o Opracowanie redakcyjne: Izabella Wojciechowska Projekt ok�adki: Anna �oza-Dzidowska Opracowanie graficzne: Joanna Knop Redakcja typograficzna: Jerzy Ku�mierz Damian Walasek Sk�ad i �amanie: Pracownia Komputerowa B.R. Wydanie I, pa�dziernik 2003 Videograf Edukacja Sp. z o.o., 40-153 Katowice, al.W.Korfantego 191 tel.: (0-32) 203-65-59, 203-65-60, 730-25-12 fax: (0-32) 730-25-13 e-mail: [email protected] sklep internetowy: www.edu.videograf.pl http: //wwwwideograf.pl wortal: www.edukacja.videograf.pl � Copyright by Videograf Edukacja Sp. z o.o., Katowice 2003 ISBN 83-89232-42-1 I. SW�AT PRZYNOSI RZECZY DOBRE I Z�E. (SUAH1LIJSKIE) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... �WIAT PRZYNOSI RZECZY... ALIGATOR Nie m�w o aligatorze �ohydne bydl�", p�ki nie przep�yniesz rzeki, (ind.) ANTYLOPA Antylopa kryje swoje m�ode, kiedy ju� jej lampart jedno zjad�, (pigm.) Antylopa przechodzi t� sam� �cie�k� tylko jeden raz. (pigm.) Antylopa skacze, wyskakuje, ale zawsze na ziemi� opadnie. (abis.) Antylop�, kt�ra zostaje w tyle, pies chwyta i gryzie, (pigm.) Kiedy antylopa ma t�ust� nog�, staje si� tabu. (Twi) Kiedy m�oda antylopa jest g�odna, matka daje jej ca�e mleko, (pigm.) ARBUZ Dwa arbuzy nie mieszcz� si� pod jedn� pach�, (osm.) Jedn� r�k� nie we�miesz dw�ch arbuz�w, (pers.) Nie rozbijaj arbuza na w�asnej g�owie, (arm.) BAK�A�AN Bak�a�any marnego gatunku najwolniej si� psuj�, (pers.) Gdyby bak�a�an mia� skrzyd�a, wyda�by si� nam jask�k�, (gruz.) BAMBUS Bambus zale�y od stromego brzegu, na kt�rym ro�nie, stromy brzeg zale�y od bambusa, kt�ry go wi��e, (mai.) G�adki bambus mo�esz obrzuca� piaskiem, nic nie przylgnie, (mai.) BARAN Chocia� baran ma smaczne mi�so, nie jest ono przyjemne dla wszystkich ust. (mand�.) Ledwo pod�o�� traw� pod nos baranowi, patrz� na ogon, czy zgrubia�, (arm.) BAWӣ Byle jeden baw� przyni�s� b�oto, wszystkie si� w nim wybabrz�. (mai.) Je�li bawole chodzi z bawolic�, wilk go nie po�re, (gruz.) Nie kupuj bawo�u widzianego z daleka w polu. (mai.) BEZ Dziki bez nie zrodzi winnego grona, (gruz.) BLASK Blask s�oneczny z ca�ego roku bywa zmyty przez jedniodniowy deszcz, (mai.) B�OTO Grudk� b�ota nie rozdzielisz psa i hieny sczepionych w walce. (Hausa) Kto wlaz� w b�oto, b�oto b�dzie pi�. (Hausa) BR�D Br�d pochwal dopiero po wyj�ciu na brzegip. (gruz.) Nie wchod� do wody, gdy nie widzisz brodu, (pers., mong.) BYDL� Bezrogie bydl� nie mo�e wzi�� na rogi, mo�e tylko �eb gro�nie schyli�, (mai.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... BYD�-O Nie ma trawy � nie ma byd�a; nie ma byd�a � nie ma jedzenia, (mong.) BYK Dwa byki nie przebywaj� w jednej zagrodzie, (suah.) Gdzie nie ma byka, tam byczek panem, (a�t.) Nawet najgro�niejszy byk by� kiedy� ciel�ciem, (ka�m.) CEBULA Kto je cebul�, pachnie cebul�. (Hausa) CHART Kto wyrusza na polowanie bez chart�w, wraca do domu bez zaj�ca, (osm.) CHMURA Ka�da chmura ma sw� srebrn� smug�, (ang.) Nie ma deszczu bez chmury, (wiet.) Wystarczy ma�a ciemna chmurka, �eby za�mi� mn�stwo jasnych gwiazd, (maor.) Wystarczy ma�a chmurka, by zakry� tak�e wielkie i jasne s�o�ce, (arm.) CHWAST Kto sadzi chwasty, chwasty zjada, (suah.) CIEL� Ciel� ministra nie boi si� rze�nika. (kor.) Nie beczy ciel�, kt�re ssie. (abis.) Tylko ciel� nie boi si� tygrysa, (kor.) W sytuacji bez wyj�cia, nawet ciel� dobrze p�ywa, (tuw.) 5WIAT PRZYNOSI RZECZY... C1EN Cie� palmy barassus os�ania nawet to, co jest odleg�e, (suah.) CIER� Ostry cier� ig�� wyci�ga si� z nogi. (pers.) S�onia mo�e okulawi� jeden cier�, kt�ry utkwi� w podeszwie, (mai.) Z cierni nie zbierzesz winogron, (arab.) CZAPLA Czapla tyje w m�tnej wodzie, (wiet.) CZOSNEK Nawet najpi�kniejszy czosnek nie przypomina cebuli. (Hausa) DESZCZ Czasem deszcz spadnie cho� nie wida� chmur, (suah.) Deszcz jest jak kwiat, kt�ry czuje si� na odleg�o��, (pigm.) Kiedy ju� zmok�e�, nie boisz si� deszczu, (arab.) Majowy deszcz jest z�otem, czerwcowy � srebrem, lipcowy � ogniem, (gruz.) Ma�y, ale d�ugotrwa�y deszcz mo�e spowodowa� pow�d�. (wiet.) Okres deszcz�w przychodzi jak zaj�c, odchodzi jak s�o�. (Hausa) Wzywasz deszczu � ale� on nie ma uszu! (pigm.) Zapowiedzi� deszczu s� chmury, (suah.) DRZEWO Drzewo gromadzone przez trzy lata spali si� w godzin�, (wiet.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 10 Drzewo owocorodne poznaje si� po kwiatach, (jap.) Drzewo pada na ziemi�, gdy zgnij� mu korzenie, (ord.) Drzewo przewraca si� na t� stron�, na kt�r� si� pochyla. (osm.) Drzewo si� nie ko�ysze, gdy nie ma wiatru, (jak., mai.) Drzewo si� nie przewr�ci od jednego ciosu, (gruz.) Gatunek drzewa poznaje si� po owocu, (gruz.) Gdyby ka�de drzewo, kt�re kie�kuje, wyros�o, nie mo�na by znale�� drogi w lesie. (Twi) Im wi�ksze drzewo, tym wi�kszy cie� rzuca, (chin.) Jakie drzewo, taki wi�r. (gruz.) Jedno drzewo nie rodzi lasu. (Twi, chin.) Jedz�c owoce, trzeba pomy�le� o tym, kto drzewo posadzi�. (wiet.) Kiedy drzewo ��czy si� z ogniem, jego ga��zie staj� si� popio�em. (Hausa) Kiedy drzewo nie spuszcza swych owoc�w, to je kopnij. (pigm.) Kiedy drzewo trzeszczy, ju� za p�no ucieka�, (pigm.) Kiedy drzewo znajduje si� w niebezpiecze�stwie, to z nim i jego owoce, (suah.) Kiedy z�amie si� drzewo, zg�asza si� wielu drwali, (arm.) Na drzewo, kt�re rodzi wiele owoc�w, wiele si� sypie kamieni, (osm.) Na owocuj�ce drzewo nikt nie rzuca kamieniem, (arm.) Nawet najsilniejsze drzewo mo�e si� ugi�� pod ci�arem swoich owoc�w, (ka�m.) Nie o ka�de drzewo mo�na si� oprze�, (osm.) Nie patrz na drzewo, na kt�re nie mo�esz si� wspi��, (kor.) Nie �cina si� drzewa rodzinnego. (Twi) Od jednego ci�cia drzewo nie pada. (w�.) �WIAT Proste ste drzewo e' niz krzywe' We wSi kt�ra ma du�o &z�, jest ma�o mgie�, (osm.) Zd>' drzewc^�tiest warte ni� pi�knie lakierowane. drzewc DZIk Dzik Umiera ca�kiem samotnie w swoim legowisku, (pigm.) Gaze*a jak lew chcia�a zawy�; p�k�a z wysi�ku, (abis.) al� ee� z Mata wvidzie i bia�a pozostanie, (kar.) \ VL S;rJ lj na dzik. g�si w ko� ee� z Mata wvidzie i p \ VL prZezS;rJycie poluje na dzik. g�si, w ko�cu mu n ,d^ika g� oko wyd�ubie. (chin.) Ud %�si owsa nie kupisz- (�yd.) P fcB| ie wodv mo�na pozna� za pomoc� odpowiedniego iia g��biSowia - przy pomocy jego s��w (ord.) S t iS ,e m�ci� bo strzeg�cy je, sta� si� ,uz w�r�d duch�w, (mai.) ewnie starszym po niebie na ziemi ro�en strugali, (gruz.) j (d) aUo��b po niebie szy go��b dzi�, & P*w jutro, (ind.) 11 D�Wo ze szczytu g�ry mo�na oceni� rozleg�o�� r�wniny. \chi�.