ZUZI BLACK W HO�DZIE KURTOWI Prze�o�y�a: KATARZYNA MALITA ' Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie � - � -...��.. B �, M tm Hl � B|| U�jtpelnil: * S�O� 795700 Tytu� orygina�u: �NIRYANA TRIBUTE - THE LIFE AND DEATH OF KURT COBAIN" Copyright � 1994 Omnibus Press (A Division Of Book Sales Limited) Copyright � for the Polish edition by WYDAWNICTWO �ROCK-SERWIS", 1994 Ali rights reserved. No part of this book may be reproduced in any form or by any elektronie or mechanica means, including information storage or retrieval sysytems, without permission in writing from the publisher. SPIS TRE�CI ,- Przek�ad: KATARZYNA M AUTA Uzupe�nienie i redakcja: TOMASZ S�O� Opracowanie dyskografii: MAREK PI�TKOWSKI Zdj�cie na I stronie ok�adki: FRANK MICELOTTA/KA TZ Zdj�cie na IV stronie ok�adki: FRANK W. OCKENFELS/KATZ Korektorzy: ARLETA i PIOTR KOSI�SCY Sk�ad: MAREK KOS1�SKI �f , Druk i oprawa: , . v-1�'<:�' <�_ \ PRZEDSI�BIORSTWO POLIGRAFICZNE DEKA V h;'-V-,'-' ,:'� ;.:' Krak�w, ul. Golik�wka 7 ISBN 83 - 85335 - 16 - l (ISBN O - 71 19 - 4244 - 7 - wydanie oryginalne) WYDAWNICTWO "ROCK-SERWIS" Piotr Kosi�ski al. pik. W. Beliny-Pra�mowskicgo 28 31-514 KRAK�W tel./fax(012)411 5984 e-mail: rockserwis @ dnd.com.pl Wst�p ....................... Na drodze do Nirvany SubPop ..................... Courtney Love .......... Nevermind ................ Frances Bean ............ InUtero .................... Do Body ................... Epilog ....................... Piraci na start! ........... Dyskografia .............. 9 20 30 37 45 51 61 72 86 89 WST�P Wysoki, szczup�y Krist Novoselic obiega spojrzeniem scen�, by po chwili przyku� wzrok do rozlatuj�cego si� w�zka inwalidzkiego, kt�ry powoli podprowadzaj� do mikrofonu. W w�zku siedzi wychud�y wokalista i gitarzysta jego zespo�u, Kurt Cobain, owini�ty w bia�� szat� i w blond peruce na g�owie. Okrzyki 60.000 widz�w, kt�rzy czekali na t� chwil� przez ca�y weekend przechodz� w pomruki ca�kowitego zaskoczenia. Z pomoc� rodziny i przyjaci� jako� si� z tego wy grzebie - m�wi Novoselic. Wokalista z trudem pr�buje wsta�, opieraj�c si� mocno na por�czach w�zka. Z gitar� przypi�t� byle jak do paska s'piewa jedn� linijk� piosenki, po czym pada na scen� i zamiera w bezruchu. Po kilku sekundach zrywa si� na nogi, zdziera z g�owy peruk� i zaczyna ju� pe�nym g�osem �piewa� �Breed". Wygl�da na to, �e wszystko jednak jest w porz�dku i publicznos'� oddycha z ulg�. Przez trzy dni bowiem festiwal w Reading sta� si� scen� kolejnego dramatycznego odcinka sagi pt. �Nirvana". Czy pojawi� si� na scenie? Czy nadal s� razem jako zesp�? Czy Cobain przedawkowa�? Czy widuje si� jeszcze ze swoj� �on�, Courtney Love? Co do diab�a dzieje si� z Nirvan� w tym tygodniu? Te i wiele innych pyta� przebiega�o jak burza przez umys�y widz�w stoj�cych po kostki w zimnym b�ocie na polu w Berkshire, gdy czekali na wyst�p najbardziej popularnego i najwa�niejszego zespo�u dziesi�ciolecia. Przenie�my si� teraz szybko w czasie o p�tora roku w przysz�o�� do prywatnego szpitala w Rzymie. Wokalista zespo�u le�y tam w �pi�czce wywo�anej przez narkotyki i alkohol, a przedstawiciele medi�w z ca�ego s'wiata obozuj� na zewn�trz spekuluj�c na temat stanu, w jakim znajduje si� jego um�czony umys� i cia�o. Po pi�ciu dniach Cobain jest ju� na pok�adzie samolotu, kt�ry wiezie go do Seattle i malutkiej c�reczki, Frances Bean. Europejska trasa Nirvany zostaje przerwana. Miesi�c p�niej Cobain jest ju� martwy. Jego �ycie zako�czy� jeden strza� z pistoletu w g�ow�, kt�ry odbi� si� echem nie tylko w pustym i cichym domu, ale i na ca�ym s'wiecie. Kilka godzin po ujawnieniu informacji o samob�jczej s'mierci Kurta, wszyscy ciekawscy, przedstawiciele medi�w i zagorzali fani Nirvany zgromadzili si� na Washington East Boulevard. Gdy jasny ranek przechodzi� powoli w �agodne popo�udnie, szczeg�y wydarze� zacz�y rzuca� jas'niejsze s'wiat�o na dramat, kt�ry rozegra� si� w domu Cobaina i przyczyny tego drastycznego kroku lidera jednego z najpopularniejszych zespo��w rock'n'rollowych lat 90. NA DRODZE DO NIRYANY Kurt Donald Cobain urodzi� si� 20 lutego 1967 r. w Hoquiam, niewielkiej mie�cinie s�siaduj�cej z Aberdeen, dok�d ca�a rodzina przenios�a si�, gdy mia� 6 miesi�cy. By�o to z kolei po�o�one na kompletnym odludziu miasteczko, znajduj�ce si� o sto mil od granicy z Kanad� na Zachodnim Wybrze�u, z dala od du�ych miast i o�rodk�w przemys�owych. Mieszka�o w nim ok. 19 tysi�cy os�b. Ju� we wczesnej m�odos'ci drobna postura uniemo�liwi�a Kurtowi ewentualne przysz�e zwi�zanie si� z przemys�em drzewnym, kt�ry na spor� skal� rozwin�� si� w Aberdeen czy te� z innymi profesjami wymagaj�cymi si�y fizycznej. Kurt sta� si� wi�c samotnikiem; interesowa� si� sztuk�, a jego artystycznym poszukiwaniom towarzyszy� zazwyczaj wyimaginowany przyjaciel nosz�cy imi� Bod�, z kt�rym prowadzi� o�ywione rozmowy. By� jednak dzieckiem chorowitym, ciepi�cym na chroniczne zapalenie oskrzeli, nieznaczne skrzywienie kr�gos�upa, lecz przy tym rezolutnym i szcz�liwym. Wbrew bowiem powszechnej opinii, wczesne dzieci�stwo Kurta by�o szcz�liwe. Jego ojciec Donald Cobain by� mechanikiem samochodowym, matka Wendy ima�a si� r�nych zaj�� - przez d�u�szy czas, gdy dzieci by�y ma�e, opiekowa�a si� nimi, potem troch� pracowa�a jako sekretarka, a wreszcie zosta�a kelnerk� w lokalnym barze. Cobainowie mieszkali w niedu�ym, pi�trowym domku i byli typow�, �redniozamo�n� rodzin� z tzw. ameryka�skiej ni�szej klasy �"redniej. Kurt by� ich pierwszym dzieckiem, trzy lata p�niej urodzi�a si� jego siostra, Kim. Ma�y Cobain raczej unika� towarzystwa innych dzieci. Mama ubiera�a 1967-1988 mnie w �adne sweterki i przyczesywa�a mi w�osy, ale nie pozwala�a bawi� si� Z dzieciakami z s�siedztwa - powiedzia� p�niej. By�em dla nich frajerem, bo trzyma�em si� z boku. Nie mog�em si� jednak z nimi bawi�, bowiem nie znosi�em ich g�upoty. Ludzie wytykali mnie palcami, ale dziewczyny lubi�y mnie, wi�c by�em akceptowany. Jego matka, Wendy O'Connor, wspomina: Ka�dego dnia budzi� si� z wielk� rado�ci�, �e oto wsta� kolejny dzie�. Gdy szed� do miasta, do sklepu, �piewa� na ca�y g�os. Cieszy� go ca�y �wiat. Gdy mia� szes'� lat