PRZEWODNIK 10-TYGODNIOWY KURS SZKOLENIA DELTA .  DEDYKACJA Serdeczne podziękowania dla wszystkich wspaniałych treserów, od których tak wiele się nauczyłyśmy, a zwłaszcza dla Brendy, która poświęciła nam tyle uwagi! Collins jest zastrzeżonym znakiem firmowym wydawnictwa HarperCollins Publishers HarperCollins Publishers, Ltd Copyright for the Polish edition by Oficyna Wydawnicza "Delta W-Z", Warszawa, tel./fax 858-24-18 Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być kopio wana, przechowywana w systemach baz danych bądź rozpowszechniana w jakikolwiek sposób, elektronicznie, mechanicznie, poprzez skopiowanie czy też przegranie bez uprzedniej pisemnej zgody wydawców. Zdjęcia: Trący Morgan fotografik animalista Kolorowe reprodukcje: Colourscan, Singapore Tytut oryginału: Dog. Training Handbook A 10-week training course Z języka angielskiego przełożyła: Izabella Szmurto Redaktor: Donata Łuszczewska Redaktor techniczny: Elżbieta Kacprzak Korekta: Barbara Zamorska-Wieliczko Sktad i tamanie: Coronei Warszawa Druk i oprawa: "Drogowiec", Kielce ISBN 83-7175-461-2 Uwaga: Psy oczywiście są obu ptci, ale dla uproszczenia przekazywania informacji używamy ogólnego określenia "on" zamiast on/ona w stosunku do wszystkich psów. SPIS TREŚCI Wprowadzenie 6 Rozdział l Dlaczego szkolimy psa 10 Powody szkolenia 11 Jak pies się uczy 20 Język ciała 23 Rozdział II Jak i kiedy zacząć naukę 28 Nauka trwa zawsze 29 Sprzęt i pomoce szkoleniowe 34 Rozdział III Metody szkolenia 40 Nagradzanie psa 41 Metoda klikerowa 45 Smakołyki i zabawki 48 Zabawa w aportowanie 51 Rozdział IV Dziesięciotygodniowy program szkolenia 54 PIERWSZY TYDZIEŃ Stój 56 Siad 58 Waruj lub leżeć 60 Uważaj 64 Długie pozostawanie w pozycji waruj lub siad 68 DRUGI TYDZIEŃ Szybkie waruj 70 Waruj, zostań 72 TRZECI TYDZIEŃ Stój 76 Uważaj przy nodze 78 Chodzenie przy nodze 80 CZWARTY TYDZIEŃ Siad przy nodze 84 Siad, zostań 88 PIĄTY TYDZIEŃ Szybkie waruj 92 Siad, zostań 96 Pozycja naprzeciwko 98 SZÓSTY TYDZIEŃ Zwrot przy nodze 104 Waruj w oddaleniu 106 SIÓDMY TYDZIEŃ Szybkie waruj 108 Zwrot w prawo przy nodze 110 Czekanie na przywołanie 112 ÓSMY TYDZIEŃ Zwrot w lewo przy nodze 118 DZIEWIĄTY l DZIESIĄTY TYDZIEŃ Szlifowanie umiejętności 120 Po zakończeniu szkolenia 124 Skorowidz 126  Wprowadzenie Książka została napisana po to, by przedstawić kolejne etapy szkolenia psów. Naszym zdaniem to ogromna szkoda, że tak wielu 1 właścicieli zaczyna intereso wać się szkoleniem dopiero wówczas, gdy ich dorosły pies czy jeszcze szczenię zaczynają sprawiać kłopoty. Do dziś spora część właścicieli podziela archaicz ne, całkowicie błędne mniemanie, że dopiero w wieku 6 miesięcy ; (a w Polsce dopiero w wieku l roku! ) można rozpocząć szkolenie psa. Postęp nauki w dziedzinie zoopsychologii uświa domił nam ogrom znaczenia socja lizacji szczeniąt i właściwego ukie runkowania ich zachowań już od pierwszych tygodni życia. Pochwały i nagrody Omówione w przewodniku metody szkolenia oparte są na miłym stosunku do psa oraz używa niu nagród i pochwał. Książka jest tak opracowana, by służyć pomocą właścicielom psów różnych ras i w różnym wieku. W ciągu wielu lat prowadzenia kursów szkolenia mogłyśmy zauważyć, jak nieumiejętnie postępują ludzie ze swoimi psami podczas zajęć, zwłaszcza ci, którymi rządzi pies. Jakże często psy były ciągle popychane, pociągane, wydawano im mnóstwo przeciwstawnych sygnałów, które nie miały żadnego związku z wypowiedzianą komendą. W konsekwencji właściciel jest zawiedziony, a pies zmieszany. W książce tej zostały przedstawione metody, wypracowane przez lata doświadczeń, dzięki którym szkolenie stanie się przyjemne zarówno dla właścicieli, jak i psów. Metody szkoleniowe zilustrowane są zdjęciami naszych psów, które równie dobrze mogą brać udział w zawodach czy być szczęśliwymi psami rodzinnymi. W ciągu 25 lat pracowałyśmy z różnorod nymi psa mi: od pracują cych psów paster.  