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 12 Gdy g�ra jest wysoka, to dolina zawsze g��boka, (kor.) G�ra Tai nie odrzuca najmniejszego py�ku i dlatego jest taka wysoka, (chin.) Nawet najwy�sza g�ra posiada szczyt i najg��bsze morze dno. (ord.) Nie smu� si�, �e g�ry uciek�y! Znajd� si�, niech tylko mg�a opadnie, (mai.) Tylko dwie g�ry nie schodz� si� razem. (Dama) GRAD Na posuch� i grad jest dobry, (gr.) Spad� grad i trafi� na kamie�, (gruz.) GROCH Niechaj ziarnko grochu nie zapomina o swoim str�ku, (mai.) GRZMOT Ledwie pos�ysz� grzmot, wylewaj� ca�y zapas wody. (mai.) GRZYB Grzyb idzie za swoj� pogod�, (gruz.) HIENA Co robi jedna hiena, robi� wszystkie. (Dama) Gdy hiena pije wod�, pies tylko patrzy. (Hausa) Hiena nie �pi z psem. (Hausa) Kiedy s�yszysz wycie hieny, wiesz, �e znikn�a kura. (Hausa) Kto umie zwi�za� hien�, wie, jak j� rozwi�za�. (Hausa) Nie powierzaj hienie pilnowania mi�sa. (Hausa) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... HIPOPOTAM Cho�by hipopotamy nie wiedzie� jak walczy�y, nie wyrzuc� z wody krokodyla. (Hausa) Hipopotama nie �apie si� na w�dk� do �owienia ma�ej ryby. (pigm.) JAB�KO Nie wszystko, co okr�g�e, jest jab�kiem, (arm.) JAGNI� Jagni�ta chwali si� na wiosn�, jesieni� � kury. (arm.) JASTRZ�B Jastrz�b po�era go��bia, tak ju� jest od wiek�w, (ind.) Je�li jastrz�b na pole z gniazda nie wyleci, to nie zdob�dzie jad�a dla siebie i dzieci, (pers.) JA�MIN Kwiaty o zbyt silnym zapachu, szybko wi�dn�; kwiat ja�minu ma zapach delikatny, ale trwa�y, (wiet.) JESIE� Jesieni� wachlarz jest niepotrzebny, (kor.) Jesie� jest szczodra, wiosna sk�pa, (bur.) JE�OZW1ERZ Lepiej nie kopa� je�ozwierza. (mai.) KACZKA Sto dzikich kaczek podrywa si� nie dlatego, �e jedna zakwaka�a, lecz dlatego, �e si� poderwa�a, (chin.) 13 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 14 KACZOR Kiedy kaczor bije skrzyd�ami, �aby si� chowaj�, (pigm.) KA�AMARNICA Gdzie przep�yn�a ka�amarnica, woda jest czarna, (mai.) KIE�EK Je�li kie�ek nie jest zdrowy, nie b�dzie �odygi ani nasienia, (asyr.) KLACZ Je�eli klacz jest pstra, pstry b�dzie i �rebak, (ord.) K�OS Im pe�niejszy k�os ry�u, tym ni�ej si� schyla; pusty im d�u�ej stoi, tym wy�szy, (mai.) KOBY�KA Koby�k� najpierw trzeba pog�aska�, a potem uje�d�a�, (gr.) KOGUT Bez koguta tak�e �wita, (arm., suah.) Dwa koguty nie pomagaj� sobie wzajemnie, gdy �api� jednego robaka, (pigm.) Ka�dy kogut jest na swych �mieciach �mia�y, (ang.) Ka�dy kogut pieje najg�o�niej na w�asnej grz�dzie, (arab.) Kogut, kt�ry b�dzie pia� dobrze, pieje ju� w jajku, (arab.) Kogut rzek�: �Zapiej�, je�li jednak dzie� nie nastanie, c� mog� zrobi�", (gruz.) Kogutowi, kt�ry pieje o niew�a�ciwej porze, ucina si� �eb. (osm.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... Powieszony kogut nie pieje. (Hausa) Wi�cej korzy�ci z koguta wysiaduj�cego jajka, ni� z ma��e�stwa ze z�� kobiet�. (Hausa) KO� Dla zm�czonego konia i uzda ci�ka, (mong.) Gdy jeden ko� jest chory, ca�a stajnia nie je. (wiet.) Jako�� �elaza poznaje si� w czasie kucia, jako�� konia � w czasie jazdy, (mong.) Je�eli ko� dobrze biegnie rysi�, nadaje si� do jazdy, cho�by by� pstry, (mong.) Je�eli los ci sprzyja, nie spiesz si�; je�eli ko� jest dobry, nie pop�dzaj go batem, (ord.) Ko� b�dzie prowadzi�, ale nie b�dzie walczy�, (abis.) Ko�, kt�remu ufano, zrzuci� je�d�ca przez �eb. (abis.) Ko� nie skr�ca bez powodu. (Twi) Ko� zapracowa� � osio� zjad�, (oset.) Ko� zawsze idzie znajom� drog�, (wiet.) Konia nie mo�ecie nakarmi�, a chcecie wy�ywi� s�onia? (suah.) Kopni�cie konia spokojnego bywa straszne, (arm.) Mo�na przyprowadzi� konia do wody, ale nie mo�na go zmusi�, aby pi�. (ang.) Nie znaj�c natury konia, nie id� za nim z ty�u. (arm.) Osio� medytuje, ko� je. (arm.) Szlachetny ko� nie b�dzie jad� siana, kt�rego mu raz odm�wiono, (chin.) Sznur rwie si� w tym miejscu, gdzie jest najcie�szy; konie przeskakuj� zagrod� tam, gdzie jest najni�sza, (jak.) W�dzid�o i ogie� to najlepszy �rodek na up�r konia. (Hausa) Wy�cigowiec na staro�� staje si� koniem poci�gowym, (arab.) 15 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 16 Zaiste i szlachetny ko� niekiedy si� potknie, (arab.) �wawego konia lepiej karmi�, (mong.) KOT Dla kota zabawa � dla myszy �mier�, (kar., arm.) Garnek nie przykryty pokrywk� jest sprawdzianem uczciwo�ci kota. (pers.) Gdzie du�o kot�w, myszy swobodnie biegaj�, (suah.) Kiedy kot odchodzi, mysz wraca, (suah.) Kiedy kot przechodzi, myszy wol� nie popiskiwa�, (mai.) Kiedy kot umiera, myszy si� ciesz�. (Twi) Kot �owi�cy myszy kryje pazury, (jap.) Kot nie dosi�gn�� kie�basy. Pi�tek dzisiaj - rzecze, (gruz.) Kot wobec myszy pe�en jest odwagi, (gruz.) Kot zjad�by ryb�, ale nie lubi wchodzi� do wody. (niem., ros., ang., hisz., franc, w�., gr.) Ledwie kot za drzwi, ju� myszy z dziury, (kar.) Lepszy �ywy kot od zdech�ego lwa. (gruz.) Miaucz�cy kot myszy nie z�apie, (gruz.) Nie powierzaj kotu kluczy od go��bnika, (arab.) Nie pozwalaj kotu szuka� zwady z lwem. (arm.) Sen kota zawsze si� obraca ko�o myszy, (arab.) �cie�ka kota do spichlerza wiedzie, (gruz.) W nocy kot ujdzie za sobola, (pers.) KOZA Koza nie gotuje kaszy wsp�lnie z hien�. (Hausa) Koza nie zarzuci swych kr�tactw, nawet gdy odetniesz jej ucho. (Hausa) Koza urodzi�a bli�ni�ta: jedno na kowalski miech, drugie na pergamin do pisania, (abis.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY. Kozy nie bierze si� do m��cenia zbo�a, (pers.) Kozy wystrzegaj si� z przodu, konia z ty�u. (gruz.) Nie wypada kozie wita� hieny. (Hausa) Za darowan� koz� daje si� zwykle wo�u. (suah.) Zachcia�o si� kozie by� popem. Mam przecie� d�ug� brod� � powiada, (gruz.) KOZIO� Czym kozio� starszy, tym r�g twardszy, (ros.) Kiedy kozio�kowi wyrosn� rogi, ju� mu niepotrzebna matka, (bur.) KRAB Je�li bierzesz kraba do r�ki, strze� si� jego szczypc�w. (pigm.) Krab nie urodzi ptaka. (Twi) Krab szczypie bez wzgl�du na to, kto go we�mie w r�k�. (pigm.) KRAJ Cho�by w cudzym kraju pada� deszcz z�ota i srebra, cho�by we w�asnym deszcz sztylet�w i w��czni � we w�asnym b�dzie lepiej, (mai.) Kto �yje poza swoim krajem, jest jak osio� objuczony i ko� sp�tany, (abis.) W kraju, do kt�rego przywyk�e�, nawet zgrzebna tkanina jest mi�kka jak jedwab, (mong.) W kraju �lepych zamykaj oczy, w kraju chromych poci�gaj nog�. (ka�m., ord.) W rodzinnym kraju i ziemia mi�kka, (mong.) 17 �wiat przynosi rzeczy... 