postanowi�, �e zostanie gwiazd� rocka. Jego zainteresowanie muzyk� podsycali oboje rodzice, chocia� Kurt szczeg�lnie upodoba� sobie nale��ce do ojca p�yty The Monkees, The Chipmunks i przede wszystkim The Beatles. Jeszcze we wczesnym dzieci�stwie w�drowa� ulicami miasta z wielkim b�bnem wisz�cym na sznurku na piersi, wy�piewuj�c na ca�e gard�o �Hey Jude". The Beatles pozostali jego wielk� fascynacj� na wiele, wiele lat. S�ucha� na okr�g�o ich nagra�, z wypiekami na twarzy ogl�da� wyst�py w telewizji, a jego najwi�kszym marzeniem by�o zostanie kim�' w rodzaju Johna Lennona. Chcia�em by� laki jak on - powie po latach. W Beatlesach by�em wr�cz zakochany. Ubiera�em si� wtedy jak John Lennon, udawa�em �e gram na jego gitarze, a gdy rodzice wracali do domu, 1967-1988 prezentowa�em im mini koncert The Beatles. Jednak pierwsz� p�yt� jak� sobie kupi� by� album �Seasons In The Sun". Prze�omowym dla Kurta Cobaina sta� si� rok 1975. Mia� w�wc^as zaledwie 8 lat i dwa wydarzenia mocno wstrz�sn�y jego dot�d stabilnym �yciem. Najpierw z ogromnym zdziwieniem i rozpacz� dowiedzia� si� (szes'� lat po fakcie !), i� jego ulubiony zesp� nie istnieje. W ten spos�b leg�o w gruzach jedno z jego najwi�kszych marze� zobaczy� koncert The Beatles w Aberdeen. Jednak najgorsze dopiero mia�o nadej��. Kilka miesi�cy p�niej matka Kurta postanowi�a wyst�pi� o rozw�d. Pe�ne rados'ci i humoru dziecko niemal z dnia na dzie� zmieni�o si� w buntownika o zmiennych nastrojach, nad kt�rym trudno by�o zapanowa�. Czu�em si� niepotrzebny i wpad�em w depresj� - wspomina�. Najpierw przez rok mieszka� z matk�, by prsez nast�pne dwa lata �y� z ojcem w przyczepie kempingowej w pobliskim Montesano. Jednak Cobain-senior nie mia� zbyt wiele cierpliwo�ci w stosunku do syna i w jego wychowaniu cz�sto korzysta� z pomocy pasa. Gdy ponownie o�eni� si�, tym razem z kobiet� maj�c� syna i c�rk�, nastoletni Kurt zosta� praktycznie wyrzucony z domu. Tu�a� si� po rodzinie i krewnych - pomieszkiwa� u ciotek, kuzyn�w, a� wyl�dowa� u dziadk�w. (Nie potwierdzone pog�oski m�wi�, i� by� cz�sto bity i nie raz by� �wiadkiem przyjmowania narkotyk�w przez niekt�rych krewnych, ale nikt z rodziny nigdy nie ustosunkowa� si� do tych plotek). Zawsze jednak chcia� zamieszka� z matk�, mimo �e ich stosunki tak�e dalekie by�y od idea�u. Przyj�a go wreszcie do siebie, gdy przez ca�e miesi�ce wyp�akiwa� si� do telefonu. W tym czasie ponownie wysz�a za m�� i zmieni�a nazwisko na O'Connor. Nasz rozw�d zniszczy� jego �ycie - przyzna�a po latach. Kurt zmieni� si� nie do poznania. Podejrzewam, i� czu� si� zawstydzony tym wszystkim. Sta� si� skryty i odrzuca� niemal wszystko. Zrobi� si� nie�mia�y i d�ugo cierpia� z tego powodu. Sam Cobain tak wspomina� ten okres: Czu�em si� porzucony i zagubiony. Potrzebowa�em a� kilku lat, by zda� sobie spraw�, �e do tego rozwodu nie dosz�o z mojej winy. Jego alienacja od koleg�w i otoczenia pog��bi�a si� po �mierci w lipcu 1979 roku jednego z jego ulubionych wujk�w, Burle'a Cobaina, kt�ry strzeli� sobie w brzuch. Pi�� lat p�niej jego brat Kenneth zabi� si�, strzelaj�c sobie w g�ow�... Kurt praktycznie ograniczy� do minimum sw�j kontakt ze �wiatem zewn�trznym i godzinami siedzia� we w�asnym pokoju, graj�c na gitarze. Otrzyma� j� w 1981 roku i dzi�ki niej uda�o mu si� stopniowo wyj�� z izolacji, na jak� sam si� skaza�. D�ugo nie mog�em zrozumie�, dlaczego nie mam ochoty przebywa� w towarzystwie innych dzieciak�w - powie po latach. Dopiero p�niej dotar�o do mnie, �e nie potrafi�y one docenia� czego� o wymiarze artystycznym lub kulturowym. W Aberdeen, 99 procent ludzi nie 10 11 1967-1988 1967-1988 mia�o poj�cia czym jest muzyka lub sztuka. W tym czasie coraz cz�ciej interesowa�y si� Cobainem dziewczyny, kt�re mia�y go za wielkiego orygina�a. Zyskuj�c sobie ich sympati�, si�� rzeczy sta� si� obiektem zainteresowania koleg�w, kt�rzy s�dzili, �e przyja�ni�c si� z nim zwr�c� z kolei na siebie uwag� dziewczyn. Kurt nie interesowa� si� w�wczas kobietami, poniewa� jego szkolne kole�anki - jak sam to uj�� - nie by�y nazbyt atrakcyjne. Mia�y okropne fryzury i my�la�y tylko o pieprzeniu si�. Sam zacz�� si� jednak z biegiem czasu podejrzewa� o... homoseksualizm. Ju� od 14 roku �ycia mialem reputacj� pedala - m�wi� potem w jednym z wywiad�w. To by�o co� ekstra, poniewa� w Aberdeen mia�em kilku przyjaci�-gej�w, co w tym miasteczku by�o czym� nieprawdopodobnym. Cz�sto z tego powodu bito mnie na ulicy. Wielu ludzi uwa�a�o mnie za dziwaka, ale gdy przypi�to mi etykietk� pedala, odzyska�em dawn� wolno�� odmie�ca i trzymano si� ode mnie z daleka. Muzyczna edukacja Kurta Cobaina trwa�a jednak nadal. Jeszcze gdy mieszka� z ojcem w przyczepie kempingowej, zapozna� si� z klasyk� hard rocka. Dzi�ki lokalnej wypo�yczalni p�yt m�g� s�ucha� Black Sabbath, Aerosmith, Led Zeppelin i Kiss. Pierwszy koncert, jaki zobaczy� w �yciu, to wyst�p Sammy'ego Hagara. Jedyne wspomnienia jakie z niego zachowa�, to fakt i� chcia� desperacko szybko opu�ci� go. Potem zaprenumerowa� sobie popularny w�wczas miesi�cznik �Creem", dzi�ki kt�remu dowiedzia� si� o istnieniu punk-rocka. Z du�ym zainteresowaniem �ledzi� relacje z pierwszego i ostatniego zarazem - jak si� wkr�tce okaza�o - touraee Sex Pistols po Ameryce. Niezwykle podoba�y mu si� zdj�cia, zw�aszcza te pokazuj�ce Sida Yiciousa. Punk ca�kowicie zmieni� m�j stosunek do muzyki - wspomni po latach. Od pragnienia stania si� rockow� gwiazd� doszed�em do ch�ci grania na gitarze rytmicznej w jakim� zespole. Dlatego te� ka�dego wieczoru po powrocie do domu siada�em na ��ku i doskonali�em swe umiej�tno�ci komponowania i grania na tym instrumencie. Zamiast nauczenia si� np. kilku numer�w z repertuaru Von Halen, stara�em si� jednak raczej rozwin�� sw�j w�asny styl. Niemniej nauczy� si� wtedy gra� dwie obce kompozycje - �Communication Breakdown" Led Zeppelin i �My Best Friend's Girl" z repertuaru The Cars. Co ciekawe, nie mia� wtedy kontaktu z �adn� punkow� p�yt�! Dopiero pod koniec 1981 roku znalaz� w wypo�yczalni egzemplarz potr�jnego albumu �Sandinista" grupy The Clash. I niezwykle rozczarowa� si�. Pomy�la�em - Bo�e, je�li to jest punk, to nie chc� mie� z tym nic