Henryk Suchar Zmierz Husajna Dedykuj� ca�ej rodzinie Henryk Suchar Ksi��ka i Wiedza Ok�adk� i strony tytu�owe projektowa� Krzysztof Suchar Zdj�cia na wk�adce ilustracyjnej Juliusz Urbanowicz Redaktor techniczny Krystyna Kaczy�ska Korekta Zesp� � Copyright by Wydawnictwo �Ksi��ka i Wiedza" Warszawa 2003 Wydanie pierwsze Obj. ark. druk. 9,75 Druk i oprawa: GRAFMAR Trzyna�cie tysi�cy sze��set siedemdziesi�ta druga publikacja �KiW" Nr inw. ISBN 83-05-13269-2 Spis tre�ci Wst�p Waldemar Milewicz / l 1. Wa�ka-Wsta�ka / 13 2. Przed upadkiem / 16 3. Si�y Saddama / 23 4. Mira�e Bagdadu / 26 5. Tricki / 34 6. Saladyn / 43 T. Wielki Sternik / 49 8. Idol Rze�nika / 54 9. Mania Kata / 57 10. Mi�o�� / 64 11. Nast�pcy / 70 12. As Stan�w Zjednoczonych / 78 13. Tortury / 82 14. Skutki �Pustynnej Burzy" / 88 15. Al-Kaida w Iraku / 103 16. L�ki Ameryki / 110 17. USA�Irak (pi��dziesi�t lat stosunk�w) / 115 18. Wyst�pienie prezydenta G. W. Busha w ONZ /119 19. Opozycja iracka / 122 20. Pr�by kontroli / 131 21. Rozliczenie / 136 Aneks/139 Irak � kalendarium XX i XXI wieku / 140 Irak � podzial administracyjny oraz gospodarka 1143 Si�y zbrojne pa�stw Zatoki Perskiej 1146 Islam 1147 Bibliografia / 155 Wst�p 13 Bagdad, 16 kwietnia 2002 Stoi owini�ty irack� flag�, wykrzykuj�c po arabsku co�, co � jak mi p�niej t�umaczy kula- w� angielszczyzn� � brzmi mniej wi�cej tak: �Swoje �ycie i swoj� krew oddam Tobie, Sadda- mie". Cholernie ekspresyjny, dlatego podchodz�. Niez�y dziwak � my�l� sobie � mo�e si� przyda do reporta�u. � Sk�d jeste�? � pytam. � Z Kut. To takie miasteczko 180 kilometr�w od Bagdadu, w stron� Basry. Przyjed�! Pogadamy, Poka�� ci, jak mieszkam. � To kiedy? � pytam ochoczo. Znalezienie roz- m�wcy w tym kraju, zw�aszcza takiego, kt�ry ze- chce zaprosi� ci� do siebie, to niez�y k�sek. � Jutro � pada odpowied�. � W po�udnie. Wst�p ___ Wieczorem dzwoni� z hotelu. Chc� si� upewni�, czy poda� mi prawdziwy numer, czy czeka. � Prosz� o po��czenie z numerem... w Kut. � Prosz� bardzo � g�os operatorki. � Ile b�d� czeka�? � Nied�ugo. Czekam. Godzin�, dwie. W ko�cu id� spa�. Rano budzi my�l: przecie� nie po��czyli mnie wcale. Dzwoni� do operatorki. � Za chwil� po��cz�. Mija godzina. Telefon milczy. Ryzykuj�. Jedzie- my. � Nigdzie nie jedziemy! � stwierdza stanowczo nasz iracki opiekun. Bez jego zgody nie mo�na si� ruszy� z hotelowego pokoju. � Jedziemy � upieram si� r�wnie stanowczo. � Nie jedziemy! Go�� jest niewzruszony. � OK, jed�my w takim razie do Twojego szefa. � Do niego mo�emy � odpowiada po kr�tkim wahaniu. Szefowi, a w�a�ciwie ca�ej gromadzie smutnych facet�w w ministerstwie bez nazwy robi� karczem- n� awantur�. Strasz�. Oni s�uchaj�, co� gard�uj� mi�dzy sob�. W ko�cu k��c� si�. Nacieram tym �mielej: � Polec� g�owy, Wasze g�owy, je�li za dwie go- dziny nie b�dziemy w Kut. Tam czeka na nas bar- dzo wp�ywowa osobisto��. Zaczyna si� przes�uchanie: 8 ________________________________________Wst�p � Gdzie go pozna�e�? � Wczoraj, na oficjalnych uroczysto�ciach uro- dzinowych w Tikricie Jego Ekscelencji Prezydenta Saddama Husajna. � Jak si� nazywa? � Tak i tak. lano Konsternacja. Nie wiedz�, nie s�yszeli, ale nie s� pewni. � Kto ci� z nim pozna�? � Jak to kto? Wysoki funkcjonariusz waszego ie- ministerstwa. To on nam go poleci�. � Jaki funkcjonariusz? fczo � Taki wysoki, z w�sami (w tym kraju ka�dy si� facet, wzorem Jego Ekscelencji, nosi w�sy). Dzwoni� do szefa. Na szcz�cie telefony w tym x kraju s�u�� g��wnie do ozdoby biurek. W ko�cu je- den, najwa�niejszy bierze na siebie ryzyko: ?a. � Jed�cie � zrezygnowany, ale jeszcze bardziej n wystraszony zwraca si� do naszego przewodnika. Na miejscu postanawiam najpierw odwiedzi� h miejscow� bezpiek�. Je�li tego nie zrobi�, my�l� so- m- bie, opiekun ka�e natychmiast wraca�. Na progu staj� jak wryty: nasz wczorajszy dziwak. Padamy sobie w obj�cia, jak starzy przyjaciele. Cyrk obser- wuje ca�a gromada tajniak�w. Oni jeszcze bardziej zdumieni. r- Jedziemy na obiad, do niego. Rodzina. Portret Saddama na telewizorze. Nasz gospodarz do zdj�- cia �piewa Happy Birthday. Wst�p____________________________________ Zadaj� dziesi�tki pyta�. On, tak jakby ich nie s�ysza� albo nie rozumia�. Odpowiada zawsze w ten sam spos�b: � Kochamy naszego wielkiego Prezydenta. Wszyscy Go kochamy. Amman, 30 listopada 2002 � Nienawidz� s...syna � s�ysz� zaraz na wst�- pie rozmowy. Prawd� m�wi�c, nawet nie mia�em zamiaru z nim rozmawia�. Brudny, zaro�ni�ty, �mierdz�cy ch�opak siedzia� na brzegu chodnika w centrum Ammanu, zaczepiaj�c przechodni�w. �ebrak � pierwsze, co przysz�o do g�owy. Po paru s�owach zrozumia�em, jak bardzo si� pomyli�em. Przyjecha� � to niew�a�ciwe s�owo. Przedar� si�, uciek� kilka miesi�cy temu z Iraku. Tam piek�o. Tu mia� by� raj. My�la�: zaraz dostan� ameryka�sk� albo australijsk� wiz� i do widzenia. Naiwny! Takich jak on, marzycieli, stoi przed ameryka�sk� ambasad� w jorda�skiej stolicy co najmniej setka. � Czeka�! Odpowied� codziennie ta sama. � Nie lepiej by�o siedzie� na miejscu? � pytam, patrz�c na jego brudne, postrz�pione �achy. � Kiedy ostatnio jad�e�? 