18 KROKODYL Nie pyskuj na rzece, bo krokodyle rozdra�nisz, (mai.) Nie trzeba uczy� p�ywania m�odego krokodyla, tyle to on sam umie. (mai.) KROPLA I kropla co� do morza dodaje, (mong., ka�m.) Jednostki zape�niaj� ziemi�, krople stanowi� morze, (mong.) Trz�s�c si� nad kropelk� nieraz wszystko rozlejesz, (mai.) KROWA I czarna krowa urodzi bia�e ciel�, (ka�m.) Krowa idzie za ciel�ciem, (mong.) Krowa macha ogonem na obydwie strony. (Dama) Krowa nigdy nie zrozumie nauk kap�ana, (kor.) Krowa pod��a za stadem w�adcy. (Hausa) Nie karmi si� krowy migda�owym plackiem, (pers.) U z�ej krowy i rogi rosn� nie na swoim miejscu, (kor.) KRUK Kruk nie ma poj�cia, �e jest czarny, (wiet.) Kruki wsz�dzie s� czarne, (chin.) Z jajka kruka nie wykluje si� go��b, (gr.) KSIʯYC Aby rano zobaczy� ksi�yc, nie trzeba nan czeka� od wieczora, (kor.) Czy� dziesi�� rozproszonych gwiazd mo�e r�wna� si� z jednym ksi�ycem? (mai, wiet.) Gdy si� ksi�yc ze s�o�cem spotka, zwi�dnie i opadnie. (gruz.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... Kiedy dwoje patrzy na ksi�yc, ich spojrzenie tam si� spotyka, (mai.) Kiedy ksi�yc z tob�, czemu patrzysz na gwiazdy, (arab.) Staro�ytni nie ogl�dali dzisiejszego ksi�yca, ale dzisiejszy ksi�yc �wieci nad staro�ytno�ci�, (chin.) KURA Dzisiejsza kura jest lepsza od jutrzejszej g�si. (osm.) G�upia kura �pi g�odna na workach pe�nych ziarna. (Hausa) Kiedy kura zjada pszenic� s�siada, odp�d� j�; pewnego dnia b�dzie jad�a twoj�. (Twi) Kura dop�ki nie zniesie jajka, postawi na nogi ca�� wie�. (osm., gruz.) Kura nie pieje. (Dama) Nie budzi si� kura w brzuchu �pi�cego lisa. (niem., ros., ang., hiszp., franc., w�.) Nie skub kury, p�ki nie zar�ni�ta. (Hausa) Nie sprzedaje si� swej kury bez powodu. (Twi) U nas gdacze, u innych jaja nosi. (gruz.) Wielodzietna kura obawia si� s�pa. (Hausa) KURCZ� Kurcz�tko nie poucza mamy-kury. (pigm.) Kurcz�cia nie trzeba uczy� grzeba�, (suah.) Rozgniewa�o si� kurcz� na kur�, �e go g�si� nie stworzy�a, (kar.) KWIAT Gdy patrzysz na kwiat rozkwit�y, i ty chcesz by� kwiatem, lecz gdy opadnie, depczesz po nim ze wstr�tem, (kor.) Je�li nosisz we w�osach kwiaty, nie kop nog� korzeni, (mai.) 19 I �WIAT PRZYNOSI RZECZY. 20 Ka�dy kwiat ma sw�j kszta�t, ka�dy wiek ma inne potrzeby. (arm.) Kwiat nie daje s�omy, (abis.) Kwiat pachnie, gdy rozkwita � nie w�wczas, gdy usycha. (gag-) Mimo wszystkich zabieg�w zwi�d�y kwiat nie odzyska zapachu, (wiet.) Z mi�o�ci do jednego kwiatu mo�na wysypa� precz ca�� mis� kwiat�w, (mai.) LAMPART Dla lamparta wi�cej warte trzy �apy w puszczy ni� cztery w pu�apce, (pigm.) Gdy spotkasz lamparta, nie b�dziesz mia� w�tpliwo�ci, �e to nie pies. (Hausa) Kiedy lamparta nie ma w domu, to pierwszy lepszy dziki kot udaje lwa. (Ewe) Nie chwytaj lamparta za ogon, ale je�li chwyci�e� � nie puszczaj! (abis.) Nikt nie uczy m�odego lamparta, jak si� skacze. (Twi) Uderzysz lamparta, lamparcica rzuci si� na ciebie. (pigm.) W jaskini lwa lampart czuje rozdra�nienie. (Hausa) Zabity lampart ju� ci� nie ugryzie, (pigm.) LAS Jaki by� las, taki i zwierz z niego wyskoczy�, (gruz.) Jedno drzewo nie uczyni lasu, dopiero trzy drzewa. (wiet.) Kt� nosi drwa do lasu? (gruz.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... LATO Kto w lecie wypoczywa w cieniu, w zimie bywa g�odny. (gag.) Lato jest robotnikiem zimy. (gruz.) LATORO�L Trzeba prostowa� latoro�l, p�ki zielona i gibka, (pers.) LAUR Nie sztuka osiada� na laurach; spr�bujcie na koronie cierniowej, (w�.) LEGWAN Legwan nie k�adzie si� na zbutwia�ej ga��zi, (pigm.) LEW Lwu nie jest potrzebna lisia chytro��. (bur.) Lwu �pi�cemu zwierzyna sama do paszczy nie wejdzie. (ind.) Lwy puszczy znaj� si� wszystkie mi�dzy sob�. (pigm.) Odwaga lwa nie jest odpowiednia dla lisa, lisia chytro�� nie przystoi lwu. (mong., bur.) LIANA Liana jest gi�tka i mocna, daje si� wygina�, ale nie z�ama�. (mai.) Za spraw� cienkich lian padaj� grube drzewa, (pigm.) LIS Dobry lis nie zjada kur swego s�siada, (franc.) I lis siada nieraz na cierniach, (arm.) 21 II �WIAT PRZYNOSI RZECZY... �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 22 Lis dwa razy nie wpada w pu�apk�, (osm.) Met� w�dr�wek lisa jest sklep ku�nierski, (osm., arm.) Sk�r� z lisa mo�na zdj�� tylko jeden raz. (ord.) �pi�cemu lisowi nie wpadnie nic do pyska, (niem., ros., hiszp., franc, w�.) LI�� Kiedy dolne li�cie palmy opadaj�, niech si� g�rne li�cie nie �miej�, (mai.) LOTOS Kwiat lotosu ro�nie na bagnie, mimo �e poplamiony b�otem � pozostaje kwiatem lotosu, (wiet.) �OSO� Wrzucili �ososia do wody. Tak go ukarali, (gruz.) MA�PA I ma�py spadaj� z drzewa, (jap.) Im brzydsza ma�pa bywa, tym bardziej z�o�liwa, (pers.) Im wi�cej ma�pi�tko ma ran, tym bardziej matka je li�e. (pipa.) Kiedy dwa ptaki si� bij�, ma�pa nie wsadza mi�dzy nie ogona, (pigm.) Kiedy ma�pa nie mo�e dosi�gn�� owocu mbungo, w�wczas m�wi: �Ten owoc jest dla mnie zbyt gorzki", (suah.) Ma�pa b�dzie zawsze ma�p�, cho�by zosta�a kr�lem lub klech�, (niem.) Ma�pa m�wi: �By�abym zbyt pi�kna, dlatego moje policzki s� zapad�e". (Ewe) Ma�pa ubrana w czapk� przypomina cz�owieka, (chin.) Ma�pa widzia�a na sobie sk�r� ody�ca, ale umar�a ma�p�. (pigm.) Stare brodate ma�py nie s�uchaj� niemowl�t, (pigm.) To wina ma�py � m�wi my�liwy � kiedy strzelaj�c do niej, chybi�, (pigm.) Zagapisz si� na ma�p� � nie zauwa�ysz s�onia, (pigm.) MARZEC Dop�ki marzec przed tob�, nie chwal, ani te� nie ga� zimy. (gruz.) MELON Na �odydze melona nie rosn� bak�a�any, (jap.) MI��SZ Nie szukaj mi��szu w kamieniach, (mai.) MORZE Co morze, to morze, cho�by na pi�d� szerokie, (mai.) Gdzie morze, tam piraci, (mai.) Je�li co� znajduje si� w morzu, szukaj tego cierpliwie na wybrze�u, (suah.) Kto �yje blisko morza, ma nogi mokre, (jak.) Spodziewaj si� od morza pogody, (ros.) Wod�, w kt�rej si� topi�, nazywam morzem, (arm.) MOTYL Motyl jest tam, gdzie s� kwiaty, (wiet.) Przekl�ty niech b�dzie motyl: przylatuje, gdy