Krystyna Stawinska REPETYTORIUM Z GRAMATYKI JeZYKA FRANCUSKIEGO czyli to, co najtrudniejsze dla Polakow Recenzenci dr LUDOMIR PRZESTASZEWSKI mgr ANNA GRODZIckA-JAROSZEWSKA mgrZBIGNIEW KSIAZCZAK Okladka i karty tytulowe ALEKSANDER BARNAS Redaktor DOROTA NIEWINSKA Redaktortechniczny ELZBIETA GONTARZ Korektorzy MARIA ALEKSANDROW KRYSTYNA WYSOCKA Ksiazka zalecana przez Ministra Edukacji Narodowej do uzytku szkolnego i wpisana do zestawu ksiazek pomocniczych do nauki jezyka francuskiego na poziomie szkoly ponadpodstawowej. Numer w zestawie: 340/94. � Copyright by Wydawnictwo "Wiedza Powszcchna" Warszawa 1996 Wszclkie prawa zastrzezone. Kazda reprodukcja lub adaptacja caiosci badz czesci niniejszej publikacji, niezaleznie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy. Wydawnictwo prowadzi sprzedaz ksiazek za zaliczeniem pocztowym. PW "Wiedza Powszechna" ul. Jasna 26, 00-054 Warszawa, tel./fax (0-22) 826 95 92 e-mail: [email protected] Wydanie III 2000 r. Druk i oprawa: Wojskowa Drukarnia w Lodzi Zaklad w Gdyni, ul. Sw. Piotra 12 tel. (0-58) 620 15 15, fax (0-58) 661 55 63 ISBN 83-214-1204-1 SPIS TRESCI Wst�p . . 11 I. RZECZOWNIK I RODZAJNIKI 13 1. Jezyk polski a jezyk francuski - r�znice w rodzaju . 13. . . . Cwiczenia . 15. . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rzeczowniki uzywane tylko w liczbie pojedynczej . .17 . . . . 3. Tworzenie liczby mnogiej rzeczownik�w .18 4. Rzeczowniki uzywane tylko w liczbie mnogiej .19 . . . . . . 5. Przyklady poslugiwania sie liczba pojedyncza lub mnoga w obu jezykach . 21. . . . . . . . . . . . . . . . . . Cwiczenia . .23 . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Rodzaj rzeczownik�w . 24. . . . . . . . . . . . . 7. Rzeczowniki utworzone od innych czesci mowy . . 27. . . . Cwiczenia . .28 . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Rodzajnik nieokreslony (Article ind�fini) . 32 . . . . . . . 9. Rodzajnik okreslony (Article d�tuti) .34 . . . . . . . . . . 10. Rodzajnik czastkowy (Article partitif) 35 . . . . . . . . . 11. Opuszczanie rodzajnika . 37. . . . . . . . . . . . . Cwiczenia . . 39. . . . . . . . . . . . . . . . . II. NAJCZESTSZE BLEDY W STOSOWANIU PRZYMIOTNIK�W .43 1. Rodzaj zenski przymiotnik�w . 44. . . . . . . . . . . 2. Liczba mnoga przymiotnik�w .47 . . . . . . . . . . . 3. Miejsce przymiotnika , . 48. . . . . . . . . . . . . 4. Wzmocnienie przymiotnika .49 . . . . . . . . . . . . 5. Przymiotniki stopniowane nieregularnie . . 50. . . . . . . 6. Nieodmienne przytniotniki okreslajace kolory . . . . 51. . . Cwiczenia . . 52. . . . . . . . . . . . . . . . . III. NAJCZESTSZE POMYLKI DOTYCZt~CE ZAIMK�W . . . . 55 1. Przymiotnik czy zaimek? . . . . . . . . . . . . . . 57 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 2. Zaimki (Pronoms) . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 5 3. Zaimki osobowe w funkcji dopelnienia blizszego . . . . . . 64 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 4. Zaimlci osobowe w funkcji dopelnienia dalszego . . . . . . 68 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 5. Zaimki dopelnienia blizszego i dalszego w jednym zdaniu . . . 70 . Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 6. Zaimki wzgledne proste (Pronoms relatifs simples) . . . . . . 72 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 7. Zaimki wzgledne zlozone (Pronoms relatifs compos�s) . . . . . 76 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 8. Zaimki en i y . . . . . . . . . . . . . , . . . . 78 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 IV. FORMA PYTAJNA I STAWIANIE PYTAN . . . . . . . . 88Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89Inwersja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94V. FORMA PRZECZACA . . . . . . . . . . . . . . .95Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97VI. CZASOWNIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102l. Dopelnienie w jezyku polskim i francuskim . . . . . . . .1022. Czasowniki z r�znym dopelnieniem . . . . . . . . . .103Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1043. Czasowniki posilkowe . . . . . . . . . . . . . . .107Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1104. Czasowniki odmieniane z czasownikiem avoir lub �tre . . . .112Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1145. Czasowniki, kt�re brzmia podobnie, ale r�znia sie odmiana . . .115Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1176. Czasowniki zakoncaone na -0yer, -uyer lub -ayer . . . . . .1197. Czasowniki, kt�re maja c lub g przed konc�wka bezokolicznika -er1198. Czasowniki podwajajace sp�lgloske przed "e" niemy~n . . . .1199. Czasowniki o zmiennym akcencie . . . . . . . . . . .120Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12010. Czasowniki zwrotne (Verbes pronominaux) . . . . . . . .121Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123Cwiczenia powt�rzeniowe . . . . . . . . . . . . . .126 VII. NAJCZESTSZE BLEDY DOTYCZACE BUDOWY I UZYCIA czAS�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 1. Tworzenie czasu pr�sent . . . . . . . . . . . . . . 131 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 2. Futur proche (futur imm�diat) . . . . . . . . . . . . . 1343. Pass� r�cent . . . . . . . . . . . . . . . . . .134Cwiczenia (futur proche) . . . . . . . . . . . . . .135Cwiczenia (pass� r�cent) . . . . . . . . . . . . . .1354. Tryb rozkazujacy (imp�ratif) . . . . . . . . . . . . .1365. Czas imparfait . . . . . . . . . . . . . . . . .1376. Subjonctif . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1437. Participe pass� . . . . . . . . . . . . . . . . .1458. Zgodnosc lub brak zgodnosci participe pass� z dopelnieniem blizszym,jesli po participe pass� wystepuje bezokolicznik . . . . . . .146Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . _ . .1479. Ini'mitif pass� . . . . . . . . . . . . . . . . . .14810. Czas pass� compos� . . . . . . . . . . . . . . . .14911. Czas plus~ue-parfait . . . . . . . . . . . . . . .14912. Uzycie czas�w pass� compos� i imparfait . . . . . . . . .150Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15013. Czas przyszly prosty (futur simple) . . . . . . . . - . .15214. Conditionnel pr�sent . . . . . . . . . . . . . . . .152I5. Conditionnel pass� . . . . . . . . . . . . . . . .153Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15416. Struktury apres avoir + participe pass� i avant de + infinitif . .156Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15717. Participe pr�sent . . . , . . . . . . . . . . . . .15818. Adjectif verbal . . . . . . . . . . . . . . . . .15919. G�rondif . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16020. Czasowniki nieregularne . . . . . . . . . . . . . .161A. Kilka przyklad�w regularnosci . . . . . . . . . . .161B. Czasowniki ulomne uzywane tylko w 3. osobie liczby pojedymczej166C. Participe pass� czasownik�w nieregularnych . . . . . . .168D. Futur simple czasownik�w nieregularnych . . . . . . .169E. Imp�ratif czasownik�w nieregularnych . . . . . . . . .170F. Odmiana najczesciej uzywanych czasownik�w nieregularnych .170Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . .187G. Subjonctif czasownik�w nieregularnych . . . . . . . .189Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . .19021. Czasowniki, po kt�rych uzywany jest przy~imek d + infinitif . .19122. Czasowniki, po kt�rych uzywany jest przyimek de + infinitif . .194 VIII. PRZYSL�WEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 1. Przymiotniki i przysl�wki o identycznym brzmieniu . . . . . . 198 IX. PRZYIMKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 1. Przyimek d . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 6 , / 2. Przyimek de . . . . . . . . . . . . . . - . . . 205 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 X. PODKRESLENIE PODMIOTU LUB DOPELNIENIA . . . . . 211 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 XI. MOWA ZALEZNA . . . . . . . . . . . . . . . - . 213 1. Zgodnosc czas�w w mowie zaleznej . . . . . . . . . . 216 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 2. Zmiana okreslen czasu w mowie zaleznej . . . . . . . . . 222 Cwiczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223XII. ODREBNOSCI GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE . . . .2241. Wyrazenia bez rodzajnik�w . . . . . . . . . . . . .2242. Wyrazenia z rodzajnikiem okreslonym . . . . . . . . . .2263. Wyrazenia z rodzajnikiem czastkowym . . . . . . . . .2314. Wyrazenia, w kt�rych w jezyku polskim wystepuje rzeczownik,a w jezyku francuskim czasownik . . . . . . . . . . .2345. Przymiotniki uzywane z przyimkiem d . . . . . . . . . .2356. "Klopotliwe" czasowniki . . . . . . . . . . . . . .2377. Participe pass� nieodmienne . . . . . . . . . . . . .2528. Czasowniki, kt�re sa zwrotne w jezyku polskim, a w jezyku francu-skim nie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2609. Czasowniki, kt�re sa zwrotne w jezyku francuskim, a w jezykupolskim nie . . . . . . . . . . . . . . . . . .26510. W jezyku francuskim wystepuje strona bierna, a w jezyku polskimstrona czynna . . . . . . . . . . . . . . . . . .27011. Wyrazenia bezosobowe . . . . . . . . . . . . . . .27012. 7ezyk francuski posluguje sie zaimkiem przymiotnym (adjectifpossessif) czesciej niz jezyk polski . . . . . . . . . . .27113. Przyklady uzycia r�znych zaimk�w . . . . . . . . . . .27414. W jezyku polskim wystepuje "ze" lub "jak", a w jezyku francuskimczasownik w formie bezokolicznika (czasu terazniejszego lub prze-szlego) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27515. Pozorne podobienstwo wyrazen . . . . . . . . . . . .27516. Wyrazenia z przyimkiem d bez rodzajnik�w . . . . . . . .27717. Uzycie przyimka de . . . . . . . . . . . . . . . .27918. Przyklady uzycia przyimka de po wyrazeniach okreslajacych ilosc .28119. Przyklady wyrazen, w kt�rych przyimek de daje w jezyku polskimznaczenie przymiotnikowe . . . . . . . . . . . . . .28220. Przyklady wyrazen, w kt�rych przyimek de (uzyty bez rodzajnika) niedaje w jezyku polskim znaczenia przymiotnikowego . . . . .28321. Przyklady, w kt�rych przyimek de sluzy do tworzenia nowychwyraz�w . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28422. Przymiotniki uzywane z przyimkiem de . . . . . . . . .28523. Wyrazenia z avec . . . . . . . . . . . . . . . .28624. Wyrazenia z apr�s . . . . . . . . . . - . . - - .28725. Wyrazenia z avant . . . . . . . . . . . - - - ~ ~28726. Wyrazenia z comme . . . . . . . . . - . - - . ~ .28827. Wyrazenia z contre . . . . . . . . . . . . . . . .28928. Wyrazenia z cbt� . . . . . . . . . . . . . . . . .29029. Wyrazenia z chez . . . . . . . . . . . . . . . .29130. Wyrazenia z dans . . . . . . . . . - . . . . . .29131. Wyrazenia z depuis . . . . . . . . . . . - . - - .29432. Wyrazenia z dessus . . . . . . . . . . . . . . . .29433. Wyrazenia z dessous . . . . . . . . . . . . . . . .29534. Wyrazenia z devant i derriere . . . . . . . . . . . . .29535. Wyrazenia z en . . . . . . . . . . . . . . . . .29636. Wyrazenia z jamais . . . . . . . . . . . . . . . .30037. Wyrazenia z rien . . . . . . . . . . . . . . . . .30038. Wyrazenia z jusque . . . . . . . . . . . . . . . .30139. Wyrazenia z meme . . . . . . . . . - . . . . . .30240. Wyrazenia z par . . . . . . . . . . . . . . . . .30241. Wyrazenia z pour . . . . . . . . . . . . . . . .30442. Wyrazenia z sans . . . . . . . . . . . . . . . . .30643. Wyrazenia z sous . . . . . . . . . . . . . . . . .30644. Wyrazenia z sur . . . . . . . . . . . . . . . . .30745. Wyrazenia z selon . . . . . . . . . . . . . . . -30946. Wyrazenia z vers . . . . . . . . . . . . . . . . .31047. Formy r�wnoprawne . . . . . . . . . . . . . . .31048. R�znice w skojarzeniach i wyrazeniach w obu jezykach . . . .315 KLUCZ DO CWICZEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 SPRAWDZIAN okreslajacy stopien opanowania gramatyki i slownictwa oraz wyeliminowania wplywu jezyka polskiego . . . . . . . . . . 380 KLUCZ DO SPRAWDZIANU . . . . . . . . . . . . . . . . 