10 Wst�p e Nie przyjmuje zaproszenia na obiad. Rama- ten da�. Ale pogada� mo�emy. D�ugo, zawile t�uma- czy, dlaczego uciek� z kraju. W ko�cu, wcale nie pytany: � R�ce mi spuch�y od klaskania. � Nie lepiej by�o tam klaska�, ni� tu g�odowa�? � Lepiej g�odowa� � odpowiada z przekona- niem. � Zreszt� tam za klaskanie te� daj� dwa, trzy dolary na miesi�c. Tu przynajmniej g�oduj� �- godnie. � Za co go tak nienawidzisz? � Zabi� mi ojca � spuszcza nisko g�ow�. Musz� wyci�ga� z niego szczeg�y: syn genera�a irackiej ar- mii. Ojciec wr�ci� ze s�u�bowej delegacji w Londynie, dwa dni p�niej ni� powinien. Znaczy: szpieg. Nie- ko�cz�ce si� przes�uchania. Doprowadzili do takiego stanu, �e pewnego dnia wzi�� pistolet, poszed� na cmentarz i tam si� zastrzeli�. :?, On nie ma w�tpliwo�ci: zmusili go. Nieprzymu- [\i szony na pewno by tego nie zrobi�. � Klaska�em jeszcze par� lat. W ko�cu nie wy- trzyma�em. W Bagdadzie zosta�a matka i czterech braci. Nazwiska nie podam, bo ich zabij�. Waldemar Milewicz 11 1.WANKA-WSTA� KA Saddama Husajna nie stropi�a kl�ska zadana mu w 1991 roku przez wojska koalicyjne. Opera- cja �Pustynna Burza", dowodzona przez genera- ��w Normana Schwarzkopfa i Colina Powella, wymusi�a co prawda odwr�t wojsk irackiego agresora z Kuwejtu, ale nie wysadzi�a z siod�a Husajna i ca�ego klanu Al-Takrit�w, kt�ry omota� swymi mackami kraj. Co wi�cej, wysz�o na jaw, �e lekcewa��c wol� ONZ, prowokacyjnie graj�c na nosie �wiatu, Husajn nie przerwa� program�w zbrojeniowych, kt�re zosta�y wyj�te spod prawa przez t� organizacj�. Przez dziesi�� ostatnich lat w re�imowych laboratoriach i fabrykach pe�n� par� sz�a praca na rzecz pomno�enia zapas�w broni chemicznej i biologicznej, czyli narz�dzi masowej zag�ady. Wa�ka-Wsta�ka Re�im dozbraja� si�, zamiast si� rozbraja�. Na kogo szykowano tak du�e ilo�ci skumulowanych �rodk�w zniszczenia � 2850 ton iperytu, 210 ton tabunu, 795 ton sarinu, prawie 4 tony gazu VX � i gdzie je umieszczono? Nie mo�na wykluczy�, �e perfidna bezpieka Husajna zamelinowa�a ca�y ten zapas w podziemiach obiekt�w cywilnych � w mi- nisterstwach, zak�adach komunalnych, szpitalach, szko�ach � i obiektach religijnych � w meczetach i madrasach. Tak przynajmniej zeznaj� �wiadko- wie. Wiadomo te�, �e Irak z�o�y� w Turcji zam�wie- nie na milion porcji atropiny, leku mog�cego by� odtrutk� na rozproszone gazy bojowe. Po 1991 roku Bagdad nie widzia� te� niczego z�ego w przygotowaniu 16 ty�. bomb lotniczych, na- szpikowanych chemi�, 110 ty�. pocisk�w artyleryj- skich oraz 50 chemicznych i 25 bakteriologicznych �adunk�w przeznaczonych do zamontowania w d�u- godystansowych rakietach balistycznych. To zupe�- nie nowa jako�� w magazynach zbrojeniowych Ira- ku. Wcze�niej Husajn dysponowa� r�wnie� instru- mentami chemicznego i biologicznego terroru, ale ni�szej klasy: mi�dzy innymi jadem kie�basianym (19 ton) i w�glikiem (8,5 tony). Tyle, �e po �Pu- stynnej Burzy" akurat te substancje truj�ce zosta�y przez sprzymierzonych zlokalizowane i zlikwidowa- ne. Wywiad brytyjski twierdzi, �e jednak nie wszystkie. W tajnych schowkach wojsko irackie mog�o jeszcze zadekowa� pozosta�o�ci tych �mier- 14 Wa�ka-Wsta�ka Na ciono�nych materia��w. Mog� te� ci�gle istnie� spe- :h cjalistyczne urz�dzenia produkcyjne, kt�re umiej�t- ton nie ukryto w latach 1991�1998 przed spojrzeniami X � wsz�dobylskich inspektor�w rozbrojeniowych, �e ten mi- ich, Dwie- y� a , na- ych d�u- pe�- tra- ru- le m ta�y wa- 15 2. PRZED UPADKIEM Stany Zjednoczone gotowe s� do uwolnienia Iraku od Saddama Husajna, je�li ten o�mieli si� torpedo- wa� prace oenzetowskich inspektor�w rozbrojenio- wych. Ameryka�skie sztaby wojenne opracowa�y par� wersji wydarze�. Jakkolwiek by by�o, na pierw- szy ogie� i tak p�jd� eskadry bombowc�w B-2 i B-52, maj�ce za zadanie unieszkodliwi� baterie przeciwlot- nicze przeciwnika. Pozwoli to w pe�ni panowa� nad przestrzeni� powietrzn�. Istotne dla szybkiego sfina- lizowania �Pustynnej Burzy bis" b�dzie przerwanie ��czno�ci mi�dzy kwater� g��wn� Husajna a jego wojskami. Piloci b�d� te� mierzy� w sk�ady z broni� chemiczn� i biologiczn�, by zniweczy� ewentualne plany jej u�ycia. Na cenzurowanym znajdzie si� po- nadto Gwardia Republika�ska, �zwierz�ta wojny", jak nazwa� j� jeden z ekspert�w wojskowych. 16 Przed upadkiem Superbombowce b�d� startowa� z baz wojsko- wych w Stanach Zjednoczonych i na wyspie Diego Garcia na Oceanie Indyjskim, nale��cej do Wielkiej Brytanii. Piloci maj� wystrzeliwa� do cel�w inteli- gentne bomby mog�ce g��boko penetrowa� bunkry, jaskinie, piwnice i inne pomieszczenia podziemne. Samoloty F-16 i F-18 b�d� ostrzeliwa� cele irackie pociskami ma�ego kalibru. Za�ogi okr�t�w floty ameryka�skiej przemierzaj�cych wody Zatoki Per- skiej te� nie b�d� spa�. Jednostki te b�d� z kolei razi� wybrane cele na l�dzie pociskami samosteru- j�cymi typu �Cruise". Zmasowane n�kanie si� irackich rych�o powinno a u wytworzy� atmosfer� obl�enia i beznadziejno�ci opo- �" ru, ergo nadkruszy� wol� wa�ki i wzm�c tendencje od�rodkowe w armii irackiej. Husajnowi ci�ko b�- dzie zachowa� autorytet, gdy dotychczasowi lojali�ci rw~ przekonaj� si� naocznie, �e dni Rze�nika s� policzo- 1 ?\9 '" ' ne. Saddama, mimo prymitywnie bu�czucznych de- klaracji, zaczai zjada� tasiemiec strachu. By uspokoi� nastroje spo�eczne, wypu�ci� on setki wi�ni�w poli- M~ tycznych. Lecz nie wszyscy skorzystali z dobrodziej- e stwa tej koniunkturalnej amnestii i w zwi�zku z tym przez Bagdad przesz�y demonstracje niezadowolo- lia- nych krewnych penitencjariuszy, kt�rych nie obj�a �aska tyrana. Co� takiego by�o, jeszcze ca�kiem nie- > dawno, nie do pomy�lenia. Ameryka�skie si�y interwencyjne na pewno b�d� atakowa� wojska irackie z lotnisk w Katarze, Ku- 17 Przed upadkiem ! wejcie i Turcji, gdzie � na po�udniu kraju � rozlo- st; kowana jest g��wna baza Incirlik. Stamt�d do Ada- sk - ny, o�rodka administracyjnego wilajetu (wojew�dz- wi i twa) o tej samej nazwie, jest zaledwie tuzin kilo- ob metr�w. Adana jest w�z�em drogowym na linii ko- W; lejowej Stambu��Bagdad. W Incirlik na rozkazy Ki czekaj� 4 ty�. �o�nierzy. S� tam schrony dla pi��- Ai dziesi�ciu siedmiu samolot�w oraz dwa pasy star- dy towe. St�d wzbijaj� si� w powietrze maszyny ame- cu ryka�skie i brytyjskie, dogl�daj�ce, by Husajn nie ta narusza� strefy zakazu lot�w nad p�nocnym Ira- og kiem. Arabia Saudyjska te� nie sprzeciwi si� ko- ba rzystaniu z jej pas�w startowych, je�li operacja zy- m; ska aprobat� ONZ. Podobnie