Harry Lorayne Sekrety superpami�ci Prze�o�y�: Marek Siurawski Tytu� orygina�u: How to Deyelop a Super Power Memory Korekta: Jadwiga Os�bka-Olczyk Projekt i wykonanie ok�adki: Marcin Kostaci�ski (MediaLab) Ilustracje: Aleksandra Owczarek �amanie: Przemys�aw Skowro�ski Druk i oprawa: Wojskowa Drukarnia w �odzi Wszelkie prawa zastrze�one. �adna cz�� tej publikacji nie mo�e by� powielana ani rozpowszechniana przy pomocy urz�dze� elektronicznych, mechanicznych, kopiuj�cych, nagrywaj�cych i innych, bez uprzedniego wyra�enia zgody przez w�a�ciciela praw. Copyright � MCMLVII by Harry Lorayne Original U.S. Publication 1992 by Fell Publishers, Inc. 2131 Hollywood Bvd. , Hollywood, FL 33020, USA. Copyright � for the Polish edition by Wydawnictwo �Ravi", 1995 ISBN 83-85997-70-9 Wydanie III, ��d� 1997 Wydawnictwo �Ravi" 93-578 ��d�, ul. Wr�blewskiego 26 tel. (0-42) 40-25-06, fax (0-42) 40-25-07 D l a Re^tee kt�rej mi�o��, v- pomoc, oddanie, zapa�, wiar� i wierno�� pami�tam bez �wiczenia pami�ci Spis tre�ci Przedmowa do wydania polskiego...................................................................................... 11 S�owo wst�pne ..................................................................................................................................................15 Jak bystrym jeste� obserwatorem?...................................................................................... 17 Czy to, co widzisz zapada Ci w pami��? Jaka lampa zapala si� na szczycie sygnalizacji �wietlnej? Czy 6 na Twoim zegarku jest rzym- ska czy arabska? Inne pytania na temat obserwacji. Znaczenie ob- serwacji w treningu pami�ci. Przyzwyczajenie to pami��............................................................................................................. 22 Nie ma z�ej pami�ci, a tylko j� �le �wiczymy. Pojemno�� pami�ci jest nieograniczona. Scypion pami�ta� nazwiska wszystkich mieszka�- c�w Rzymu, Seneka zapami�tywa� i powtarza� 2000 s��w po jedno- krotnym ich us�yszeniu. Sprawd�, jak� masz pami�� .................................................................................. 26 Je�li zapami�ta�e� cokolwiek dzi�ki skojarzeniom, mo�esz zapa- mi�ta� w ten spos�b wszystko. Szereg test�w, kt�re poka��, �e trud- no polega� na niewy�wiczonej pami�ci. Rola uwagi w dzia�aniu pami�ci.............................................................................................. 34 Pierwszy krok to chcie� zapami�ta� nazwisko, twarz, dat�, liczb� itd.; skoncentrowa� si� na tym i wierzy�, �e si� to zapami�ta. �a�cuchowa Metoda Skojarze�......................................\,..� 39 Co to jest �MS. Zapami�tywanie drog� zabawnych, �atwych do wyobra�enia skojarze�. Zacznij zapami�tywa� jak nigdy przed- tem. Zak�adkowa Metoda Pami�ci ........................................................................................ 47 System zak�adek pomaga kojarzy� i zapami�tywa� liczby. Mo�esz zapami�ta� 52 przedmioty w kolejno�ci i na wyrywki. Zastosowanie ZMP i �MS ............................................................................................................. 55 Zacznij zapami�tywa� rozk�ad codziennych zaj�� i list� zakup�w. Nast�pnie przejd� do trudniejszych zada�. Jak �wiczy� sztuk� obserwacji................................................................................................. 61 Sprawd� na sobie (i przyjacio�ach) �trick" obrazkowy. Jak patrze�, aby widzie�. Jak zapami�ta� przem�wienia, tre�� artyku�u, tekst roli, notatki i dowcipy........................................................................................................................................... 66 Jak nie �zaci��" si� w czasie przem�wienia lub na scenie. Jak zapa- mi�ta� dok�adnie tre�� ca�ej gazety. Jak zapami�ta� rozk�ad kart......................................................................................................... 73 Jak pami�ta� co �zesz�o", a co nie w dowolnej grze w karty. Sztucz- ki karciane. Jak zapami�ta� liczby wielocyfrowe .................................................................................81 Jak zapami�ta� d�ugie i kr�tkie liczby - w porz�dku i na wyrywki. Inny rodzaj zak�adek - zak�adki �dora�ne" ..........................................................88 Zwyk�y alfabet mo�e pom�c Twojej pami�ci. Jak zapami�ta� daty?..............................................................................................................................93 Na czym polega zapami�tywanie dat. Sztuczki pami�ciowe zwi�za- ne z datami. Jak opanowa� �wieczny" kalendarz. Jak zapami�tywa� s�owaw j�zyku obcym i poj�cia abstrakcyjne....................................................................................................................... 102 System s��w zast�pczych u�atwia nauk� j�zyka obcego i zapami�ty- wanie poj�� i idei abstrakcyjnych. Warto pami�ta� nazwiska i twarze...................................................................... 108 Jak wbi� sobie nazwiska do g�owy; ��czenie nazwiska i twarzy z wa�- nym szczeg�em. Co kryje si� w nazwisku?............................................................................................................... 114 Kolejne rady, jak zapami�ta� nazwisko. Sprawd� swoje post�py. Wi�cej o nazwiskach i twarzach........................................................................................... 122 Sprawd� swoje post�py w zapami�tywaniu nazwisk oraz twarzy. Jak zapami�ta� fakty z �ycia innych ludzi............................................................ 131 Im wi�cej wiesz o ludziach, kt�rych spotykasz, tym wi�ksze masz szans� na sukcesy zawodowe i osobiste. Jak zapami�ta� numery telefon�w.................................................................................. 136 Zapami�tanie numeru telefonu jest dziecinnie �atwe. Warto mie� dobr� pami��........................................................................................................... 140 Jak sprawna pami�� pomog�a r�nym ludziom w pracy i karie- rze. Jak przesta� by� roztargnionym.......................................................................................... 