393 8 wsTEp Pragne oddac w rece Czytelnika ksiazke, jakiej nie mialam, a chcialabym miec w czasach, kiedy sama zaczynalam uczyc sie jezyka francuskiego. Wiem doskonale, jakie trudnosci trzeba pokonac, aby wyeliminowac wplyw jezyka polskiego. Dlatego przeanalizowalam najczesciej popelniane bledy - w mowie i pismie - przez uczacych sie jezyka francuskiego na poziomie srednio zaawansowanym. Mimo czteroletniej nauki w liceach, uczacy sie robili typowe bledy polegajace na automatycznym tlumaczeniu skojarzen z jezyka polskiego na francuski. Wplyw jezyka polskiego jest szczeg�lnie silny przy operowaniu przyimkami, dlatego rozdzial poswiecony poszczeg�lnym przyimkom uwazam za bardzo istotny. Przyklady powiedzen, przysl�w, zwrot�w pozwola w kontekscie lepiej zapamietac wlasciwe konstrukcje. Pomocna tez tu bedzie lista czasownik�w uzywanych z poszczeg�lnymi przyimkami. Niekt�re przyklady moga znalezc sie w kilku rozdzialach ilustrujac "inne skojarzenia" lub uzycie innego przyimka. Jest to zabieg swiadomy. Podw�jna niekiedy lektura wyrazen pozwala latwiej zapamietac odrebnosc ich konstrukcji i przeciwdziala blednemu tlumaczeniu z jezyka polskiego. Wyodrebnilam 93 grupy najczesciej powtarzajacych sie bled�w. Opierajac sie na analizie ich przyczyn, rodzaju i czestotliwosci pojawiania sie, przedstawiam poszczeg�lne zagadnienia z punktu widzenia potrzeb Polaka. Uczacy sie bedzie m�gl zdac sobie sprawe, analizujac rodzaj popelnionych bled�w, na jakie zagadnienia powinien zwr�cic szczeg�lna uwage i jak sie uczyc. Pomoga mu w tym objasnienia, zestawienia por�wnawcze dla obu jezyk�w, liczne cwiczenia. Koncowy test, obejmujacy wszystkie rodzaje trudnosci, pozwoli sprawdzic, w jakim stopniu wplyw jezyka polskiego zostal wyeliminowany i na ile zostal opanowany material gramatyczny. Ksiazka nie jest i nie moze byc opisem wszystkiego, co istnieje w jezyku francuskim, lecz daje przeglad zagadnien przysparzajacych Polakom najwiecej trudnosci. Ma tez byc 11 swego rodzaju przewodnikiem, do kt�rego, w razie niepewnosci, mozna zajrzec, aby upewnic sie, czy na przyklad danemu czasownikowi towarzyszy przyimek d czy de, czy particlpe pa.r.s� danego czasownika jest nieodmienny itp. Nazewnictwo gramatyczne ogranicza sie do terminolog� niezbednej dla przedstawienia r�znic wystepujacych w jezyku polskim i francuskim. Uczacy sie bowiem powinien znalezc w tej ksiazce to, co ma dla niego znaczenie praktyczne. W trakcie nauki jezyka wszelkie sprawdziany powinny byc przeanalizowane pod katem pojawiajacych sie bled�w. Po ustaleniu ich rodzaju nalezy odszukac w spisie tresci dane haslo (np. zaimek), przeczytac objasnienia, przyklady, zrobic proponowane cwiczenia i sprawdzic w kluczu (cwiczenia, do kt�rych odpowiedzi znajduja sie w kluczu, oznaczono specjalnym znakiem) poprawnosc ich wykonania. Autorka I. RZECZOWNIK I RODZ~4JNIKI W jezyku francuskim rzeczownik nie moze istniec bez rodzajnika, z wyjatkiem przypadk�w podanych nizej. Rzeczownik musi byc zapamietany wraz z poprzedzajacym go rodzajnikiem, bo tylko dzieki rodzajnikowi rozpoznajemy rodzaj i liczbe rzeczownika, zwlaszcza gdy rzeczownik pisany jest tak samo w liczbie pojedynczej jak i mnogiej, np. prix. To samo slowo poprzedzone rodzajnikiem le oznacza "cena" lub "nagroda", a poprzedzone rodzajnikiem les - "ceny" lub "nagrody". Istnieje grupa rzeczownik�w, kt�rych rodzaj w jezyku francuskim r�zni sie od rodzaju ich odpowiednik�w w jezyku polskim. Dlatego uczacy sie uzywa automatycznie rodzaju, jaki jest "przypisany" danemu rzeczownikowi w jezyku ojczystym. Oto najczesciej blednie uzywane rodzaje rzeczownik�w: 1. Jezyk polski a jezyk francuski - r�znice w rodzaju jezyk polski - rodzaj meski adres blad eksport garnek gl�d grymas import jedwab klucz klebek koniec jezyk francuski - rodza,j zenski une adre,sse faute, erreur exportation casserole faim grimace importation .soie clef (lub cl�) pelote fin 13 krawat cravate kwiat fleur list lettre l�d, lustro glace lancuch cha�ne margines marge marsz marche niepok�j inqui�tude plomien Jlamme raz fois region r�gion rewanz revanche rodzaj, gatunek espece, sorte spos�b fa�on, maniere strach peur tl~ foule walc valse warunek condition wstyd honte wywiad interview zab dent zegar(ek) horloge, montre zwyczaj habitude zagiel voile lezyk polski - rodzaj zenski jezyk francuski - rodzaj mgskibawelnale caton cebula oignon cisza silence cyfra chiffre dziedzina domaine grupa groupe jesien automne kontrola contr�le ksiazka livre nitka fil orkiestra orchestre para (on i ona) couple partia parti potrzeba besoin przerwa intervalle reszta reste rekawiczka gant rocznica anniversaire rola r�le ropa naftowa p�trole szkoda, spustoszenie d�g�t turystyka tourisme waza va.se watroba foie wies village winda ascen.seur wiza visa zima hiver Cwiczenia I. R�pondez selon le modele: Quel livre? a) Mon livre. b) Ce livre 1. Quel groupe? 2. Quel domaine? 3. Quel contr�le? 4. Quel parti? 5. Quel r�le? 6. Quel anniversaire? 7. Quel visa? 8. Quel village? 9. Quel gant? II. R�pondez selon le modele: Quel groupe? a) Un petit groupe. b) LJn grand groupe. 1. Quel livre? 2. Quel contr�le? 3. Quel r�le? 4. Quel fusil? 5. Quel village? 6. Quel anniversaire' 7. Quel parti? 8. Que1 d�g�t? 14 ~ 15 9. Quel domaine? 10. Quel vase? 11. Quel gant? III. R�pondez selon le modete: Quelle faute? a) Une petite faute. b) Une grande faute. 1. Quelle cl�? 2. Quelle pelote? 3. Quelle marge? 4. Quelle cravate? 5. Quelle glace? 6. Quelle inqui�tude? 7. Qualle flamme? 8. Quelle r�gion? 9. Quelle condilion? 10. Quelle habitude? 11. Quelle foule? 12. Quelle interview? 13. Quelle dent? IV. Mettez: 1) quel ou quelle, 2) mon ou ma, 3) un petit ou une petite, 4) un grand ou une grande 1. parti 4. r�gion 2. adresse 5. groupe 3. interview 6. marge ~ V. Traduisez !es phrases suivantes: I. Ten region jest bogaty w wegiel. 2. On w tym odegral duza role. 3. Czy m�glbys mi pozyczyc te ksiazke? 4. Chcialbym pana prosic o informacje na temat polskiego eksportu w lym roku. 5. Jaki adres? Ten, kt�ry zanotowalem. 6. On odegral doniosla role w handlu. 7. Moja grupa sklada sie z 15 student�w. 8. Wiesz, to nie jest moja dziedzina. 9. Nie znam wszystkich danych dotyczacych polskiego eksportu z ubieglego roku. 10. Zostaw maly margines. 11. Chcialbym poznac wszystkie regiony Polski. 12. Przeczytalem jego dlugi wywiad na temat Polski. VI. Traduisez le.s phrases suivante.s: 1. Podkreslono tam duza role Part� Zielony�ch. 2. To jest bardzo interesujaca ksiazka. 3. Spotkalem grupe francuskich turyst�w. 4. To jest wlasnie dziedzina, kt�ra mnie interesuje. 5. Nalezaloby� ~wiekszyc kontrole. 