpi�kniejszych kwiatk�w �wiata mody. - Przepraszam pana, Jimmy. - W ko�cu si� opanowa�a. - Ten �ajdak Bobo nie powiedzia� mi o tym ani s�owa, ale tak czy inaczej nie wzi�abym grosza. To kurwa, chcia�am powiedzie� prostytutka. Ten typek jest nie tylko sam zgni�y, ale robi, co mo�e, �eby rozwlec zgnilizn� po �wiecie... - Mniejsza o tego pana - odpar� Sambro. - Prosz� si� zdecydowa� na t� podr�, przyjecha� do nas. Fotografowa� si� wsz�dzie. Mo�e pani wie, �e zarzucaj� nam, Hassanitom jest to zesp� etniezny z przewag� afro-azjatyck�, pochodz�c� od dawnych niewolnik�w i Hindus�w �e zajmujemy wi�kszo�� stanowisk rz�dowych. Ale to po prostu dlatego, �e stanowimy wi�kszo�� w kraju, wi�c wi�kszo�� wyborc�w odda�a g�osy na nas. - Przez chwil� waha� si�, po czym doda� z lekkim za�enowaniem: - Nie wiem, oczywi�cie, jakie s� pani uczucia wobec kolorowych? - Aktualnie chwiejne - odpar�a Stefania. - Powiedzia�abym nawet, �e s� krwio�ercze i mordercze, zrozumie pan dlaczego, jak powiem, �e dopiero wysz�am, zreszt� w koszmarnym stanie, ze wspania�ego romansu, i �e ten skurwysyn by� Murzynem... Z lewym okiem Jego Ekscelencji sta�o si� co� dziwnego: zacz�o si� nerwowo przymyka�, powieki trzepota�y jak skrzyd�a schwytanego motyla. Nie ulega�o w�tpliwo�ci, �e od krzyku serca Stefanii przepa�� rozwar�a si� u st�p przedstawieiela Adenu: odkry� ca�kiem now� dla siebie Ameryk�, tak�, w kt�rej kobiety bia�e, pi�kne i s�awne, publicznie przyznaj� si� do romansu z Murzynem. Nawet pakista�ski Hindus w r�owym turbanie zawiesi� w powietrzu �y�k� lod�w cassate z czarn� porzeczk� i uwa�nie spojrza� na Stefani�, w spos�b widoczny przenosz�c sw�j apetyt z lod�w na s�siadk�. Stefania obdarzy�a go spojrzeniem, kt�re natychmiast przywr�ci�o lodom pe�ni� praw. - To wszystko sta�o si� zreszt� z mojej winy - doda�a. - Ten typ by� aktorem. Wielk� gwiazd� filmow�. Pobija� wszystkie rekordy kasowe, a tego si� nie wybacza. Nigdy dot�d nie spotka�am gwiazdora, kt�ry by nie by� egocentrycznym maniakiem. Narcyzem zakochanym w sobie bez reszty, ale poniewa� chodzi�o o Murzyna, my�la�am, �e mo�e b�dzie inny. Czysty rasizm. Nie ulega�o w�tpliwo�ci, �e po g�owie Jego Ekscelencji pana Sambro chodzi�y dziwne my�li. Skomplikowane, zabarwione ob��dn� nadziej�, tkliwe a podst�pne kalkulacje. Konkluzja tych wszystkich my�lowych meandr�w i ukradkowego rozkr�cania si� zosta�a wyjawiona z wielk� prostot�, cho� wyra�ona g�osem nieco zachrypni�tym z emocji. - Miss Hedrichs, czy pozwoli pani zaprosi� si� dzi� na kolacj�? Roze�mia�a si� i rzuci�a mu w twarz kulk� z bu�ki. - Za szybko wyci�ga pan wnioski, ekscelencjo. Jak panu na imi�? Ekscelencji rozja�ni�a si� twarz, nastroszy�y pi�rka, rozb�ys�y o�lepiaj�c� biel� trzydzie�ci dwie ma�e chor�giewki. - Jimmy. - Jest pan s�odki, Jimmy, ale w tej chwili nie mam ochoty na przespanie si� z kimkolwiek. Wszyscy m�czy�ni s� dla mnie odt�d gwiazdorami filmowymi. Ale skoro panu tak na tym zale�y, pojad� do Adenu. Zanim wsiad�a do samolotu, zajrza�a do atlasu i przerzuci�a par� ksi��ek. Aden mia� i g�ry, i morze, pustyni� i ogrody, �wie�o�� i wiatry sypi�ce piaskiem tak gor�cym, �e a� obecnym fizycznie, ciele�nie. Wed�ug legendy wiatr ten by� oddechem stu tysi�cy je�d�c�w �agha�, owej armii, kt�ra wyruszy�a na podb�j z�ota Khaminu, po drugiej stronie pustyni, ale nigdy nigdzie nie dotar�a. Na rynku opowiadaczc bajek dot�d wspominaj� te legiony przyby�e z Azji Centralnej, za� poeta Haassan ben Hadda m�wi, �e �tak si� rozpad�o w py� prawie rami� Wielkiego Mogo�a�. Na p�nocy by�y g�ry, na po�udniu Oman i Maskat dawne Wybrze�e Pirat�w i Wybrze�e Niewolnik�w, na zachodzie Jemen, na wschodzie Zatoka Perska. W g�rach za pustyni�, gdzie wok� �r�de�, po�r�d blok�w lawy wynurza�y si� oazy, osiedli�y si� plemiona szahirskic, by�a to prowincja Rad�adu, gdzie prawa zachowa�y