146 Jak radzi� sobie z blokad� pami�ci. Zaskocz znajomych i przyjaci�.......................................................................................... 152 Zadziwiaj�ca sztuczka z zapami�taniem 400 cyfr. Jak zapami�ta� terminy spotka� i tygodniowy rozk�ad zaj��..................................................................................................... 160 Prosty spos�b zapami�tania planu dni na ca�y tydzie�. Jak zapami�ta� rocznice, dzie� urodzin i inne wa�ne wydarzenia .......................................................................................... 168 Wykorzystanie poznanych metod w zapami�tywaniu wa�nych dni i dat. Prezentacje sztuczek i zabawy pami�ciowe....................................................... 172 Naucz si� alfabetu Morse'a w p� godziny. Przede wszystkim praktyka........................................................................................................ 178 Teraz, z pe�nym zaufaniem do w�asnych mo�liwo�ci, zapami�taj wszystko, co chcesz. Przedmowa do wydania polskiego Drogi Czytelniku, Jestem niemal pewien, �e swoj� pami�� uwa�asz za nie najlep- sz�. Wed�ug Ameryka�skiego Instytutu Bada� Pami�ci, 70% ludzi uznaje swoje zdolno�ci zapami�tywania za niedostateczne, 5% - za dobre, a zaledwie u�amek procenta badanych os�b przyznaje si� do bardzo dobrej pami�ci. W naszym kraju sytuacja nie jest lepsza. Kiedy na kursach samokontroli umys�u Metod� Silvy, pod- czas kt�rych wprowadzane s� m.in. techniki doskonalenia pami�- ci, pada pytanie: �Kto z pa�stwa ma s�ab� pami��?", w g�r� podnosi si� las r�k. Pozosta�e jednak pytania - �Czy kto� wie, czym jest pami�� i jak z niej korzysta�?" oraz �Czy w okresie kszta�cenia podstawowego, �redniego lub wy�szego uczono kogo� metod za- pami�tywania?" - pozostaj� bez odpowiedzi, a co najwy�ej kwito- wane s� zdziwieniem sali. Zdziwieniem, kt�re wynika z nag�ego u�wiadomienia sobie paradoksu i nonsensu sytuacji: najwa�niej- szemu elementowi zdobywania, poznawania i odtwarzania wiedzy nie po�wi�ca si� w obowi�zuj�cym systemie edukacji najmniejszej uwagi. Ka�dy z nas obdarzony jest pami�ci�, czyli funkcj�, a zarazem zdolno�ci� umys�u do przechowywania i odtwarzania informacji. Dok�adne zdefiniowanie jej jest jednak niezmiernie trudne; po- winno si� rozpocz�� je od precyzyjnego okre�lenia poj�cia m�zgu i umys�u. Nie tylko przekracza to zakres tej pracy, ale tak�e mo�- liwo�ci wsp�czesnej nauki. Nie b�dzie to r�wnie� konieczne do skorzystania z tej ksi��ki. 11 Ksi��ka, kt�r� trzymasz w r�ku Jest do�� nietypowa-gdy� jest przera�liwie praktyczna. Odbiega pod tym wzgl�dem od innych pozycji dotycz�cych zapami�tywania, studiowania i uczenia si�. Jest to raczej poradnik u�ywania superpami�ci - nie: �doskonale- nia", �kszta�cenia" czy �rozwijania", ale w�a�nie u�ywania jej we- d�ug proponowanych przez Harry Lorayne'a regu� i metod. Na samym wst�pie autor zak�ada, �e ka�dy cz�owiek ma nie tylko do- br� pami��, ale wr�cz superpami��. Nie ka�dy jednak posiada odpowiednie �programy u�ytkowe" pozwalaj�ce j� uruchomi�. Te praktyczne programy - ��cznie z opisami - znajdziesz w niniejszej ksi��ce. Autor nie jest naukowcem ani teoretykiem. W jego tek�cie nie ma ani jednego s�owa na temat budowy i funkcji m�zgu; nie ma skomplikowanych klasyfikacji ani psychologicznej lub technicznej terminologii. Harry Lorayne jest praktykiem i udziela jedynie prak- tycznych wskaz�wek. S� one tak skuteczne i proste, �e czytaj�c i na bie��co wykonuj�c proponowane �wiczenia, dojdziesz do wniosku, i� s� to metody nieprawdopodobne, i�cie cyrkowe, a przy tym wr�cz genialne. Jest tak na pewno, gdy� ksi��ka Sekrety superpami�ci uznawana jest od blisko dwudziestu lat za klasyczny i podstawowy tekst w dziedzinie technik zapami�tywania. Metody, kt�re podaje Harry Lorayne - np. �a�cuchowa Metoda Skojarze� lub Zak�adko- wa Metoda Pami�ci - wesz�y na trwa�e do innych, powa�niejszych opracowa� psychologicznych jako przyk�ady umiej�tnego wykorzy- stania nieprawdopodobnych mo�liwo�ci wyobra�ni cz�owieka. Podstawy, na kt�rych autor buduje swoj� koncepcj� dost�pu do superpami�ci, to: wyobra�nia, wizualizacja i skojarzenia, a pre- cyzyjniej - �wiadomie znajdowane skojarzenia. Mo�na zaryzy- kowa� twierdzenie, �e superpami�� to superwyobra�nia. Harry Lorayne - nie pisz�c o tym - funkcje zapami�tywania przyporz�d- kowuje prawej p�kuli m�zgu, odpowiedzialnej za wyobra�ni�, intuicj�, wizualizacj�, zdolno�ci artystyczne, abstrakcje i skojarze- nia. Opisywane regu�y zapami�tywania uk�adaj� si� w praktyczne wskaz�wki szerszego wykorzystania niedocenianego przez za- 12 chodnie spo�ecze�stwa fragmentu m�zgu. Dotycz� one r�wnie� trenowania uwagi i stanu przytomno�ci. Metody Harry Lorayne'a mo�na zaliczy� do znanych po- wszechnie metod mnemotechnicznych. Nie ma w nich jednak ty- powych mechanicznych skojarze�, uk�ad�w wierszowych, skr�t�w werbalnych czy analogii zewn�trznych. Jest prostota i oczywisto��, na kt�re mo�e pozwoli� sobie tylko kto�, kto sam dokona� odkry- cia, a nast�pnie sprawdzi� jego funkcjonowanie w praktyce. Ksi��ka ta jest przeznaczona, jak s�dz�, dla wszystkich, ponie- wa� chyba ka�dy z nas przyzna, jak denerwuj�ce jest nag�e zagu- bienie w umys�owej �bazie danych" nazwiska, numeru telefonu, danych liczbowych, sytuacji, w kt�rej poznali�my w�a�nie spotka- n� osob�. Dobra pami�� ma wymiern� warto�� w ka�dej sferze ludzkiego �ycia. To kluczowy element sukcesu w ka�dej dziedzi- nie: w biznesie, handlu, polityce, w szkole, na studiach, w �yciu rodzinnym i towarzyskim. Poznane metody pozwol� osi�gn�� ten sukces pr�dko i efektownie. Szybko przekonasz si�, �e stosuj�c techniki Harry Lorayne'a zaczniesz wzbudza� wi�ksze zaufanie i zainteresowanie otoczenia. Twoje wypowiedzi stan� si� bardziej przekonuj�ce, kiedy b�dziesz w stanie poprze� je danymi liczbowymi oraz konkretnymi faktami. Twoje propozycje, koncepcje i pomys�y znacznie zyskaj�, gdy b�- dziesz przedstawia� je swobodnie �z pami�ci". Szybko przekonasz si� o wymiernej warto�ci b�ahej na poz�r uwagi, rzuconej od nie- chcenia w rozmowie z wa�nym kontrahentem, na temat fakt�w pami�tanych z jego �ycia, a poznanych przy waszym pierwszym spotkaniu kilka lat temu. Poznasz te� �cen�" pami�tania imienia i nazwiska swojego rozm�wcy. Zobaczysz