Jordania. Syria i Iran tw zapewne zachowaj� neutralno��, bo i tak nie maj� 33 innego wyj�cia. Izrael nie zosta� w��czony do pla- Oi n�w operacyjnych ze wzgl�du na delikatn� natur� zu relacji Jerozolimy ze �wiatem arabskim. Jerozolima cii zakomunikowa�a jedynie, �e Saddam mo�e spodzie- wi wa� si� odwetu, je�li ostrzela terytorium izraelskie. w? Ma by� inaczej ni� w 1991 roku, kiedy to Izraelczy- by cy, nie chc�c zaognia� sytuacji, nie reagowali na zaczepki irackie. do W Zatoce Perskiej i na Oceanie Indyjskim Stany w< Zjednoczone rozporz�dzaj� pot�n� si�� uderzeniow�, cz; kt�r� mog� jeszcze w ka�dej chwili wzmocni�. Tade- ks usz Wr�bel w �Polsce Zbrojnej" przytoczy� nazwy fo] tylko wybranych jednostek ameryka�skich, kt�re ne czuwaj� w tym rejonie. Wykaz ten powinien wy- sk 18 Przed upadkiem rozlo- starczy�, by przyprawi� Saddama Husajna o g�si� Ada- sk�rk�: V Flota US Navy, 2. Morski Wysuni�ty Dy- )dz- wizjon i 4. Ruchomy Dywizjon Wysuni�ty Statk�w � lo- oba stacjonuj�ce na Diego Garcia. Opr�cz tego � 5. ko- Wysuni�ty Magazyn Wojsk L�dowych w Katarze i zy Kuwejcie oraz 54. batalion ��czno�ci rozlokowany w ?�- Arabii Saudyjskiej i Kuwejcie. W tej�e Arabii Sau- ar- dyjskiej oraz w Bahrajnie, Katarze, Kenii, Kuwej- me- ci� i Omanie mo�na napotka� �o�nierzy z 831. ba- nie talionu transportowego. Ojczyzna Saud�w jest w a- og�le miejscem koncentracji niezwykle istotnych o- baz, mi�dzy innymi lotnisk. Roztasowa�o si� tam zy- mi�dzy innymi 363. Ekspedycyjne Skrzyd�o Lotnic- [ran twa i 320. Ekspedycyjna Grupa Lotnictwa. Grupy aj� 332. i 386. s� jednocze�nie w Arabii, Kuwejcie i a- Omanie. 379. Ekspedycyjne Skrzyd�o Lotnictwa ba- ir� �uje w Katarze, 405. za� � na wyspie Diego Gar- lima cia i w Omanie. Rozmowa z ekspertem nie pozosta- Izie- wia w�tpliwo�ci � jest to si�a mia�d��ca. Inna spra- ikie. wa, czy trzeba b�dzie ca�y ten potencja� uruchamia�, czy- by wyzwoli� Irak z ucisku paranoicznego tyrana, i Wydaje si� bowiem, �e do rozbicia wojsk Iraku do�� b�dzie u�y� zwrotnych si� szybkiego manewro- ly wania. Ekspert do spraw wojskowych Wojciech �u- w�, czak opisa� w �Polityce" wielce prawdopodobny ie- kszta�t takiej akcji, przetestowanej niedawno w Kali- fornii w ramach �wicze� Millennium Challenge. Ma- e newry kosztowa�y a� 250 min dolar�w ameryka�- skich, ale pokaza�y, �e maj� sens. Uczestniczy�o w 19 Przed upadkiem nich 13,5 ty�. �o�nierzy. Pierwszy krok zrobili spado- chroniarze, zrzuceni z wysoko�ci 10 kilometr�w, czyli tej, na kt�rej przemieszczaj� si� odrzutowce pasa�er- skie. Dzi�ki temu przelatuj�cy na tym samym pu�a- -( pie transportowiec z wojskiem nie budzi podejrze�. / Komandosi po wyl�dowaniu opanowali lotnisko ukry- j te w pustynnej g�uszy. Sprawili stuprocentow� nie- v spodziank�, bo po pierwsze spadli z wysoka, a po j wt�re � posi�kowali si� bezszmerowymi spadochro- nami, kt�rych zbli�anie si� m�g� wyczu� jedynie nie- toperz. Jako�� zwyci�y�a nad ilo�ci�. 2 Desant okopa� si� na lotnisku, instaluj�c ��cz- no�� oraz sprz�t pozwalaj�cy posi�kom na l�dowa- nie bez zak��ce�, nawet w warunkach powa�nych zaburze� atmosferycznych. Grupa wsparcia przyle- cia�a �Herculesami C-130". Aby nie by�o wpadki, os�ania�y j� lataj�ce baterie �AC-130 U Spectre", trafiaj�ce do cel�w naziemnych nawet wtedy, gdy wydaje si�, �e nic nie wida�. Z przepastnych trzewi �Hercules�w", na du�ej pr�dko�ci, wyprysn�y �Strykery", osiemnastotonowe wozy bojowe. By�o ich czterna�cie. Obsada tych supernowoczesnych pojazd�w mia�a trzy zadania: zdezorganizowa� cen- trum dowodzenia przeciwnika, zabra� mu g�owice rakietowe i unieruchomi� wyrzutni� pocisk�w bali- stycznych. �Strykery" precyzyjnie p�dzi�y do celu, na bie��co koryguj�c kurs dzi�ki stale aktualizo- wanym informacjom. Operacja posz�a jak z p�atka. Czy tak samo b�dzie w Iraku? 20 ___ Przed upadkiem W razie nadzwyczajnej potrzeby Stany Zjedno- yl czone mog� swobodnie wyekspediowa� w rejon star- azer" da 250 ty�. �o�nierzy, co stanowi jedynie niespe�na IU a" jedn� pi�t� stanu osobowego armii ameryka�skiej en' (1,384 min). W rezerwie pozostaje jeszcze 1,134 min. ^" Nie jest znana skala zaanga�owania brytyjskiego, 11 " kt�re jest jednak�e przes�dzone. Wojska brytyjskie 0 licz� og�em 213 ty�. �o�nierzy i s� wy�mienicie przygotowane, mi�dzy innymi dzi�ki �wiczeniom na me" poligonach polskich. Do tego dochodz� 303 ty�. re- zerwist�w Zjednoczonego Kr�lestwa. wa- :yle- zewi o h cen- ce ali- u, )- ka. 21 Przed upadkiem Mapa l. Sie� baz ameryka�skich na Bliskim Wschodzie 22 3. SI�Y SADDAMA Co Saddam mo�e przeciwstawi� nowoczesnej, mobilnej armii USA, powi�kszonej o jednostki so- jusznik�w, przede wszystkim brytyjskich? Wygl�da na to, �e niewiele. Si�y zbrojne Iraku to 410�430 ty�. �o�nierzy i 600�650 ty�. rezerwist�w. Cho� li- czebnie niema�e, nadaj� si� one raczej do udzia�u w typowych konfliktach konwencjonalnych, w ro- dzaju wojen domowych, jakie toczy�y si� mi�dzy in- nymi w Kongu czy w Afganistanie. Tam przewag� mia�a �ywa si�a, masa ludzi posiadaj�cych karabin- ki automatyczne, amunicj�, granaty, miny, pociski przeciwpancerne i przeciwlotnicze. Wydaje si�, �e Husajn mo�e bardziej polega� na kwalifikacjach Gwardii Republika�skiej oraz Specjalnej Gwardii Republika�skiej, dw�ch doborowych formacji (w su- mie 100 ty�. ludzi) sk�adaj�cych si� z najlepiej wy- Si�y Saddama �wiczonych wojownik�w irackich. Tylko jak d�ugo t tacy ludzie zechc� broni� obl�onej reduty skazanej I na kapitulacj�? s Wojsko irackie jest ponadto niedoinwestowane, i nie dostaje regularnie �o�du, jest n�dznie wyekwi- j powane, musi si� obywa� bez trening�w, jest zde- l moralizowane sromotnym laniem z 1991 roku. Po � stronie USA za� stoi zaawansowana technika elek- i troniczna, przeciwko kt�rej Husajn mo�e rzuci� i 2,2�2,5 ty�. ma�o