6. Musze przeanaGzowac stan eksportu i importu Francji w dziedzinie artykul�w zywnosciowych w latach 1980-1990. 7. Jaka mozesz tu odegrac role? 8. Jaki rodzaj szluki cie interesuje? 9. Wszystkie partie maja juz swoich kandydat�w. 10. Urzad celny jest tam. 2. Rzeczowniki uzywane tylko w liczbie pojedynczej - w wyrazeniach drapeaux en berne opuszczone flagi na znak zaloby �conomies en crise gospodarki w kryzysie entreprises en d�clin przedsiebiorstwa chylace sie ku upadkowi .san.s encombre bez przeszk�d rzeczowniki abstrakcyjne l'abn�gation abnegacja, zrzeczenie sie l'arrogance arogancja nazwy wszystkich metali l'argent srebro; l'or zloto; le cuivre miedz - okresy zycia l'adolescence wiek mlodzienczy; la jeunesse mlodosc; la vieille.sse starosc - galezie nauki la biologie biologia, la chimie chemia l (~ r 2 - Repetytorium... l'~ - rzeczowniki abstrakcyjne utworzone od przymiotnik�w i czasownik�w: le beau piekno; le vrai prawda; le boire picie; le manger jedzenie; l'agr�able przyjemnosc; le parler m�wienie; le savoir wiedza; le chiffre d'affaires - obroty; le bercail owczarnia, fig, lono rodziny, kosci�l itp. niekt�re rzeczowniki pochodzenia obcego, np.: credo, forum, errata, extra. 3. Tworzenie liczby mnogiej rzeczownik�w Liczbe mnoga rzeczownik�w tworzymy przez dodanie -s do rzeczownika i poprzedzenie go rodzajnikiem liczby mnogiej: une femme - des femme.s Rzeczowniki zakonczone na -s, -x i -z poprzedza tylko rodzajnik w liczbie mnogiej: un poids - des poids, un prix - des prix, un gaz - des gaz Rzeczowniki zakonczone na -al maja w lm. konc�wke -aux: un journal - des journaux W y j a t k i: bal, carnaval, chacal, festival, r�cital, r�gal. Wszystkie rzeczowniki zakonczone na -al sa rodzaju meskiego. U w a g a: un id�al ma dwie formy w lm.: des id�al.s i des id�aux. Istnieje tendencja do uzywania formy id�aux. W literaturze raczej uzywa sie id�als. Rzeczowniki zakonczone na -au, eau i -eu maja w lm. konc�wke -x.Wyjatki: un landau w�zek dziecinny - des landaus un sarrau kaftan - des sarraus un bleu siniak - des bleus un pneu opona - des pneu.s Rzeczowniki zakonczone na -ail maja w lm. konc�wke -s. Wyjatki un bail najem, dzierzawa - des baux un corail koral - des coraux un �mail szkliwo, emalia, - des �maux wyroby emaliowane un soupirail okienko w piwnicy - des soupiraux un travail praca - des travaux un vantail skrzydlo (okna, drzwi) - des vantaux un vitrail witraz - des vitraux Rzeczowniki zakonczone na ~u maja w lm. konc�wke -s. Wyjatki un bijou klejnot - des b~oux un caillou kamyk - des cailloux un chou kapusta - des choux un genou kolano - des genoux un hibou sowa - de.r hiboux un joujou zabawka - des joujoux un pou wesz - des poux Liczba mnoga imion wlasnych Tylko rodzajnik wystepuje w liczbie mnogiej: les Kowalski - Kowalscy. 4. Rzeczowniki uzywane tylko w liczbie mnogiej m abat.s dudki, podroby m (etre aux) aboi.s dogorywac, gonic resztkami sil f affres de la mort strach przed smiercia m agissements machinacje, knowania m agres ozaglowanie, olinowanie m (etre aux) aguets czaty f (san.s) ambages bez ogr�dek, prosto z mostu f annales roczniki, annaly lg ~ 19 m appas (przestarzale lub literackie) wdziek, urok, powab m appointement.s pensja f archives archiwum f ar~moiries herb m arr�rages (prze.starzale) zaleglosci f arrhes zadatek m auspice.s auspicje, egida, opieka f balayures (.spotyka sig w lp.) smieci m beaux-arts sztuki piekne f belle.s-lettres literatura piekna m bestiaux bydlo f branchies skrzela f bribe.s resztki f broussailles krzaki f (renvoyer) aux calende.s grecques odkladac na swiety nigdy f ca.stagnette.s kastaniety f catacombes katakumby f chips chipsy (frytki), chrupki, prazynki f condol�ances kondolencje m confins granice, kresy m d�combre.s gruzy, zwaliska m d�pens koszty f dol�ances utyskiwanie f �crouelles (przestarzale) skrofuly f effondrilles osad, mety f entrailles wnetrznosci, jelita f �pousailles (przestarzale) slub f fian�ailles zareczyny m frai.s koszty f fru.sques (potoczne) graty, stare ubrania, lachy f fun�raille.s pogrzeb f-m gens ludzie m gravats gruzy f hardes (przestarzale) manatki, zuzyte, bardzo skromne ubranie m honoraires honorarium f immondice.s brudy, smieci f latrines latryna f laudes piesni pochwalne, laudy 20 m l�mure.s duchy przodk�w m m�nes cienie zmarlych m math�matique.s matematyka f matine.s jutrznia (nabozenstwo) f m~ur.s obyczaje f nippe.s lachy, biedne ubranie f obsegues pogrzeb m o.s.sement.s szczatki zmarlych, szczatki zwierzat m p�nate.s (przestarzale lub obecnie zartobliwe) domowe progi f pierrerie.s drogocenne kamienie m pourparlers rozmowy (handlowe, polityczne) f pr�mice.s (przestarzale) pierwociny, poczatki czegos f repr�.sailles (.spotyka sie w lp.) represje f rillettes klopsiki f royalties apanaze, przywileje kr�lewskie f .semailles (spotyka sig w lp.) zasiewy m .s�vice.s (literackie, a w przenosni r�wniez w lp.) zle obchodzenie sie z kims f t�nebres mrok, ciemnosci, ciemnota m thermes gorace zr�dla mineralne, gorace kapiele f vepre.s nieszpory f victuailles zywnosc, wiktualy 5. Przyklady poslugiwania sie liczba pojedyncza lub mnoga w obu jezykach Polak tlumaczac zdanie: "Dzieci wracaja z czerwonymi nosami" uzyje automatycznie liczby mnogiej. W jezyku francuskim nie wystepuje liczba mnoga, jezeli kazda z os�b ma tylko jedna rzecz (w szczeg�lnosci dotyczy to czesci ciala, jak; glowa, jezyk, nos): Les enfant.s reviennent le nez rouge. Co robia maluchy, kiedy (dosl. ich) mamy opuszczaja je? Que font le.s petit.s quand leur maman les quitte? Co trzymaja dziewczynki w rekach? Que tiennent le.s flles a la main? 21 Dzieci prosza, aby przyjsc ucalowac je w l�zku (dosl. w ich l�zkach). Les enfants demandent qu'on vienne les embrasser dans leur lit. Jutro wszyscy przynosza slowniki (ale kazdy jeden). Demain tout le monde apporte un dictionnaire. M�wia do siebie po imieniu. Ils s'appellent par leur(.s) pr�nom(s). (Tutaj moze wystapic liczba mnoga, poniewaz w jezyku francuskim przewazaja imiona zlozone, jak Jean-Michel itp.) Turysci zamieszkaja w jednoosobowych pokojach. Les touristes seront log�s en chambre individuelle. Inne przyklady r�znic: avoir le frisson miec dreszcze avoir z�ro faute nie miec zadnych bled�w n'avoir aucun sens de.s r�alit�s nie miec zadnego poczucia