r�wnie�, jak zmieni si� twoje �ycie towarzyskie, gdy zaczniesz wygrywa� w bryd�a, pami�- ta� dobre dowcipy oraz dysponowa� dok�adnymi i wiarygodnymi informacjami w rozmowach na r�ne tematy. Pisz�c tych kilka s��w na temat tej fantastycznej ksi��ki, warto podkre�li� ogromn� rol� t�umacza, pana Marka Siurawskiego. Prze�o�enie tej pracy na j�zyk polski wymaga�o bowiem nie tylko 13 dobrej znajomo�ci zagadnienia, ale - tak naprawd� - stworzenia polskiej wersji metody Lorayne'a. Prze�o�enie alfabetu fonetycz- nego jest niemo�liwe - trzeba opracowa� nowy. Podobnie, aby zachowa� sens tzw. �zak�adek pami�ci", trzeba je w praktyce utwo- rzy� od nowa. R�wnie� liczne przyk�ady wymaga�y uaktualnienia i wk�adu tw�rczej pracy, kt�ra -jak oceniam - zako�czy�a si� pe�- nym sukcesem. Na wst�pie wspomnia�em o niezwykle popularnych kursach samokontroli umys�u Metod� Silvy. W�a�nie Metodzie Silvy za- wdzi�czasz po�rednio, Drogi Czytelniku, t� ksi��k�. Podczas jed- nego z kurs�w, kt�ry prowadzi�em w Lublinie, po om�wieniu zagadnie� zwi�zanych z zapami�tywaniem oraz z �zak�adkami pa- mi�ci", uczestnicy przyparli mnie do muru szeregiem konkret- nych, szczeg�owych pyta� dotycz�cych sposob�w zapami�tywa- nia. Nie daj�c sobie rady z udzieleniem odpowiedzi, odes�a�em zainteresowanych do numeru Gazety Wyborczej, w kt�rym par� lat temu bli�ej nie znany mi autor - kt�rego nazwiska �nie pami�ta- �em" - opublikowa� bardzo interesuj�cy tekst na ten temat. �atwo wyobrazi� sobie moje zaskoczenie, gdy w czasie przerwy podszed� do mnie sympatyczny m�czyzna i przedstawi� si� m�wi�c, �e w�a- �nie on jest tym tajemniczym autorem. Par� zda�, kt�re wtedy zamienili�my, zaowocowa�o niniejszym znakomitym t�umaczeniem, kontraktem z Wydawnictwem �Ravi" i ksi��k�, kt�r� - mam nadziej� - przeczytasz z zaciekawieniem, wzbogacaj�c si� o �wiadomo�� nieprawdopodobnych mo�liwo�ci w�asnej pami�ci. dr hab. in�. Zbigniew Kr�licki stycze� 1995 r. S�owo wst�pne Markowi Twainowi przypisuje si� powiedzenie: �wszyscy na- rzekamy na pogod�, ale nikt palcem nie kiwnie, aby j� zmieni�". Podobnie, ka�dy narzeka lub te� che�pi si� z�� pami�ci�, ale tylko nieliczni pr�buj� co� z tym zrobi�. Proponuj� zmierzy� si� z proble- mem: masz niewielkie szans� wp�yn�� na zmian� pogody, ale na- prawd� du�e, aby usprawni� swoj� pami��. Spotka�em na swej drodze wielu ludzi, sk�onnych zap�aci� �miliony dolar�w", aby tylko mie� pami�� podobn� do mojej. No c�, �al mi troch� tych pieni�dzy, gdy� tak naprawd� jedyne ko- szty, jakie poniesiesz trenuj�c pami��, to zakup tej ksi��ki. No, mo�e nie do ko�ca. Musisz znale�� jeszcze troch� czasu i zdoby� si� na niewielki wysi�ek, aby zmusi� umys� do pracy; nie- wielki, gdy� kiedy zrozumiesz na czym polegaj� moje metody, b�- dziesz zaskoczony, �e s� tak proste i �atwe. Je�li kupi�e� t� ksi��k� w oczekiwaniu teoretycznych wywod�w i naukowego s�ownictwa, mocno si� rozczarujesz. Trening super- pami�ci wyja�ni� Ci tak, jakby�my siedzieli w Twoim pokoju na zwyk�ej pogaw�dce. Oczywi�cie zapozna�em si� wcze�niej z obszern� literatur� fa- chow�, ale odrzuci�em wi�kszo�� technicznych i naukowych termi- n�w, poniewa� sam z trudno�ci� mog�em je zrozumie�, nie m�wi�c ju� o prze�o�eniu ich na j�zyk praktyczny. Jestem prestidigitato- rem i ekspertem od metod pami�ciowych, a nie psychiatr� ani le- karzem. Nie widzia�em wi�c potrzeby, aby wyja�nia� jak pracuje 15 m�zg cz�owieka, ani te� jaki jest mechanizm pami�ci w kontek�cie kom�rek, wykres�w, rysunk�w, itp. Przekonasz si� wi�c, �e wszystko, o czym pisz� w tej ksi��ce, odkry�em sam i sam wykorzysta�em w praktyce; czuj� si� wi�c upo- wa�niony, aby Ci� tego nauczy�. Psycholodzy i wyk�adowcy twierdz�, �e wykorzystujemy je- dynie niewielki procent mo�liwo�ci naszego m�zgu - my�l�, �e dzi�ki mojej metodzie zwi�kszysz ten procent zdecydowanie po- nad przeci�tn�. Tak wi�c je�li s�aba pami�� by�a dot�d przed- miotem Twojej swoistej dumy, po przeczytaniu Sekret�w super- pami�ci b�dziesz m�g� pochwali� si� czym� zupe�nie przeciwnym: b�dziesz zapami�tywa� wszystko co chcesz, szybko, dok�adnie i na d�ugo! l Jak bystrym jeste� obserwatorem? Jakiego koloru lampa zapala si� u g�ry sygnalizatora �wietlne- go? Czerwona czy zielona? W pierwszej chwili pomy�lisz, �e to bardzo proste. Ale wyobra� sobie, �e bierzesz udzia� w Wielkiej Grze, wiesz, �e za prawid�ow� odpowied� otrzymasz du�o pie- ni�dzy, najwy�sz� stawk�, ale musisz odpowiedzie� trafnie. A wi�c, jakie �wiat�o zapala si� na g�rze? Czerwone czy zielone? Je�li dobrze wczu�e� si� w rol� uczestnika konkursu, chyba zawahasz si� z odpowiedzi�. Tak naprawd� nie jeste� do ko�ca pewien, mam racj�? Je�li nie, nale�ysz do tej mniejszo�ci, kt�ra widzi, podczas gdy wi�kszo�� z nas tylkopatrzy. Fakt, �e wi�kszo�� ludzi, kt�rym zada�em powy�sze pytanie, albo odpowiada b��dnie, albo nie jest pewna, �wiadczy o tym, �e mi�dzy widzeniem a pa- trzeniem jest ogromna r�nica. A przecie� �wiat�a na skrzy�owa- niach ogl�damy niezliczon� ilo�� razy i to codziennie! Oczywi�cie czerwone �wiat�o zapala si� zawsze na g�rze, zielo- ne zawsze na dole. Je�li jest jaki� trzeci kolor, to ��ty, zawsze po�rodku. Zgoda, by�e� pewien swojej odpowiedzi, ale mo�e wia- r� w bystro�� Twej obserwacji zachwieje inny test. Je�li masz zegarek tradycyjny, nie patrz na niego teraz i odpo- wiedz na pytanie: czy cyfra sze�� na cyferblacie jest arabska, czy rzym- ska? 6 czy VI? Zastan�w si� chwil�, zanim spojrzysz na przegub r�ki. Znowu wyobra� sobie uczestnictwo w grze o wielkie pieni�dze. Wi�c? 17 Dobrze, zdecydowa�e� si� na odpowied�. Sprawd� wi�c, czy mia�e� racj�. I jak? A mo�e pomyli�e� si� w obu przypadkach, bo na Twoim zegarku w og�le nie ma sz�stki? Niekt�re zegarki maj� przecie� w tym miejscu niewielk� tarcz� z sekundnikiem. Nawet je�li odpowiedzia�e� poprawnie, potem musia�e� dla pewno�ci sam siebie sprawdzi�. Zerkn��e� na wskaz�wki. A czy mo�esz teraz powiedzie�, kt�ra dok�adnie by�a wtedy godzina? Prawie pewne, �e nie i oto spogl�dasz na zegarek raz jeszcze! Zno- wu patrzy�e�, a nie widzia�e�. Spr�buj zada� to pytanie znajomym. Chocia� spogl�damy na zegarki dziesi�tki razy dziennie, ma�o kto potrafi opisa� sz�stk� na swoim czasomierzu. Jeszcze