kwiat jeszcze pachnie, gdy kwiat zwi�dnie � odlatuje, (wiet.) Zanim si� w nocy �wieca do ko�ca wypali, sto biednych motyli opali sobie skrzyde�ka, (pers.) 23 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 24 MR�WKA Bierz przyk�ad z mr�wki, (tur.) Gdzie�by mr�wka zdycha�a, je�li nie w cukrze? (mai.) Je�li uderzysz mr�wki, nie przyjm� ciosu spokojnie, lecz ugryz� r�k� tego, co je uderzy�, (akad.) Kiedy rozgniewasz mr�wk�, inne b�d� ci� gryz�y. (pigm.) Mr�wka niewielka, a g�ry kopie, (ros.) Mr�wki s� pracowitsze od pszcz�. Nie trac� czasu na zb�dne bzykanie, (szwajc.) MUCHA Mucha nie zajmie miejsca gryfa, (gruz.) Mucha siada zar�wno na gnoju, jak i na g�owie dalajlamy. (ord.) Muchy mog� umrze� tam, gdzie jest mi�d. (wiet.) Nawet mucha ma swego bzika, (ang.) Niecierpliwa mucha najcz�ciej wpada do mleka, (chak.) Nikt nie lubi muchy tse-tse. (Twi) Wystarczy mucha, �eby przewa�y� szal�, (wiet.) MYSZ Gdy kota nie ma w domu, wygodnie jest myszom ta�czy�. (niem.) Kiedy mysz krz�ta si� ko�o swych spraw, oznacza to, �e kota nie ma w domu. (Hausa) Lepsza �ywa mysz ni� zdech�y lew. (uzb.) Mysz, kt�rej s�dzono zgin��, bawi si� ogonem kota. (ka�m.) Mysz w m�ynie z g�odu nie zdechnie, (gruz.) �mier� myszy jest �yciem dla myszo�owa, (ord.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... NASIENIE Gdyby ka�de nasienie, kt�re upada na ziemi�, mia�o zakie�kowa�, nikt nie znalaz�by drogi mi�dzy drzewami. (Twi) Wczorajsze nasienie nie b�dzie jutro drzewem, (pigm.) NATURA Rano pada, w po�udnie �wieci s�o�ce, wieczorem dmie wiatr � natura jest zmienna, a c� dopiero m�wi� o ludzkim s�owie, (wiet.) NIEBO Ani drogi do nieba, ani bramy do ziemi, (chin.) Chocia� niebo troszczy si� o cz�owieka, cz�owiek nie potrafi si� odwdzi�czy�, (mand�.) Czyste niebo piorun�w si� nie boi. (gr.) Do nieba nie ma masztu, dla morza nie ma wieka, (osm.) Jak bliskie wydaje si� niebo, gdy si� nie si�ga po nie. (abis.) Je�li jeden syn wst�pi do klasztoru, to dziewi�� pokole� p�jdzie do nieba, (chin.) Je�li niebo stworzy�o s�onia, stworzy i traw� dla niego. (wiet.) Ka�dy cz�owiek ma przed swymi drzwiami kawa�ek nieba. (chin.) Kt� jest tak stary jak niebo? (gruz.) Niebo kocha szczodrego, a nienawidzi sk�pca, (chin.) Niebo nigdy nie zamyka drogi cz�owiekowi, (chin.) Niebo wydaje si� niskie, wygl�da bliskie, a chwyci� go nie mo�na, (mai.) Niebo zsy�a kl�sk�, a nasze grzechy �ci�gaj� choroby. (chin.) 25 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 26 NIED�WIED� G�odny nied�wied� nie ta�czy, (osm.) Nied�wied� nie potrafi ta�czy� na dw�ch palcach. (arm.) Nied�wied� zaprasza� nied�wiedzia, do cudzej winnicy prowadzi�, (gruz.) NIETOPERZ Gdy s�o�ce zajdzie, nietoperze hulaj�, (pers.) ODYN1EC Odyniec, kt�ry chroma, nie pokazuje tego po sobie, (pigm.) OGIE� Nie zawija si� ognia w papier, (chin.) Nieszcz�cie mo�e si� pojawi� spod ziemi; ogie� mo�e przyj�� z wody. (ord.) Ogie� i bawe�na nie mieszkaj� w jednym domu. (Hausa) Ogie�, kt�ry ci� sparzy to ten sam, przy kt�rym si� grzejesz, (pigm.) Przyjacielem jest ma�y ogie�, du�y ogie� staje si� wrogiem. (mai.) Wygas�y ogie� nic nie wart. (pigm.) OGIER Je�eli b�dziesz je�dzi� na ogierze, twoje klacze pozostan� ja�owe, (mong.) OG�REK Gdy og�rek zaczniesz je�� z tej czy innej strony, nie zmieni to jego smaku, (kor.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... OKOLICA W okolicy bezdrzewnej i krzak rycynusu jest drzewem, (ind.) ORZECH Lepszy orzech dzisiaj ni� arbuz jutro, (arm.) Nie wszystko orzech, co okr�g�e, (pers.) Zepsuty orzech kokosowy psuje inne orzechy, (suah.) ORZE� Or�a rani� strza�ami sporz�dzonymi z jego w�asnych pi�r. (arm.) Orze� ze z�amanym skrzyd�em przestaje by� or�em, (kor.) OSIO�. Cho�by� za�o�y� os�u siod�o, nie przemieni si� w konia. (gruz.) Czy do uszu os�a nalejesz wody, czy z�ota � zawsze wytrz��nie. (mong.) Dla jednego kulej�cego os�a nie zrzuca juk�w karawana. (pers.) Gdy osio� wpadnie do b�ota, drugi raz nie p�jdzie t� drog�. (arm.) Jest wielu takich, co dla interesu w ogon os�a ca�uj�, (pers.) Je�li os�u obetniesz uszy, i tak gazel� si� nie stanie, (osm.) Ka�dy osio� lubi s�ucha� swego ryku. (ang.) Kiedy osio� poczuje b�l, prze�cignie konia, (osm.) Kto bije swego os�a, krzywdzi w�asn� sakiewk�, (gr.) Nie �aduj na os�a zbyt wiele! (abis.) Nie�ywy osio� nie l�ka si� wilka, (osm.) Niskiego os�a ka�dy dosi�dzie, (osm.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... Osio�, kt�ry nie kopie, zginie zagryziony przez muchy. (osm.) Osio� nie b�dzie �piewa�, cho�by� go uczy�, (ind.) Osio� pozostanie os�em, cho�by� na� w�o�y� z�ot� uzd� i siod�o, (osm.) Os�u mi�d nie smakuje, (abis.) Pochwa�y nie zmieni� os�a w dromadera, (arab.) Po mojej �mierci trawa mo�e nie rosn�� � powiada osio�. (abis.) Wsi��� na os�a � wstyd; spa�� z os�a � podw�jny wstyd. (arm.) Z kulawym os�em nie nale�y si� przy��cza� do karawany. (osm.) Z os�a nie zrobisz konia, (mai.) Zapytano os�a, kim by chcia� by�. Rzek�: �Zim� � kotem, w lecie � psem u pasterza", (arm.) OWCA I liczone owce wilk chwyta, (chorw.) Kiedy strzyg� we�n� jednej owcy, drugiej trz�sie si� ogon. (kar.) Owca nie rodzi kozy. (Twi) OWOC Owoc dojrza�y jest dobry, zepsuty � zatruwa ci�. (pigm.) Przejrza�y owoc z wierzchu bywa czerwony, a w �rodku pusty, (mai.) PADLINA Gdzie padlina, tam b�d� i s�py. (mai.