ruchliwych, wyeksploatowanych < czo�g�w produkcji jeszcze radzieckiej, 2 ty�. dzia� ( artyleryjskich, 4,4 ty�. pojazd�w opancerzonych, 1,5 1 ty�. baterii rakiet przeciwlotniczych, 500 �mig�ow- ] c�w i 250�350 samolot�w bojowych, nie najnow- f szej generacji (w przewa�aj�cej mierze rosyjskich). i G�o�no by�o o regeneracji silnik�w do tych maszyn. j Remonty wykonywali technicy jugos�owia�scy, co < skwasi�o stosunki mi�dzy Belgradem a Waszyngto- i nem. Jeszcze wi�kszy skandal w 2002 roku rozp�- ta�a wiadomo�� o sprzeda�y Irakowi przez Ukrain� za 100 min dolar�w superczu�ych system�w rada- rowych �Kolczuga". Stany Zjednoczone by�y zasko- czone tymi rewelacjami i nielojalno�ci� Kijowa, aspiruj�cego do NATO. Prezydent Leonid Kuczma dowiedzia� si�, �e 54 min dolar�w pomocy amery- ka�skiej na razie pozostanie poza jego zasi�giem. W armadzie powietrznej Iraku jest r�wnie� trzy- dzie�ci osiem francuskich my�liwc�w �Mirage". Pa- ry� sprzeda� je Bagdadowi w latach siedemdziesi�- 24 Si�y Saddama igo tych, gdy tek� premiera piastowa� Jac�ues Chirac. zanej Lokator pa�acu Matignon zadba� wtedy o to, by bli- skowschodni klienci nie musieli wysup�a� wi�cej ne, ni� 1,7 min dolar�w za sztuk�. Zanosi�o si� na wi- partnerstwo strategiczne mi�dzy Francj� a Ira- ie- kiem. W zwi�zku z tym w 1976 roku Saddam na- Po by� jeszcze od Francuz�w dwa reaktory j�drowe, ilek- maj�ce s�u�y� do wyrobu plutonu do cel�w militar- ' nych. W Izraelu zagotowa�o si�. Sze�� lat p�niej ych dywizjon izraelski precyzyjnie zbombardowa� iracki a� o�rodek atomowy w Osirak, w kt�rym uruchomiono , 1,5 te urz�dzenia. W epoce zbli�enia z Bagdadem )w- Francja zdo�a�a jeszcze wykszta�ci� i wyszkoli� sze- v- �ciuset irackich naukowc�w i in�ynier�w a tomi- ki). st�w. Do dzi� emabluje ona Irak. W 2001 roku zyn. francuscy przedsi�biorcy zainaugurowali Targi Bag- :o dadzkie, wysy�aj�c do Iraku najliczniejsz� delegacj� ?to- i prezentuj�c najwi�ksz� ekspozycj� handlow�. me- lin� a- y- \. �zy- Ja- i�- 25 4. MIRA�E BAGDADU Do Bagdadu nie mo�na dzi� dosta� si� drog� po- wietrzn�, bo komunikacja lotnicza z Irakiem zosta- �a w 1990 roku zawieszona po napa�ci armii irac- kiej na Kuwejt. Dost�pne s� szlaki l�dowe. Najbli- �ej jest z Jordanii, dok�d lataj� wszystkie du�e li- nie lotnicze. Z granicy jorda�sko-irackiej na ch�t- nych do Bagdadu, kt�rzy pomy�lnie przeszli przez czasoch�onne formalno�ci proceduralne, oczekuj� sznury ci�ar�wek. Wjecha� do Iraku jest r�wnie� trudno, bo w�adze przewa�nie nie wpuszczaj� obco- krajowc�w, starannie segreguj�c wszystkie wnioski wizowe. W ambasadzie irackiej w Warszawie le�y ca�a sterta poda� dziennikarzy polskich, kt�rych a� �wierzbi, aby wyskoczy� do Iraku i spojrze� z bli- ska na kraj pogr��ony w marazmie, przes�oni�ty kurtyn� mi�dzynarodowych zakaz�w i dodatkowo 26 c I I A i \ ] ] c ( j Mira�e Bagdadu odgrodzony od �wiata niech�ci� do cudzoziemc�w. Kraj, nad kt�rym zbieraj� si� chmury interwencji militarnej . Rozmiary terytorium wsp�czesnego Iraku odpo- wiadaj� sumie obszaru Polski, Czech i S�owacji � 438,5 ty�. kilometr�w kwadratowych. Na po- wierzchni tej �yje oko�o 23 min ludzi � najwi�cej, ponad trzy czwarte, jest Arab�w, ale s� jeszcze Kurdowie � oko�o 20 proc. oraz Asyryjczycy, Per- sowie i Turkmeni. Na zachodzie i po�udniowym-za- chodzie kraju rozci�gaj� si� pustynne po�acie. Snu- j� si� po nich � przewa�nie w�drowne � szczepy bedui�skie. W lej�cy si� z nieba �ar, po niewidocz- nych, zasypanych piaskiem traktach nomadzi prze- istf�- p�dzaj� stada wielb��d�w. P�nocno- wschodnie ru- bie�e Iraku oplataj� �a�cuchy g�rskie. Tam z kolei �yj� pasterze, dla kt�rych zasadniczym celem egzy- 2 li- stencji jest hodowla zwierz�t � baran�w i k�z. 6t" Tam w�a�nie rozgo�ci�y si� plemiona kurdyjskie, '7P7 kt�re zbudowa�y swoje sadyby w cieniu szczyt�w n g�rskich. D�umhurija al-Irakija ma sze�ciu s�sia- 1GZ d�w, � jednego mniej ni� Polska. Graniczy z mocar- stwami regionalnymi � Turcj�, Iranem, Arabi� Saudyjsk� oraz z Syri�, Jordani� i Kuwejtem. y Na ziemiach Iraku w czasach antycznych kwit�y najwi�ksze cywilizacje � sumeryjska, asyryjska i babilo�ska. Zas�ug� Sumer�w jest wynalazek pi- sma. Od 1979 roku Bagdadem trz�sie paranoidalny V0 j � u ' � despota wyposa�ony w bron masowego ra�enia � 27 Mira�e Bagdadu S l Saddam Husajn Al-Takriti. Saddam to wyj�tkowe x V j imi�, kt�re t�umaczy si� jako �zadaj�cy ciosy, zabi- jaka". Brzemienna matka chcia�a nawet usun�� " l ci���, narzekaj�c na b�l, jaki sprawia� jej p��d, ale przekonania religijne wzi�y g�r� i w ko�cu si� * rozmy�li�a. Imi�, nadane noworodkowi, by�o nieja- ko pochodn� katuszy prze�ytych w okresie brze- mienno�ci. Pochodz�cy z osiad�ego plemienia bedu- ^ in�w rodzice nadali dziecku imi� chyba intuicyjnie, * jakby wywo�uj�c wilka z lasu. Wilk ten przez d�u- gie lata polowa� na ludzk� zdobycz. Do dzi� szcze- rzy z�by, zadr�cza spauperyzowany nar�d, cho� dzi� jego dni wydaj� si� policzone. Krwawe metody post�powania wobec rodak�w przysporzy�y zabijace niechlubne miano Kata z Bagdadu. Korzystne usytuowanie geograficzne krainy sprawia�o, �e zawsze o dominacj� w tym rejonie wojowa�y czo�owe pot�gi �wiatowe. Najpierw impe- rium rzymskie krzy�owa�e miecze z Persami, by zwyci�y� i okopa� si� w tym newralgicznym punk- cie globu. P�niej Arabowie nie szcz�dzili krwi i potu, by zainstalowa� si� mi�dzy Tygrysem a Eu- fratem w strefie mi�dzyrzecza (czyli w Mezopota- mii). To w�a�nie triumfuj�ce militarnie plemiona arabskie za�o�y�y Bagdad i uczyni�y ze� centrum znacz�cego kalifatu (750�1258). Dost�p do bo- gactw Orientu, do nieprzebranych zasob�w wod- nych, przywi�d� na Bliski Wsch�d r�wnie� wojow- nicze ludy mongolskie. Podbi�y one zamo�n�, pro- 28 Mira�e Bagdadu we speruj�c� krain�, ale d�ugo tam nie zabawi�y. Tylko ajjj. rok. Wycofuj�c