jedno pytanie do zabawy z przyjaci�mi, ale najpierw sprawd�, czy sam na nie odpowiesz. Na awersie banknotu jedno- dolarowego widnieje charakterystyczna posta�, kt�r� ka�dy z nas ogl�da� zapewne dziesi�tki razy. Kto to jest? Tak, to George Wa- shington. Powiedzmy, �e zgad�e�. Ale na co patrzy prezydent Sta- n�w Zjednoczonych i w kt�r� stron�? Musisz spojrze� i sprawdzi�, prawda? Ot� prezydent patrzy w prawo, na okr�g�� zielon� pie- 18 cz�� Departamentu Stanu. W tym przypadku naprawd� warto by� spostrzegawczym i patrze� uwa�nie, gdy� je�li ta piecz�� jest nie- bieska, banknot pochodzi sprzed 1923 roku i dealerzy p�ac� dzi� za niego nawet trzysta dolar�w. Nie tra� za szybko dobrego samopoczucia, nawet je�li nie odpowiedzia�e� na �adne z tych pyta�; jak powiedzia�em, zda- rza si� to wi�kszo�ci ludzi. W wy�wietlanym kilkana�cie lat temu filmie Szampan dla Cezara z Ronaldem Colmanem w roli g��wnej, bohater bierze udzia� w telewizyjnym quizie i od- powiada na ka�de pytanie. W scenie fina�owej Colman mo�e wygra� kilka milion�w dolar�w, pod warunkiem, �e pokona ostatni� przeszkod� i wymieni numer w�asnej ksi��eczki ubez- pieczeniowej. Oczywi�cie tego nie wie. Zabawne, ale i interesu- Ij�ce, poniewa� ukazuje sedno: ludzie patrz�, ale nie widz�. A tak przy okazji, czy pami�tasz numer swojego ubezpieczenia? Albo dowodu, paszportu? Chocia� moje metody sprawi�, �e rozwiniesz wyobra�ni� i au- tomatycznie zaczniesz koncentrowa� uwag� na tym, co widzisz, w nast�pnym rozdziale znajdziesz wi�cej �wicze� sprawdzaj�cych bystro�� obserwacji. Po�wi�cam tak wiele miejsca i uwagi tej sztuce, poniewa� ob- serwacja to jedna z najwa�niejszych rzeczy w �wiczeniu pami�ci, podobnie jak skojarzenia. Nasz m�zg nie jest w stanie zapami�ta� niczego, czego wcze�niej nie zobaczy�, na czym nie skupi� uwagi. Sygna� �wietlny lub d�wi�kowy zapami�tujesz tylko wtedy, kiedy po �wiadomym zarejestrowaniu przez zmys�y skojarzysz go z czym�, co ju� znasz, co pami�tasz. Poniewa� - jak m�wi�em - dzi�ki mojej metodzie zaczniesz patrze� i obserwowa�, i to przyjdzie samo, nasz� uwag� skupimy przede wszystkim na skojarzeniach. Skojarzenia w aspekcie pami�ci to nic innego, jak powi�zanie, po��czenie ze sob� dw�ch lub wi�cej przedmiot�w, poj��, obraz�w, sytuacji, itp. Powtarzam: je�li co� zapami�tujesz lub zapami�ta�e�, to tylko dlatego, �e skojarzy�e� to z czym� innym. 19 Niczym innym przecie� jak skojarzeniem jest powi�zanie licz- by dni poszczeg�lnych miesi�cy z uk�adem knykci i do�k�w w zaci- �ni�tych pi�ciach. Pami�tasz zapewne, �e poczynaj�c od ma�ego palca knykie� to 31 dni, a do�ek - 30. Czy narysujesz z pami�ci map� Wielkiej Brytanii? Albo Chin, Japonii czy dawnej Czechos�owacji? Zapewne nie. Ale gdybym powiedzia�: W�ochy, zdecydowana wi�kszo�� z Was zobaczy�aby w wyobra�ni but, czy� nie? Narysuj but z wysok� cholewk�, a wprzy- bli�eniu zaznaczysz terytorium W�och. Jak to si� sta�o, �e wyobra�nia podsun�a Ci taki w�a�nie ob- raz? Poniewa� kiedy�, mo�e wiele lat temu, kto� powiedzia� Ci, albo sam do tego doszed�e�, �e zarys P�wyspu Apeni�skiego przy- pomina but. Mapa W�och by�a tym, co chcia�e� zapami�ta�, a but tym, co ju� zna�e� i mog�e� u�y� do skojarzenia. A te wszystkie mnemotechniki i �rymowanki" szkolne, kt�re pami�ta si� przez ca�e �ycie? �W pierwszej wszystkie s� dodatnie, w drugiej tylko sinus, w trzeciej tangens i cotangens, a w czwartej cosinus" (w ten spos�b zapami�tywa�e� znak funkcji trygonome- trycznych zale�nie od k�ta) albo: �Klio Mel Ter Tal Er Eu Ur Poi Ka�" (chodzi oczywi�cie o dziewi�� Muz: Klio, Melpomen�, Terp- sychor�, Tali�, Erato, Euterpe, Urani�, Polihymni� i Kaliope). To te� skojarzenia, wykorzystuj�ce rym i rytm dla odmiany. W podobny spos�b, chocia� nie poprzez wierszyk, mo�esz zapa- mi�ta� d�ugi ci�g cyfr, tworz�c ci�g st�w, w kt�rych liczba liter b�dzie odpowiada�a kolejnej cyfrze. Np. dla liczby pi (3,14159265594...) b�dzie to zdanie: �Daj, o Pani, o boska Mnemozyno, pi liczb�, zwan� tak�e ludolfin� tak�..." R�wnie cz�st� metod� mnemotechniczn� jest np. skojarzenie pocz�tkowych liter wyraz�w z ich znaczeniem. Je�li np. zapami�- tasz bzdurne zdanie: �Ciupa� Zenobii R", sp�g�oski w nim zawar- te podpowiedz� Ci kolejno�� barw w widmie �wiat�a bia�ego. CiuPa� ZeNoBii F, czyli Czerwony, Pomara�czowy, ��ty, Zielo- ny, Niebieski, B��kitny i Fiolet. (Co to jest �ciupa�"? - pytacie. Na pewno wi�kszy od ciupa�ki...) 20 Jest jednak jeden problem: nic nie pomaga Ci zapami�ta�, �e zdanie to odnosi si� do barw t�czy i odwrotnie. Je�li masz jakie� s�owo-klucz, to �wietnie. Wtedy dasz sobie rad�, ale z kolei jak za- pami�ta� to s�owo? Nauczysz si� tego w nast�pnych rozdzia�ach. Poka�� Ci, jak dzi�ki zasadzie prostych, �wiadomych skojarze� mo�na zapami�- ta� praktycznie wszystko. Tak, nie przej�zyczy�em si� - wszystko: nazwiska, twarze, nazwy, przedmioty, fakty, postaci, kszta�ty, prze- m�wienia, itd. Wszystko, z czym spotykasz si� w codziennym �y- ciu, i spo�ecznym, i zawodowym. 2 Przyzwyczajenie to pami�� Jestem przekonany, �e nie da si� niczego ca�kowicie zapomnie�; �lady pozostawione w pami�ci s� nie do zatarcia. Thomas De Quincey Sprawna, dobra pami�� jest podstaw� sukcesu w ka�dej dzie- dzinie. Ostatnie badania potwierdzaj�, �e ca�a nasza wiedza opie- ra si� na pami�taniu. Platon uj�� to w ten spos�b: �Wiedza to nic innego jak pami��", a Cyceron przyda� pami�ci rol� skarbnika i stra�nika wszechrzeczy. Je�li za ma�o dowod�w, oto jeszcze jeden bardzo przekonuj�- cy: nie m�g�by� przecie� czyta� tej ksi��ki, gdyby� kiedy� nie zapa- mi�ta� 26 znak�w polskiego alfabetu. Z pozoru brzmi to jak du�e uproszczenie, ale jednak to prawda. Przecie� gdyby� straci� pa- mi�� ca�kowicie, musia�by� uczy� si� wszystkiego od pocz�tku jak nowo narodzone dziecko. Nie wiedzia�by� jak si� ubra�, ogoli�, zawi�za� buty, jak prowadzi� samoch�d, jak u�ywa� no�a i widel- ca, itd. Tak to jest. Wszystko, co uwa�amy za zwyczaj, w istocie rzeczy jest pami�taniem. Zwyczaj, nawyk - to pami��. Metody mnemotechniczne, istotny atrybut sprawnej pa- mi�ci, nie s� niczym nowym ani zadziwiaj�cym. Samo s�owo �mnemotechniczny" pochodzi od imienia greckiej bogini Mne- mozyny, a metod tych Grecy u�ywali ju� u zarania