wsp�lnego. Po latach powie z wyrzutem: To przez t� p�yt� nie dane mi by�o pozna� muzyki punkowej. Zacz�� poszukiwania na w�asn� r�k�. W 1983 roku odkry� ameryka�skie formacje punkowe, takie jak Black Flag (kt�r� zreszt� uwa�a� za zbyt �macho", ale podoba�a mu si� swoista bezbronno�� Henry'ego Rollinsa i jego muzyka), Flipper, Scratch Acid czy MDC. Spodoba�y mu si� te� stare p�yty The Stooges i Iggy'ego Popa. Polubi�em wszystko, co by�o nieco dziwne czy po prostu inne. Bardziej fascynowa�y mnie jednak psychotyczne i dziwaczne zespo�y w rodzaju Butthole Surfers, ni� czysto hardcorowe kapele w rodzaju Minor Threat. Przyci�gali go r�wnie� femini�ci, outsiderzy tacy jak Young Marble Giants, The Raincoats, Jad Fair, jednym s�owem wykonawcy, kt�rych muzyka wsp�brzmia�a z jego wra�liwo�ci�. Poczucie wyobcowania Cobaina pog��bia�a jeszcze geografia punka w Stanach Zjednoczonych. Kurt m�g� bowiem przej�� tysi�c mil i nie spotka� nikogo o podobnych gustach i upodobaniach, na tak wielkim odludziu po�o�one by�o jego miasto. Sytuacja ta by�a wi�c zupe�nie odmienna od warunk�w na przyk�ad brytyjskich. Przez jaki� czas punk by� dla Kurta �r�d�em egzystencjalnej pociechy, ale niebawem zapragn�� utworzy� w�asny zesp�. W tym czasie w Aberdeen dzia�a�a tylko jedna prawdziwie punkowa formacja - The Melvins. Zesp� nie ukrywa� jednak swej fascynacji dokonaniami wykonawc�w z pierwszej - a nie drugiej - po�owy lat 70., jak Black Sabbath czy Ted Nugent. Dla Kurta cz�onkowie The Melvins byli jedynymi uchwytnymi bohaterami ze stron magazyn�w muzycznych; dlatego te� wsz�dzie wiernie im towarzyszy�, nosz�c nawet za nimi sprz�t i przygotowuj�c drinki. Od czasu do czasu gra� jedn� ze swoich kompozycji gitarzy�cie zespo�u Buzzowi Osbourne'owi, z kt�rym si� zaprzyja�ni�. The Melvins nigdy nie odnie�li sukcesu komercyjnego, ale w pewnym okresie rz�dzili podziemiem w Seattle, nagrywaj�c enigmatyczne single dla wytw�rni Alchemy. Gdy Cobain po raz pierwszy zobaczy� ich na scenie, wywarli na nim ogromne wra�enie. Ich gra dos�ownie zwali�a mnie z n�g - powiedzia�. Natychmiast sta�em si� punk rockerem. Rozsta�em si� z wszystkimi przyjaci�mi i wyczesa�em sobie przepi�kny czub. W 1983 roku Kurt Cobain zobaczy� pierwszy prawdziwy koncert - muzycy The Melvins zabrali go do Seattle, by ujrze� w akcji Black Flag z Henrym Rollinsem na czele. Wyst�p zrobi� na nim piorunuj�ce wir^nie. Od tego czasu jego umys� zaprz�ta�a tylko jedna idea - za�o�y� v �asc� grup�. Chcia� dzi�ki niej m.in. wyrwa� si� z Aberdeen. Moje nastoletni* lata w tym mie�cie by�y wype�nione nud�. Chcia�em wi�c przenie�� SK 'Jo Seattle, spotka� jakiego� starszego geja, sprzeda� mu sw� dup� i by� punk rockerem. Ale zbyt si� tego ba�em. l zosta�em w Aberdeen - za d�ugo. W nast�pnym roku uko�czy� szkol� �redni� i na tym postanowi� zako�czy� sw� edukacj�. Z tego powodu popad� w ostry konflikt z matk�. Mia�a ona nadziej�, �e p�jdzie do jakiego� college'u. Jemu jednak co innego zaprz�ta�o uwag�. Nowi koledzy, wsp�lne s�uchanie punkowych p�yt to by� �wiat 17-letniego Cobaina. Wendy O'Connor mia�a jednak wobec syna inne plany, inne wi�za�a z jego przysz�o�ci� ambicje, a poza tym absolutnie nie 12 13 1967-1988 1967-1988 podobali si� jej jego nowi znajomi. Po kilku awanturach na ten temat w ko�cu po prostu wyrzuci�a Kurta z domu. (Gwoli prawdy trzeba jednak nadmieni�, �e dwa lata p�niej, po kr�tkim okresie romantycznej w��cz�gi syna i spania pod mostem, nadal p�aci�a za jego mieszkanie i troskliwie si� nim opiekowa�a, gdy dotkliwie poparzy� sobie r�k� t�uszczem do frytek). Cobain postanowi� znale�� jak��' prac�. Ima� si� r�nych zaj�� - zaczyna� jako sprz�tacz. Po latach najmilej wspomina� prac� w du�ym hotelu, gdzie do jego obowi�zk�w nale�a�o g��wnie czyszczenie komink�w. Poniewa� nikt szczeg�lnie go nie pilnowa�, dlatego te� wi�kszo�� czasu po prostu przesypia�. Pewnego dnia zosta� jednak z�apany przez mened�era i musia� szuka� nowej pracy. Latem 1985 roku zosta� kim�' w rodzaju wychowawcy w miejscowym oddziale YMCA. Mia� pod opiek� 30 dzieci, kt�re uczy� p�ywania, robienia kanapek z mas�em orzechowym i tzw. dobrych manier. To bylo wspaniale zaj�cie. Uwielbiam prac� z dzie�mi - wspomina� kilka lat p�niej. Pierwsz� zim� przemieszka� w lokalnej bibliotece, co zreszt� skwapliwie wykorzysta�. Ca�ymi dniami czyta� ksi��ki To�stoja, Salingera, Laury Wilder i Laurensa Van Der Posta. W mi�dzyczasie wyskakiwa� do znajomych, kt�rzy go do�ywiali. W tym w�asfnie czasie Kurt Cobain pozna� cz�owieka, z kt�rym zwi�za� si� do ko�ca �ycia. Pewnego dnia Buzz Osbourne przedstawi� go bowiem starszemu o dwa lata i wy�szemu o g�ow� Kristowi Novoselikowi. Krist (Chris) Anthony Novoselic urodzi� si� 16 maja 1965 roku na przedmie�ciach Los Angeles, a dok�adnie w Compton. Jego rodzina wyemigrowa�a z chorwackiej wysepki Iz, by szuka� szcz�cia i bogactwa w Ameryce. R�nie im si� wiod�o. Matka dorabia�a jako fryzjerka, ojciec pracowa� w przemy�le drzewnym. Gdy Krist mia� 15 lat, ca�a rodzina przenios�a si� do Aberdeen, gdzie Novoselic-senior dosta� lepiej p�atn� prac�. To by� prawdziwy szok. Nagle Krist znalaz� si� w ma�ym, zapuszczonym miasteczku, pozbawionym jakichkolwiek atrakcji. W nowej szkole nikt nie lubi� muzyki, kt�rej z regu�y s�ucha� - Zeppelin�w, Kiss, Devo czy Black Flag. Z innymi dzieciakami nie ukladalo mi si�, bowiem nazbyt wszystkim ufa�em, a one wykorzystywa�y to - wspomina� kilka lat p�niej. Niemniej finansowo rodzinie Novoselik�w zacz�o powodzi� si� znacznie lepiej, a matka otworzy�a nawet w�asny salon fryzjerski �Maria's Hair Design". Po sko�czeniu szko�y �redniej Krist naj�� si� jako rybak, malowa� te� mosty, a w wolnych chwilach je�dzi� do Seattle lub Tacoma, by pos�ucha� lokalnych grup punkowych. Si�� rzeczy pozna� te� jedyn� tego typu formacj� istniej�c� w Aberdeen, czyli The Melvins. Buzz Osbourne cz�sto po�ycza� mu nowe p�yty, jakie przywozi� z Seattle. Z biegiem czasu Krist zacz�� gra� na gitarze, a jego ulubionymi wykonawcami stali si� Flipper, The Buthole Surfers i MDC. W 1985 roku postanowi� za�o�y� w�asny zesp�, ale d�ugo nie potrafi� znale�� kogo�, kto chcia�by w nim gra�. Stara�em si� przekona� wielu ludzi