si�, rozgrabi�y i podpali�y Bagdad, '-. �miasto tysi�ca i jednej nocy". Sta�o si� to w 1258 aje roku. Miasto podniesiono z ruin i do dzi� jest ono irack� metropoli�. ,,-a_ Na zasoby Iraku zacz�li ostrzy� sobie z�by ro- sn�cy w si�� Turcy. Zrealizowali swoje zakusy w ju. pierwszej po�owie XVI stulecia, obracaj�c Irak w nje swoj� koloni� i fortyfikuj�c j�. Tureccy namiestnicy [u. i paszowie bezpiecznie siedzieli sobie w pa�acach 2e_ Mezopotamii, od czasu do czasu tylko odpieraj�c ataki Pers�w, trwaj�ce do XVIII wieku. Zdobywcom DC[V by�o w zagranicznych posiad�o�ciach dobrze dop�ty, ace dop�ki nie rozlecia�o si� imperium osma�skie, czyli a� do zako�czenia pierwszej wojny �wiatowej (1918). O �akomym terytorialnie k�sku, hojnie obdarzo- )e_ nym przez natur�, nie zapomina�y te� mocarstwa europejskie, szczeg�lnie Wielka Brytania i Niemcy. ^ Berlin zaktywizowa� si� w Iraku na prze�omie wie- k�w XIX i XX. Sz�o mu tak dobrze, �e zdoby� na- wet koncesj� na budow� i eksploatacj� Kolei Bag- dadzkiej. Inwestycja ruszy�a w 1902 roku. Ale pierwsze skrzypce mimo wszystko grali Brytyjczy- cy. Ich wp�ywy by�y wyra�ne. Gdy podczas pierw- szej wojny �wiatowej przysz�o kroi� tort po os�abio- nych zawieruch� i id�cych na ust�pstwa Turkach, Irak zaj�y wojska wyekspediowane z Londynu. Po konferencjach Ententy w San Remo i Sevres w 29 Mira�e Bagdadu l! 1920 roku nikt z negocjator�w za bardzo si� nie pr dziwi�, �e to w�a�nie Londyn b�dzie sprawowa� br , kontrol� nad Irakiem, wype�niaj�c mandat przy- St ' � znany Zjednoczonemu Kr�lestwu przez Lig� Naro- pi d�w. ro Zdziwili si� tylko Irakijczycy, licz�cy na du�o in wi�cej. Nie wytrzyma�a dyktanda Ligi Narod�w ro m�odzie� iracka, wywo�uj�c powstanie, kt�re rych�o ch zd�awiono. Kr�l Jerzy V uzna� wtedy, �e spoiwem, Si jakie mo�e bardziej harmonijnie po��czy� metropo- w li� z azjatyckim protektoratem, b�dzie kr�lestwo w Iraku. Dyplomaci dworu �w. Jakuba uwin�li si� sp chy�o i powo�ali je ju� w 1921 roku. Intronizowano cji Fajsala Al-Husajna, przyjaciela s�ynnego Lawren- ty ce'a z Arabii, orientalisty i wybitnego pisarza, ale Ai przede wszystkim agenta wywiadu brytyjskiego na sz Bliskim Wschodzie. Obaj organizowali w 1915 roku Ir pospolite ruszenie Arab�w przeciwko supremacji ce Turk�w. Lojalny wobec Korony Fajsal I z dynastii Haszymid�w nie miesza� si� do polityki prowadzo- le nej przez brytyjskiego wysokiego komisarza. W ds 1924 roku wesz�a w �ycie konstytucja, tworz�c pod- w. waliny pod powstanie monarchii konstytucyjnej w de Iraku. r e To w okresie brytyjskiego zwierzchnictwa, w ni 1925 roku, w Iraku, w kt�rym koncentruj� si� dru- ni gie pod wzgl�dem obfito�ci z�o�a ropy naftowej, m podj�to ich wydobycie. Irackie Towarzystwo Nafto- w we (Iraq Petroleum Company) zdominowane by�o in 30 Mira�e Bagdadu nie ; przez biznes zamorski, zw�aszcza przez kapita� a� brytyjski, do kt�rego do��czyli Amerykanie. Shell, 'zy- Standard Oil, Anglo-Persian Company rozstawia�y *laro- pionki na szachownicy irackiej. Dzi�ki Anglikom rozkwit�o te� rolnictwo, dla kt�rego impulsem by�a �o intensywna sztuczna irygacja � dzi�ki odbudowie >w row�w i kana��w melioracyjnych, b�d�cych jeszcze 7ch�o i chlub� Mezopotamii tysi�ce lat przed nasz� er�. vem, | Sie� nawadniaj�c� zrujnowali naje�d�cy mongolscy ropo- � w XIII wieku. Daktyle, pszenica, j�czmie�, ry�, ba- wo we�na, orzeszki ziemne � zape�ni�y magazyny i i� spichlerze rolnik�w. Daktyle sta�y si� irack� spe- wano cjalno�ci�. W po�owie lat dwudziestych palmy dak- ren- ty�owe ros�y na obszarze ponad 50 ty�. hektar�w, ale Area� dochodowych upraw bezustannie si� powi�k- [0 na sza�. Przed ira�sk� rozr�b� Husajna w 1978 roku roku Irak zbiera� ponad 580 ty�. ton daktyli, niezwykle cji cenionych przez kupc�w i smakoszy, stii W 1930 roku Wielka Brytania zawar�a z Fajsa- dzo- lem I uk�ad daj�cy jej ca�� gam� przywilej�w, mi�- f dzy innymi swobod� przemieszczania � wzd�u� i : pod- wszerz Iraku � w�asnych si� zbrojnych na wypa- ij w dek konfliktu oraz prawo do posiadania baz na te- renie kraju. Dwa lata p�niej nie by�o ju� � zda- niem metropolii � przeszk�d, by przyzna� Irakowi dru- niepodleg�o�� i ustanowi� w kraju pe�nokrwist� , monarchi�. Nie wszystkim to odpowiada�o. Kurdo- fto- wie dawali temu wyraz, wzniecaj�c insurekcj� za 4o insurekcj�. Dochodzi�o do pogrom�w Asyryjczyk�w. 31 Mira�e Bagdadu Gdy druga wojna �wiatowa pustoszy�a Europ�, Ira- kijczycy znowu wyst�pili przeciwko uci��liwej obec- cy no�ci Brytyjczyk�w. I te wyst�pienia stiutmcmo bet "K pardonu. Rozpocz�a si� paruletnia okupacja Iraku F przez Angli�. W czasie wojny w Iraku przebywa�a i n doskonali�a wojenne rzemios�o Armia Polska na Wschodzie. Gdy w 1948 roku proklamowano pa�stwo Izrael, kt�re z punktu musia�o walczy� o przetrwanie, Irak opowiedzia� si� po stronie jego oponent�w. Po przegranej Arab�w do Iraku nap�yn�a fala uchod�- c�w palesty�skich. R�wnocze�nie odp�yn�a masa �yd�w � zaradnych kupc�w i sprawnych rzemie�l- nik�w, w sumie 120 ty�. Nie wysz�o to Irakowi na dobre. W latach pi��dziesi�tych krajobraz energetyczny globu j�� si� gwa�townie zmienia�. Ropa i gaz za- cz�y bra� g�r� nad w�glem kamiennym i brunat- nym jako podstawowe �r�d�a energii. Wtedy do gry na Bliskim Wschodzie ra�niej w��czy�y si� Stany Zjednoczone. W 1955 roku, z inicjatywy Waszyngto- nu i Londynu, Irak i Turcja zawar�y Pakt Bag- dadzki, uk�ad polityczno-militarny, do kt�rego wkr�tce przyst�pi�y jeszcze Wielka Brytania, Paki- stan i Iran. W latach sze��dziesi�tych ropa i gaz definitywnie zdystansowa�y inne surowce energe- tyczne. Rola Iraku nieustannie ros�a. W 2002 roku potwierdzone rezerwy irackiej ropy wynosi�y 112 mld bary�ek. 32 Mira�e Bagdadu Irak nale�y do Organizacji Kraj�w Eksportuj�- cych Rop� Naftow� (OPEC) oraz do Organizacji Konferencji Islamskiej (OIC). Jest cz�onkiem Ligi Pa�stw Arabskich oraz Organizacji Narod�w Zjed- noczonych. 