t� sam� czysto�� co �r�d�a. Szahirowie rz�dzili krajem przez stulecia i dotychczas jeszcze czcili pami�� dawnego imama. Stolica rozci�ga�a si� na p�askowy�u, na wysoko�ci tysi�ca metr�w nad samym morzem. A� do roku 1962 zamykano i ryglowano co wiecz�r dwana�cie pot�nych bram z br�zu i drewna w murach o grubo�ci pi�ciu metr�w i wysoko�ci dwudziestu pi�ciu, Europejczyk�w wypraszano z miasta, mogli obozowa� poza jego murami. Od strony zachodniej w murze widnia�a szczerba spowodowana nie gwa�townymi ciosami, lecz niedbalstwem i up�ywem czasu; g�ry odpadk�w i �mieci, w�r�d kt�rych wa��sa�y si� ��te psy, wyp�ywa�y z tej otwartej rany miasta jak gnij�ce wn�trzno�ci. Jak przysta�o na nowoczesne miasto, zaczyna�o si� ono w�a�nie w tym miejscu. Kr�lestwo unikn�o wszelkich podboj�w i ka�dy kamie� tutaj wygl�da� dumnie. Domy by�y zbudowane z kamienia koloru ochry i z bia�ej gliny, ich pi�� czy siedem pi�ter wznosi�o si� nad w�skimi labiryntami uliczek t�tni�cych �yciem ha�a�liwym i bez�adnym: wielb��dy przeplata�y si� z tranzystorami, motocykle z mod�ami muezin�w, wozy zaprz�one w wo�y, ci�ar�wki przystrojone kolorowo z Beduinami o policzkach wypchanych kulkami kat. Fama g�osi�a, �e pod ziemi� znajduj� si� z�o�a ropy naftowej nie mniej bogate ni� w Arabii Saudyjskiej, a pr�bne wiercenia potwierdzi�y t� opini� geolog�w. Poprzedni imam zakaza� dost�pu nafciarzom, kt�rych uwa�a� za rozsadnik�w wszelkiego wyst�pku i zgubnych zarazk�w Zachodu. Malowniczo�� okrywa�a n�dz�, s�o�ce za� pomaga�o wprowadza� w b��d. Kiedy Stefania w swoim bia�ym kostiumie d�insowym i w filcowym kapeluszu sz�a przez medin� w�r�d zapach�w owoc�w, mi�ty, kadzide� i pieczonego na ruszcie mi�sa, cz�sto wzrok jej pada� na cia�a nagie, wychudzone, le��ce w cieniu tak jak w Bombaju. Ale kiedy wstawa�a o pi�tej rano, otwiera�a okiennice i patrzy�a w morsk� dal, gdzie wiatr wydyma� �agle pierwszych stateczk�w p�yn�cych o �wieie do Bombaju, Zanzibaru czy Mombassy, rado��, jak� odczuwa�a, mia�a w sobie niezwyk��, wr�cz dziecinn� �wie�o��. By�a to przestrze�, w kt�rej b��kit morski jak gdyby posiad� sekret czysto�ci i g��bi, jakich nie mia� nigdzie indziej: �agle, wiatr i fale ��czy�y si�, a�eby odtworzy� najdawniejsz� i najpe�niejsz� tr�jjedno�� �wiata... W 1952 roku Aden �ci�gn�� na siebie uwag� prasy. Imam w�asnor�cznie �ci�� swego rodzonego brata, piastuj�cego urz�d premiera, kt�ry zawi�za� spisek. Fotografia tyrana, ma�ego grubasa o g�stej hebanowoczarnej brodzie, o twarzy wykrzywionej dzieci�cym niemal u�miechem, z uniesion� szabl� w d�oni, szykuj�cego si� do �ci�cia g�owy wiaro�omnego brata, obieg�o pierwsze strony wszystkich zachodnich dziennik�w. W�dz dynastii szahirskiej licz�cej pi�� wiek�w sta� si� ponownie przedmiotem zainteresowania w 1972 roku, kiedy zosta� zabity przez jednego z przybocznych stra�nik�w w swojej opancerzonej komnacie. Znaleziono tam rubiny, szmaragdy, diamenty warto�ci trzech miliard�w dolar�w oraz ponad dziesi�� milion�w dolar�w w banknotach. �Nieodpowiedzialne elementy� ci�gn�y ulicami przywi�zane do sznura zw�oki, a w ko�cu zaj�y si� nimi psy. Tym razem zdj�� nie robiono. Mieli sp�dzi� tutaj tydzie�. Przyj�cie na cze�� Stefanii wyda� sir David Mandahar, minister Spraw Wewn�trznych i Turystyki, w dawnych kr�lewskich namiotach rozbitych w ogrodach Masswatu, na wzniesieniu g�ruj�cym nad miastem. Namioty pochodzi�y z XVIII wieku, widok by� wspania�y. Korpus dyplomatyczny pofatygowa� si� i przyby�, pito soki owocowe, kt�rych barwy i zapachy dzielnie walczy�y z brakiem bardziej podniecaj�cych trunk�w. Sir David Mandahar by� mocnej budowy, jego tu��w sprawia� wra�enie, �e jego w�a�ciciel pozby� si� szyi, �eby unikn�� chwyt�w przeciwnika na ringu. Stefania nie wiedzia�a, czy istnieje co� takiego jak zapasy tureckie, ale takie w�a�nie wra�enie sprawia� na niej