swojej cywili- 22 zacji. Dziwi raczej fakt, �e tak ma�o ludzi je zna i z nich ko- rzysta. Tych, kt�rzy poznali sekrety mnemotechniki zaskakuje nie tylko sprawno�� w�asnej pami�ci, ale r�wnie� uznanie i podziw rodziny i przyjaci�; niekt�rzy uznali wi�c, �e lepiej nie dzieli� si� t� tajemnic� z innymi. Dlaczego nie by� jedynym cz�owie- kiem w biurze, kt�ry zna wszystkie numery akt albo ceny wyro- b�w? Albo jedynym na przyj�ciu, kt�ry mo�e zademonstrowa� co� nadzwyczajnego? Ja jednak uwa�am, �e sprawna pami�� powinna sta� si� udzia�em wszystkich i taki jest cel tej ksi��ki. Chocia� dla nie- kt�rych jestem cz�owiekiem estrady, nie mam zamiaru uczy� Was pami�ciowych sztuczek. Nie chc� z Was robi� magik�w. Zale�y mi jedynie na tym, by�cie poznali w praktyce niezwyk�e zalety sprawnej pami�ci. Opisuj� w ksi��ce sporo trick�w oraz zabaw, kt�rymi mo�ecie ol�ni� przyjaci�, ale tak naprawd� b�d� to po prostu doskona�e �wiczenia praktyczne. Ludzie bardzo cz�sto zadaj� pytanie: czy nie pomiesza mi si� w g�owie, je�li b�d� pami�ta� za du�o? Ot� nie. Nie ma granic dla ludzkiej pami�ci. Lucjusz Scypion pami�ta� nazwi- ska wszystkich mieszka�c�w Rzymu, Cyrus potrafi� wywo�a� ka�dego �o�nierza swojej armii po imieniu, a Senece wystarczy- |�o raz us�ysze� dwa tysi�ce st�w, aby je zapami�ta� i dok�adnie powt�rzy�. My�l�, �e im wi�cej pami�tasz, tym wi�cej mo�esz zapami�- ta�. Pami�� jest w tym wzgl�dzie bardzo podobna do mi�ni. �wiczysz je i wzmacniasz, je�li maj� Ci dobrze s�u�y�; podob- nie jest z pami�ci�. R�nica polega tylko na tym, �e mi�nie mo�esz przetrenowa� lub wy�wiczy� do pewnego maksimum, a pami�� takich ogranicze� nie ma. To, jak osi�gn�� sprawn� pami��, wyt�umacz� Ci mo�liwie najpro�ciej i b�dzie to �atwiejsze, ni� gdyby� np. uczy� si� gra� na jakim� instrumencie. Je�li tylko czytasz i piszesz w swoim j�zyku i masz troch� zdrowego rozs�dku, i je�li dok�adnie prze- 23 czytasz moje wywody, b�dziesz mistrzem superpami�ci. A r�w- nolegle z tym nab�dziesz zapewne umiej�tno�� lepszej kon- centracji, baczniejszej obserwacji i, kto wie, bujniejszej wyob- ra�ni' . Zapami�taj, prosz�, �e nie ma czego� takiego jak z�a pa- mi��. By� mo�e to brzmi szokuj�co dla tych, kt�rzy w �z�ej" pami�ci znajdowali usprawiedliwienie przez ca�e lata, ale po- wtarzam: z�a pami�� nie istnieje, co najwy�ej zlej� �wiczymy. Warto r�wnie� wiedzie�, �e pami�� nie wy�wiczona jest cz�sto jednostronna, tzn. je�li zapami�tujemy nazwiska i twarze, to �nie mamy pami�ci" do numer�w telefon�w i adres�w, i od- wrotnie. S� r�wnie� tacy, kt�rych pami�� jest ca�kiem pojem- na, chocia� zapami�tuj� z ogromn� trudno�ci�, i tacy, kt�rym wszystko wchodzi do g�owy bardzo szybko, ale na kr�tko. Je�li zaczniesz stosowa� metody, kt�re opisuj� w tej ksi��ce, zapew- niam, �e b�dziesz zapami�tywa� szybko i na d�ugo praktycznie wszystko,co zechcesz. Jak ju� wspomnia�em, zanim co� zapami�tasz, Tw�j umys� musi, w ten czy w inny spos�b, skojarzy� to z tym, co ju� wie. Oczy- wi�cie wi�kszo�� z Was powie, �e zapami�tywa�o wiele rzeczy bez �adnych skojarze�. To prawda. Ale pocz�tek drogi ku sprawnej, wy�wiczonej pami�ci to skojarzenia �wiadome. Nie wiem jak pracuje Twoja pod�wiadomo��; by�by� zapewne przera�ony, wiedz�c co w niej naprawd� si� dzieje, ale to fakt: za- pami�tujesz tylko wtedy, kiedy skojarzenia s� silne. Je�li s� s�abe, zapominasz. I nie masz na to wp�ywu, bo ten delikatny proces dzieje si� poza Twoj� �wiadomo�ci�. Chodzi wi�c o to, aby dokonywa� skojarze� �wiadomie. To w�a�nie decyduje o sprawnej pami�ci. Zwr�� uwag�, �e w ten spos�b b�dziesz tylko pomaga� pa- mi�ci naturalnej, tej, z kt�rej korzystasz zawsze, czy o tym 1 Wed�ug Ameryka�skiego Instytutu Badania Pami�ci �wiczenia pami�ci, a wi�c i wyobra�ni, przyspieszaj� rozwi�zywanie problem�w, zwi�kszaj� krea- tywno��, uspokajaj�, u�atwiaj� zasypianie i poprawiaj� samopoczucie. Przyp. t�um. 24 wiesz, czy nie; w miar� treningu granica mi�dzy pami�ci� natu- raln� a pami�ci� wy�wiczon� stopniowo zniknie i to jest wspa- nia�e. �wiadome korzystanie z mojej metody na pocz�tku, z biegiem czasu stanie si� automatyczne i pod�wiadome! 3 Sprawd�, jak� masz pami�� Kilku student�w zdawa�o egzamin tu� przed �wi�tami Bo�ego Narodzenia. Nie spodziewali si� po nim niczego przyjemnego, gdy� mia� to by� egzamin trudny. I taki by� rzeczywi�cie. Jeden ze zdaj�cych odda� sw�j arkusz egzaminacyjny z kr�tk� notatk�: �Tylko Pan B�g zna odpowied� na te pytania. Weso�ych �wi�t". Profesor sprawdzi� prace, a studentowi odpisa�: �Pan B�g dosta- je pi�tk�, Ty - pa��. Szcz�liwego Nowego Roku!" Nie s�dz�, aby testy, kt�re przedstawiam w tym rozdziale by�y a� tak trudne. A nawet gdyby Jest to bez znaczenia, poniewa� i tak nikt si� nie dowie, jak Ci posz�o. W poprzednich rozdzia�ach poda- �em kilka przyk�ad�w pokazuj�cych, jak ogromn� pomoc� w zapa- mi�tywaniu czegokolwiek s� �wiadome skojarzenia. Jest to proste i szalenie skuteczne, co wi�cej, takie skojarzenia m�zg mo�e prze- chowywa� ca�e lata. Twierdz�, �e je�li zdo�a�e� zapami�ta� cokolwiek, na kr�cej lub d�u�ej, dzi�ki metodzie �wiadomych skojarze�, uda Ci si� to r�wnie� w ka�dym innym przypadku. Tak twierdz� i zamierzam to udowodni� przy Twojej pomocy. My�l�, �e p�niej sam przyznasz, i� nie przypuszcza�e�, �e mo�e to by� tak u�yteczne i warto�ciowe. P�niej, bo gdybym np. powiedzia� teraz, �e dzi�ki mojej meto- dzie zapami�tasz nawet 50-cyfrowe liczby �na zawsze" i to po 26 jednokrotnym ich ujrzeniu, uzna�by� chyba, �e jestem szalony. Gdy- bym powiedzia�, �e zapami�tasz kolejno�� kart w potasowanej talii, cho� ka�d� z nich zobaczysz tylko raz (lub tylko us�yszysz, jak si� j� wymienia), stwierdzi�by�, �e wariuj� coraz bardziej, a gdybym po- wiedzia�, �e zawsze ju� b�dziesz pami�ta� nazwiska i twarze, list� nawet 50 zakup�w czy spraw do za�atwienia, �e zapami�tasz dok�a- dnie tre�� ca�ego miesi�cznika, dowolne ceny i wa�ne numery tele- fon�w, �e w ko�cu z pami�ci okre�lisz dzie� tygodnia dowolnego roku - to powiedzia�by�, �e teraz dopiero �odbi�o mi pod sufitem". Przeczytaj jednak dok�adnie ca�� ksi��k�, a sam si� przekonasz. Pomy�la�em sobie, �e najlepszy spos�b, aby udowodni�, �e mam racj�, to pozwoli�, aby� sam notowa� swoje