33 kv w! 5. TRICKI � to ni st W Bagdadzie nigdy nie by�o spokojnie albo s{ wystarczaj�co dobrze, by zapewni� trwa�y spok�j, f] W lipcu 1958 roku, na fali niezadowolenia spo- g �ecznego, socjalizuj�cy genera� Kassem dokona� s] puczu wojskowego. Puczy�ci wymordowali rodzi- ri n� kr�lewsk� Fajsala II, tak jak bolszewicy � carsk�. Pogl�dy Kassema nie wr�y�y niczego do- n brego dotychczasowym rozdaj�cym karty w Iraku p graczom zagranicznym. Niebawem przekona�a p si� o tym na w�asnej sk�rze Anglia, kt�ra zosta- s �a zmuszona do likwidacji swych baz. Kassem p spowodowa� te� wyst�pienie Iraku z Paktu Bag- c dadzkiego, kt�ry nast�pnie zosta� przemianowa- v ny i do 1979 roku funkcjonowa� pod przykrywk� ^ CENTO, maj�c g��wn� siedzib� w Ankarze w j; Turcji. r 34 _____________________________________Tricki Zdaniem wojska, Kassem poszed� za daleko w � deklarowanej i p�niej urzeczywistnianej przez sie- bie � polityce pozytywnego neutralizmu. Oficerom nie podoba�a si� zbyt daleko posuni�ta reforma rol- na, forsowana przez obalonego koleg�, oraz jego po- g��biaj�ca si� za�y�o�� z panami Kremla. W zwi�z- ku z tym w 1963 roku Kassem zosta� pozbawiony w�adzy przez prawicow� generalicj�. Swoim lide- rem obwo�a�a ona Abd As-Salama Arefa. Trzy lata p�niej zgin�� on w tajemniczym wypadku samolo- towym. Abdul Rahman, brat Arefa i jego nast�pca na stolcu prezydenckim, cieszy� si� najwy�szym stanowiskiem tylko dwa lata. W lipcu 1968 roku stery rz�d�w w spos�b pokojowy przej�� Ahmad Hassan Al-Bakr, jeden z przyw�dc�w ugrupowania BAAS, Partii Socjalistycznego Odrodzenia Arab- skiego (kt�ry wcze�niej sprawowa� funkcj� premie- ra). Al-Bakr, �wiatopogl�dowo i taktycznie, j�� sk�a- nia� si� ku blokowi komunistycznemu. Pod jego przewodem ukonstytuowa�a si� dziewi�cioosobowa Rada Dow�dztwa Rewolucji, w kt�rej Saddam Hu- sajn by� Numerem Dwa. W 1972 roku nowy lider podpisa� w Moskwie traktat o przyja�ni i wsp�pra- cy z �wczesnym szefem Kremla Leonidem Bre�nie- wem. ZSRR triumfowa�, Zach�d za� mia� coraz mniej powod�w do rado�ci. Re�im BAAS, podobnie jak jego kremlowski odpowiednik, otwarcie oznaj- mia� o wspieraniu ruch�w wywrotowych w Azji, 35 Tricki ! j Afryce i Ameryce �aci�skiej. Poniewa� mia� pieni�- aj? ! t dze, czyni� to w praktyce. jar ,: Nasilaj�c krytyk� Zachodu, jesieni� 1978 roku nv j l Al-Bakr zmiesza� z b�otem autor�w dopiero co za- ga wartego porozumienia z Camp David, stwarzaj�ce- ^u go nadziej� na stabilizacj� sytuacji na Bliskim jr? Wschodzie. Sygnatariusze tego historycznego doku- ^ mentu, ze strony USA � Jimmy Carter, Egiptu � ^r Anwar Sadat i Izraela � Menachem Begin, usta- wj nowili swego rodzaju tr�jk�t polityczny, k�ad�c fun- damenty pod budow� gmachu pokoju w tym zapal- za nym regionie. Kair i Tel-Awiw sta�y si� od tamtego ^l czasu g��wnymi beneficjentami pomocy amerykan- ;ej skiej, id�cej w miliardy dolar�w rocznie. Nie WJ wszystkim jednak Arabom w smak by�a fraterniza- cjj cja Sadata z �syjonistami i imperialistami". W pa�- ^u dzierniku 1981 roku Sadat zgin�� podczas defilady ^ wojskowej, podziurawiony jak sito przez zamach�w- ce c�w w mundurach wywodz�cych si� z szereg�w ^r muzu�ma�skiej ekstremy. Al-Bakr nie kry� satys- sj( fakcji. ^ Drogi Zachodu i Bagdadu rozchodzi�y si� coraz gg bardziej. W lipcu 1979 roku, jedena�cie lat po prze- j� wrocie, zawrza�o w Radzie Dow�dztwa Rewolucji, pe rozszczepionej na zwalczaj�ce si� frakcje. Al- <pe Bakr musia� odej��. Wszystkie zabawki zabra� fa mu jego ulubieniec i zast�pca Saddam Husajn Al- \a Takriti. Rok p�niej Saddam uderzy� na pogr��ony or w chaosie Iran, gdzie panoszyli si� antyzachodni n� 36 ________ Tricki ajatollachowie, op�tani �arliwym fanatyzmem is- lamskim. Naje�d�cy marzy�o si� zaw�adni�cie dol- nym odcinkiem rzeki Szatt al-Arab wpadaj�cej do Zatoki Perskiej. Husajn domaga� si� ponadto zwro- tu trzech wysp w cie�ninie Ormuz, kt�re cesarski Iran anektowa� w 1971 roku, a tak�e autonomii dla ira�skiej prowincji Chuzestan (dawniejszego Arabistanu), w kt�rej liczebnie przewa�aj� Arabo- wie. Wojsko Husajna by�o dobrze uzbrojone. Wkr�tce zaw�adn�o ono najwi�ksz� na �wiecie rafineri� w Abadanie. Iran stan�� na kraw�dzi katastrofy wo- jennej. Zap�dzeni do k�ta ajatollachowie zaapelo- wali do narodu o mobilizacj�, graj�c na nutach chlubnej przesz�o�ci imperialnej. Tym samym roz- budzili w rozentuzjazmowanym spo�ecze�stwie pa- triotyzm, wcze�niej wykl�ty przez imam�w. Wkr�t- ce ju� wszyscy Ira�czycy gotowi byli polec dla do- bra szarpanej przez �dzikus�w ojczyzny". Zrobi�o si� gor�co. Husajn nie zawaha� si� nawet, aby dwukrotnie (w latach 1984 i 1986) u�y� na froncie gaz�w truj�cych. Oba kraje ju� wcze�niej na serio by�y os�abione nierozs�dnymi i gor�czkowymi eks- perymentami z w�asnymi systemami politycznymi. Teraz za� dodatkowo, bez widocznego ko�ca, wy- krwawia�y si� jeszcze na polach bitewnych. Osiem lat za�artej konfrontacji poch�on�o milion ofiar oraz okaleczy�o setki tysi�cy ludzi � po obu stro- nach. Zaci�te, wyczerpuj�ce finansowo boje na 37 Tricki____________________________________ _ �mier� i �ycie mi�dzy s�siadami dobieg�y kresu w 1988 roku. Iran i Irak ponios�y gospodarczy P uszczerbek szacowany na kwot� co najmniej 400 v mld dolar�w. n Ale ju� dwa lata p�niej Saddam napad� na Ku- P wejt. Znalaz� ca�� mas� pretekst�w. Obwinia� Ku- * wejtczyk�w o to, �e bezprawnie pompuj� rop� naf- n tow� z pok�ad�w le��cych na wsp�lnej granicy, ze P szkod� dla jego Iraku. Mia� im za z�e, �e zani�aj� P cen� bary�ki ropy. Agresj� uzasadnia� r�wnie� ko- 1( nieczno�ci� wsparcia garstki tamtejszych rewolucjo- � n nist�w, spiskuj�cych w celu zdetronizowania panuj�- *- cego rodu kr�lewskiego Sabbah�w, kt�ry i jemu