gospodarz. Patrz�ce spod liliowego turbana oczy przypomina�y czarnego chrab�szcza, a czarna broda i w�sy, starannie piel�gnowane, by�y tak g�ste, i� prawie mo�na by si� spodziewa�, �e wypadnie z nich dzik. Zreszt� przezywano go �dzikiem g�rskim� dla uczczenia jego legendarnej brawury ka�da brawura jest zawsze �legendarna� oraz dla jego afga�skiego pochodzenia. Ojciec jego by� Patanem z w�wozu Kajber, kt�ry sprawi� tyle k�opotu armii Kiplinga. Sir David Mandahar osobi�cie przyni�s� Stefanii lody z granatu. - Prosz� spr�bowa� - mrukn��. - Lody zawsze by�y u nas najwi�kszym luksusem. By� jednym z owych machos, kt�rzy nigdy nie otwieraj� ust bez uruchomienia ca�ej m�skiej pot�gi swoich strun g�osowych. - Od najdawniejszych czas�w organizowano sztafety, �eby dostarczy� l�d z g�r do Wielkiej Porty, do pa�ac�w i kr�lewskich namiot�w. Kurierzy wyci�gni�tym k�usem przewozili swoje lodowe �adunki. Musz� przyzna� otwarcie, �e podczas mojej pierwszej wizyty w Nowym Jorku urzek�y mnie ameryka�skie lody. Nies�ychana r�norodno��! Nie mog� zapomnie� zielonych lod�w z pistacj� i mi�t�... Stefania grzecznie przybra�a uprzejmy wyraz twarzy, kt�ry zawsze stosowa�a, kiedy przestawa�a s�ucha�. Ministrowi towarzyszy�a pewna osobisto�� brytyjskiego pokroju, przedstawiona jakby lord Sand, ale nazwisko zgin�o gdzie� pomi�dzy w�sami a brod� sir Davida Mandahara; twarz tego pana odznacza�a si� owym brakiem wyrazu, kt�ry ch�tnie okre�la si� jako �tajemniczy�. Stefania zrobi�a kilka stosownych uwag na temat banana-split oraz s�ynnych �pi�ciu zapach�w� Waldorf-Astoria po czym wysz�a z namiotu. U jej st�p rozsiad�o si� miasto naje�one minaretami, otoczone brunatnym murem, z niezliczon� ilo�ci� meczet�w, z bia�ymi pa�acami i ma�ymi wewn�trznymi oazami prywatnych ogr�dk�w. - To w�a�ciwy moment dla u�ycia okre�lenia: perska miniatura - us�ysza�a za sob� uprzejm� uwag�. Obr�ci�a si� i u�miechn�a do Tcddy�cgo Hendersona, ambasadora Stan�w Zjednoczonych w Adenie. Dwa razy zaprosi� j� na obiad i zrobi� na niej tak mi�e, tak sympatyczne wra�enie, �e z�apa�a si� na tym, i� patrz�c na niego my�li o ojcu. Nie by�a to sprawa fizycznego podobie�stwa ojciec Stefanii mia� twarz i u�miech pirata pokonanego przez si�y porz�dkowe ale by� to ten sam rodzaj troch� melancholijnego humoru i co� tak samo ujmuj�cego. Henderson chyba przekroczy� pi��dziesi�tk�. Jego twarz zachowa�a wspomnienia m�odo�ci, ci�gle bez potrzeby poprawia� na nosie okulary w rogowej oprawie, mia� kr�tkie szpakowate w�osy i u�miech o raczej wzgl�dnym powinowactwie z weso�o�ci�. - Nie nale�y nigdy lekcewa�y� bana�u, on im pomaga �y� - powiedzia� ujmuj�c j� pod rami�. - Zreszt�, to prawda: ca�e pi�kno Adenu jest perskie. Pierwszymi zdobywcami tego kraju byli Szahirowie przybyli z Iranu. Patrzy� w zadumie na l�ni�ce miasto. Stefania, zaskoczona, zobaczy�a na jego twarzy przelotny wyraz lito�ci. - Jest taka stara legenda o w�u boa, olbrzymim i niewidzialnym, kt�ry oplata ziemi� swoimi zwojami - powiedzia�. - Sprowadzi�em ten wymiar poetycki do bardziej... politycznego. Po�rodku znajduje si� ta wspania�a perska miniatura, kt�r� pani widzi przed sob�. Wok� niej jest pierwszy obw�d, pierwszy zw�j w�a-boa... bogactwo, pot�ga, wspania�o�� poniekt�rych. Za ni� idzie drugie ko�o, drugi pier�cie�: bieda, ignorancja, �atwowierno��, s�u�alczo��. Dalej trzeci pier�cie� w�a: wiara, nami�tno�ci, nienawi��, ambicja, pragnienie w�adzy. A potem jeszcze jeden, ostatni kr�g, ostatni pier�cie� w�a-boa, kt�ry rz�dzi wszystkim innym i mo�e jednym ruchem zmia�d�y� urocz� persk� miniatur� od �rodka: nafta, konflikty interes�w, wielkie mocarstwa, Chiny, Rosja, no i... my. Zamilk�, podni�s� do warg szklank� wody z lodem, kt�r� trzyma� w r�ku. Stefania popatrzy�a na niego przez chwil�, po czym poca�owa�a go w policzek. - Pan wcale nie wygl�da