do punk-rocka, ale z regu�y... pami�tam jednego faceta, kt�ry odpowiedzia� mi: �A, te punkowe rzeczy, opowiadaj� tylko: l want to fuck my mom". P�niej us�ysza�em Generic Flipper i to by�o rewelacyjne. To by�a Sztuka. Zda�em sobie spraw�, �e to jest naprawd� Sztuka. Cos cennego, cos' pi�knego. Ocenia�em w�wczas muzyk� por�wnuj�c j� np. z Physical Graffiti (album Led Zeppelin - przyp. T.S.). A to bylo nawet lepsze. Legenda opowiadana przez samych zainteresowanych g�osi, �e pewnego dnia Novoselic z okien swego pokoju us�ysza�, i� na dole kto� gra �Spank Thru". To by� Kurt Cobain. Oficjalnie obu m�odzie�c�w zafascynowanych podobn� muzyk� pozna� Buzz Osbourne. Jak powie po latach Cobain, Krist tak naprawd� nigdy nie by� zainteresowany graniem w zespole, ale ja od lat poszukiwa�em kogo�, z kim m�g�bym wsp�lnie jamowa�. Zacz�li si� coraz cz�ciej spotyka�, a� zgodnie postanowili utworzy� grup�. Tak naprawd� nie mieli�my nic lepszego do roboty - wyja�nia� Cobain. Nie uprawia�em �adnych sport�w, wi�c za�o�enie zespo�u by�o ostatni� szans� na jakie� �ycie towarzyskie. Novoselic gra� w nim na gitarze, Cobain zosta� perkusist�, a sk�ad uzupe�ni� basista Steve Newman. Nazwali si� Ed, Ted And Fred. Jednak nie przetrwali d�ugo. W wypadku podczas wycinania drzew, Steve straci� palce jednej r�ki. W tej sytuacji Kurt i Krist postanowili gra� tylko we dw�jk�, w miar� mo�liwo�ci zapraszaj�c na wsp�lne jamy kt�rego� z muzyk�w The Melvins. Wieczorami, od czasu do czasu wyst�powali w ma�ych, lokalnych barach, si�� rzeczy prezentuj�c znane numery, najcz�ciej z repertuaru Creedence Clearwater Revival. Kurt nadal jednak nie mia� gdzie mieszka�. Korzystaj�c z faktu, i� lato by�o ciep�e, sypia� pod mostem na rzece Wishkah (czego echa odnale�� mo�na w p�niejszym utworze �Something In The Way"), ��cz�cym Aberdeen z jednym z przedmie�� o d�wi�cznej nazwie Cosmopolis. Czasami nocowa� we wrakach samochod�w, od czasu do czasu kto� przygarn�� go do siebie. Ostatecznie na sta�e wprowadzi� si� do Matta Lukina (w tym czasie cz�onek The Melvins, p�niej basista Mudhoney), kt�ry pom�g� mu znale�� niez�� prac� - Cobain zosta� portierem w klinice stomatologicznej, gdzie nawet awansowa�. Otrzyma� bowiem ci�ar�wk�, a jego zadaniem by�o sprz�tanie gabinet�w lekarskich i biur. By�em swoim w�asnym szefem - z dum� powie po latach. Jednak absolutnie nie mia� zamiaru si� ustatkowa�. Co wi�cej, nieraz ostro mu odbija�o. W�amywa� si� pod nieobecno�� mieszka�c�w do dom�w i demolowa� je - sprayem malowa� �ciany, �ama� krzes�a i nogi od sto��w, niszczy� wisz�ce na �cianach ozdoby i ozd�bki. Wieczorami wyrusza� w miasto uzbrojony w spray i malowa� na murach r�ne, z regu�y do�� prowokacyjne napisy - �God Is Gay" (B�g jest peda�em), �Homosexual Sex 14 15 1967-1988 Rules" czy �Black Flag Rules", a samochody mieszka�c�w Aberdeen �upi�ksza�" has�ami �Queer" (potoczne okre�lenie homoseksualisty) lub �Abort Christ" (Poroni� Chrystusa). Robi�em to dla zabawy - wyjas'nia� potem w jednym z wywiad�w. A najzabawniej by�o nie w momencie malowania, ale nast�pnego dnia rano. Wstawa�em wtedy bardzo wcze�nie by przej�� si� po okolicy, kt�r� sterroryzowa�em w nocy i obejrze� swe �niwo. Jeden z takich wypad�w - wesp� z Novoselikiem i Osbornem zako�czy� si� wpadk�. Gdy sprayowali budynek banku, pisz�c na nim �Quiet Riot", nadjecha�a policja. Z�apa�a jednak tylko Cobaina, kt�ry w nast�pstwie skazany zosta� za wandalizm na 3 dni wi�zienia w zawieszeniu oraz grzywn� w wysokos'ci 180 dolar�w. W 1986 roku muzyczny duet Kurt-Krist nadal istnia�, cho� przemianowa� si� na Skid R�w. Na jeden z koncert�w nie przyszed� ani jeden widz, spakowali wi�c manatki i poszli do domu. Nic jednak nie by�o w stanie zawr�ci� ich z raz obranej drogi. Do��czy� do nich jeden z przyjaci�, ale sk�ad zespo�u zmienia� si� niezwykle szybko, podobnie zreszt� jak jego nazwa (w ci�gu zaledwie kilku miesi�cy wyst�powali w zale�nos'ci od humoru i okoliczno�ci - jako Sellout, Throad Oyster, Pen Cap Chew i Windowpace). Z biegiem czasu Cobain zacz�� s'piewa� i gra� na swojej starej gitarze, wi�c w tej sytuacji Novoselic przerzuci� si� na gitar� basow�. Postanowili poszuka� perkusisty i wkr�tce rozpocz�� z nimi wsp�prac� nieco starszy od nich Aaron Burckhard, wyrzucony p�niej za przyj�cie na pr�b� na kacu. Zmianie uleg�a po raz kolejny nazwa tria, kt�re odt�d postanowi�o okre�la� si� do�� niecenzuralnie Fecal Matter. Taki te� tytu� mia�a pierwsza ta�ma demo zarejestrowana przez ten dziwacznie graj�cy zesp�, kt�rego muzyka wymyka�a si� wszelkim kategoryzacjom. Zawiera�a utwory opowiadaj�ce o �yciu w Aberdeen, a rozprawiaj�ce si� okrutnie z charakterystycznymi dla tej spo�eczno�ci typkami. W ci�gu nast�pnych kilku lat grupa bardzo si� rozwin�a i dojrza�a. Cobain s�ucha� teraz ostrych grup hardcore'owych, takich jak na przyk�ad Minor Threat, kt�rych g��boko filozoficzna i powa�na muzyka by�a swo- istym buntem wymierzonym przeciw ekscesom punka, a niekt�re utwory g�osi�y wr�cz manifest wzywaj�cy do odej�cia od narkotyk�w i wolnego seksu. Mimo �e od strony muzycznej przedstawia�o to niew�tpliw� atrakcj�, nie mia�o nigdy przyci�gn�� buntowniczej natury Cobaina, kt�ry inspiruj�cej go muzyki i stylu �ycia szuka� bardziej w zespo�ach takich jak Flipper i Scratch Acid: mia� to by� punk, ale anty-hardcore'owy. Scratch Acid s�yn�li z pe�nego b�lu wycia i krzyk�w swojego wokalisty i to w�a�nie od niego, Davida Yow, Cobain nauczy� si�, jak traktowa� sw�j g�os, jako jeszcze jeden instrument. Grupy te sta�y si� wi�c �r�d�em anarchistycznej wolno�ci, kt�ra 1967-1988 wzbogaci�a muzyczn� wizje Kurta. Jednak stale powraca� te� do Beatles�w, u nich szukaj�c melodycznej inspiracji. W 1986 roku wszystkie te elementy i dotychczasowe wp�ywy z�o�y�y si� na wysoce oryginalny, cho� trudny w odbiorze, styl muzyczny i wokalny. We wrze�niu tego roku 19-letni Kurt wraz z perkusist� Da�em Croverem z The Melvins nagra� w domu swej ciotki Mary, zreszt� na jej cztero�cie�kowym magnetofonie, kolejn� ta�m� demo, na kt�rej znalaz�o si� w sumie siedem utwor�w, w tym m.in. pierwsze wersje �Spank Thru", �Floyd The Barber", �Downer" i �Negative Creep" (kilka z nich