rzeczywiStOSCI au pied d'un arbre/d'une montagne u st�p drzewa/g�ry a plein.s poumons pelna piersia se battre a l'�p�e bic sie na szpady le chiffre d'affaires obroty l'�tat d'e.sprit de la population nastroje ludnosci faire de la recherche robic badania Les fruits manquent. Brak owoc�w. le monde des affaire.s ludzie interesu une pepiniere de caracteres kuznia charakter�w le pouvoir municipal wladze miejskie les pouvoirs publics (les autorit�s) wladze (W potocznym jezyku polskim uzywa sie w tym znaczeniu rzeczownika w liczbie pojedynczej "wladza".) Quelles sont les origines de la vie? Jakie jest pochodzenie zycia? sur les lieux de l'accident na miejscu wypadku se tenir par la ma~in trzymac sie za rece Tes parents ne te manquent pas? Nie brak ci rodzic�w? (np. podczas wakacji) Tout le monde n'e.st pas d'accord. Nie wszyscy sie zgadzaja. Les vrais amis .ront rares. Prawdziwi przyjaciele sa rzadkoscia. Cwiczenia I. Traduisez: 1. Ja pokrywam wszystkie koszty. 2. Myslisz tylko o pieniadzach. 3. Matematyka byla zawsze dla mnie trudna. 4. Gdzie polozyles pieniadze? 5. A kiedy zareczyny? 6. Ile pieniedzy chce pan wyslac? 7. Matematyka stanowi podstawe tej nauki. 8. Pieniadze to nie wszystko. 9. Nie mysl o kosztach. 10. Ona lubi pieniadze. 11. To okres zasiew�w. 12. Oto pieniadze, kt�re zarobilem w czasie wakacji. 13. Ile (pieniedzy) pan zarabia? 14. Czy masz pieniadze? 15. Nie, nie mam pieniedzy. 16. Nie mysl o pieniadzach. II. Traduisez: 1. Nie zalezy mi na pieniadzach. 2. Gdzie jest archiwum? 3. Lubisz matematyke? 4. Prosze mnie zawiadomic o zareczynach. 5. 7akie beda koszty tej inwestycji? 6. M�wisz tylko o pieniadzach. 7. Kiedy zaczynaja sie wakacje w szkolach podstawowych? 8. Wplacilem wszystkie swoje pieniadze do kasy oszczednosci. 9. Wielu mieszkanc�w miasta uczestniczylo w tym pogrzebie. 10. Znajdziesz te informacje w archiwum. 22 ~ 23 6. Rodzaj rzeczownik�w Jezyk francuski posluguje sie dwoma rodzajami rzeczownik�w: meskim i zenskim. Tstnieja rzeczowniki identycznie brzmiace dla obu rodzaj�w i tylko rodzajnik informuje, czy jest to rodzaj zenski czy meski. Na og�l sa to rzeczowniki zakonczone na -e. Naleza do nich takie rzeczowniki, jak: un arti.ste - une artiste un camarade - une camarade un �leve - une �leve un enfant - une enfant un locataire - une locataire un patrzote - une patriote un propri�taire - une propri�taire un Slave - une Slave itp. Wiele rzeczownik�w, miedzy innymi rzeczowniki okreslajace osoby wykonujace jakis zaw�d, niema rodzaju zenskiego. Dla podkreslenia, ze chodzi o kobiete, uzywa sie slowa femme, np. une femme juge. Sa to nastepujace rzeczowniki: un agent agent amateur amator assa.ssin zab�jca auteur autor chef szef d�fenseur obronca d�.serteur uciekinier, dezerter docteur doktor �crivain pisarz facteur listonosz g�ometre geometra guide przewodnik (spotyka sie tez une guide) imprimeur drukarz zng�nieur inzynier juge sedzia m�decin lekarz ministre minister modele osoba pozujaca orateur m�wca partisan zwolennik (istnieje forma partisane, ale b, rzadko uzywana) peintre malarz (spotyka sie tez une peintre) pionnier pionier, posse.sseur posiadacz Rzeczowniki o r�znym znaczeniu zaleznie od rodzaju (wyb�r najczesciej uzywanych):un livreksiazkaune livrefunt un mou.s.se chlopiec okretowy une mous.se mech un page paz une page strona un poele piec une po�le patelnia un somm e sen, drzemka une .somm e suma un tour obr�t, przejazdzka, une tour wieza zakret le vague nieokreslonosc une vague fala un vase waza, wazon une va.se szlam, mul un voile woalka, welon, une voile zagiel chusta (muzulmanek) Zmiany konc�wek rodzaju meskiego przy tworzeniu rodzaju zenskiego Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na ~1 i -eau w rodzaju zenskim maja konc�wke -elle: Gabriel - Gabrielle un chameau - chamelle (wielblad) Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -en i ~n podwajaja n w rodzaju zenskim: un lyc�en - une lyc�enne (lieealista - licealistka) un paysan - une paysanne (chlop - chlopka) Istnieja rzadkie przypadki rzeczownik�w rodzaju zenskiego pisanych przez jedno n; un courtisan - une courtisane; un .rultan - une .sultane Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -ain i -in nigdy nie podwajaja n w rodzaju zenskim, np.: un voi.sin - une voisine (sasiad - sasiadka) Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -et podwajaja t w rodzaju zenskim: un muet - une muette (niemowa: mezczyzna - kobieta) 24 / 25 Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -at i -ot nie podwajaja t w rodzaju zenskim, np.: un candidat - une candidate; un idiot - une idiote W y j a t k i : un chat - une chatte (kot - kotka) un ,rot - une .sotte (glupi - glupia) Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -er przybieraja e po r, a wtedy przed r zjawia sie akcent: un boulanger - une boulangere (piekarz - piekarka) Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -x, w rodzaju zenskim zmieniaja je na -s: un �poux malzonek - une �pouse malzonka W y j a t k i : un vieux starzec - une vieille Rzeczowniki zakonczone w rodzaj u meskim na -f zmieniaja je na -ve: un veuf wdowiec - une veuve wdowa Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -c, w rodzaju zenskim na og�l zmieniaja konc�wke na ~ue: un Turc Turek - une Turque Turczynka a 1 e: un Grec Grek - une Grecque (c tez pozostaje) Wiekszosc rzeczownik�w zakonczonych w rodzaju meskim na -eur zmienia te konc�wke na -euse w rodzaju zenskim: un danseur tancerz - une danseuse W y j a t k i: un p�cheur grzesznik - une p�cheresse un vengeur msciciel - une vengeresse Rzeczowniki zakonczone w rodzaju meskim na -teur maja w rodzaju zenskim konc�wke -trice: un �lecteur wyborca - une �lectrice un ex�cuteur wykonawca - une ex�cutrice un inspecteur inspektor, wizytator - une inspectrice un inventeur wynalazca un pers�cuteur przesladowca un traducteur tlumacz un chanteur ma dwa odpowi~ une cantatrice une chanteuse - une inventrice - une pers�cutrice - une traductrice :dniki zenskie: spiewaczka piesniarka Jesli rzeczownik utworzony jest od stopnia przymiotnika, to w rodzaju zenskim dodaje sie tylko -e: un sup�rieur zwierzchnik - une sup�rieure U w a g a: rzeczownik le.s gens (ludzie) jest rodzaju meskiego, ale jezeli przed nim postawimy przymiotnik, to staje sie rzeczownikiem rodzaju zenskiego: Quelle.r gens ete.s-vou.r? Jakimi ludzmi jestescie? De vieille.s gens. Starzy ludzie. 