na w�a-boa, Ted - powiedzia�a. Bobo zrobi� tysi�ce zdj�� Stefanii do wiosennej kolekcji. Poza czasopismami mody zamierza� wyda� fotograficzne dzie�o swego �ycia pod tytu�em �Wyzwanie pi�kno�ci�. W jego umy�le Wielkie Krawiectwo i Stefania reprezentowa�y pi�kno; co za� do brzydoty, do kt�rej to wyzwanie by�o skierowane, to jedynie jego psychoanalityk zna� tajemnic�. Wielkie, wy�upiaste oko kamery ani na chwil� nie opuszcza�o m�odej kobiety, on za� obskakiwa� j� dooko�a niczym ogromna ropucha ogarni�ta szale�stwem baletomanii. �Su�tan�, pomimo t�uszczu i kr�tkiego oddechu, zdawa� si� posiada� niewyczerpane zasoby si�, gdy chodzi�o o taki rytualny taniec dooko�a ulubionej modelki. Klik, klik, klik. Aparat punktowa� ka�dy jego skok, przywo�uj�c na my�l to granie cykady, to stukot kastaniet�w. Ze swoimi silnymi, kr�tkimi ramionami, z naszyjnikiem brody ufarbowanej na granatowo, z fruwaj�cymi k�dziorami okalaj�cymi twarz, z kt�rej ca�e dni sp�dzone w s�o�cu nie zdo�a�y usun�� blado�ci wilgotnej sutereny, z drobnymi wargami podobnymi do p�czka r�y, zastyg�ymi w wyrazie �akomej, zach�annej rozkoszy, strzela� w Stefani� od rana do nocy, nie marnuj�c ani jednego efektu �wietlnego, od r�owej barwy �witu do fiolet�w, purpury i z�ota zachod�w. Sfotografowa� j� tak�e na tle ruin, kt�re niczego nie zawdzi�cza�y wp�ywowi czasu, lecz by�y dzie�em architektonicznym sze�ciu samolot�w, ich piloci bowiem pozostali wierni imamowi do samego ko�ca, a potem wzi�li kurs na Arabi� Saudyjsk�. Musia�a dla niego pozowa� w uroczej sp�dnicy sygnowanej John Piltzcr i powiewnej bluzce �w �aluzje� z pracowni Tina, na tle pa�ac�w i ogrod�w, po�r�d zakwefionych kobiet i Beduin�w, szkielet�w wielb��dzich i s�p�w, w�r�d dzikich r� starej fortecy, w kt�rej mie�ci�a si� obecnie kwatera g��wna policji. Ani upa�, ani chmary much, ani zm�czenie, ani wymy�lanie Stefanii nie potrafi�y pokona� Boba i jego natchnienia. - Ty wariacie, jedyne, co by ci sprawi�o prawdziw� przyjemno��, to ustawienie mnie w kreacji od Courreges�a na stosie trup�w... - Zamknij si�, kochanie, bo inaczej twoja urocza twarzyczka nabierze wyrazu... G�os Boba by� czym� w rodzaju kontraltu sugeruj�cego okropny zam�t hormonalny, a jego fa�szywie brytyjski akcent na pr�no walczy� z wymow� ch�opca z Bronxu. - Jak tylko modelka wywo�uje na swojej twarzy jaki� wyraz gotowe nieszcz�cie. Ca�a tajemniczo�� znika. S�ysza�a� pewnie o Garbo. Nikt nigdy nie widzia� cienia wyrazu na jej twarzy i w�a�nie dlatego sta�a si� mitem. Pchnij dupk� troch� do ty�u i wysu� lekko praw� nog�. Ugnij odrobin� kolano. Tak. W ten spos�b b�dzie wida� g�r� twoich ud a� do... no wiesz. Fantastycznie. Nie ruszaj si�. Twarz nieprzenikniona, moja ma�a kr�lowo, ca�kowieie pusta, co si� zowie pusta! Sfinks, tajemnica... Na lito�� Boga, usu� z oczu ten malutki, morderczy b�ysk! Wyra�asz, do licha, co� wyra�asz! Nie chc� wyra�ania, kurwa ma�! Nie za to ci p�ac�! Jak wielu ludzi, kt�rzy �le si� czuj� w swojej sk�rze, Bobo uwielbia� przebrania. Odk�d przyby� do Adenu nak�ada� przer�ne dziwaczne stroje, turbany z fa�szywymi rubinami i pi�ropuszami ze sztras�w, haftowane kaftany, czerwone spodnie janczar�w i burnusy kr�lewskie, nakrycia g�owy z trzema z�otymi ko�ami, kt�re nosi� do d�ins�w. Biedny �su�tan mody� serdecznie nie znosi� siebie samego i zachowywa� si� tak, aby w oczach w�asnych i otoczenia usprawiedliwia� g��bok� antypati�, kt�r� w sobie samym wzbudza�. Jego rodzic�w zamordowali w Wiedniu nazi�ci, a esesmani wykorzystali dziesi�cioletniego Boba do swoich m�skich igraszek. M�wiono tak�e, �e Bobo co najmniej raz w roku usi�owa� pope�ni� samob�jstwo. Pewien by�y przyjaciel Stefanii, jeden z najm�odszych i najnormalniejszych psychoanalityk�w w Stanach Zjednoczonych, powiedzia� jej, �e Bobo cierpia� na po�eraj�c� go potrzeb� czysto�ci i