ukaza�o si� kilka lat p�niej na bootlegu �Whiplash"). W wi�kszo�ci skomponowa� je Cobain, inspirowany w dalszym ci�gu �yciem w Aberdeen, dlatego pe�no w nich odniesie� do lokalnych zdarze� i postaci. Muzycznie by�y to natomiast nie doko�czone, metaliczne riffy, z ledwo naznaczon� lini� melodyczn�. Wi�kszo�� z nich pojawi�a si� w nieco innych wersjach w styczniu 1988 roku na pierwszej �oficjalnej" ta�mie demo zespo�u. Novoselic nie wzi�� udzia�u w tych pierwszych nagraniach, bowiem w tym czasie jego zwi�zek z zespo�em by� do�� lu�ny. Dopiero po ich us�yszeniu jego nastawienie zmieni�o si� i od tej pory po�wi�ca� grupie niemal ca�y sw�j wolny czas. Muzycy nie za bardzo jednak mieli co z tymi utworami zrobi�, co gorsze - nie mieli nawet mo�liwo�ci zaprezentowania ich podczas koncertu. Przynajmniej nie w Aberdeen. To kompletna dziura - powiedzia� w jednym ze swych pierwszych wywiad�w Novoselic. Ludzie dreptaj� tam w miejscu i kompletnie nie wiedz�, co dzieje si� na �wiecie czy w �yciu. A nas uznawano za wyznawc�w szatana. Ludzie ostrzegali si� nawzajem przed nami, nikt nie chcia� si� z nami spotyka�. Ale w sumie nikt nam nie przeszkadza�. Niemniej postanowili spr�bowa� szcz�cia poza Aberdeen. Korzystaj�c ponownie z pomocy The MeMns, sw�j pierwszy koncert �na wyje�dzie" zagrali w studenckim mie�cie Olympia, po�o�onym nieca�e 80 kilometr�w od Aberdeen. Przyj�to ich �yczliwie, cho� bez entuzjazmu. Jesieni� 1987 roku Cobain postanowi� na sta�e przenie�� si� do Olympii i zamieszka� tam ze sw� �wczesn� narzeczon� Tr�cy Marander. Novoselic znalaz� w�wczas do�� dobrze p�atn� prac� w Tacoma jako rybak. Pobyt poza Aberdeen by� dla obydwu dobr� szko�� �ycia. Dla Cobaina wa�ne by�o co� jeszcze - praktycznie po raz pierwszy dostrze�ony zosta� jego talent. Calvin Johnson, szef lokalnej wytw�rni K Records i r�wnocze�nie lider zespo�u Beat Happenings, wiele mu pom�g�, cz�sto s�u��c �yczliw� rad� zar�wno w sprawach muzycznych, jak i koncertowych. Nic dziwnego, �e Kurt wytatuowa� sobie w�wczas na ramieniu logo wytw�rni. Jednak -jak dwa lata p�niej wspomina� - naszym wielkim celem by�o zagranie w Seattle. Dane im by�o to uczyni� dopiero p�tora roku po powstaniu zespo�u. Nast�pi�o to zim� 1987 roku. R�wnocze�nie Cobain i Novoselic zdecydowali si� 17 1967-1988 1967-1988 przenies'� do tego miasta na stale. Wiedzieli, �e tylko w ten spos�b mog� si� wyrwa� ze zgnus'nia�ej i nieruchawej atmosfery Aberdeen - miasteczka, kt�rego mieli ju� po prostu dos'�. Przez pierwsze miesi�ce cieszyli si� nowym otoczeniem i nowym �rodowiskiem, w jakim si� znale�li, a w kt�rym czuli si� jak ryba w wodzie. Nie zapomnieli jednak o muzyce. Dos'� szybko nawi�zali kontakty z lokalnym �rodowiskiem, co zaowocowa�o mo�liwo�ci� pracy w p�zawodowym studiu nagraniowym Reciprocal, nale��cym do Jacka Endino. To wlas'nie on by� producentem wczesnych nagra� The Melvins, przede wszystkim utworu umieszczonego na wydanej pod koniec 1985 roku sk�adance , JJeep Six", zawieraj�cej nagrania pi�ciu najciekawszych w�wczas zespo��w rodem z Seattle, m.in. Soundgarden, Green River i Skin Yard, w kt�rym Endino gra� zreszt� na gitarze. Jak okre�li� to p�niej jeden z dziennikarzy, �Endino sta� si� akuszerem ca�ej podziemnej sceny Seattle". Tu� przed wej�ciem do studia, Cobain i Novoselic �ci�gn�li na pomoc wyr�bowanego perkusist� Dale'a Crovera. Z jego pomoc�, na osmio�ladowym magnetofonie b�d�cym na wyposa�eniu studia, zarejestrowali 10 nagra�, m.in. �Aero Zeppelin", �Floyd The Barber", �Paper Cuts", �Beeswax" i �Hairspray Queen". Praca posz�a im w miar� sprawnie i 23 stycznia 1988 roku pierwsza �oficjalna" ta�ma demo zespo�u zosta�a uko�czona. Cel jej nagrania by� dos'� prosty - zainteresowanie jakiej�* wytw�rni p�ytowej. Kurt osobis'cie rozes�a� kasety do najwi�kszych i najwa�niejszych ameryka�skich wytw�rni niezale�nych. Nigdy nie otrzyma� jakiejkolwiek odpowiedzi. Nie zra�ony tym zesp� postanowi� zagra� kilka koncert�w w Seattle. Do wsp�pracy pozyskali lokalnego perkusist�, a wyst�powali przede wszystkim w ma�ych klubach, graj�c dla 100 - 200 os�b. Nie wiedzieli jednak, i� Jack Endino przes�a� jedn� kaset� z ich nagraniami do Jonathana Ponemana, wsp�w�a�ciciela lokalnej wytw�rni p�ytowej Sub Pop. W 1986r. istniej�cy ju� od siedmiu lat w Seattle fanzin Sub Pop, kt�ry zdo�a� zdoby� lokaln� s�aw� i dos'� szerokie wp�ywy, rozwin�� si� w pe�noprawn� wytw�rni� p�ytow�. Niebawem mia�a ona zacz�� wydawa� presti�ow� seri� p�yt, g��wnie singli, ukazuj�cych si� w ograniczonych nak�adach na kolorowym winylu. Pierwszym wydawnictwem z tego cyklu by� kompilacyjny album �Sub Pop 100", kt�ry ukaza� si� w lipcu 1986 roku. W�a�ciciele wytw�rni, Bruce Pavitt i Jonathan Poneman, popierali dzia�alno�� muzyk�w z Seattle zwi�zanych z lokalnym podziemiem. Na pocz�tku lat osiemdziesi�tych by�o to zdrowe i pe�ne inwencji �rodowisko, obejmuj�ce takie zespo�y jak Mother Love Bon� (cz�s'� muzyk�w przesz�a potem do Pearl Jam), Malfunkshen i Green River. Nawet w 1983 roku, gdy brak sukcesu komercyjnego znacznie ograniczy� dzia�alno�� zespo��w, wytw�rnia Sub Pop nie przesta�a troszczy� si� o swoj� �dzia�k�". Wsp�zawodnicz�c z ogromnymi sukcesami komercyjnymi, jakie odnosi�y lokalne grupy, takie jak np. Queensryche, firma mia�a niebawem zaprezentowa� Ameryce ca�� gromad� wspania�ych zespo��w. Jako pierwsi na szerokie wody wyp�yn�li cz�onkowie Soundgarden. W ich s'lady poszli nast�pnie Mudhoney i Tad. Gdy Poneman otrzyma� od Endino tas'm� demo nie znanego mu w�wczas zespo�u praktycznie bez nazwy, nie od razu j� przes�ucha�. Nigdy dot�d nie podpisa� kontraktu z wykonawc� tylko po przes�uchaniu ta�Tny. Zawsze stara� si� najpierw p�js'� na koncert, porozmawia� z muzykami, a dopiero potem podj�� decyzj�. Jednak przez wzgl�d na Endino w ko�cu przes�ucha� tas'm� i... zostalem zauroczony pi�knym, cho� przera�liwym g�osem Cobaina - wspomina� p�niej. Postanowi� zadzwoni� do Kurta i um�wi� si� z nim w jednej z kafejek w centrum miasta. Ten mia� s'wiadomos'� roli, jak� Poneman odgrywa� w muzycznym �rodowisku Seattle, wiedzia� te�, �e to w�as'nie on podpisa� kontrakt z Soundgarden zespo�em, kt�rym Cobain by� w�wczas zauroczony. W trakcie spotkania rozmawiali w�a�ciwie wy��cznie o tej grupie. W pewnym momencie przyszed� jednak Novosehc, kt�ry popisowo odegra� rol� muzyka nie zainteresowanego podpisaniem jakiegokolwiek kontraktu. Poneman zaintrygowany tym - jak to potem okre�li� - �punkowym podejs'ciem", zaoferowa� zespo�owi mo�liwo�� nagrania jednego singla dla Sub Pop. Pozosta�a do rozstrzygni�cia jeszcze jedna kwestia nazwa. Ostatecznie ze wzgl�du na niecenzuralno�C wi�kszo�ci dotychczas u�ywanych lub wykorzystywanie ich przez innych wykonawc�w - ustalono, i� odt�d grupa nazywa� si� b�dzie NIRYANA. 