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... PALMA Palm� pierwsze�stwa te� trzeba czasem podla�, (franc.) PASIKONIK Gdzie nie ma or��w, pasikonik m�wi, �e jest or�em, (mai.) PASO�YT Ro�lina-paso�yt atakuje jedn� ga���, a opanowuje ca�e drzewo, (wiet.) PASZCZA Wyrwie si� z paszczy krokodyla, wpadnie w paszcz� tygrysa, (mai.) PAW G�upi paw che�pi si� ogonem, sam jeden w d�ungli, (mai.) Kto chce mie� pawia, musi znie�� trud podr�y do Indii. (pers.) PCH�A Nie trzeba pali� ko�dry z powodu jednej pch�y, (osm.) PERLICZKA Brzydkie perlicz�tko wyro�nie na pi�kn� perliczk�. (Hausa) Perliczka nie znosi jaj w niewoli, (suah.) PIASEK Piasek jest synem bezu�yteczno�ci; nawet gdy �ci�niesz go w gar�ci, rozsypie si�. (Hausa) Wody odejd� i przyjd�, piaski pozostan�, (gruz.) 29 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 30 PIES Bez psa nie sp�dzisz owiec z pastwiska. (Hausa) Bij�c psa, obra�asz jego pana. (chin.) Gdy jeden pies zawyje, wt�ruj� mu inne. (jap.) Gdy zaszczeka du�y pies, szczeka i ma�y. (bur.) I pies, gdy si� w��czy, oberwie kijem, (jap.) Je�eli masz psa, pantera nie rzuci si� na ciebie, (pigm.) Kiedy bijesz psa, uwa�aj, czy nie idzie jego pan. (tur. T.) Kiedy jesz swego psa, to ju� ci� nie obchodzi, czy on dobrze biega�, (pigm.) Kiedy si� kocha swego psa, to znosi si� jego pch�y, (pigm.) Kopni�ty pies nie wyje tak, jak jego serce, (abis.) Kto nie karmi psa, karmi z�odzieja, (chin.) Nawet pies nie nasyci si� pilawem pozosta�ym z wesela. (osm.) Nie ciesz si�, �e tw�j pies z�apa� lwa. (Hausa) Nie uwalniaj zamkni�tego psa. (mai.) Nie zazna rado�ci pies bez ogona. (Hausa) Pies biednego cz�owieka, zobaczywszy bogacza, nie rzuca swego pana. (mong.) Pies bezsilnie szczeka u s�oniowego zadka, (mai.) Pies jest gro�ny tylko na podw�rku pana. (pers.) Pies, kiedy go si� �ywi, wykazuje wi�cej wdzi�czno�ci ni� cz�owiek, kt�remu si� pomaga, (chin.) Pies, kt�ry biega, zawsze znajdzie dla siebie ko��. (mong.) Pies, kt�ry gryzie, nie pokazuje z�b�w, (osm.) Pies, kt�ry nie zna wilczego wycia, sprowadzi wilka do stada, (osm.) Pies, kt�ry szczeka, ma pana. (ord.) Pies nie chwyta s�oni dla cz�owieka. (Ewe) Pies nie szczeka, gdy nie zbli�a si� kto� obcy. (ord.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY.., Pies nie uk�si, dop�ki mu nie nast�pisz na ogon. (pers.) Pies-milczek gorszy jest od szczekacza. (gruz.) Rudy pies jest siostrze�cem szakala. (gruz.) Stary pies nie szczeka na pr�no, (jak.) Syty pies nie mo�e biec. (jak.) Szczekanie psa nie przynosi szkody chmurze, (pers.) Tylko pies nie skar�y si� na ub�stwo swego pana. (wiet.) W kraju bez ps�w zmuszono koty do szczekania. (gruz.) W oczach z�ego psa wszystko jest z�e. (kor.) Wiele ps�w to �mier� zaj�ca, (niem.) Wystraszony pies szczeka na ksi�yc, (gruz.) Zamiast liczy� na dobrego przyjaciela, lepiej licz na dobrego psa. (jak.) Z�y pies ani sam nie zje, ani drugiemu zje�� nie da. (gruz.) Z�y pies staje si� pokarmem wilk�w, (ukr.) �yj�cy pies jest po�yteczniejszy od zmar�ego ministra, (kor.) PIJAWKA Pijawka chce by� pytonem! (mai.) Pijawka si� nie przyczepia do cia�a pijawek, (ind.) PISKL� Piskl� or�a b�dzie or�em, piskl� wrony � wron�, (jak.) POGODA Dzisiaj s�o�ce, jutro deszcz, (pigm.) Jesienna pogoda jest jak nieokie�zany ko�, wiosenna jak okie�zany, (bur.) Pogoda pracowa�a, a cz�owiek si� che�pi�, (gruz.) �wiat przynosi rzeczy... POKRZYWA Na miejscu pokrzywy pokrzywa wyro�nie, (gruz.) PROSI� Prosi� uczy si� chrz�ka� od �wini, (gruz.) PRZYN�TA Bez przyn�ty ryby nie z�apiesz, (gr.) PSZCZO�A Jedna pszczo�a dro�sza ni� sto much. (azer.) Jedna pszczo�a niewiele miodu nazbiera, (ros.) 32 M�dra pszczo�a nie pije ze zwi�d�ego kwiecia, (chin.) Przys�ug�, kt�r� odwdzi�cza si� pszczo�a, jest uk�ucie, (suah.) PTAK Du�y ptak po�era ma�ego, mimo �e oba s� ptakami. (Dama) Gdzie ptaki lot zni�aj�, tam jest woda. (Dama) Ka�dy ptaszek lubi w�asne gniazdko, (gruz.) Nawet ptak czasami spadnie na ziemi�, (mai.) Odlatuj�ce ptaki pozostawiaj� czyste gniazda, (jap.) Ptak jest pstry na zewn�trz, a cz�owiek wewn�trz, (jak.) Ptak lata wysoko, ale po�ywienie znajduje na ziemi, (gr.) Ptak wybiera drzewo, na kt�rym si�dzie, ale drzewo nie wybiera ptaka, (chin.) REKIN Rekiny maj� swoje przyjemno�ci, krewetki swoje, (wiet.) ROBAK Nawet male�ki robaczek potrafi zgry�� pot�ne drzewo. (Dama) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... RODODENDRON W otwartym polu rododendron uchodzi za wysokie drzewo, (mai.) ROPUCHA Ropucha nie b�dzie mie� g�adkiej sk�ry, cho�by ci�gle przesiadywa�a na deszczu, (mai.) RӯA Jedna r�a nie oznacza wiosny, (pers.) Kto lubi r��, musi cierpie� jej kolce, (osm., arm.) R�a cho� zwi�d�a, lepsza jest od pokrzywy, (gruz.) RYBA Byle mia�o skrzela, wszystko ryba. (mai.) Du�e ryby po�ykaj� ma�e. (wiet.) Je�li ryba wyjdzie z wody i powie, �e krokodyl ma tylko jedno oko, kt� b�dzie w stanie temu zaprzeczy�. (Hausa) Ka�dy �owi ryb� do swojego kosza. (Hausa) Kiedy jesz ryb�, nie skar� si� na jej zapach, (chin.) Lepsza ma�a rybka ni� du�y karaluch, (ros.) Nie kupuj ryby, kt�ra jest jeszcze w morzu, (osm.) Od jednej zgni�ej ryby psuj� si� inne. (suah.) Ryba bez wina jest trucizn�, (franc.) Ryba, kt�ra uciek�a, wielk� si� wydaje, (gruz.) Ryba zaczyna co� rozumie� dopiero wtedy, gdy znajdzie si� w sieci, (osm.) Trzeba zam�ci� wod� w stawie, �eby z�apa� ryb�. (chin.) W czystej wodzie ryby nie mieszkaj�, (jap.) 2 � Przys�owia innych narod�w 33 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 34 RZEKA Bystra rzeka nie dociera do uj�cia, (mong.) Dzisiejszy wylew rzeki unosi wczorajsze wody. (pigm.) Gdy pr�d rzeki porwie cz�owieka, nie pomo�e mu nawet ostry miecz w gar�ci. (Hausa) Gdy rzeka niesie nasze szmaty, patrzmy, do kt�rego brzegu. (arm.) G��boka rzeka nie huczy, (gr.) Je�eli cz�owiek przekroczy rzek�, zyskuje tysi�c kilometr�w marszu, (ord.) Kto si� nie zl�k� fali wielkiej rzeki, niech si� nie obawia spokojnych w�d kana�u, (chin.) Najpierw znajd� przej�cie przez rzek�, potem wchod� do wody. (arm.) Nie znaj�c rzeki, nie zdejmuj but�w, (bur.) Wczoraj rzeka p�yn�a i dzisiaj pop�ynie, (pigm.) RZYM Wszystkie drogi prowadz� do Rzymu, (w�.) S�P Gdy s�p nadleci za�atwia� swe sprawy, ucieka perliczka ze swoj� toalet�. (Hausa) Mi�so s�pa psuje zup�. (Hausa) S�p nie zrobi dla cz�owieka lekarstwa przeciw �ysinie: gdyby je mia�, sam nie by�by �ysy. (Ewe) S�pa nikt nie wydoi, (sumer.) SIANO Pracuj przy sianie, kiedy �wieci s�o�ce, (ang.) Zgni�e siano nie przyniesie szkody zdrowemu wo�owi, (arm.) �wiat przynosi rzeczy... SI�A Si�a ptaka kryje si� w skrzyd�ach; si�a raka w szczypcach, (mai.) SKA�A Przy wielkich staraniach i na skale wyro�nie trawa, (kor.) Ska�y nie staczaj� si� w d�, kamyczki nie tocz� si� w g�r�. (mai.) SKORPION Skorpion nie ze z�o�ci k�uje; taka jest jego natura, (pers.) S�OMA Strze� s�omy, gdy ogie� drzemie, (abis.) Ze s�omy robi si� powr�z, kt�rym zwi��� nawet s�onia, (ind.) S�O� Gdy ginie s�o�, nikt nie dostrzega �mierci ma�py. (Hausa) Gdy kleszcz uk�u� s�onia, s�o� nie prosi go, �eby opatrzy� mu ran�, tylko zabija go, je�li mo�e. (pigm.) Kto zapozna� si� ze s�oniem, nie obawia si� wielb��da. (Hausa) Nawet najwi�kszy s�o� w