7. Rzeczowniki utworzone od innych czesci mowy - od czasownik�w un aller pour ... bilet w jedna strone do ... un aller et retour pour ... bilet w obie strony do ... le boire picie le manger jedzenie le parler mowa le .savoir wiedza (le savoir-vivre) od przymiotnik�w la nationale droga gl�wna (przecina kraj) la r�gionale droga regionalna l'oral egzamin ustny l'�crit egzamin pisemny le contraire przeciwienstwo un sourd-muet gluchoniemy 26 ~ 27 od przysl�wk�w i innych czesci mowy le de.ssous du pied podeszwa le.s dessou.s bielizna On est le combien? Kt�rego jest dzis? pe.ser le pour et le contre rozwazyc za i przeciw faire un tout stanowic calosc former un tout stworzyc calosc Prenez le tout. Prosze wziac wszystko. oraz bardzo liczne rzeczowniki zlozone, np. le tete-a-tete spotkanie w cztery oczy le risque-tout smialek Ce film est interdit aux moin.s de 20 an.s. Film jest niedozwolony dla os�b ponizej 20 lat. ll ignore le pourquoi et le comment de cette affaire. On nie zna kulis�w tej sprawy. Il ne se soucie pas des qu'en-dira-t-on. On sie nie przejmuje ludzkim gadaniem. Un tien.s vaut mieux que deux tu l'auras. Lepszy wr�bel w garsci niz kanarek na dachu. Cwiczenia ~ I. Mettez au pluriel: 1. Est-ce qu'il Gt n'importe quels (journal)? 2. Tu as vu ses (genou) et ses (bleu)? 3. Il a planl� des (chou) el des (tomate). 4. Elle aime les (bijou). 5. La plage �tail pleine de (caillou). 6. Elle adore les (bal). 7. Nous avons admir� les (vitrail) de l'�glise. 8. 11 faut d�ja changer les (pneu). 9. D'ou viennent ces (bleu), mon petit? 10. Les (festival) attirent toujours les filles qui aimeraient etre actrices. 11. Esl-ce que vous connaissez leurs (prix)? 12. Combien coutent ces (pneu)? 13. Est-ce qu'ils ont avanc� les (travail)? 14. Voyons! Ne pleure pas! Regarde ces (joujou). 15. Lequel de ces 4 (landau) va-t-on choisir? 16. Je m'arr�te loujours la pour regarder les (travail). 17. Quels (journal) d�sirez-vous? 18. Est-ce que tu aimes les (r�cital)? 19. Mon Dieu! Ces (carnaval) de Rio! 20. Je n'ai pas besoin de (bijou). II. Mettez au f�minin: 1. II est un bon acteur. 8. Il est facteur. 2. Il est peintre. 9. Il est veuf. 3. Il n'est pas un bon conducteur. 10. Il est turc. 4. C'est mon cousin. 11. Il est ministre. 5. C'est un bel enfant. 12. Il n'est qu'un simple ex�cuteur.6. 11 est slave.13. C'est un paysan. 7. II est propri�taire de cette maison. III. Mettez au f�minin: I. II est boulanger. 7. C'est un menteur. 2. C'esl un bon candidat. 8. Il est grec. 3. C'est mon voisin. 9. C'est un bon traducteur. 4. C'est mon �poux.10.C'est volre client. 5. C'est mon mari. 11. Ou est le vendeur? 6. Ils font tout pour attirer les �lecteurs. 12. II est juge. IV. Mettez au f�minin: 1. Le chal est dans la cour. 2. Le candidat a r�ussi. 3. Le laur�al re�oit un prix. 4. Le pharmacien est aimable. 5. L'inspecteur visite le lyc�e. 6. Le berger garde les moutons. 7. Je suis l'ami de Jean. 8. Le concurrent est sur la piste. 9. Le pzyaan revient du march�. ~v 28 ~ 29 10. Le boucher habite sur la place. I1. Le mari� est tres beau. 12. L'�colier se leve de bonne heure. 13. Le lyc�en suit attentivement les cours. 14. Le passager a le mal de mer. r` V. Mettez au f�minin: 1. C'est un Am�ricain. 2. L'employ� est au travail. 3. Le patron est dans son bureau. 4. L'auditeur �coute la radio. 5. Le champion a vaincu. 6. Mon compagnon est bavard. 7. Leur l'1)s est rentr� du th��tre. 8. Mon neveu est parti en voyage. 9. Le roi s'amuse. 10. On mangera ce coq. 11. Monsieur a sonn�. ,~`~ VI. Mettez au f�minin: V 1. L'ambassadeur est parti en vacances. 2. Le frere de Marie est a l'h�pital. 3. L'oncle d'Am�rique ne donne plus signe de vie. 4. Un homme frappe a la porte. 5. Mon camarade se repose. 6. Ce touriste embarquera pour l'Alg�rie. 7. Son secr�taire prend des notes. 8. Le concierge est dans l'escalier. 9. Je n'aime pas ton collegue. 10. Ce locataire est insupportable. ~~ VII. Comment appelle-t-on? 1. Une venle qui se fait aux encheres? 2. Un manleau fait avec de la fourrure? 3. Une fermeture qui comporte une glissiere? 4. Un livre qu'on peut mettre dans sa poche? 5. Une maison ou l'on peul prendre sa retraite? 6. Un bateau qui fonctionne avec une voile? 7. Une piece officielle qui permet de conduire une automobile? 8. Un chauffeur qui conduil un taxi? VIII. Formez les noms .selon le modele: L'autobus s'arrete. L'arret de l'autobus. 1. L'autocar arrive. 2. Les places sont r�serv�es. 3. Les stocks sont renouvel�s. 4. Le stationnement est r�glement�. 5. Le territoire est am�nag�. 6. Les devoirs sont corrig�s. 7. Les ouvriers sont fatigu�s. 8. La siluation s'aggrave. 9. Les boxeurs s'affrontent. 10. La p�che est ouverte. 11. Les recherches sont abandonn�es. 12. Les �leves sont �duqu�s. IX. Comment appelle-t-on un homme qui: 1. cherche 2. vend 3. souffle 4. remplace 5. nage 6. vendange 7. voyage 8. bricole 9. �migre 10. contr�le 11. fume 12. passe 13. chasse 14. fournit 15. manifeste 16. cultive 17. d�core 18. �dite 19. navigue 20. invente 21. achete 22. lit 23. instruit 24. livre 25. emploie X. Comment appelle-t-on? 1. un appareil qui pulv�rise 2. un appareil qui vaporise 3. un appareil qui aspire 4. un produit qui tranquillise S. un produit qui dissout 6. un instrument qui arrose 7. un instrument qui sert a s�cher 8. un instrument qui sert a �teindre XI. Transformez les phrase.s ,suivante.s selon le modele: Le trafic est intense, cela impressionne la vieille dame. L'intensit� du tra~c impressionne la vieille dame. 1. Le parcours est monotonne, cela fatigue le conducteur. 2. Cette aeuvre est auth�ntique, cela ne fait pas de doute. 3. Le professeur est bienveillant, cela donne confiance aux �tudiants. 4. Sa repartie est brutale, cela choque l'auditoire. 5. Le t�moin est parlial, cela est �vident. 6. Ses propos sont sinceres, cela me plail. 30 ~ 31 7. Les singes sont agiles, cela amuse les enfants. 8. Sa politique est austere, cela surprend les �lecteurs. 9. Ce terrain est st�rile, cela ne nous promet pas de belles r�coltes. 