18 19 1988 SUB POP Mniej wi�cej w tym samym czasie Cobain zacz�� cierpie� na dokuczliwy b�l �o��dka, kt�ry nigdy nie zosta� do ko�ca wyt�umaczony ani wyleczony. Nawet je�li jego pod�o�e by�o czysto psychosomatyczne - fizyczny przejaw problem�w emocjonalnych - to by� on naprawd� nie do zniesienia. Chroniczny b�l potrafi za�mi� wszystko, a jego wp�yw na �ycie Cobaina by� naprawd� ogromny. Sam wokalista mia� powiedzie�, �e: ca�kiem zdominowa� moje �ycie. W 1992 roku, gdy lekarze stwierdzili, i� cierpi on na nakrolepsj� (bardzo rzadki stan wywo�uj�cy nag�e napady g��bokiego snu), Cobain wyja�ni�, �e powodem tego jest doskonale mu znany rozdzieraj�cy b�l: Zasypia�em, by odpocz�� od b�lu. Gdy spa�em, �o��dek mi nie dokucza�. Potem budzi�em si� i przeklina�em samego siebie za to, �e jeszcze �yj�. O tym samym b�lu wspomnia� w swym po�egnalnym li�cie napisanym tu� przed s'mierci�. Na tym etapie Nirvana nadal nie mog�a znale�� sta�ego perkusisty. Problem ten mia� im zreszt� dokucza� a� do 1990 roku, gdy Dave Grohl na dobre zadomowi� si� w zespole. Ju� po podpisaniu kontraktu z Sub Pop grupa da�a kilkana�cie koncert�w w Seattle, wspomagana przez perkusist� Dave'a Fostera. Ale planowana sesja nagraniowa i widoki na bardziej profesjonaln� dzia�alno�� wymaga�y pozyskania kogo� na sta�e. Ostatecznie czwartym w historii zespo�u pa�kerem zosta� Chad Channing, urodzony 31 stycznia 1967 roku w Santa Rosa - podobnie jak Novoselic, Kalifornijczyk. Mia� natur� zmuszaj�c� do ustawicznego przemieszczania si�, co w �rodowisku przysporzy�o mu miano �w��cz�gi", jako �e - jak sam twierdzi� - miejsce zamieszkania zmienia� ponad sto ra^y. Niemniej by� stosunkowo niez�ym perkusist� i nada� wczesnym nagraniom Nirvany si�y i dynamizmu. Poza tym, podobnie jak w tym czasie Cobain, nosi� d�ugie w�osy, cho� mia� absolutnie punkow� natur�. Zwi�zanie si� zespo�u z Sub Pop by�o posuni�ciem bardzo m�drym i rozwa�nym: chwila by�a bowiem ja^ najbardziej odpowiednia, gdy� w tym w�a�nie roku coraz wi�cej ludzi zda�o sobie spraw� z istnienia muzycznej alternatywy, do czego w wielkim stopniu przyczynili si� tacy wykonawcy jak Sonic Youth czy Soundgardeo, docieraj�Cy <jo coraz szerszej publiczno�ci. Korzystaj�c z funduszy wytw�rni, Cobain, Novoselic i Channing pi�� miesi�cy po podpisaniu kontraktu zn�w znale�li si� w studiu Jacka Endino i przy jego pomocy nagrali cztery ut\vory - ponownie �Spank Thru" oraz �Biandest", �Big Cheese" i ,.Love Biizz". Najwi�kszym zaskoczeniem w tym zestawie by�a ta ostatnia kompozycja, przer�bka przeboju holenderskiego zespo�u Shocking Blue, opowiadaj�ca o mi�o�ci, daleka od gniewu i buntu, z czego p�niej zas�yn�� Cobain. Jak sam t�umaczy� si� potem wielokrotnie, nie by� to wynik komercyjnego podej�cia, ale po prostu utw�r ten towarzyszy� mu od dzieci�stwa. Nie da si� ukry�, �e wersja Nirvany - pozbawiona praktycznie oryginalnej melodii, ubarwiona pulsuj�cym basem i metaliczny111! riffami gitary - zupe�nie nie mia�a popowego zabarwienia. Po przes�uchaniu tych czterech nagra� Poneman i Bruce Pavitt zdecydowali, �e na singlu uka*3 si� w�a�nie �Love Buzz" i �Big Cheese". Jednak na wydanie p�ytki muzycy Nirvany musieli troch� poczeka�. Ich wytw�rnia postanowi�a bowiem przy jej pomocy zainaugurowa� sw�j nowy pomys� - �Singles Club", czyli klub p�ytowy. Zasada by�a prosta - nale�a�o wp�aci� 35 dolar�w, a w zamian Sub Pop regularnie dostarcza�a �wie�o wydane single, niedost�pne w inny spos�b. Dlatego te� debiutancka ma�a p�ytka Nirvany ukaza�a si� dopiero w pa�dzierniku 1988 roku, tylko w wersji 7-calowej i to w nak�adzie ograniczonym do tysi�ca r�cznie ponumerowanych egzemplarzy (dzi� orygina� wart jest blisko 200 dolar�w!!!). Singel zosta� dobrze przyjmy i szybko sprzedano ca�y nak�ad. Co wa�ne, jego wydanie odnotowano r�wnie� w Anglii, gdzie np. tygodnik ..Melody Maker" uzna� go za ..singla tygodnia". Nirvana nadal nie mog�a si� jednak r�wna� z kolegami z wytw�rni, a szczeg�lnie z formacjami Tad i Mudhoney. Ci pierwsi wyruszyli wraz ze swym pot�nym frontmanem na podb�j Europy, gdzie przyj?to 'ch z wielkim aplauzem, a debiutancki longplay Mudhoney �SuperfuZZ Bigmuff", wydany w 1988 r., rzuci� im do st�p ca�y punkowy �wiat. 20 21 1988 1989 Powoli zbli�a�a si� era �brzmienia seattle". Szefowie Sub Pop bezb��dnie wyczuli narastaj�c� powoli fal� zainteresowania i tu� przed �wi�tami Bo�ego Narodzenia wydali drugi kompilacyjny album, zatytu�owany �Sub Pop 200". By�o to dos'� nietypowe wydawnictwo - ukaza�o si� w postaci trzech 12-calowych EP-ek, zawieraj�cych w sumie nagrania 20 wykonawc�w, spo�r�d kt�rych tylko 9 mia�o wa�ne kontrakty z Sub Pop. Ca�os'� uzupe�nia�a 20-stronicowa ksi��eczka ze zdj�ciami Charlesa Petersona. Przy okazji promocji tego albumu, Poneman po raz pierwszy u�y� terminu �grunge" na okre�lenie muzyki rodem z Seattle. Jej cz�ci� bez w�tpienia by�a r�wnie� Nirvana, cho� wybrany na �Sub Pop 200" utw�r �Spank Thru" (z pierwszej, styczniowej sesji u Jacka Endino) by� .najbardziej skomplikowanym w ca�ej chyba historii grupy. Nic dziwnego, �e wi�kszo�� dziennikarzy pomija�a w swych recenzjach to nagranie, koncentruj�c si� przede wszystkim na bardziej agresywnych propozycjach Soundgarden, Mudhoney i Tad. Cobain: No c�, faktycznie by�a to jedna z najbardziej skomplikowanych rzeczy, jakie nagrali�my. Jednak przez caly czas zmierzamy ku prostocie i lepszemu komponowaniu. Udowodni� mia� to pierwszy album Nirvany, kt�ry w tym czasie by� ju� prawie gotowy. Do nagrania swego debiutanckiego longplaya muzycy przyst�pili jeszcze przed �wi�tami Bo�ego Narodzenia 1988 