prze- *� sta� si� podoba�. De facto Saddamowi chodzi�o o r przej�cie kuwejckich p�l naftowych. Uda�o mu si� do- ^ pi�� swego celu, ale tylko na pi�� miesi�cy. W tym r kr�tkim okresie pod kontrol� irackiego intruza ? znajdowa�a si� jedna pi�ta globalnych zapas�w * ropy. Dobrze, �e nie dosz�o do trwa�ego opanowania 1 kuwejckich z�� przez Husajna. Gdyby to nast�pi�o, J dyktator m�g�by wtedy, w spos�b ultymatywny, na- i rzuca� cen� sprzeda�y brunatnego surowca na gie�- ! dach �wiatowych. Podbijaj�c i wch�aniaj�c Kuwejt, ( przedstawiany jako dziewi�tnasta prowincja iracka, ' Bagdad mia�by te� z g�owy sp�at� wojennego d�ugu zaci�gni�tego u familii Sabbah�w. Podczas nieodpo- ' wiedzialnej wojny z Iranem ca�kowite zagraniczne zad�u�enie Iraku si�gn�o 80 mld dolar�w. 38 Tricki Dewastacj� i pl�drowanie emiratu przeci�a do- piero operacja �Pustynna Burza", przeprowadzona w lutym 1991 roku przez szerok� koalicj� mi�dzy- narodow�, kierowan� przez USA. Polska, tak jak przesz�o trzydzie�ci innych pa�stw, wzi�a w tej kampanii udzia�, oferuj�c jej uczestnikom us�ugi medyczne i dane wywiadowcze. Przegrany Irak podpali� odwierty naftowe. P�on�y d�ugo. Szalej�ce po�ary doprowadzi�y do katastrofy ekologicznej, ko- losalnego zanieczyszczenia atmosfery i chor�b. Bag- dad zosta� ob�o�ony surowymi sankcjami Narod�w Zjednoczonych. Samolotom irackim zabroniono la- tac na p�noc od 36 stopnia szeroko�ci geograficz- nej i na po�udnie od 32 stopnia. Przestrze� po- wietrzn� stale patroluj� maszyny brytyjskie i ame- ryka�skie. W ten spos�b ONZ uniemo�liwi�a Hu- sajnowi prowadzenie dywanowych bombardowa� teren�w kurdyjskich i szyickich. Nakazano mu r�wnie� zlikwidowanie broni che- micznej, biologicznej oraz infrastruktury mog�cej s�u�y� do produkcji pocisk�w nuklearnych. ONZ sformalizowa�a swe ��dania, nadaj�c im posta� szesnastu specjalnych rezolucji rozbrojeniowych. W ostatnich dwunastu latach Irak z�ama� postanowie- nia az jedenastu takich uchwa�. Najpowa�niejszym wyzwaniem dla Narod�w Zjednoczonych, i zwlasz- cza dla Stan�w Zjednoczonych, by�o wydalenie w 1998 roku inspektor�w rozbrojeniowych. Odpowie- dzi� na ten akt, �ami�cy przyj�te zobowi�zania i 39 Tricki ' \ l deprecjonuj�cy prawo mi�dzynarodowe, by�y ame- ' l i ryka�skie naloty � najpierw w 1998 i p�niej w l, 2001 roku. Saddam jednak ocala� � fizycznie i po- ,' i. litycznie. Do tej pory skutecznie udawa�o mu si� gra� �wiatu na nosie. W pi�tek 7 listopada 2002 roku Husajn dosta� siedemnast�, ostatni�, szans� okazania dobrej woli i podporz�dkowania si� rygorom narzuconym przez wsp�lnot� mi�dzynarodow�. W dokumencie jedno- my�lnie przyj�tym przez pi�tnastu cz�onk�w Rady Bezpiecze�stwa (pi�ciu sta�ych i dziesi�ciu niesta- �ych, w tym nawet przez arabsk� Syri�) stanowczo zobligowano Irak do ujawnienia zawarto�ci swoich arsena��w. Husajn zgodzi� si�. Nie m�g� powiedzie� �nie", bo stan��by w obliczu powa�nych konsekwen- cji. Takiej jednomy�lno�ci na forum Rady Bezpie- cze�stwa nie by�o ju� dawno (w 1990 roku Chiny wstrzyma�y si� od g�osu, Jemen i Kuba za� zaweto- wa�y rezolucj� upowa�niaj�c� USA do przep�dzenia Irakijczyk�w z Kuwejtu). Zbrojownie satrapy nie powinny mie� �adnych tajemnic dla minimum dwustu siedemdziesi�ciu inspektor�w z czterdziestu czterech pa�stw, oddelegowanych do Iraku przez kwater� g��wn� ONZ. S� oni op�acani przez Narody Zjednoczone. Oenzetowscy emisariusze maj� nieskr�- powany wst�p do siedmiuset obiekt�w, w tym do wszystkich, podobno a� dwudziestu jeden pa�ac�w prezydenckich. Saddam nie jest ju� w stanie nikogo zwodzi� tak, jak robi� to w latach 1991�1998. 40 Tricki ne- w po- TURCJA ^._. t a� x...�.� -�/-� "~"M ffoli � � " ^.' MOSUL.. ; .'-' Q *��� � rze� ! \ ( \ ^ 10- SYRIA /' "^ <"" IRAN dy l s- ta- / V*TAKRIT f czo s'J FALUD�A '( :ch s''' SARSAR |TA^IIJA ^' *'*" ""^^^ 1 ^*? RACTJAB "^ sie� '.s ^^3y^^y ^s ren- 2v ^ 7^^~SID�UD � ^)\ AL-RAFA*1' / ^r RADUANIA ~'^\ '" ^\ ABUGHRAIB 1 ,j^ "V^.. y >� llfc*'^. A f.� K A K A ^j\L� D AURA \ � ' '"^ ^ eto- 'x-x ) 'v. / nia x-^. 1 ""'-��^ IRAK Ll ARABIA SAUDYJSKA ^ AL~BASRAflL? itu j\ Miejscowo�ci, w kt�rych s� zlokalizowane / / W^lll ^^ pa�ace prezydenckie | � ^.J^ "- TT Fabryki broni biologicznej ^'"^.^ /" ^(/f ly (^ Fabryki broni chemicznej ~~ ""� ^V Y;^ Mapa 2. Miejsca mo�liwego magazynowania i wytwarzania broni masowej zag�ady w Iraku 41 Tricki____________________________________ Oenzetowskim fachowcom zawadzano na ka�- dym kroku � podsuwano lewe papiery, przeszka- dzano w doje�dzie do pracy, niejednokrotnie szan- ta�owano broni�. Tym razem najmniejsze pr�by kombinowania, wyprowadzania w pole, ok�amywa- nia spo�eczno�ci �wiatowej przez Husajna sko�cz� si� dla niego, ni mniej, ni wi�cej, drug� �Pustynn� Burz�". Tylko �e teraz despota b�dzie musia� albo zgin��, albo stan�� przed trybuna�em do spraw zbrodni wojennych, kt�ry os�dzi go za akty ludo- b�jstwa i wieloletnie kr�tactwa. Dlatego w�a�nie Husajn mo�e zwodzi� i przeci�ga� lin�, by op�ni� akcj� militarn�. Optymaln� por� na jej przeprowa- dzenie jest okres mi�dzy listopadem a pierwsz� de- kad� kwietnia, kiedy temperatura powietrza w Ira- ku nie przekracza 25 stopni Celsjusza. P�niej upa� staje si� niezno�ny. Na dodatek �o�nierze ko- alicyjni b�d� l�dowa� w maskach przeciwgazowych i w gumowych kombinezonach ochronnych na wy- padek zaatakowania ich broni� chemiczn�. 