niewinno�ci, co nies�ychanie utrudnia�o jego kontakty z samym sob�. Mo�e i tak, ale w pewnych chwilach Stefania uwa�a�a, �e nawet psychologia powinna mie� swoje granice. By�a ju� czwarta po po�udniu, kiedy Bobo zrobi� ostatnie zdj�cie Stefanii i wreszcie schowa� do futera�u oko cyklopa. Stefania przez chwil� ogl�da�a t�o z ruin tym razem nie pochodzi�y one z ostatniego zamachu stanu, lecz z XVIII wieku i schowa�a si� za mangowce, �eby zdj�� sukni� i wci�gn�� d�insy. Fale nios�y samotne �aglowce ku wybrze�om Arabii. M�wiono, �e w g��bokiej wodzie roi si� od krokodyli, co dowodzi, jak trudno jest ufa� obrazkom spokojnym i pogodnym. Massimo ponuro wpatrywa� si� w morze. Massimo del Campo by� dawnym kierowc� ci�ar�wki z Carrary i wygl�da� jak wyr�bany w marmurze siekier� przez rze�biarza z jego rodzinnego miasta w przyst�pie klasycznego natchnienia. Wed�ug Boba mia� przed sob� ba�niow� karier� na wszystkich ekranach �wiata. Wed�ug Boba ten lalu� by� m�sk� wersj� Marilyn Monroe, samcz� Rit� Hayword, m�czyzn�, kt�ry posiada� wszystko to, czym si� odznacza�a Raquel Welch, a nawet wi�cej, by� Rudolfem Valentino przejrzanym i poprawionym, podlejszym, ale odpowiednim do panuj�cego gustu. W prasie jeszcze dot�d ukazywa�y si� najlepsze fotosy Massima, ale jedyna recenzja, jak� Stefania znalaz�a na jego temat, m�wi�a, �e dawny kierowca ci�ar�wek mia� prezencj� i ekspresj� potrzebne do grania roli marmurowej kolumny w filmie o upadku imperium rzymskiego. Jakie� drobne r�lki w papkowatych westernach wystarcza�y mu do podtrzymania z�udze�, ale do niczego wi�cej: jego ferrari, jego nieskazitelne ubrania i jego dziewczyny by�y op�acane przez Boba, dzi�ki czemu Massimo m�g� nie tylko egzystowa�, ale tak�e podsyca� swoj� niech�� do protektora. Niekiedy napada�y go marzenia o czym�, co mo�na by nazwa� powrotem do natury. Stefania przy�apa�a go na tym, �e snuje si� wok� ci�ar�wek, a pewnego razu, rzuciwszy okiem dooko�a, �eby si� upewni�, �e nie ma �wiadk�w swoich nostalgicznych wynurze�, dotkn��, popie�ci� niemal z czu�o�ci� podwozie wspania�ej pi�cioton�wki. Stefania uczu�a lekkie uk�ucie w sercu. Pi�kny nieszcz�nik marzy� w skryto�ci ducha o powrocie do swego uczciwego zawodu, ale brak�o mu odwagi, aby zerwa� z luksusowym trybem �ycia. Nie ma nie bardziej nieodwo�alnie sknoconego ni� proletariusz przemieniony w kokot�; to trasa, na kt�r� nie sprzedaje si� powrotnych bilet�w. - No, dzieci, wracamy. Hotel �Metropol� zbudowano w stylu tureckich �a�ni z 1900 roku. By�y tu mozaiki, wie�yczki, kafelki o wzorach perskich z pawiami i go��bicami stanowi�cymi g��wny motyw, s�u��cy w fezach i papuciach, powiewne bia�e szaty przypominaj�ce naj�wietniejszy okres Stepherda w Kairze i Pa�ac Zimowy w Luksorze. Mosi�dz, pufy, dywany tylko patrze�, jak wkroczy tu Pierre Loti pod r�k� z Gabrielem d�Annunzio. Ale by� tak�e przepi�kny ogr�d, pomi�dzy restauracj� a zewn�trznym murem, umiej�tnie popadaj�cym w ruin�, akurat tyle, ile trzeba, �eby stworzy� atmosfer� zaniedbania. Ros�a tu ma�a d�ungla, gdzie dominowa�a l�ni�ca ziele�, natomiast barwy czerwone, pomara�czowe i bia�e wybucha�y rozkwitem szybkim i przelotnym, trwa�y dzie� lub dwa i gas�y. Kiedy kelnerzy przynosili Stefanii coca-col� lub kaw�, zawsze stawiali na sto liku r�� w szklance i nie by� to chwyt reklamowy, lecz stary miejscowy obyczaj. Stefania wzi�a prysznic, po czym wr�ci�a i usiad�a w hallu wej�ciowym, przy basenie wyk�adanym b��kitn� i ��t� mozaik�, w kt�rym sennie p�ywa�y czerwone rybki wok� szumi�cych fontann. Za granic� odlatywa�y tylko dwa samoloty tygodniowo. Najbli�szy, do Kuwejtu i Bejrutu, by� przewidziany na pi�tek. Oznacza�o to trzydzie�ci sze�� godzin przyjemnego wa��sania si� po suku, bez Boba i Massima, snucie marze� w�r�d czerwonych wzg�rz, leniwe �ledzenie wzrokiem stateczk�w, kt�rych wyd�te �agle