post�py. W tym celu musz� Ci najpierw pokaza�, jak s�aba jest pami�� nie �wiczo- na. Znajd� wi�c teraz troch� czasu i przer�b testy, o kt�rych za chwil�. Po przeczytaniu stosownych rozdzia��w wr�� do nich raz jeszcze. Da Ci to mo�liwo�� por�wnania wynik�w. To bardzo wa�ne! Poniewa� z ka�dym przeczytanym rozdzia- �em Twoja pami�� b�dzie coraz sprawniejsza, chc�, aby� sam si� o tym przekona�. W ten spos�b nab�dziesz pewno�ci siebie, tak istotnej w technice �wiczenia pami�ci. Pod ka�dym testem znaj- dziesz wi�c miejsce na wpisanie wynik�w obecnych i przysz�ych. I jeszcze jedno, zanim przyst�pisz do �wicze� - nie czytaj z wyprzedzeniem rozdzia��w, kt�re -jak s�dzisz - mog�yby Ci po- m�c w tych sprawdzianach. Temu ma s�u�y� ca�a ksi��ka i napraw- d� lepiej czyta� j� po kolei. Pod��aj wi�c spokojnie za mn� i nie przeskakuj sam siebie. TEST l Przeczytaj raz poni�sz� list� 15 przedmiot�w. Powinno Ci to zaj�� oko�o 2 minut, po czym spr�buj zapisa� je, bez zagl�dania do ksi��ki oczywi�cie, w takiej samej kolejno�ci. Przy ocenie wynik�w pami�taj, �e je�li opu�cisz jakie� s�owo, wszystkie nast�pne b�d� ju� w nieprawid�owej kolejno�ci. Do testu wr�� po przeczytaniu rozdzia�u 5. Przyznaj sobie 5 punkt�w za ka�de prawid�owe s�owo. 27 Ksi��ka, popielniczka, krowa, p�aszcz, zapa�ka, �yletka, jab�- ko, portmonetka, wenecka zas�ona, patelnia, zegarek, okulary, klamka, butelka, robak. Wynik � Wynik po przeczytaniu rozdzia�u 5 � TEST 2 Spr�buj w ci�gu 3 minut zapami�ta� 20 podanych ni�ej przed- miot�w wraz z przyporz�dkowanymi im numerami, a nast�pnie, nie zagl�daj�c do ksi��ki, wypisz je wszystkie raz jeszcze wraz z liczbami. Do testu wr�� po przeczytaniu rozdzia�u 6. Przyznaj so- bie 5 punkt�w za ka�dy zapisany prawid�owo przedmiot wraz z jego numerem. 1. radio 11. sukienka 2. samolot 12. kwiat 3. lampa 13. okno 4. papieros 14. perfumy 5. obrazek 15. ksi��ka 6. telefon 16. chleb 7. krzes�o 17. o��wek 8. ko� 18. zas�ona 9. jajko 19. waza 10. fili�anka 20. kapelusz Wynik � Wynik po przeczytaniu rozdzia�u 6 � TEST 3 Przyjrzyj si� przez oko�o 2,5 minuty tej 20-cyfrowej liczbie, po czym spr�buj j� zapisa� z pami�ci. Przyznaj sobie po 5 punkt�w za ka�d� cyfr�, kt�r� postawi�e� we w�a�ciwym miejscu. Jest to test na pojemno�� pami�ci, kt�r� istotnie zwi�kszysz po przeczytaniu rozdzia�u 11. 72443278622173987651 Wynik � Wynik po przeczytaniu rozdzia�u 11 � 28 TEST 4 Wyobra� sobie, �e kto� wyj�� 5 kart z potasowanej talii, po czym pozosta�e wymieni� w kolejno�ci tylko raz. Czy wymienisz z pami�ci karty, kt�re zosta�y od�o�one? Spr�buj. Przeczytaj po- ni�sz� list� tylko raz, co nie powinno zaj�� d�u�ej ni� 4-5 minut i podaj, jakich kart Twoim zdaniem brakuje. Nie zagl�daj do ksi��- ki. Przer�b ten test powt�rnie po zapoznaniu si� z tre�ci� rozdzia- �u 10. Zapisz na swoje konto 20 punkt�w za ka�d� prawid�owo podan� brakuj�c� kart�. W kier A trefl 8 trefl 6 kier A karo 9 pik D trefl 4 kier K kier 4 trefl 7 pik 10 pik 7 karo 5 kier 7 trefl K karo 10 trefl 3 kier 2 karo 10 kier W pik 9 trefl K trefl D karo 3 pik 10 karo 8 kier 8 karo 9 kier 8 pik 6 pik 5 trefl 7 kier 5 pik 4 pik 2 trefl D kier A pik D pik 5 karo 3 karo 6 karo 3 trefl 2 kier 2 pik W karo W trefl Wynik � Wynik po przeczytaniu rozdzia�u 10 � TEST 5 W ci�gu 6-7 minut przyjrzyj si� pi�tnastu narysowanym tu osobom wraz z ich nazwiskami. Przy ko�cu tego rozdzia�u znaj- dziesz ca�e towarzystwo uszeregowane w innej kolejno�ci i bez nazwisk. Twoim zadaniem jest nazwa� wszystkie twarze po- prawnie. Do testu wr�� po przeczytaniu rozdzia�u 17. Pi�� punkt�w za ka�d� twarz, kt�rej w�a�ciciela zapami�ta�e� prawi- d�owo. 29 Talman Smalkowitz Kozakiewicz Prus Wojtkiewicz Radko Mizgalska Dobrowolski Ryster Do�go� Zas�pa Szelmeczko Jarocki Syrek Talman, Smalkowitz, Pazgala, Kozakiewicz, Prus, Wojtkie- wicz, Radko, Mizgalska, Dobrowolski, Ryster, Do�go�, Zas�pa, Szelmeczko, Jarocki, Syrek. Wynik � Wynik po przeczytaniu rozdzia�u 17 � TEST 6 Zapoznaj si� w ci�gu 7-9 minut z poni�sz� list� 10 os�b i ich numer�w telefon�w. Teraz przepisz nazwiska na osobn� kartk�, zamknij ksi��k� i spr�buj wypisa� przy ka�dym z nich w�a�ciwy numer. Pami�taj, �e je�li pomylisz nawet jedn� cyfr�, dodzwonisz si� do kogo� innego, a wi�c ca�y numer jest z�y. Po przeczytaniu rozdzia�u 19 przer�b ten test raz jeszcze. 10 punkt�w za ka�dy prawid�owo zapisany numer. Rosse 001 908 758 0947 Traczyk 629 28 01 Jakubczak012364288 Gwizdalska 46 42 18 Gronus 072484811 Mucha 0928 21 94 31 Por�bski 093674547 Rogacki 042461100 Cydzik 003382945126 Bookman 001846642290 Wynik � Wynik po przeczytaniu rozdzia�u 19 � Nie zamartwiaj si�, je�li uznasz, �e uzyskane wyniki nie s� zadowalaj�ce. Te zadania - powt�rz� - s�u�� temu, aby� m�g� stwierdzi� w�asne post�py w miar� czytania tej ksi��ki, a po wt�re unaoczni� Ci, jak ma�o wiarygodna jest pami�� �le �wiczona. Nie trzeba wiele pracy ani wysi�ku, aby uzyska� stuprocentowo dobre wyniki w tych testach. Prywatnie to, o czym pisz�, bardzo lubi� nazywa� metodami �superpami�ci dla leniwych". 4 Rola uwagi w dzia�aniu pami�ci Sztuka pami�tania to sztuka koncentracji. Samuel Johnson Przeczytaj bardzo uwa�nie poni�sz� histori�. Prowadzisz samoch�d, w kt�rym jedzie 50 ludzi. Na pierwszym przystanku wysiada 10 os�b i wchodz� 3; na nast�pnym wysiada 7 i dochodz� 2. Na kolejnych 2 przystankach za ka�dym razem wysiada 4 pasa�er�w i wchodzi l. W tym miejscu trasy autobus staje, gdy� s� k�opoty z silnikiem. Cz�� os�b spieszy si� i woli i�� piechot�; wysiada wi�c 8 z nich. Autobus rusza dalej i dowozi do ko�cowego przystanku reszt� pasa�er�w. Teraz, bez ulegania pokusie powt�rnego czytania, spr�buj odpowiedzie� na dwa pytania. Jestem niemal pewny, �e gdybym zapyta�, ile os�b zosta�o w autobusie poda�by� od razu prawid�ow� odpowied�, ale pytanie, kt�re chc� zada�, brzmi: ile by�o przystan- k�w? Chyba niewielu z Was zwr�ci�o na to uwag�. Wi�kszo�� uzna- �a, �e pytanie b�dzie dotyczy� liczby pasa�er�w, wi�c pracowicie dodawa�a i odejmowa�a wszystkich wsiadaj�cych i wysiadaj�cych. Interesowa�a Was liczba pasa�er�w, inaczej m�wi�c, chcieli�cie wiedzie� (a wi�c i zapami�ta�), ile os�b zosta�o w autobusie. Nikt nie zak�ada�, �e wa�na b�dzie ilo�� przystank�w, nikt