d�ungli mo�e by� schwytany r�koma ludzi, (mai.) Nie ma drugiego takiego zwierz�cia jak s�o�. (Twi) Nie zastrzeli si� s�onia z byle dubelt�wki. (Twi) S�o� ginie przez swe k�y, ptak przez swe upierzenie, (wiet.) S�o� nie stawia stopy na chwiej�cej si� skale, (pigm.) S�o� nie wpadnie w pu�apk� na antylop�, (pigm.) To ze s�onia tnie si� grube kawa�y mi�sa. (Twi) 35 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... Umar�y s�o� ju� si� nie broni przed muchami, (pigm.) W obcym mie�cie s�o� bywa zaj�cem. (Hausa) Wybieraj w �yciu drog� s�onia, a nie drog� hieny. (Hausa) S�O�CE Jutrzejsze s�o�ce tak samo grzeje jak dzisiejsze, (pigm.) Na gn�j i r�� s�o�ce jednakowo �wieci, (gruz.) Najlepsze s�o�ce to takie, co ci grzeje w plecy, (pigm.) S�o�ce doszed�szy do zenitu zni�a si�, ksi�yc doszed�szy do pe�ni zaczyna si� zmniejsza�, (chin.) 3g S�o�ce nigdy nie roz��czy si� ze �wiat�em, a g�ra z cieniem. (pers.) Ze s�o�cem id� spa�, ze s�o�cem wstawaj, (azer.) S�OWIK S�owik nawet w z�otej klatce b�dzie wzdycha�: �O, ojczyzno!" (osm.) SMOK Gdy smok wyjdzie z wody, nawet mr�wki s� dla niego gro�ne, (kor.) SOKӣ Gdzie sok� wije swe gniazdo, tam go��b nie zazna rado�ci. (gruz.) Sok� nie l�ka si� krakania kruka, (arab.) SOSNA Dopiero w zimie wida� dobrze ziele� sosny, (kor.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... SOWA Id� za sow�, a ona zaprowadzi ci� do ruin. (arab.) SROKA Zgodne sroki pokonaj� tygrysa, (mong.) STRUMIE� Je�eli g�rny bieg strumienia jest czysty, czysty jest i dolny. (kor.) Nie zakasuj spodni, dop�ki nie dojrzysz strumienia, (gag.) SUKA Gdyby suka nie merda�a ogonem, psy nie posz�yby za ni�. 37 (gr.) SUSZA Po wielkiej suszy wielki deszcz przychodzi, (gruz.) SZARA�CZA Nie wsiadaj na s�onia, aby upolowa� szara�cz�, (syj.) SZCZUR Szczurowi przejad�y si� orzechy palmowe. (Twi.) SZERSZE� Szersze� nie powinien si� stara� o c�rk� paj�ka, (mai.) SZPROTKA G�upia szprotka gotowa po�kn�� z�oty haczyk, (mai.) �CIE�KA Nie zaro�nie traw� �cie�ka, po kt�rej wielu st�pa. (Hausa) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 38 �LAD Jelenia gubi� �lady, ba�anta gubi krzyk, (mai.) �LIMAK Dotknij �limaka � wystawi ci rogi. (pigm.) �limak noc� w�druje, ale jego �lady w dzie� s� widoczne, (gr.) �NIEG Ka�dy �nieg jest bia�y, ale nie wszystko, co bia�e, jest �niegiem, (osm.) �WIAT Co wyniesiemy z tego �wiata? Przyszli�my z pustym, wyjdziemy z pustym, (arm.) Na tym �wiecie jeden stoj�c upada, a drugi upad�szy powstaje, (ind.) �wiat jest dla jednego ojcem, dla drugiego ojczymem. (gruz.) �wiat jest drabin�, po kt�rej jedni wchodz�, inni schodz�. (gr., arm.) �wiat jest oszuka�czy, jak zwodniczy osio�, (abis.) �wiat jest rzecz� kruch�, niedobrze jest liczy� na niego. (suah.) �wiat przynosi rzeczy dobre i z�e. (suah.) Ten �wiat jest m�ynem � kt�rego� dnia nas zmiele. (osm.) �WIAT�O �wiat�o wielko�ci ziarnka prosa roz�wietli ciemno�� wielkiej g�ry. (ord.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... �WINIA Gdy nie ma psa, i �winia zaszczeka, (bur.) jedna zabrudzona �winia sto �wi� zabrudzi, (gruz.) Rzek�a �winia: �Gdy mnie zabij�, w�wczas mnie oceni�". , (gruz.) �winia nie odwyknie od tarzania si� w b�ocie, (gruz.) �winia zostaje �wini�, cho�by na sobie z�ote siod�o mia�a. (czes.) W� orze, krow� doj�, a �winia tylko �re� potrafi, (gruz.) Wszystkie �winie maj� podobne ryje. (gr.) T�CZA T�cza blaknie, a cz�owiek umiera, (maor.) TRAWA Nie ma trawy bez korzeni, (bur.) Wdrapuj�c si� na trawk�, te� mo�esz run�� i zabi� si� na �mier�, (mai.) TRZCINA Nie my�l, �e je�li trzcina cukrowa jest krzywa, cukier te� musi by� krzywy, (mai.) TYGRYS Chocia� malutki, tygrys jest tygrysem, (mai.) Gdy chcesz z�apa� tygrysa, musisz wej�� do jego jamy. (kor.) I tygrys nosi r�aniec, �eby uchodzi� za dobrotliwego. (chin.) I tygrys sypia czasami, (chin.) Je�eli twierdzisz, �e tygrys jest krow�, to spr�buj go wydoi�, (chin.) 39 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 40 Kto raz wsiad� na tygrysa, nie mo�e ju� z niego zsi���. (chin.) Nie dra�nijcie tygrysa, my�l�c, �e �pi. (wiet.) �miej�cy si� tygrys nie pokazuje z�b�w, (chin.) Tygrys gryzie za grzechy pope�nione siedem pokole� wstecz, (chin.) Tygrys, je�li ryczy, nie chwyta zdobyczy, (mai.) Tygrys nie po�era przypadkowo spotkanej ofiary, (chin.) Tygrys zastawi� pu�apk� i przytrzasn�� sobie ogon. (pigm.) Tygrysa nie bierze si� za ogon, ale ju� wzi�wszy nie nale�y puszcza�, (ka�m.) Tygrysi�tka nie trzeba przyucza� do jedzenia mi�sa, (mai.) �eby porwa� tygrysi�tko, trzeba wpierw wej�� do pieczary tygrysa, (chin.) TYKWA Tykwa niech na�laduje tykw�; je�li zacznie na�ladowa� garnek � rozbije si�. (Hausa) URODZAJ Urodzaj pochodzi nie tyle z rosy, co z potu... (ros.) W�� Cho�by� w�a d�ugo chowa�, i tak uk�si, (ind.) Chwyta w�a cudzymi r�kami, (pers.) Cz�owiek raz ugryziony przez w�a nie chce chodzi� po trawie, (chin.) Gdy m�wisz o w�u, chwytaj kij. (suah.) Gdy w�� ci� kocha, mo�esz go nosi� jako naszyjnik, (arab.) Gdy w�� si� zestarzeje, �aby na nim je�d�� jak na koniu. (pers.) Je�li uderzasz w�a, to na �mier�, (mai.) Kiedy ogrzejesz zmarz�ego w�a, najpierw ugryzie ciebie. (arm.) Kogo raz w�� ugryz�, ten boi si� nawet kawa�ka sznura. (mai.) Kto widzia� czarnego w�a, boi si� czarnego kija. (arm.) Ten, kogo w�� uk�si�, boi si� zwini�tego li�cia, (suah.) Uratuj w�a zim�, uk�si ci� latem, (gr.) W�� ma dwa j�zyki. (Dama) W�� nie k�sa cz�owieka bez przyczyny. (Twi) W�� nie zmieni swojej kr�tej natury, nawet kiedy si� w�li�nie w prost� rur� bambusow�, (chin.) W�� zmienia swoj� sk�r�, ale nie zmienia natury, (arm., gruz.) W�� zmienia star� sk�r�, ale pozostaje ona z nim nadal spokrewniona. (Dama) Wielki w�� przychodzi, kiedy nie masz kija. (Dama) WIATR Co wiatr przyni�s�, to i wiatr zabierze, (gruz.) Kto goni wiatr, zostaje przez niego porwany, (gr.) Kto zwa�a na wiatr, nie mo�e sia�, a kto patrzy na chmury, nie mo�e ���. (arm.) Wiatr bogatemu niesie wiadro, biednemu rwie koszul�. (kar.) Wiatr nie owocuje, (abis.) Wiatr przyni�s�, wiatr zabra�, (pers.) Wiatru sieci� nie chwycisz, (mai.) WICHER Wicher �amie wysokie drzewa, a nisk� traw� g�aszcze, (pers.) 41 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... WIECZ�R Wiecz�r bywa m�drzejszy ni� poranek, (fin.) WIELB��D Gdy wielb��d bardzo ryczy, dodaj mu ci�aru, (arab.) Gdy zobaczysz, �e wielb��d je ciernie, nie my�l, �e czyni to dla przyjemno�ci. (Hausa) Je�li� ju� wsiad� na wielb��da, nie chowaj si� za siod�o. (tur.T.) Kiedy wielb��d chce trawy, musi wyci�gn�� po ni� szyj�. (uzb.) Kto nie ma do�� si�y, by uderzy� wielb��da, uderzy przynajmniej jego siod�o, (osm.) Wielb��d nie widzi swego garbu, (arm.) WIELORYB Nawet najwi�kszy wieloryb postrada �ycie od harpuna, (mai.) WIENIEC Nie wszystkie kwiaty s� wplecione do jednego wie�ca, (ang.) WIERZBA Kwiaty sztucznie sadzone �le rosn�, a dziko rosn�ca wierzba najwi�cej cienia daje. (chin.) WIERZCHOWIEC Do m�odego wierzchowca potrzeba starego je�d�ca, (osm.) WILK Cho�by� �ycie swe w�o�y� w wilka wychowanie, szkoda trudu: wilk wilkiem i tak pozostanie, (pers.