przywodzi�y na my�l p�odne macierzy�stwo. Na obiad wzywa� gong, ostatnie echo pocztowych statk�w i powolnych transatlantyk�w. Klimatyzacja w sali jadalnej nie dzia�a�a, ale wyr�cza�y j� dwa wentylatory zwisaj�ce z sufitu. By�o tu kilku handlowc�w niemieckich, francuskich i japo�skich, ale ma�o turyst�w, z wyj�tkiem pary starych Amerykan�w, kt�rzy zawsze wygl�daj�, jak gdyby szukali kogo�, komu mogliby ofiarowa� swoj� uprzejmo��. Stefania zabiera�a si� w�a�nie do jarzynowej sa�atki, kiedy w�r�d personelu zapanowa�o lekkie podniecenie. Drzwi otworzy�y si� i na sal� wszed� najpi�kniejszy m�odzieniec, jakiego w �yciu widzia�a, jeszcze pi�kniejszy od tego, kt�ry gra� w filmie ��mier� w Wenecji� Viscontiego; towarzyszy�o mu dw�ch Ade�czyk�w ubranych po europejsku. Twarze mich nieprzeniknione, spojrzenia swobodne i zarazem czujne, jak wszyscy agenci tajnej policji na �wiecie. M�odzieniec nie wygl�da� na wi�cej ni� czterna�cie lat. Brwi mia�y kszta�t rozpostartych skrzyde�, rysy twarzy uderza�y pi�knem wzruszaj�cym a zarazem lekko niepokoj�cym ledwo rozkwit�ej m�sko�ci. Nosi� granatowy blezer, flanelowe spodnie i angielski krawat pochodz�cy z kt�rego� ze s�ynnych sklep�w z m�skimi ubraniami Eton, Harrow, Balliol, czy jak tam. Stefania nie spuszcza�a oczu z tej uroczej twarzy. - Sp�jrz na ni�, Massimo - warkn�� Bobo. - �linka nap�ywa jej do ust. A� nieprzyzwoite. Opanuj si�, Stefanio. - To nie jest ludzka istota, to dzie�o sztuki, Bobo, b�d� anio�em i zr�b dla mnie dyskretnie zdj�cie tego ch�opca. - Mo�esz u�y� swego polaroidu, przecie� wsz�dzie wleczesz z sob� to �wi�stwo. Bobo odczuwa� do b�yskawieznych zdj�� taki wstr�t, jaki wielcy wirtuozi odczuwaj� do mechanicznego pianina. Nie mam odwagi, on mnie onie�miela. Stefania by�a w�a�nie przy g��wnym daniu, kt�re jad�ospis okre�la� jako �pyszn� mieszanin� ry�u z rajem�, kiedy ch�opiec wsta� i podszed� do ich stolika. - Prosz� mi wybaczy� �mia�o��, panno Hedrichs, ale cz�sto widywa�em pani fotosy w ameryka�skich czasopismach. Poczerwienia�, zmarszczy� brwi, zirytowany w spos�b widoczny w�asnym onie�mieleniem. - Wycina�em pani zdj�cia i mam ich ca�� kolekcj�. Nazywam si� Ali Rahman. Przerwa� i Stefania czu�a, �e on czatuje na wra�enie, jakie to imi� sprawi�o na audytorium. Bobo, kt�ry wygl�da�, jakby nigdy nie jada� nie innego poza lodami z kremem Chantilly i rurkami z czekolad�, wyci�ga� w�a�nie wi�ni� w cukrze z brunatnej magmy na swoim talerzu. - Jakie to pasjonuj�ce - zaszczebiota�. - Stefanio, moja droga, nie sied� jak g�upia, powiedz co� inteligentnego... Massimo wsta� trzymaj�c serwetk� w r�ku w pe�nej szacunku postawie, kt�ra wywo�ywa�a ch�� zam�wienia u niego kawy z ekspresu. - Czuj� si� zaszczycony, wasza wysoko�� - wyszepta�. - Moim ojcem by� dawny imam - powiedzia� ch�opiec. - �Krwawy tyran�, pani wie. Zapewne s�ysza�a pani o nim. Nazywaj� go tak�e ��redniowiecznym potworem�. W jego g�osie by�o wi�cej smutku ni� ironii. - Nie s�dz�, �eby�my mieli prawo patrze� na przesz�o�� oczami tera�niejszo�ci - powiedzia�a sentencjonalnie Stefania, b�yskaj�c jednym ze swych ol�niewaj�cych u�miech�w, kt�rymi pos�ugiwa�a si�, kiedy m�wi�a r�ne bzdury. Dawny imam to by�o wyj�tkowe �cierwo, za co ch�opak nie ponosi� oczywi�cie �adnej winy. - To jest zreszt� najzupe�niej s�uszne, m�j ojciec by� cz�owiekiem bardzo twardym - ci�gn�� dalej m�odzieniec - ale zanim si� go os�dzi, nale�a�oby dokona� obiektywnej analizy naszej sytuacji historycznej i naszych tradycji, kt�re si� nie zmieni�y od wiek�w. Nie my�l�, �e trzeba go by�o zabi�, wystarczy�o wyp�dzi�. Ale nie nale�y gani� naszego ludu, gdy� jego okrucie�stwo, tak jak i okrucie�stwo mego ojca, jest jedynie konsekwencj� przestarza�ych obyczaj�w. Ekscesy, kt�re mia�y miejsce w czasie rewolucji, nie by�y win� nowego rz�du, lecz pewnych prymitywnych, podbechtanych