wi�c nie zwraca� na przystanki uwagi, dlatego m�zg nie znalaz� odpowiedzi na podstawowe pytanie, nie zapami�ta� jej. 34 Ale je�li kto� za�o�y�, �e pytanie b�dzie dotyczy� ilo�ci przy- stank�w, z pewno�ci� poda� prawid�ow� odpowied�, na tym bo- wiem skupi� swoj� uwag�, tym by� zainteresowany. Je�li rzeczywi�cie odpowiedzia�e� na pierwsze pytanie, nie b�d� za bardzo szcz�liwy. W�tpi�, czy odpowiesz na drugie, kt�re brzmi: jak nazywa si� kierowca? W istocie rzeczy ca�a zagadka jest bardziej sprawdzianem obserwacji, uwagi, ni� testem pami�ci, a zacytowa�em j� tu g��w- nie dlatego, aby podkre�li� rol� koncentracji w funkcjonowaniu pami�ci. Gdybym, zanim przeczyta�e� historyjk� z autobusem, po- wiedzia�, �e zapytam o nazwisko kierowcy, na tym skupi�by� uwa- g�, to chcia�by� zauwa�y� i zapami�ta�. Ale nawet wtedy m�g�by� mie� pewne trudno�ci. Zagadka skonstruowana jest wed�ug zasady odwracania uwagi, co bardzo dobrze znaj� wszyscy zawodowi prestidigitatorzy. Kluczowy ruch w sztuczce, w�a�ciwe �modus operendi", jest niedostrzegalny albo przykryty innym, wyra�niejszym, bardziej sugestywnym. Ten w�a- �nie ruch zauwa�asz i zapami�tujesz, cho� jest bez znaczenia, a ten najistotniejszy gubisz i dlatego dajesz si� oszuka�. Wi�kszo�� ludzi opisuje w tak nieprawdopodobny spos�b po- pisy magik�w, �e sam artysta powinien uzna� si� za cudotw�rc�, a wszystko dlatego, �e widz po prostu nie zauwa�a w�a�ciwych ru- ch�w. Pomijaj�c sztuczki z kapeluszem czy skrzyni� i generalnie wszystkie tricki mechaniczne, gdyby nie to wspomniane �mylenie uwagi" ka�dy prestidigitator by�by w du�ym k�opocie. Ja te� wprowadzi�em Ci� w b��d sugeruj�c nie to, co b�dzie wa�ne i na co w og�le nie zwr�ci�e� uwagi. Chyba ju� wystarczaj�- co d�ugo nadu�y�em Twojej cierpliwo�ci. Odpowied� na drugie pytanie przynosi pierwsze s�owo zagadki - Ty prowadzisz autobus, a wi�c Ty sam jeste� kierowc�. Chodzi o Twoje w�asne nazwisko! Zaproponuj t� zabaw� znajomym i przyjacio�om i przekonaj si�, jak niewielu z nich nie da si� oszuka�. Jak wspomnia�em, historyjka z autobusem jest bardziej spraw- dzianem obserwacji ni� testem pami�ci. Ale obserwacja i dobra 35 pami�� id� w parze. W�tpliwe, aby� zapami�ta� co�, czego nie spo- strzeg�e�; z kolei bardzo trudno jest zauwa�y� co�, czego nie chce si� zapami�ta� lub czego zapami�tanie nas nie ciekawi. To oczywi�cie prowadzi do narzucaj�cego si� wniosku: je�li chcesz szybko polepszy� swoj� pami��, chciej zapami�tywa�. Zmu� si� do postrzegania wszystkiego, co lub o czym chcesz pami�ta�. Pisz�: �zmu� si�", poniewa� pocz�tkowo pewien wysi�ek jest ko- nieczny, ale po zadziwiaj�co kr�tkim czasie przekonasz si�, �e wola (ch��) zapami�tania nic nie kosztuje. Pierwszy krok na tej drodze ju� zrobi�e�. Czytasz t� ksi��k�. Gdyby� nie chcia� usprawni� swojej pami�ci, nie czyta�by� jej. �Bez motywacji trudno m�wi� o dobrej pami�ci" - to dobre motto. R�wnie pomocna jest wiara, zaufanie do w�asnej pami�ci. Je- �li jeste� pewien, �e co� zapami�tasz - w wi�kszo�ci przypadk�w odniesiesz sukces. My�l o swojej pami�ci jak o sicie. Za ka�dym razem, kiedy czujesz lub m�wisz: �Mam okropn� pami��", albo: �Nigdy tego nie zapami�tam", robisz w tym sicie kolejn� dziur�. I odwrotnie, je�li m�wisz: �Mam wspania�� pami��, z �atwo�ci� to zapami�tam" itp. - zatykasz jedn� z nich. Wielu z moich znajomych wcze�niej czy p�niej pyta, dlaczego maj� k�opoty z pami�taniem, bo przecie� zapisuj� dok�adnie wszy- stko, co chc� zapami�ta�. Odpowiadam, �e to jest tak, jakbym zapy- ta�, dlaczego �le p�ywaj�, skoro uwi�zali sobie kamie� do szyi. To, �e zapominaj�, a mo�e raczej - nie zapami�tuj�, spowodowane jest w�a�nie tym, �e pisz�. Moim zdaniem s�owo �zapomnia�em" nale�y wyrzuci� ze s�ownika; z dwojga z�ego ju� lepiej powiedzie�: nie zd�- �y�em jeszcze zapami�ta�. Nigdy nie zapomnisz czego�, co naprawd� zapami�ta�e�. Je�li piszesz, aby sobie pom�c w zapami�taniu ca�o�ci lub wa�nych szczeg��w - w porz�dku. Ale je�li papier i o��wek maj� by� sub- stytutem pami�ci (a tak w�a�nie wiele os�b uwa�a), pami�ci nie polepszysz. Charakter pisma, szybko�� pisania mo�e tak, ale pa- mi�ci nie, boj� lekcewa�ysz i nie �wiczysz. Zazwyczaj piszesz tylko dlatego, �e jeste� za leniwy, �e chronisz pami��, aby jej bro� Bo�e 36 nie przem�czy�. Jak trafnie uj�� Oliver Wendetl Holmes: ��eby zapomnie�, najpierw trzeba zapami�ta�". Miej na uwadze, �e pami�� lubi, kiedy jej si� ufa. Im bardziej jej ufasz, tym bardziej mo�esz na niej polega�. Notowa� bez pr�by zapami�tania, to �ama� wszelkie regu�y �wiczenia pami�ci. Nie ufasz swojej pami�ci, nie chcesz na niej polega�, nie �wiczysz jej, nie skupiasz uwagi na tym, co chcesz zapami�ta� - dlatego piszesz. A przecie� zawsze mo�esz zgubi� kalendarz czy notes, a g�owy nig- dy. Je�li mog� pozwoli� sobie na szczypt� humoru: dopiero kiedy naprawd� tracisz g�ow�, nie ma znaczenia, czy co� zapami�ta�e�, czy nie... Powt�rz�: je�li koncentrujesz si� na zapami�taniu, je�li wie- rzysz, �e zapami�tasz, naprawd� nie musisz niczego zapisywa�. Ilu rodzic�w narzeka, �e ich dzieci ci�gle zapominaj�, co by�o za- dane, jakie maj� lekcje w czwartek, itd., a przecie� te same dzieci potrafi� powiedzie�, kto strzeli� bramk� w kilku kolejnych me- czach ekstraklasy albo opisa� wszystkie regu�y gry w koszyk�wk� i powiedzie�, kto z kim wygra� i kiedy w ubieg�orocznej rundzie je- siennej. Je�li z �atwo�ci� pami�taj� takie fakty i liczby, w takim razie dlaczego maj� k�opoty w szkole? Ot� tylko dlatego, �e bar- dziej ich ciekawi kosz czy pi�ka no�na ni� algebra, historia czy geografia. Problem nie tkwi w z�ej pami�ci, a w braku zainteresowania. Potwierdza to r�wnie� fakt, �e wi�kszo�� uczni�w jest dobra lub bardzo dobra w jednym szczeg�lnym przedmiocie, cho� w pozo- sta�ych zupe�nie nie b�yszczy. Je�li ucze� pami�ta lekcje z danego przedmiotu -jest z tego przedmiotu dobry, je�li nie - nie daje so- bie rady. Tak to po prostu jest. I jest to r�wnie� dow�d na to, �e ucze� ma pami�� do rzeczy, kt�re lubi lub kt�rymi si� interesuje. Wielu z Was mia�o w szkole �redniej j�zyk obcy, nawet dwa. I co? Ci�gle je pami�tasz? W�tpi�. Podr�ujesz teraz po �wiecie i odwiedzasz miejsca, gdzie m�wi si� tymi j�zykami, i nieraz