10. La mode est capricieuse, cela est bien connu. ~ f\ XII. Transformez les phrases suivantes selon le modele: j~j J'apprends a l'instant qu'il est arriy�. J'apprends a l'instant son arriv�e. 1. Les ciloyens souhaitent qu'il soit �lu. 2. Les enfants regrettent qu'il parte d�ja. 3. Nous comprenons que vous soyez inquiels. 4. Les juges reconnaissent qu'il est innocent. 5. L'enfant avoue qu'elle a menti. 6. J'admets volontiers que tu sois m�content. 7. Je me suis aper�u que je m'�tais tromp�. 8. Nous annon�ons que vous arrivez. 9. Je con�ois que vous soyez embarrass�. 10. Nous comprenons que vous h�sitez. ~ XIII. Mettez le.s rzom.s au f�minin: 1. Le chat boit. 2. Le mari� rit. 3. Le patron dort. 4. Ce Turc est �l�gant. 5. L'�colier �coute. 6. Son fils est m�decin. 7. Le roi esl mort. 8. Mon oncle revient. 9. Tout est fini, mon gendre! 10. Son complice a avou�. I1. Ce touriste est de�u. 12. Le secr�taire r�pond. 13. Ton collegue est charmant. 14. Le locataire a d�m�nag�. 15. Le concierge n'est pas la. 8. Rodzajnik nieokreslony (Article ind�fini~ Nazwa tego rodzajnika powoduje pewne nieporozumienia. Okreslanie jakiegos przedmiotu przymiotnikami, nawet wieloma, np. "okragly, duzy st�l" nie powoduje, ze przedmiot ten staje sie automatycznie przedmiotem okreslonym w znaczeniu "ten konkretny". Moze to byc "jakis" duzy, okragly st�l. Zatem towarzyszace rzeczownikowi okreslenia ksztaltu, koloru, rozmiaru itp, nie upowazniaja nas do stosowania rodzajnika okreslonego. Rodzajnika nieokreslonego (un, une, des) bedziemy uzywac w nastepujacych przypadkach: - jezeli m�wimy o jednej z wielu rzeczy (z uzyciem czasownik�w avoir i acheter), np.: J �i une machine a laver. Mam pralke. (Jest ich wiele na rynku, mam jedna z wielu). Jezeli powiem, ze mam wielka pralke, to bedzie to jedna z wielkich pralek: J'ai une grande machine a laver. Podobnie: Elle a achet� une voiture. Ona kupila samoch�d. Elle a achet� une voiture de sport. Ona kupila samoch�d sportowy. Elle a achet� une petite voiture de sport. Ona kupila maly samoch�d sportowy. jezeli oddajemy znaczenie polskich sl�w "jakis, pewien": une femme jakas kobieta un homme pewien mezczyzna. - jezeli z imienia wlasnego chcemy utworzyc rzeczownik: Ainsi r�agirait un Tartufe. Tak zareagowalby Swietoszek. - oddajac polskie znaczenie "pewnego rodzaju": Elle parle avec une grande �motion. Ona m�wi z duzym wzruszeniem. U w a g a: Jesli rzeczownik jest poprzedzony przymiotnikiem, rodzajnik nieokreslony des zostaje zastapiony wyrazeniem de: J �dmirais des arbres ... Podziwialem drzewa ... a 1 e: J'admirais de beaux arbres. Podziwialem piekne drzewa. 32 ~ j - R~~Y~orium... 33 W zdaniu przeczacym rodzajnik nieokreslony jest zastapiony wyrazeniem de, jesli negacja jest absolutna: Elle n'a pas de chien. Ona nie ma psa. Z czasownikiem etre negacja nie jest absolutna i dlatego rodzajnik nieokreslony pozostaje: Ce n'est pas un chien. C'est un chat. To nie jest pies, to jest kot. 1 u b: On n'y voyait presque jamais des barques de peche. Prawie nigdy nie widywano tam barek rybackich. (Zdanie to sugeruje, ze czasami je widywano.) 9. Rodzajnik okreslony (Article d�fini~ Rodzajnika okreslonego (le, la, les) uzywamy w nastepujacych wypadkach: - jesli dana rzecz jest jedyna w swoim rodzaju, niepowtarzalna, okreslona cechami tylko jej wlasciwymi, np.: la Maison Blanche Bialy Dom Stad w nazwach geograficznych uzywa sie zawsze rodzajnika okreslonego: la Bourgogne Burgundia l'Am�rique Ameryka la Seine 5ekwana - jesli rzeczownik okresla gatunek, substancje, tworzywo, typ: la faune et la Jlore fauna i flora Je n'aime pa.s le caf�. Nie lubie kawy (jako substancji ze wszystkimi cechami jej tylko przynaleznymi). J'aime l'argent. Lubie srebro. J'aime l'or. Lubie zloto. czesto mozna mu przypisac role wskazujaca: Passe-moi les cigarettes. Podaj mi papierosy (te, kt�re sa na stole). Towarzyszy temu czesto spojrzenie lub gest wskazujacy rzecz, o kt�rej mowa. czesto ma znaczenie "dzierzawcze": Il a mal a la tete. Boli go glowa. Elle cache les pieds. Ona chowa stopy. Jesli dorzucimy przymiotnik, to przy czesciach ciala wystapi przymiotnik dzierzawczy zamiast rodzajnika: Elte cache ses grands pieds. Ona chowa swoje duze stopy. zastepuje rodzajnik nieokreslony w sytuacjach, gdy dalej opowiadamy o poprzednio wymienionej osobie lub rzeczy, np.: Une femme e.st entr�e dan.s le compartiment. (Jakas) kobieta weszla do przedzialu. Opowiadajac dalej powiemy juz la femme, majac na mysli "te" kobiete. jesli po rzeczowniku wystepuje de + przymiotnik dzierzawczy: la sage.rse de leur.s parent.s madrosc ich rodzic�w jesli rzeczownik jest okreslony w spos�b czyniacy go niepowtarzalnym, jedynym: C'est l'histoire qui me frappe le plus. To jest historia, kt�ra frapuje mnie najbardziej. - w wyrazeniach utartych: fumer la pipe palic fajke avoir la fievre miec temperature 10. Rodzajnik czastkowy (Article partiti,~ Rodzajnika czastkowego (du, de la) uzywamy w nastepujacych sytuacjach: - przed rzeczownikami niepoliczalnymi z czasownikami boire i manger.~ 34 ~ 35 manger du pain jesc chleb boire du vin pic wino - przed rzeczownikami abstrakcyjnymi: avoir du courage miec odwage avoir du talent miec talent avoir de la bonne volont� miec dobra wole avoir du bon sens miec zdrowy rozsadek Rodzajnik czastkowy uzywany jest r�wniez do wyrazenia czynnosci czesciowej, zbiorowej lub nie dokonczonej: jouer du Chopin grac (utwory) Chopina faire du cent a l'heure robic sto (kilometr�w) na godzine faire du commerce pracowac w handlu Nazwa "rodzajnik czastkowy" czasami w praktyce nie ma pokryc Francuz powie J'ai mang� de la salade zar�wno w�wczas, gdy zja czesc, jak i w�wczas, gdy zjadl calosc salaty. Jedynie w sytuacji, gdy kt z domownik�w szuka salaty, kt�ra wlozyl np. do lod�wki, a teraz jej ta nie znajduje, to osoba, kt�ra zjadla salate, powie J'ai mang� la salade. ' la ma tu znaczenie "ta". Jezeli matka zwraca sie do dziecka: Prends des confitures, to moze oznaczac, ze chodzi o r�zne konfitury (z r�znych owoc�w), jak 1 o czesc, troche. W zdaniu przeczacym rodzajnik czastkowy zastepuje sie wyrazc de, jezeli negacja jest absolutna: Je n �i pas d'argent. Nie mam pieniedzy. Je ne mange pas de margarine. Nie jadam margaryny. Jezeli negacja nie jest absolutna, to rodzajnik czastkowy (ma to miejsce najczesciej w zdaniach z czasownikiem etre): Ce n'est pas du vin, c'est de l'eau. To nie jest wino, to jest woda Je n'ai pas de l'argent pour le ga.spiller. Nie mam pieniedzy n, trwonienie. (Oznacza to, ze mam pieniadze, ale nie po to, by j trwonic.) Po czasownikach wyrazajacych negacje uzyjemy tylko de: Il manque de courage. Brak mu odwagi. Po bien w znaczeniu "wiele" rodzajnik czastkowy pozostaje: bien de la peine wiele trudu bien des gen.s wielu ludzi W y j a t e k z autres: bien d'autre.s chose.s wiele innych rzeczy. 