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... Dniem pochmurnym cieszy si� wilk. (arm.) Gdy wspominasz wilka, gotuj na� lask�, (arab.) Je��i ci� wilk zaprosi, id� do niego, ale zabierz ze sob� psa. (gruz.) Kto przebywa z wilkami, nauczy si� wy�. (ang.) Lepsze jest uk�szenie jednego wilka, ni� dziesi�ciu ps�w. (tur. T.) Nie strasz wilka owcz� sk�r�, (gag.) O czym wilk my�li, to mu si� przy�ni, (gruz.) Pokajanie si� wilka r�wna si� jego �mierci, (pers.) Rozszarpi� tego wilki, kto si� owc� stanie, (niem.) Stary wilk jest igraszk� dla ps�w. (gruz.) W potrzebie nawet wilka mo�na odp�dzi� zwyk�� wi�zk� konopi, (chin.) Wilk, kt�ry mnie nie po�re, niechaj d�ugo �yje. (gruz.) Wilk muchami si� nie nasyci, (gr.) Wilk nawet chory, poradzi sobie z siedmioma psami. (ord.) Wilk nie pasie owiec, (chak.) Wilk nie umie rachowa�, (arm.) Wilk zjada tylko owc� oddalon� od trzody, (arm.) Wilk zmienia sier��, ale nie zmienia natury, (arm.) Wilk �a�uje tego, co zostawi�, pasterz � tego, co wilk porwa�, (arm.) WINNICA Winnica potrzebuje sadownika, dom gospodarza, (gr.) Zniszczona winnica nie potrzebuje str�a, (osm.) WINOGRONA Kradzione winogrona s� s�odkie, (gruz.) 43 �WIAT PRZYNOSI RZECZY... 44 WIOSNA Korzystaj z wiosny cz�owiecze: szybko si� sko�czy i przyb�dzie staro��, (wiet.) Wiosn� cz�owiek jest sam, jesieni� wszyscy schodz� si� na �niwa, (maor.) WODA Ciche wody s� najg��bsze, (ang.) Gdy m�tne jest �r�d�o wody, m�tne b�dzie tak�e jej uj�cie. (mong.) Gdy wpadniesz do wody, nie wyjdziesz suchym. ^ (gruz.) Gdzie woda, tam i ryby; gdzie pole, tam i koniki polne. (mai.) G�os wody z daleka jest s�odki, (arm.) Je�li woda spokojna, nie s�d�, �e nie ma w niej krokodyli. (mai.) Je�eli ogie� si� wzmaga, p�omienie unosz� si� w g�r�; je�eli wzbiera woda, sp�ywa w d�. (ord.) Ka�dy cz�owiek kieruje wod� na sw�j m�yn. (arm.) Kto wpada do wody, nie boi si� deszczu, (arm.) Nadmiar wody znosi tamy. (wiet.) Nawet najwi�ksza woda ma dno. (Hausa) Nawet w twardej skale woda wydr��y drog�, (kor.) Nawet woda ma przyp�yw i odp�yw, (mai.) P�ki nie widzisz wody, nie zdejmuj buta. (arm.) Rozlanej wody nie zbierzesz z powrotem, (suah.) Spadaj�ca woda nie posiada g��boko�ci. (Hausa) Stoj�ca woda t�chnie. (arm.) W p�ytkiej wodzie raki b�d� si� wy�miewa� ze smoka, a na r�wninie psy nie b�d� dra�ni� si� z tygrysem, (chin.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... Woda odchodzi � zostaje piasek. Woda odesz�a � przysz�o pragnienie, (arm.) Woda pasuje do kwadratowego i do okr�g�ego naczynia. (jap.) Woda studzienna, cho�by oszcz�dzana, nie przeleje si� przez brzegi; woda �r�dlana, cho�by zasypywana, nie przestanie p�yn��, (mong.) Woda z wod� ��czy si� w jedno, �miecie uciekaj� do brzegu, (mai.) Wӣ. Czy bijesz rzemieniem pysk wo�u, gdy ochoczo pracuje? (asyr.) Nawet w� umie co�, gdy si� go nauczy. (Dama) Nie przyprowadzaj do nas z�o�liwego wo�u i gadatliwej kobiety, (abis.) Sk�ry z jednego wo�u nie �ci�ga si� dwa razy. (jak.) U sytego jagni�cia ogon jest twardy, u g�odnego wo�u nawet rogi s� mi�kkie, (mong.) W�, chocia� du�y, nie b�dzie nigdy kr�lem, (kor.) Zwi�� wo�u z wo�em � albo obyczaj zmieni, albo barw�. (gruz.) WRONA Cho� wrona krzyknie dziesi�� razy, nie powie ani jednego m�drego s�owa, (kor.) Cho�by� wron� k�pa� w wodzie r�anej, pi�ra jej nie zbielej�, (mai.) Nawet wronie podoba si� w�asne piskl�, (gruz.) Wrona, gdy r�� znajdzie, wyobra�a sobie, �e jest s�owikiem, (gruz.) 45 �wiat przynosi rzeczy... 46 Wrona powraca do kraju: wyruszy�a czarna i wraca czarna. (mai) Wrona siada u resztek zdobyczy or�a. (jak.) WR�BEL Kto si� boi wr�bli, nie posieje prosa, (uzb.) Lepszy wr�bel w gar�ci ni� lataj�cy �uraw, (arab.) Lepszy wr�bel w r�ku ni� go��b na s�ku. (gr.) �lepemu wr�blowi Pan B�g nie pozwoli umrze� z g�odu. (chin.) Wr�bel jest ma�ym ptaszkiem, ale ma w�trob� i ���. (chin.) Wr�ble pustosz� pole w czasie deszczu. Wyjdziesz je sp�oszy�, to zmokniesz; nie wyjdziesz, to ry�u nie b�dzie, (mai.) WZG�REK Na wzg�rku woda si� nie trzyma, (jak.) ZAJ�C Nagrod� w wy�cigach zdobywa zaj�c, a �aba musi si� z tym pogodzi�. (Hausa) Przyjdzie czas na zaj�ca, kt�ry ci umkn�� na polowaniu. (Hausa) Wiedz, �e zaj�c, kt�ry nie obawia si� obudzi� �pi�cego psa, jest pos�a�cem lamparta. (Hausa) Zaj�c jest ma�y, lecz ma dobre biegi, (gruz.) Zaj�c nie zjada trawy wok� swego legowiska, (ord.) ZAPOWIED� Bia�osina chmura to zapowied� burzy; bia�olica kobieta � to zapowied� spor�w w aule. (wiet., ord.) �WIAT PRZYNOSI RZECZY... ZIARNO Ch�op umrze z g�odu, a nie zje ziarnka przeznaczonego do siewu, (kor.) Dobre ziarno, je�liby wpad�o do morza, stanie si� wysp�. (mai.) Jakie ziarno kto sieje, taki owoc uzyska, (ind.) Masz ma�o ziarna � posyp swojej kurze, masz du�o ziarna � zanie� je do m�yna, (arm.) Nie wysiane ziarno nie wschodzi, (jap.) Ziarnko do ziarnka � b�dzie bochenek, (suah.) ZIELE Z�e ziele szybko wzrasta, (w�.) ZIEMIA Je�li kto� oszuka ziemi�, to i ziemia go oszuka, (chin.) Nawet dobra ziemia, gdy le�y od�ogiem, rodzi chwasty, (gr.) Py� rodzinnej ziemi jest dro�szy od z�ota obczyzny, (mong.) S�dziwa ziemia rodzi chwasty, (abis.) W obcej ziemi strze� swego imienia; w ojczystej ziemi z�� swoje ko�ci, (mong.) Ziemia ma uszy i rozumie, (arm.) Z�a ziemia rodzi chwasty, ordynarny cz�owiek sypie wulgarnymi s�owami, (wiet.) ZIMA Dopiero zim� mo�na odr�ni� bogatych i biednych, (wiet.) ZWIERZ� Jest zwierz� wi�ksze od s�onia � my�liwy. (Twi) Na wielkiego zwierza wielkie psy szczekaj�, (gruz.) 47 �WIAT PRZYNOSI RZECZY.. 