roku. Praca sz�a im b�yskawicznie. Podeszli�my do tych nagra� tak, jakby to byla sesja radiowa ~ powie dwa lata p�niej Cobain. Kluczem do zrobienia dobrej p�yty jest wyci�ni�cie ze studia wszystkiego, zanim utwory ci si� znudz�. Novoselic: W sumie nagrywali�my 3 dni. Obciosali�my nasze nagrania z grubsza od wewn�trz i na zewn�trz i plyta by�a gotowa. Cobain: Ten album, je�li chodzi o zawarty na nim materia�, jest podobny do singla, niemniej nagrali�my go znacznie bardziej surowo. Dlatego brzmi lepiej, twardziej. Bali�my si� zrobienia p�yty z papow� muzyk�, bowiem s�dzili�my, �e ludzie tego nie zaakceptuj�. Pod koniec stycznia wr�czyli gotowy materia� szefom Sub Pop, kt�rzy zdziwieni byli przede wszystkim kosztami nagrania albumu wynosi�y one zaledwie 606 dolar�w i 17 cent�w!, nie licz�c jednak ostatecznego miksowania. Drugim zaskoczeniem by�a zawarto�� p�yty. W pe�ni zaprezentowa�a ona rozwijaj�cy si� tw�rczy talent Cobaina. Udowodni�a, �e nadzieje, jakie wytw�rnia Sub Pop wi�za�a z Nirvan�, mia�y g��bokie uzasadnienie. By�o to wojownicze dzie�o, opowiadaj�ce o �yciu ma�ego miasteczka, wojnie p�ci. mi�o�ci Cobaina do punka i - w ,,Negative Creep" - o pedofilii, cho� przes�anie wielu utwor�w gin�o w zbyt cicho zmiksowanym wokalu. Mimo to album wywiera� ogromne wra�enie, podbarwiony lekko smaczkiem w stylu Sonic Youth, a wielu widzia�o w nim po��czenie najlepszych element�w tw�rczo�ci The Pixies i Soul Asylum. Swobodna, cho� uboga produkcja, nada�a ca�o�ci dynamik�, podkre�lan� przez ci�kie brzmienie perkusji i powtarzane riffy, kt�re mia�y sta� si� znakiem firmowym Nirvany. Zasadniczo by� to hard rock, ale znalaz�y si� tam r�wnie� momenty bardziej popowe w stylu, jak cho�by �About The Girl" i �Sifting". Ostatecznie zdecydowano si� te� zamie�ci� na longplayu dwa utwory zarejestrowane rok wcze�niej, podczas nagrywania pierwszej �oficjalnej" kasety demo - �Floyd The Barber", �Paper Cuts" (trzeci - �Downer" - ukaza� si� p�niej na kompaktowej wersji p�yty). Dlatego te� na ok�adce albumu widnieje nazwisko Dale'a Crovera, bowiem bra� on udzia� w tych nagraniach. (Po latach Cobain ujawni�, i� podczas sesji nagraniowej debiutanckiego longplaya, muzycy zarejestrowali tak�e wersje demo 4 nagra�, kt�re p�niej nigdy nie zosta�y oficjalnie wydane, w tym utw�r �Beans". W sumie nie wykorzystanych zosta�o w�wczas siedem utwor�w, z kt�rych cz�� �Aero Zeppelin", �Beeswax" i �Mexican Seafood" ujrza�a �wiat�o dzienne 4 lata p�niej, na sk�adance �Incesticide"). Ze wzgl�du na ogromne zainteresowanie, jakim cieszy�a si� p�yta �Sub Pop 200", wydanie debiutanckiego longplaya Nirvany zatytu�owanego ostatecznie �Bleach" wstrzymano do czerwca 1989 roku. Ale wysz�o mu to tylko na dobre, bowiem zesp� przygotowany by� ju� do grania d�u�szych koncert�w. Okaza�o si� jednak, i� Cobain nie najlepiej radzi sobie z r�wnoczesnym �piewaniem i graniem na gitarze. W tej sytuacji postanowiono dokooptowa� jeszcze jednego gitarzyst�. Wyb�r pad� na Jasona Evermana. Kiedy� poznali�my go i okaza� si� ca�kiem mi�ym facetem - wspomina Novoselic. Po�yczy� nam 600 dolar�w na sfinansowanie nagrania longplaya. W kwietniu Everman sta� si� oficjalnie cz�onkiem Nirvany, a ze wzgl�du na jego finansowy wk�ad w powstanie �Bleach", jego nazwisko i zdj�cie znalaz�y si� na ok�adce p�yty. Ju� z nim grupa wyruszy�a na pierwsze mini-tournee, kt�rego kulminacj� by� wyst�p w czerwcu W Seattle, podczas koncertu �Lamefest", u boku Mudhoney i Tad. Zaraz potem - w czasie pobytu w college'u Evergreen w Olimpii - odby�a si� tam po Pijanemu, za to za darmo, kr�tka sesja, kt�rej jedynym ujawnionym potem efektem by� utw�r �Do You Love Me" z repertuaru Kiss, zarejestrowany przez jakiego� studenta. Kilka dni p�niej grupa zn�w znalaz�a si� w studiu i nagra�a - cho� ju� jak najbardziej na trze�wo - pi�� nagra� (�Stain", �Been p ",' "Even In His Youth", �Token Eastern Song" i elektryczn� wersj� JT*? 'y")> lym razem przy wsp�pracy Steve'a Fiska jako producenta. Mia� to y.c swego rodzaju eksperyment, cho� zdaniem Cobaina nie uda� si�. Dlatego ez z tych utwor�w tylko dwa pierwsze pojawi�y si� p�niej oficjalnie na aiKCh ~ naJP'erw w Anglii na EP-ce �Blew" w 1989 roku, a nast�pnie na a>ournie Inc" \v u czas'e ukaza� si� album �Bleach". Sub Pop zadba�a, by od razu udzi� on zainteresowanie. Pierwszych tysi�c egzemplarzy wyt�oczono w 22 1989 1989 bia�ym winylu, do kolejnych dw�ch tysi�cy do��czono �seksowny" plakat. Przy okazji zesp� dorobi� si� pierwszej koszulki z przodu .grafika przedstawia�a trzeci kr�g piek�a wg. Dantego, z ty�u umieszczono has�o: �Crack Smokin', Fudge Packin', Satan Worshippin', Motherfuckers". Wzbudzi�a ona nawet wi�ksze zainteresowanie ni� sam album, kt�ry pocz�tkowo nie rozchodzi� si� rewelacyjnie, cho� do ko�ca roku sprzedano 35 tysi�cy egzemplarzy. Pisma muzyczne - zw�aszcza angielskie - pisa�y o p�ycie bardzo ciep�o. Jednak karykatura stylu �ycia rodem z P�nocnego Zachodu prezentowana przez muzyk�w z Mudhoney nadal zbiera�a lepsze recenzje, pozostawiaj�c Nirvan� - przynajmniej w Seattle - na straconej pozycji. W lipcu Sub Pop wys�a�a grup� - wraz z The Fluid - na dos'� presti�ow� imprez� muzyczn�, znan� jako New Musie Seminar. Odbywa si� ona rokrocznie w Nowym Jorku, a jej celem jest prezentacja g��wnie ma�o znanych i debiutuj�cych wykonawc�w, nie tylko ze Stan�w Zjednoczonych. Chaotyczny i niesk�adny koncert grupy w mog�cym pomies'ci� 200 os�b klubie �Maxwell1 s" w Hoboken (dok�adnie naprzeciwko Manhattanu), nie zrobi� �adnego wra�enia. Przybici, odwo�ali pozosta�� cz�s'� trasy po USA i w milczeniu powr�cili do Seattle. Win� za to obarczono Evermana, kt�ry w tej sytuacji po�egna� si� z Nirvan� po zaledwie 3 miesi�cach wsp�pracy (r�wnie kr�tko gra� potem w Soundgarden, nast�pnie zwi�za� si� z zespo�em Skunk, by na d�u�ej osi��� w Mindfunk). Cobain: Zawsze uwa�ali�my si� za trio. To nie byla kwestia jaki�" osobistych animozji, lecz r�nic muzycznych. Novoselic: Nie mogli�my si� z nim porozumie�. Przez ca�y czas gdzie� przepada�, a gdy wyst�powali�my i rozwalali�my sprz�t, on nie ukrywa�, �e mu si� to nie podoba. Sam Everman przyzna� potem, i� wyko�czy�y go nieustanne koncerty