11. Opuszczanie rodzajnika Rodzajniki opuszcza sie w nastepujacych przypadkach: w tytulach, ogloszeniach, adresach: Maison a vendre Dom do sprzedania "Comptabilit�" "Ksiegowosc" przy wyliczaniu: Etudiants, assistants, profes.seurs, tous sont venus. Studenci, asystenci, profesorowie, wszyscy przyszli. - przy nadawaniu znaczenia przymiotnikowego: une maison de repos dom wypoczynkowy - w przyslowiach, powiedzeniach, por�wnaniach: Blanc comme neige. Bialy jak snieg. Noblesse oblige. Szlachectwo zobowiazuje. - po czasowniku etre lub innych, kt�rymi mozna by go zastapic: Mon.sieur Robert est journaliste. Pan Robert jest dziennikarzem. Je vou.s en fai.s juge. Czynie pana sedzia w tej kwest�. - uzywajac soit ... soit: Soit instinct, .soit exp�rience. czenie. Badz instynkt, badz doswiad - uzywajac ni ... ni: Ni amis ni ennemis. Ani przyjaciele, ani wrogowie. 36 ~ 37 - przed nazwami wiekszosci miast (w y j a t k i m.in. Le Havre Hawr, La Haye Haga, Le Caire Kair) w nazwach miesiecy (w y j a t k i: gdy nazwie miesiaca towarzyszy przymiotnik, np.: le triste septembre de cette ann�e smutny wrzesien tego roku) - w nazwach dni tygodnia: Elle est partie dimanche. Ona wyjechala w niedziele. W y j a t k i: rodzajnik okreslony wystepuje przed dniem tygodnia, jesli w wyrazeniu oznaczajacym powtarzanie sie czegos wystepuje partykula "co", np. co piatek: Elle allait chez le coiffeur le .samedi. Ona chodzila do fryzjera co sobota. Przy podawaniu daty istnieje dowolnosc: mozemy powiedziec mardi 12 avril lub le mardi 12 avril. Odpowiednikiem "pewnej soboty" jest un samedi. - czesto po przyimkach, np. po sans, en: sans reproche bez zarzutu en or ze zlota en vacances na wakacjach po en tant que oraz comme w znaczeniu "jako": en tant que secr�taire jako sekretarka comme terme �conomique jako termin ekonomiczny po rzeczownikach oznaczajacych ilosc: une bouteille de vin butelka wina - po przysl�wkach wyrazajacych ilosc (beaucoup, plus, peu, moins, assez, tant, autant, trop, pas mal, combien): Tant d'amis! Tylu przyjaci�l! - po pas, point, rien, per.sonne, jamais: Elle n'a pas d'argent. Ona nie ma pieniedzy. - w wielu wyrazeniach idiomatycznych, np.: avoir peur bac sie avoir rai.son miec racje avoir faim byc glodnym avoir soif odczuwac pragnienie par ha.sard przypadkiem Cwiczenia I. Traduisez: I . On lubi pieniadze. On nie lubi pieniedzy. On ma pieniadze. On ma duzo pieniedzy. On nie ma pieniedzy. On ma troche pieniedzy. Czy masz pieniadze? 2. Ona lubi kawe. Ona nie lubi kawy. Ona podaje kawe. Ona pija malo kawy. Ona pije kawe. Ona nie pije kawy. Ona pije duzo kawy. 3. Ona ma psa. Ona nie ma psa. Ona lubi psy. Ona nie lubi ps�w. Ona ma dwa psy. 4. Oni uwielbiaja dzieci. Oni nie lubia dzieci. Oni maja duzo dzieci. Oni nie maja dzieci. Oni maja dwoje dzieci. 5. Lubie wino. Nie lubie wina. Podaje wino moim gosciom. Jak pani smakuje wino? Nie pijam wina. Rzadko pijam wino. Wypilem pare kropel wina. II. Traduisez: 1. On jesl Francuzem. 2. Ona stala sie aktorka. 3. To jest pielegniarka. 4. Jestem Polka. 5. Ona jest robotnica. 6. Jestem studentem. 7. To jest student. 8. On nie jest ani aktorem, ani piesniarzem. 9. On stal sie pisarzem. 10. To sa turysci. 11. Ona jest pisarka. 12. Ona jest dziennikarka. 13. On nie jest ani pielegniarzem, ani lekarzem. 38 ~ 39 14. Oni sa robotnikami. I5. To jest nauczycielka. 16. To jest malarz. 17. On jest malarzem. 18. Ona jest malarka. 19. Jako sekretarka? Moze zarobic okolo ... frank�w. 20. Spolkalismy grupe student�w z Francji. 21. Jestem na wakacjach od paru dni. 22. Oni przyjada w sobote. ~ III. Faite.s cet exercice selon le modele: Je fais du judo et du v�lo. Je ne fais ni judo ni v�lo. 1. Il mange du pain et du fromage. 2. Paul aime Sophie et Anne. 3. La concierge garde les lettres et les colis. 4. Vous irez en France et en Espagne. 5. Je regarde M. Dubois et ses enfants. 6. Elle aime les chiens et les chats.~ IV. Mettez a la forme n�gative (attention aux articles):I .Ils concluronl un trait�. 2. J'ai cueilli une lleur. 3. Ils auraient adopt� un enfant. 4. Le Pr�sident accueillera la reine d'Anglelerre. 5. Tu mangeras de la viande. 6. Vous avez du chagrin. 7. Le candidat a de la chance. 8. Elle aime les chiens. 9. Le navigateur courra des risques. 10. Le cultivaleur revient des champs. I 1. Je lui ai donn� une belle poup�e. 12. Il passe les cigarettes. 13. Il monte la valise. 14. Elle mange de la confilure. 15. Elle a ferm� la porte. 16. II a perdu la cl�. 17. Vous mangez de la salade. V. Tradui.sez les r�ponses: 1. Ou habiteras-tu? a) Jeszcze nie wiem. W jakims malym hotelu, jesli to bedzie mozliwe, w Dzielnicy Lacinskiej. b) W hotelu "Mananne". 2. Qu'est-ce que tu vois? a) Dzieci, rowery, psy. b) Dzieci panstwa Dabrowskich. 3. Qu'est-ce que tu voudrais acheter? a) Plaszcz i pantofle. Wiosna sie zbliza. b) Jakis kostium. 4. Qu'est~e que tu prends? a) Kawe i ciastko. b) Butelke coca-coli. 5. Qu'est-ce que tu viens d'acheter? a) Golarke elektryczna dla ojca. b) Fiekny krysztalowy wazon. 6. Qu'est-ce que tu aimes comme boissons? a) Soki owocowe. b) Mleko. 7. Qu'est-ce que tu aimes comme tissus? a) Len. b) Bawelne. 8. Quels velemenls pr�feres-tu? a) Dzinsy. b) Sp�dnice i bluzki. VI. Traduisez: I. Czy masz telefon? 2. Nie, nie mam telefonu. 3. Oni mieszkaja teraz na prowincji. 4. Dziekuje, nie jestem glodna. 5. Moniko! Gdzie jest zelazko? 6. Musze kupic zelazko. 7. Mamo! Lod�wka nie dziala. 8. Trzeba kupic lod�wke. 9. Masz szczescie. Pociag jeszcze nie przyjechal. 40 ~ 41 10. Czy mozna jej kupic lalke? 11. Popatrz, jaka lalka jest duza. 12. Czy widzisz jakas popielniczke? 13. Popielniczka jest pelna. 14. Podaj mi zapalniczke. ~ VII