element�w, mot�ochu, kt�ry jeszcze nie sta� si� narodem z braku wykszta�cenia i nieodzownego u�wiadomienia. Dlatego popieram zaistnia�e zmiany. Ale prosz� nie my�le�, �e m�wi� to ze strachu przed nowym re�imem. Nie boj� si� niczego i nikogo. Jest to jedyne dziedzictwo moich przodk�w, jakie akceptuj�. Godno�� i odwaga. Jest cudowny, pomy�la�a Stefania. Gdybym kiedykolwiek mia�a mie� syna, wybra�abym w�a�nie tego. Zagryz�a wargi: - Stefanio, moja droga, najwy�szy czas, �eby� przesta�a traktowa� �ycie jak wypraw� po zakupy, kiedy si� chodzi od wystawy do wystawy, od sklepu do sklepu, wybieraj�c to, co najlepsze. Oto do czego prowadzi fakt, �e si� jest luksusowym zwierz�tkiem numer jeden w zachodnim �wiecie. Ma si� w�wczas tendencj� do uwierzenia, �e wszystko si� nale�y i �e jedyny ambaras to wyb�r. Prosz� spocz��, ksi���, i zje�� czekoladowe lody - powiedzia� uprzejmie Bobo. - Czekoladowe lody za�atwiaj� czasem wiele spraw. Obaj goryle siedz�cy przy stoliku w g��bi sali przestali je��. Nie spuszczali oczu z ch�opca. Stefanii nie podoba�y si� maniery rewolwerowc�w ani ich podejrzliwo��, wszak, prawd� m�wi�c, by�a oficjalnym go�ciem rz�du. Ali Rahman przechwyci� jej spojrzenie pe�ne nagany i u�miechn�� si�. - Nowy rz�d czuwa nad moim bezpiecze�stwem. Dr�� ze strachu. Gdyby mnie zabito, opinia �wiata oskar�y�aby oczywi�cie re�im. Dlatego ci dwaj panowie nie odst�puj� mnie ani na krok, kiedy przyje�d�am do miasta. Po mnie nie ma ju� nikogo... - Zawaha� si�. -Czy zechcieliby pa�stwo by� dzisiaj wieczorem moimi go��mi w pa�acu? - zapyta�. W�adze nie maj� nie przeciwko przyjmowaniu przeze mnie go�ci, oczywi�cie pod warunkiem, �e je zawiadomi�. Patrzy� na Stefani� z niemym b�aganiem. - Nie dzisiaj - odpar�a �agodnie. - Jestem skonana. Ale jutro z przyjemno�ci�. To daleko? - Zaledwie trzy godziny jazdy. Droga jest dobra. Najpierw wiedzie przez g�ry, potem przez pustyni�. Przy�l� m�j samoch�d w po�udnie. U�miecha� si�. By� to ten rodzaj u�miechu, kt�ry chcia�oby si� musn�� palcami. Stefania zadowoli�a si� wzi�t� z koszyka brzoskwini�. Lekko j� nadgryz�a. - Jestem taki szcz�liwy, �e pani przyj�a zaproszenie, miss Hedrichs. Widzia�em pani fotosy po raz pierwszy, kiedy mia�em dwana�cie lat, by�em prawie dzieckiem. Nigdy nie przesta�em ich kolekcjonowa�. U mnie zajmuje pani pierwsze miejsce, przed Carole Lombard. Carole Lombard idzie zaraz po pani w mojej klasyfikacji. A raczej daj� jej trzecie miejsce. Najpierw pani, potem nie ma nikogo i dopiero Carolc Lombard. Stefania si� roze�mia�a. Mia�a ochot� wsta� i go uca�owa�, ale nie wolno jej by�o zapomnie�, �e znajduje si� na Wschodzie, gdzie nie ca�uje si� przyjaci� w oba policzki jak na Manhattanie czy w alei Montaigne�a. Otar�a kropl� soku brzoskwiniowego z k�cika warg. - Ali, to cudowny komplement. - To nie jest komplement - odpar� Ali Rahman i na jego twarzy pojawi� si� wyraz smutku. - To prawda. B�d� taki szcz�liwy mog�c pani� go�ci�. Kiedy pani opu�ci pa�ac, nigdy ju� nie b�d� sam. Wspomnienie o pani dotrzyma mi towarzystwa. Przez chwil� milcza�, patrz�c na Stefani� z takim �arem, z tak� swobod�, jakie spojrzeniem mog� przekaza� tylko bardzo m�ode istoty, psy i dzieci; wreszcie sk�oni� si� lekko i wr�ci� do swego stolika. - Oooch! - j�kn�a Stefania, g��boko wci�gaj�c powietrze. - Mam nadziej�, �e noga jego nie postanie w Nowym Jorku czy w Pary�u. By�aby to prawdziwa rozpacz, gdyby sta� si� jeszcze jednym z tych ksi���cych playboy�w na ferrari, w nocnych lokalach Saint-Tropcz czy Saint-Moritz. Nigdy nie widzia�am nic pi�kniejszego, nic czystszego... Bobo by� zachwycony. - W ka�dym razie, moja droga, jutro zrobi� ci takie zdj�cie z twoim ksi���tkiem, �e moi koledzy p�kn� z zazdro �ci. Zabierzemy z sob� ca�� kolekcj� i poprosimy go, �eby w�o�y� sw�j str�j maharad�y, imama czy emira, no, ca�y