i podr�e w ma�ej, rozklekotanej furgonetce w �rodku lata. Trudy koncert�w wszystkim cz�onkom Nirvany powoli dawa�y si� coraz bardziej we znaki. Na w�asnych sk�rach przekonali si�, �e rock'n'roll to ci�ki kawa�ek chleba. W ci�gu kilkunastu dni przemierzali nieraz setki kilometr�w, �ci�ni�ci we tr�jk� w ma�o wygodnym Fordzie Transicie. Nie mieli nikogo do pomocy, wi�c sami musieli prowadzi� samoch�d, zapakowywa� i rozpakowywa� go, sk�ada� i rozk�ada� sprz�t na scenie. Nie narzekali jednak, przynajmniej nie Cobain: Nie ma nic lepszego, ni� granie na �ywo. Nawet je�eli czasem krew nas zalewa, gdy wyje�d�amy w te idiotyczne, siedmiotygodnrowe trasy. Jednak nie ma nic lepszego na �wiecie, ni� granie przed lud�mi, kt�rzy wla�ciwie reaguj� na to, co grasz. Z powodu swych koncert�w Nirvana popad�a w ma�e tarapaty finansowe. Niemal sta�ym elementem wyst�p�w grupy sta�o si� bowiem rozwalanie sprz�tu swojego, jak i klubu, w kt�rym wyst�powali. To po prostu mi�e uczucie - twierdzi� Novoselic. Co� takiego powinno si� robi� co najmniej dwa razy na tydzie�. Im bardziej ludzie krzycz� na twoim koncercie, tym wi�ksz� masz ochot� rozwali� wszystko. Nie robimy tego jednak z wyrachowania, by zrobi� na kim� wra�enie. Tak czy siak rachunki z tego tytu�u ros�y w zastraszaj�cym tempie. Aby nieco podreperowa� bud�et, w sierpniu Cobain i Novoselic wzi�li udzia� w nagraniu p�yty �The Winding Sheet", pierwszego solowego albumu Marka Lanegana, wokalisty grupy Screaming Trees. Z kilku przygotowanych przez nich w�wczas nagra� na longplayu umieszczona zosta�a tylko nieco udziwniona wersja kompozycji �Where Did You Sleep Last Night" z repertuaru Leadbelly'ego (w 1993 roku utw�r ten wykonany zosta� przez Nirvan� podczas programu �Unplugged" zrealizowanego dla MTV). R�wnie� w sierpniu w Anglii ukaza� si� album �Bleach", wydany nak�adem wytw�rni Tupelo w nieco zmienionej formie - zamiast �Love Buzz" umieszczono na nim nagranie �Big Cheese". Zainteresowanie zespo�em w Europie powoli ros�o, dlatego te� w pa�dzierniku po raz pierwszy pojawi� si� on z tej strony Atlantyku. Kr�tkie tournee po Anglii, u boku Tad, w czasie kt�rego otrzymywali honorarium w wysoko�ci od 50 do 100 funt�w za wiecz�r, rozpocz�o si� 23 pa�dziernika w Newcastle. Tego samego dnia wytw�rnia Tupelo, maj�ca prawa do wydawania nagra� Nirvany w Anglii, wypu�ci�a 12-calow� EP-k� �Blew", na kt�rej znalaz�y si� dwa utwory z albumu �Bleach" (�Blew" i �Love Buzz") oraz dwa nagrania z sesji ze Stevem Piskiem (�Been A Son" i �Stain"). Trzy dni p�niej Nirvana odwo�a�a sw�j wyst�p w Reading, bowiem zaproszona zosta�a do nagrania kilku utwor�w dla potrzeb wieczornego programu radiowego Johna Peela z BBC Radio 1. Kulminacj� tej pierwszej mini-trasy po Albionie by� wyst�p w londy�skiej Astorii. Zaraz potem obie grupy pojecha�y zagra� w Europie, gdzie Nirvana przyj�ta zosta�a nieco ch�odniej, cho� koncert w Rzymie na d�ugo pozosta� w pami�ci widz�w, z uwag� �ledz�cych skoki Cobaina z wysokich kolumn g�o�nikowych. Z kolei gdy w listopadzie pojawili si� w Berlinie, run�� w�a�nie s�ynny mur. Miesi�c p�niej Nirvana ponownie zagra�a w londy�skiej Astorii, tym razem jako cz�� koncertu �Sub Pop Lamefest'94", imprezy podobnej do show, kt�ry odby� si� w Seattle w czerwcu tego samego roku. Oba wyst�py zosta�y w ca�o�ci wyprzedane. Nirvana przy�mi�a wtedy zupe�nie Mudhoney i Tad swoim rewelacyjnym wyst�pem, na zako�czenie kt�rego muzycy zniszczyli cz�� sprz�tu, w tym cztery gitary, co zreszt� nadal by�o nieod��cznym elementem ich koncert�w. Do tak spontanicznej reakcji przyczyni� si� m.in. fakt, i� Kurt, Krist i Chad Pojawili si� w Londynie niemal w ostatniej chwili i zagrali bez jakiejkolwiek Pr�by. Prasa brytyjska nagle zapragn�a dowiedzie� si�, kim s� i sk�d si� 24 25 1990 1990 wzi�li uwaga medi�w powoli zaczyna�a si� koncentrowa� w�a�nie na nich Nic dziwnego, i� EP-ka �Blew" - w grudniu wydana ponownie, cho� ju� w wersji kompaktowej - wyl�dowa�a na szczycie zestawienia najpopularniejszych p�yt firmowanych przez wytw�rnie niezale�ne. Rok 1990 muzycy rozpocz�li od pracy nad nowymi nagraniami, a w mi�dzyczasie ponownie wyruszyli u boku Tad na ma�� tras� po Kalifornii i stanie Waszyngton, a nast�pnie po p�nocno-zachodnich rejonach USA. W czasie podr�y swym rozklekotanym Transitem s�uchali r�nych nagra� - od Rolling Stones�w, poprzez Gong, The Fugs do The Yaselines. Powoli muzyczne zainteresowania Cobaina przesuwa�y si� w kierunku l�ejszego, �agodniejszego brzmienia. Muzyk� popow� interesowali�my si� od wielu lat - powie w�wczas w jednym z wywiad�w Kurt. Gdy nagrywali�my �Bleach", po prostu zdarzy�o si�, �e w tym czasie stworzyli�my wiele ci�kich utwor�w. Przejmowali�my si� wtedy, czy ludzie zaakceptowaliby papowe brzmienie, ale teraz jest nam to w zupe�no�ci oboj�tne. Moje nowe kompozycje uwa�am za typowo papowe, poniewa� s� zaaran�owane �ci�le wed�ug papowego schematu - zwrotka, refren, zwrotka, refren, sol�wka, z�a sol�wka. W marcu Cobain, Novoselic i Channing rozpocz�li w studiu Smart w Seattle przygotowania do nagrania swego drugiego albumu. Tym razem rol� producenta powierzyli Butchowi Vigowi, specjali�cie od �agodniejszych, ale nadal rockowych brzmie�, kt�ry pozycj� solidnego rzemie�lnika zdoby� wsp�pracuj�c przede wszystkim z zespo�em Killdozer. Praca odbywa�a si� nieregularnie i trwa�a - z kilkoma sporymi przerwami - praktycznie a� do czerwca. Jej efektem by�o nagranie siedmiu niemal w pe�ni gotowych numer�w (�Pay To Play", �Poi�y", �Lithium", �In Bloom", �Imodium", �Dive" i �Sappy"). Powsta�a z nich kolejna kaseta demo, kt�ra rozes�ana zosta�a do wszystkich najwi�kszych i najwa�niejszych wytw�rni p�ytowych w USA. Cz�onkowie Nirvany mieli powoli do�� wsp�pracy z Sub Pop i coraz powa�niej my�leli o znalezieniu wi�kszego i bogatszego partnera. Tymczasem jednak nadal sporo koncertowali, tym razem na Wschodnim Wybrze�u, a kuliminacj� tej trasy by� majowy wyst�p w Nowym Jorku, w znanym klubie Pyramid. Muzykom grupy zn�w da�y si� we znaki trudy tournee. Tu� po koncercie w Nowym Jorku Novoselic ostrzyg� si� na �zero", a Cobain w wywiadzie prasowym poinformowa� zszokowanego dziennikarza, i� pozabija pozosta