plu- jesz sobie w brod�, �e� nie uwa�a� na lekcjach. Oczywi�cie, gdyby� wiedzia�, �e b�dziesz podr�owa�, uczy�by� si� j�zyka pilniej, po pro- 37 stu chcia�by� si� go uczy� i by�by� zdziwiony swoimi stopniami. W moim przypadku tak niestety nie by�o. Nie wiedzia�em, �e przy- . da mi si� znajomo�� j�zyk�w obcych, no i nie mia�em jeszcze wte- dy wy�wiczonej pami�ci. R�wnie� wiele kobiet skar�y si� na okropn� pami��, pono� niczego nie mog� zapami�ta�. Ale te same panie potrafi� opisa� w szczeg�ach, co mia�a na sobie przyjaci�ka, kt�r� widzia�y kilka tygodni wcze�niej, wi�cej - zauwa�� inn� kobiet� za kierownic� samochodu jad�cego prawie 80 km/h i powiedz�, jak by�a ubrana, opisz� kolor �akietu, rodzaj uczesania, czy w�osy by�y naturalne, czy tlenione i, oczywi�cie, ile lat mia�a ta baba! By� mo�e okre�l� nawet zawarto�� portfela kobiety-kierowcy, co oczywi�cie wykra- cza poza sfer� pami�ci, a dotyka raczej obserwacji psychologicz- nych. W ka�dym razie podkre�lam raz jeszcze ogromn� wag� zainte- resowania w dzia�aniu pami�ci. Je�li potrafisz zapami�ta� rzeczy, kt�re Ci� pasjonuj�, to znaczy, �e naprawd� masz �wietn� pami��. To znaczy r�wnie�, �e gdyby� interesowa� si� w podobny spos�b czym innym, zapami�ta�by� to r�wnie dobrze. A wi�c podejmij decyzj�, �e od dzi� chcesz zapami�tywa� na- zwiska, twarze, daty, cyfry, fakty - po prostu wszystko, i �e z wiar� i zaufaniem potraktujesz swoje mo�liwo�ci w tym wzgl�dzie. Ju� samo to, bez odwo�ywania si� do system�w i metod skojarze�, bardzo pomo�e Twojej pami�ci; natomiast systemy i metody, jako �rodki wspomagaj�ce, wprowadz� Ci� na drog� ku pami�ci nie- zwyk�ej. Co udowodni� ju� w nast�pnym rozdziale. 5 �a�cuchowa Metoda Skojarze� Prawdziwym maj�tkiem cz�owieka jest jego pami��. Nic innego nie decyduje o tym, czy jest bogaty, czy prawdziwie biedny. Aleksander Smith Ot� ju� teraz potrafisz zapami�tywa� jak nigdy przedtem. W�tpi�, aby� bez wcze�niejszego treningu potrafi� wymieni� 20 nie powi�zanych ze sob� przedmiot�w, widz�c je (lub s�ysz�c, jak kto� je wylicza) tylko raz. Chocia� w to nie wierzysz, po uwa�nym prze- czytaniu tego rozdzia�u poradzisz sobie nawet z trudniejszym za- daniem. Zanim przejdziemy do �wicze�, musz� wyja�ni�, �e sprawno�� pami�ci, kt�r� osi�gniesz, b�dzie opiera� si� prawie wy��cznie na obrazach my�lowych, na pracy wyobra�ni. Obrazy te powinny by� mo�liwie najbardziej zabawne. Oto 20 przedmiot�w, kt�re zapami�tasz w zadziwiaj�co kr�t- kim czasie: dywan, papier, butelka, ��ko, ryba, krzes�o, okno, telefon, papieros, gw�d�, maszyna do pisania, but, mikrofon, pi�ro, tele- wizor, talerz, p�czek, samoch�d, fili�anka i ceg�a. Kto� s�awny powiedzia� kiedy�, �e metoda jest matk� pami�ci. A wi�c naucz� Ci� teraz �a�cuchowej Metody Skojarze�, kt�r� dalej b�d� nazywa� w skr�cie �MS. Jak wspomnia�em, sprawna, wytrenowana pami�� pracuje przy pomocy zabawnych wyobra�e�; 39 w takim razie stw�rzmy �mieszne zwi�zki dla powy�szych 20 przedmiot�w. Nie wpadaj w panik�! To jak dzieci�ca zabawa, w istocie rzeczy bardzo podobna do gry. Najpierw zakoduj w umy�le pierwszy przedmiot - dywan. Ka�dy wie jak wygl�da dywan, wi�c zobacz ten dywan w wyobra�ni. Nie s�o- wo, ale obraz: albo dowolnego dywanu, albo dywanu z Twojego mie- szkania, kt�ry przecie� dobrze znasz. M�wi�em poprzednio, �e aby co� zapami�ta�, trzeba to skojarzy� w jaki� spos�b z tym, co ju� zna- my. Zrobisz teraz dok�adnie to samo, przy czym przedmioty z naszej listy b�d� takimi w�a�nie punktami odniesienia. To, co ju� znasz, co pami�tasz, to �dywan", to, co chcesz zapami�ta� to �papier". Oto Tw�j pierwszy i najwa�niejszy krok w treningu pami�ci. Musisz teraz skojarzy�, powi�za� dywan z papierem, ale mo�liwie naj �mieszniej. Np. wyobra� sobie, �e dywan w Twoim mieszkaniu jest utkany z papieru. Zobacz, jak po nim st�pasz, pos�uchaj, jak szele�ci pod Twoimi stopami. Albo wyobra� sobie, �e piszesz co� na dywanie jak na kawa�ku papieru. Ka�de z tych wyobra�e� jest skojarzeniem zabawnym. Papier le��cy po prostu na dywanie nie spe�nia tego warunku, skojarzenie takie jest za logiczne. Obraz my�lowy musi by� �mieszny lub bezsensowny. Uwierz na s�owo, �e je�li Twoje skojarzenie jest logiczne, nie zapami�tasz go. 40 A teraz co�, o czym b�d� Ci przypomina� nieustannie. Musisz cho�by przez u�amek sekundy zobaczy� w swoim umy�le ten �mie- szny obraz. Nie pr�buj ogl�da� s��w, ale konkretny obraz, ten, kt�ry wybra�e�. Zamknij na sekund� oczy, to mo�e pom�c. Jak tylko zwizualizujesz skojarzenie, przesta� o nim my�le� i id� dalej. Poniewa� to co ju� znasz i zapami�ta�e�, to papier, wi�c mu- sisz teraz skojarzy�, powi�za� go z kolejnym przedmiotem na li�cie, tzn. butelk�. W tym miejscu w og�le nie zawracasz ju� sobie g�owy �dywanem", tworzysz ca�kowicie nowy, �mieszny obraz my�lowy ��cz�cy papier z butelk�. Mo�esz np. czyta� ogromn� butelk� jak gazet�, albo pisa� na wielkiej butelce jak na kawa�ku papieru. Albo wyobra� sobie, �e z butelki wylewa si� struga papieru jak wino, albo �e w og�le ca�a butelka jest zrobiona z papieru. Wybierz najbardziej zabawne skojarzenie i zobacz je cho�by przez chwil� w swej wyob- ra�ni. Nie wiem, czy uda mi si� wystarczaj�co mocno podkre�li� wag� tego, by rzeczywi�cie �widzie�" skojarzenia i by one by�y mo�liwie naj�mieszniejsze. Przy tym nie chodzi o to, aby przez 15 minut wymy�la� najbardziej nonsensowne zwi�zki; pierwsze za- bawne skojarzenie, jakie przychodzi do g�owy jest zwykle najlep- sze. W dalszym ci�gu �wiczenia zaproponuj� Ci kilka sposob�w, jakimi mo�esz powi�za� ze sob� obrazowo ka�d� par� przedmio- t�w z naszej listy. Mo�esz wybra� ten, kt�ry uznasz za naj�mie- szniejszy, albo ten, kt�ry sam wymy�li�e� - i tego si� trzymaj. Po��czyli�my ju� dywan z papierem i papier z butelk�. Przejd�- my do ���ka". Szukamy zabawnego zwi�zku mi�dzy butelk� 41 a ��kiem. Butelka le��ca w ��ku lub co� w tym gu�cie jest za lo- giczne, a wi�c mo�e �pisz w du�ej butelce zamiast w ��ku, albo �odkorkowujesz" ��ko zamiast butelki? Zobacz kt�re� z tych sko- jarze� cho�by przez chwil� i wi�cej do nich nie wracaj. Zorientowa�e� si� ju�, �e w tej zabawie kojarzymy ka�dy po- przedni przedmiot z nast�pnym. Pozna�e� i zapami�ta�e� ju� ��- ko; kolejnym s�owem,