ten sw�j bajer, z per�ami, diamentami i rubinami, a ty, w twoich przezroczystych ksi�ycowych szatach, w woalach z rosy, w feerii... Zach�d i Wsch�d, Saint Laurent, Chanel, pa�ace z marze�... Och, kurwa... Dam ja wam nasyci� oczy, przyjaciele. Dowiedzieli si�, �e musz� mie� zezwolenie w�adz, albo wiem odwiedzanie ksi���tka stwarza�o pono�, jak to skromnie okre�li� przedstawieiel Ministerstwa Spraw Wewn�trznych, �problemy bezpiecze�stwa�. Zezwolenie zosta�o natychmiast wydane z uprzejmymi u�miechami. �Miss Hendrichs, pani mo�e si� uda� dok�d chce, odwiedzi� kogo chce, tu jest wolny kraj... My po prostu czuwamy nad pani wygod��. Urz�dnik, kt�ry podpisa� przepustk�, mia� nazwisko portugalskie, ale by�, o ile Stefania mog�a os�dzi�, Hindusem z oczami Chi�czyka. Mieszanina ras w Adenie oraz ich r�norodno�� przejawia�y si� w egzemplarzach bliskich doskona�o�ci. Mo�na by powiedzie�, �e by�a to po�ywka, w kt�rej �wiat szuka� swego przysz�ego oblicza. Urz�dnik odprowadzi� Stefani� a� do drzwi i niew�tpliwie poszed�by za ni� dalej. Wszyscy tutaj byli okropnie mucho. D�ugi, stalowoszary rolls-royce silver cloud przyby� po nich w po�udnie do �Metropolu�; pojechali g�rsk� szos� obramowan� ska�ami i przepa�ciami, przy kt�rej nagle wynurza�y si� na zakr�tach g�ste gaje palmowe skupione wok� �r�de� tryskaj�cych po�r�d szarych i czarnych bazalt�w. Potem znale�li si� w monotonii pustyni p�on�cej wszystkimi ogniami dnia; Stefania zaci�gn�a zas�onki, �eby chroni� oczy przed agresj� s�o�ca. Samoch�d by� klimatyzowany i kontrast pomi�dzy upa�em na zewn�trz a ch�odem wewn�trz dawa� odpr�enie nerwowe sprzyjaj�ce �yczliwo�ci. Bobo chrapa�, Massimo przerzuca� z wielk� uwag� magazyn po�wi�cony m�skiej modzie, powracaj�c wci�� do swojej w�asnej fotografii, na kt�rej reklamowa� spodnie znanego producenta. Droga zaj�a nie trzy, jak powiedzia� Ali Rahman, lecz cztery godziny, jednak Stefania nie �a�owa�a swojej decyzji. G�ry zmienia�y kolor brunatny na zielony, czer� na szaro��, widzia�a kaskady i urwiska, kt�re przypomina�y hinduskie malowid�a na jedwabiu, przedstawiaj�ce mnich�w udaj�cych si� na poszukiwanie Buddy w tajemnej grocie, gdzie nagle im si� ukazywa�. Przechodzi�y karawany wielb��d�w sprawiaj�ce wra�enie, jak wszystkie karawany, �e s� ob�adowane z�otem i korzeniami, byli te� je�d�cy ubrani na bia�o z woalami jakby �wie�o wypranymi przez s�u�ki Nauzyki... Pustynia pojawi�a si� nagle, twarda i czysta jak islam, jak rajskie miecze, o kt�rych m�wi Prorok. By�y tam wydmy o barwach delikatnych i kobiecych, by�y te� p�owe, w�r�d kt�rych mo�na si� by�o spodziewa� lw�w; k�py palm, chyl�cych swe d�ugie jak u �yrafy szyje pod ci�arem zielonych daktyli, s�py kr���ce nad niewidzialnymi ofiarami... Wreszcie kiedy rolls-royce wspi�� si� na ostatni� skamienia�� fal�, kt�ra by�a dwie�cie tysi�cy lat temu p�ynn� law�, dostrzegli oaz� Sidi Barani, a w�r�d intensywnej, l�ni�cej zieleni pa�ac, natychmiast nasuwaj�cy my�l o Tad� Mahal z jego kopu�ami i basztami po�yskuj�cymi biel�. Pa�ac ton�� a� po kopu�y w listowiu wielkich, kr�lewskich mangowc�w. Mijali ogrody, gdzie siedz�ce na ga��ziach drzew pawie, synogarlice i ma�e, szare ma�pki �mia�o mog�y upewni� perskich i hinduskich miniaturzyst�w, �e ich ulubiony temat jest odwieczny. Dynastia Rahman�w wywodzi�a si� z Iranu, ale ich siedziba przywodzi�a na my�l Indie i Arabi�, D�ajpur i Ispahan. Zanurzenie si� w tej zieleni po twardych, ostrych, suchych ska�ach i piaskach sta�o si� dla Stefanii jedn� z najpi�kniejszych chwil jej pobytu w Adenie. Jak gdyby poematy Hafiza i Omara Khayyama przybiera�y realne kszta�ty na jej oczach. M�ody ksi��� zbieg� z tarasu i przywita� Stefani� z dzieci�cym entuzjazmem. Uj�� jej r�k�, jak gdyby si� ba�, �e j� straci; zapewne cz�sto snu� marzenia i pozna� ich krucho��. Nie zdziwi�aby si�, gdyby ch