42 6. SALADYN Cz�sto por�wnywany do Stalina ze wzgl�du na przejawiane cechy � apodyktyczno��, podejrzli- wo��, okrucie�stwo i brak lito�ci w stosunku do wszelkich, najbledszych przejaw�w opozycji � Sad- dam Husajn, podobnie jak sowiecki w�dz narod�w, przyszed� na �wiat w biednej rodzinie. Urodzi� si� 27 kwietnia 1937 roku w wiosce Takrit, 160 kilo- metr�w na p�noc od stolicy Iraku, w archaicznym �rodowisku klanowym. Skazany by� na agresywn� szorstko�� i impulsywno�� ojczyma, kt�ry wyzywa� Saddama od b�kart�w. Harowa� na roli. W wieku dziesi�ciu lat nie potrafi� jeszcze czyta� i pisa�. Maj�c do�� brutalno�ci przybranego ojca, uciek� do wuja rewolucjonisty. W tamtych czasach Irak by� aren� dzia�ania licznych tajnych kom�rek rewolu- cyjnych d���cych do usuni�cia Brytyjczyk�w. Wuj 43 S� lady n Chajrallach zarazi� bratanka nienawi�ci� do ko�o- ] nizator�w. Saddam dosta� od niego pistolet. Rzuci� : si� w wir nauki, szybko odrabiaj�c zaleg�o�ci edu- kacyjne. Po Iraku kursuje komiks ukazuj�cy wy- trwa�e zmagania m�odego Husajna z materi� wie- dzy. Chajrallach lubi� r�wnie� powtarza�, �e �ydzi, Persowie oraz muchy nie powinny istnie�. Brata- nek wzi�� to sobie do serca. Niedaleko miejsca narodzin Husajna osiem wie- k�w wcze�niej przyszed� na �wiat Saladyn. Salah ad-Din wywodzi� si� z irackiego Kurdystanu. By� wezyrem na dworze Fatymid�w � szyickich w�oda- rzy Egiptu. Obali� ich w 1171 roku i za�o�y� w�asn� dynasti� � Ajjubid�w. W Egipcie powt�rnie za- triumfowa� wtedy sunnizm. W 1187 roku Saladyn odni�s� b�yskotliw� wiktori� nad krzy�owcami pod Hittinem i odebra� im Jerozolim�. Jest kultow� po- staci� wojuj�cego islamu, jako ten, kt�ry pokaza� chrze�cijanom, gdzie raki zimuj�. Saddam nigdy nie omieszka nawi�zywa� do tego, jak blisko mu do Saladyna. Niedawne obchody okr�g�ej sze��dziesi�tej pi�tej rocznicy urodzin Husajna przerodzi�y si� w manife- stacje nieposkromionej, ob��ka�czej mi�o�ci do jubi- lata. Przeistoczy�y si� r�wnocze�nie w swego rodza- ju igrzyska dobrej woli, urz�dzone ku czci najwy�- szego w�adcy. Poszczeg�lni rywale � z r�nych szczebli drabiny spo�ecznej � konkurowali ze sob� w liczbie i intensywno�ci pochlebstw formu�owa- 44 S� lady n nych pod adresem S�oneczka Mezopotamii. Organi- zatorzy tych pochlebczych re�yserowanych i drogich spektakli nafaszerowali je fa�szem i pokazuch�. Po- stronni widzowie widzieli to, ale nie komentowali. Bali si�. Dwadzie�cia trzy lata dyktatury nie tylko zrujnowa�y prosperuj�cy w latach siedemdziesi�- tych Irak, ale r�wnie� g��boko zainfekowa�y stra- chem i hipokryzj� jego mieszka�c�w � dziedzic�w najwspanialszych cywilizacji, jakie wyda�y dzieje �wiata. Saddam Husajn Sadisavan zacz�� rozwija� skrzyd�a polityczne w wieku dziewi�tnastu lat. Za- sili� wtedy szeregi stronnictwa BAAS, dynamiczne- go tworu politycznego o charakterze panarabskim. BAAS, powsta�a w Syrii w 1953 roku, d��y mi�dzy innymi do zmaterializowania idei istnienia jednoli- tego pa�stwa wszystkich Arab�w. Od zarania po- piera Palesty�czyk�w. Propaguje r�wnie� koncepcje socjalistyczne, co zreszt� znalaz�o wyraz w jej na- zwie � Partia Socjalistycznego Odrodzenia Arab- skiego. Cz�onkowie partii nie przepadaj� jednak za teori� walki klas, b�d�c� jednym z ideologicz- nych motor�w nap�dzaj�cych niegdy� funkcjono- wanie takich mechanizm�w politycznych, jak KPZR Leonida Bre�niewa czy PZPR Boles�awa Bie- ruta. Akceptuj� za to islam, ale, jako specyficzna mieszanka wierz�cych z laikami, nie popadaj� w nabo�n� przesad� i nie oddaj� si� religijnym sza- le�stwom. 45 Saladyn W Iraku przemoc zawsze by�a naturalnym ele- mentem gry politycznej. M�ody aktywista Saddam ostro wzi�� si� za konsolidacj� swojej pozycji w or- ganizacji, w kt�rej zamierza� zrobi� karier�. W wie- ku dwudziestu jeden lat osobi�cie zabi� swego ku- zyna komunist�, kt�ry zadenuncjowa� koleg� z BAAS. Dzi�ki determinacji, impulsywno�ci i ener- gii, jak� bucha�, rych�o zosta� wci�gni�ty do partyj- nych boj�wek, nie stroni�cych od akt�w terrory- stycznych. Zaanga�owanie w tak� dzia�alno�� wy- musi�o emigracj� Husajna do Syrii i Egiptu. W Ka- irze trzy lata studiowa� prawo. Po czterech latach ukrywania si� przed irackim wymiarem sprawiedli- wo�ci w 1963 roku m�ody terrorysta wr�ci� do Bag- dadu. Wsp�towarzyszom walki konspiracyjnej ani si� �ni�o marnowa� ogromny dorobek bojowy par- tyjnego druha. Saddamowi powierzono batut� herszta podziemnej grupy szturmowej � D�ihaz Hunain, b�d�cej zbrojnym ramieniem BAAS. Rok p�niej szef boj�wki zosta� aresztowany. Ale ju� w 1968 roku uczestniczy� w rebelii, kt�ra wynios�a na szczyty Al-Bakra. W Radzie Dow�dztwa Rewolucji, kt�r� urodzi�a rewolta, Saddam zosta� wiceprze- wodnicz�cym, a p�niej przypi�to mu jeszcze ostro- gi wiceprezydenta Iraku. Mia� tylko trzydzie�ci je- den lat. Saddam Husajn z impetem ruszy� do walki z analfabetyzmem rodak�w. Wyniki kampanii nie da�y na siebie d�ugo czeka�. By�y tak znakomite, 46 ___________________ Saladyn �e oszo�omione UNESCO wkr�tce uhonorowa�o Hu- sajna okoliczno�ciow� nagrod�. Szcz�cie sprzyja�o charakteryzuj�cy si� niebotyczn� zwy�k� ceny ropy naftowej na �wiatowych rynkach, po brzegi wype�ni� brz�cz�c� monet� irack� szkatu��. Przemys� naftowy ju� wtedy by� w irackich r�kach. Iraq Petroleum Company upa�stwowiono rok wcze�niej, po ostro�- nych rokowaniach z Anglikami i Amerykanami. Sytuacja by�a teraz diametralnie r�na. W 1927 roku, gdy w Iraku trysn�a pierwsza ropa, w �w- czesnej sp�ce wydobywczej pa�stwo mia�o tylko 5 proc. udzia��w. Bud�et zarabia� grosze, tym bar- dziej �e bary�ka ropy kosztowa�a zaledwie jednego dolara. Teraz nasta�a bonanza, bo Irak mia� wszystko, a ceny oszala�y. Rzutki wiceprezydent g��boko si�gn�� po petro- dolary. Wyasygnowa� je na budow� od zera zak�a- d�w wydobycia siarki, kopalni fosfat�w, a tak�e na rozbudow� linii kolejowych, szos i wspania�ych au- tostrad, popraw� us�ug medycznych i komunal- nych. Irakijczycy byli dumni i zauroczeni, ca�y �wiat arabski za� wstrz��ni�ty tempem i rozma- chem przemian. Husajn udowadnia�, �e zakomplek- sionych Arab�w, rozczarowanych fiaskiem dzia�a� �post�powego" Egipcjanina Gamala Abdela Nasera sta� jednak na wielkie czyny i in�ynieryjne wzloty. Bagdadzki uniwersytet rozkw