48 Zwierz�, kt�re nadchodzi, nie wie o tym, kto na nie czatuje. (Twi) �REBI� �rebi� wyprzedzaj�ce sw� matk� stanie si� �upem wilka, (gruz.) �ABA Dla �aby nie jest przyjemne wspomnienie, �e by�a kijank�. (kor.) O w�asnych si�ach �aba nie wzniesie si� w niebo. (Hausa) �wiatem �aby jest �upina kokosu, (mai.) Zobaczywszy jak kuj� konia, �aba te� nadstawia nog�. (osm.) �aba w g��bi studni s�dzi, �e niebo jest nie wi�ksze od pokrywki garnka, (wiet.) �aba ze studni nie wie, co to ocean, (jap.) �MIJA Kogo raz �mija uk�si�a, ten ucieka na widok sznura, (pers.) Widok �mii wzbudza strach wi�kszy od niej samej. (Hausa) �mija tylko �mij� urodzi, (pers.) �ӣW Ka�dy ��w ma sw�j dom, nigdy nie mieszkaj� we dw�ch w jednym domu. (pigm.) Na przygi�te drzewo nawet ��w mo�e si� wdrapa�, (mai.) �YWICA Li�cie mog� odlecie�, ale �ywica skropli si� u st�p drzewa, (mai.) 49 u. Cz�owiek jest twardszy od g-lazu, ale delikatniejszy OD RӯY. (OSMA�SKIE) Cz�owiek jest twardszy... Cz�owiek jest twardszy... 50 ABRAM Jeszcze si� dzieci� nie urodzi�o, a ju� Abramem je nazwano, (gruz.) AKUSZERKA Gdzie dwie akuszerki, tam niechybnie dziecko przyjdzie na �wiat ze zgniecion� g��wk�, (pers.) ALLAH Allah nie �ywi z�o�ci � pozwala, aby deszcz pada� na ziemi� bogacza. (Hausa) Allah podobno stworzy� ciebie po to, by �wiat nie pozosta� pr�ny, (osm.) Allah pomy�la� o wszystkich, zapomnia� tylko o naczelniku. (Hausa) Gdy Allah da� pi�kno morwie, akacja wpad�a w gniew. (Hausa) Wczoraj Allah wyznaczy� nam los, dzisiaj nam go da�. (Hausa) BABA W domu, gdzie stara baba si�dzie obok m�odej, tam tylko diabe� znajdzie dla siebie wygod�, (pers.) Zachcia�o si� babie w styczniu poziomek, (gruz.) BAJARZ Z�odziej nie lubi podw�rzowego psa, a bajarz nie lubi sennego cz�owieka, (tuw.) BEZR�KI Co bezr�kiemu z pier�cienia? (mai.) BOHATER Bohaterem zostaje si� dzi�ki odwa�nym czynom, a nie dzi�ki tytu�om, (arab.) Gdy wojna si� ko�czy, pojawia si� wielu bohater�w, (tatar.) Najgorszy ksi��� jest bohaterem w oczach swoich podw�adnych; najgorszy m�� jest bohaterem w oczach swojej �ony. (bur.) Przy owcy � bohater; przy bohaterze � owca. (mong.) S�awa bohatera jest lepsza ni� sam bohater, (pers.) BONZA Je�li si� nie lubi bonzy, to ��cznie z jego szat�, (jap.) BO�EK Bo�ek tamilski z wierzchu ca�y si� �wieci, a wewn�trz jest pusty, (mai.) �agodnego bo�ka i psy li��. (mong.) B�G Gdy B�g dobrze cz�owiekowi �yczy, wtedy daje mu pozna� w�asne wady. (arab.) Gdy dasz biedakowi troszk�, B�g odda ci du�o. (suah.) Gdyby B�g nie by� Bogiem, chcia�by by� kr�lem Hiszpanii, byleby z francuskim kucharzem, (hiszp.) Je�li B�g jest ojcem, to szcz�cie ojczymem, (�yd.) Je�li nie szanujesz bog�w, to s�uchaj g�osu gromu. (chin.) Nie da si� unikn��, co B�g postanowi�. (Twi) B�STWO Wielkie b�stwo nie pami�ta o ma�ych grzechach, (chin.) 51 Cz�owiek jest twardszy... Cz�owiek jest twardszy... BRAT Dla tego, kto nie ma ojca, starszy brat jest ojcem, (mong.) Je�li nie masz brata, pobrataj si� z obcym, bez brata �ycie jest gorzkie, (gruz.) Podobni bracia, podobne czapki, (niem.) BUDDA Dobre serce to jest Budda, (chin.) Ludzie raz ciesz� si�, raz smuc�, dlatego Budda nie chce zej�� na ziemi�, (kor.) Trzeba by� �agodnym wobec Buddy, a nie wobec diab��w. 52 (wiet.) CESARZ Nawet cesarz ma ubogich krewnych, (chin.) CH�OPIEC Gdy ch�opak si� o�eni, my�li zaraz, �e zosta� bejem, (osm.) Ospa�y ch�opak podobny jest do starca. (Hausa) Przyjdzie czas, kiedy ch�opiec b�dzie m�czyzn�. (Hausa) CHUDY Dwie rzeczy s� bardzo szpetne: chudy ko� i chuda kobieta, (arab.) CHWALCA Ten, co chwali w oczy, jest pos�a�cem diab�a, (gruz.) CIOTKA Jedna ciotka warta jest stu wuj�w, (wiet.) C�RKA Matk� zobacz, c�rk� bierz, (arm.) Nie bierz c�rki u tego, u kogo �ona z�a. (ka�m.) Syn jest synem, p�ki nie ma �ony, ale c�rka jest c�rk� ca�e �ycie, (ang.) W domu, gdzie jest wiele c�rek, ojciec nawet drzwi musi sprzeda�, (kor.) CUDZOZIEMIEC Cudzoziemiec nigdy si� nie zadomowi, (abis.) Cudzoziemca rozpoznaje si� po spojrzeniu, (osm.) CZ�OWIEK Aby pozna� cz�owieka, trzeba zosta� jego towarzyszem podr�y, (osm., gruz.) Cz�owiek cz�owiekowi kap�anem, cz�owiek cz�owiekowi szatanem, (arm.) Cz�owiek dla cz�owieka jest zwierciad�em, (arm.) Cz�owiek dosi�dzie wszystkiego, co nie jest wilkiem, i zje wszystko, co nie jest kamieniem, (ord.) Cz�owiek jest cieniem Boga, niewolnik cieniem cz�owieka, lecz kr�l jest obrazem Boga. (asyr.) Cz�owiek jest dla cz�owieka lekarstwem, (gruz.) Cz�owiek jest jak kwiat i jak kwiat winien rozsiewa� pi�kn� wo�. (wiet.) Cz�owiek jest twardszy od g�azu, ale delikatniejszy od r�y. (osm.) Cz�owiek, kt�ry wiele przebiera, trafi na kamie�, (chak.) 53 Cz�owiek jest twardszy... 54 Cz�owiek, kt�ry wyczerpa� swoj� wiedz�, nic wi�cej ju� nie wie. (mand�.) Cz�owiek m�dry, je�li nawet zubo�eje, nie traci si�y; cz�owiek prosty, je�li zubo�eje, staje si� g�upi, (mand�.) Cz�owiek pracuj�cy w ciemno�ciach musi wszystkiego dotkn�� w�asnymi r�koma. (Hausa) Cz�owiek to �wiat ziemi, (wiet.) Cz�owiek upodabnia si� do towarzystwa, kt�re lubi. (ind.) Cz�owiek w trudnej sytuacji �eni si� z ci�arn�, (abis.) Cz�owiek wspania�y daje nieproszony, przeci�tny gdy go poprosz�, pod�y nie daje nigdy, (ind.) Cz�owiek z natury jest dobry, ale ma w sobie diab�a, (gr.) Cz�owiek �yje, jego maj�tek istnieje; cz�owiek umiera � maj�tek znika, (wiet.) Cz�owieka, kt�ry straci� swoich krewnych, nawet na wodzie mo�e zniszczy� ogie�, (bur.) Dobry ko� ma wielu gospodarzy; dobry cz�owiek ma wielu przyjaci�, (bur.) Dojrza�y cz�owiek nie zwraca uwagi na czcze pog�oski. (Twi) Gdy zdycha zwierz� juczne, pozostaje po nim siod�o; gdy umiera cz�owiek, pozostaj� po nim dzie�a, (osm.) Jaki cz�owiek, taka mowa. (arm.) Jaki jest cz�owiek, takie s� jego marzenia, (wiet.) Jeden my�l�cy cz�owiek wart jest t�umu tych, kt�rzy si� tylko trudz�, (wiet.) Je�eli cz�owiek co� zna, nie pragnie tego; je�eli cz�owiek czego� pragnie � cierpi, (mand�.) Kap�anem by� bardzo �atwo, cz�owiekiem � bardzo trudno. (gruz.) Kiedy wieje wiatr, nie ma rosy; kiedy cz�owiek si� martwi, nie zna snu. (szor.) Cz�owiek jest twardszy... Ko� szybko�ci�, cz�owiek umiej�tno�ci�, (bur.) Kto sam nie jest cz�owiekiem, nie zna warto