skich, po owczarki niemieckie, labradory czy australian cattle dogs. Bawiliśmy się wspólną pracą bez względu na wiek psów jedne były starannie wyselekcjonowane jnż jako szczenięta, inne trafiły do nas przypadkowo - ale wszystkie kochałyśmy i wszystkie wspaniale uczyły się opisanymi w tej książce metodami. Wzrost nie ma znaczenia Wzrost psa często ma decydujące znaczenie dla właścicieli przy wyborze rodzajn szkolenia. General nie małe psy (dorosłe lub szczenięta) sprawiają mniej problemów, aż do chwili, gdy przy pierwszych trudnościach właściciele poddają się. To nie załatwia żadnego problemu, a tylko odsuwa go od nas. Wielu właścicieli psów małych ras toleruje złe zachowania swoich podopiecznych, być może dlatego, że wciąż uważa je za szczenięta z racji wzrostu. Przy wychowywaniu szczeniąt ras dużych i olbrzy mich właściciele mają raczej odwrotne problemy. Już bardzo młode psy osiągają pokaźne rozmiary i dlatego właściciele oczekują od nich zbyt wiele, a przecież te olbrzymy myślą jeszcze jak dzieci. Odpowiedzialność właściciela Każdy właściciel jest odpowiedzialny za swojego psa, jest zobowiązany zajmować się nim najlepiej jak potrafi i chronić przed niebezpieczeństwami. Szkolenie jest więc niezbędne. Zdecydowane postępowanie nie znaczy, że pies nie będzie nas kochał. W rzeczywistości sprawa przedstawia się tak: brak jasno określonych zasad powoduje, że pies staje się potworem. Znaczenie miłości i szacunku, które będą rozwijane w trakcie szkolenia, są niezmierzalne. Jeśli dzięki tej książce zechcecie w to uwierzyć, wówczas spełni ona swoje zadanie.  ROZDZIAŁ PIERWSZY SZKOLIMY Powody szkolenia Niewychowany pies jest jak niewychowane dziecko - zagraża otoczeniu. Każdy chciałby mieć psa, który wtopi się w nasz styl życia i z którym przebywanie sprawia nam przyjemność. Niestety, szczenięta nie rodzą się od razu dobrze wychowane, a zatem trzeba włożyć trochę wysiłku w ułożenie właściwych stosunków. Często zadajemy sobie pytanie: co to jest dopuszczalne zachowanie? Od powiedź jest prosta takie, jakie akceptuje właściciel. Jedni są zado woleni, gdy ich pies śpi z nimi w no gach łóżka, dla innych będzie to straszne i niedopuszczalne zachowa nie. Podstawowa zasada brzmi na stępująco: jeśli zachowania psa nie akceptują inni ludzie - właściciel bę dzie miał problemy. Tylko nieliczni będą tolerowali u cudzych zwierząt załatwianie się gdzie popadnie, nie ustanne szczekanie lub niesforne za chowanie. Schroniska dla zwierząt pełne są psów szukających nowych domów. Tylko niektóre są "natural nymi sierotami". Zdecydowana większość została tu oddana, ponie waż wzajemne relacje w rodzinie zo stały zaburzone lub nie spełniły oczekiwań właścicieli. W wielu przy padkach takiej sytuacji zapobiegło by właściwe szkolenie. Nauka każdego dnia Szkolenie czyli wychowywanie psa nie powinno być ograniczone do półgodzinnej pracy dziennie, po czym na pozostałe dwadzieścia trzy i pół godziny pies jest pozostawiony sam sobie. Słowne komendy, których pies powinien się nauczyć, są przy datne w wielu sytuacjach w ciągu dnia, np. "STÓJ" podczas czesania czy wizyty lekarza weterynarii, "SIAD" przy zakładaniu obroży i zapinaniu smyczy lub przed przej ściem przez ulicę czy też przy wysia daniu z samochodu. Pamiętajmy - pies bez kontroli jest zagrożeniem dla samego siebie i dla innych. Wspólne korzyści Wspólny wysiłek fizyczny i psychicz ny podczas treningu przyniesie ko rzyści nam i psu. Wspólnie spędzony czas pomoże zacieśnić wzajemne więzi, nauczymy rozumieć się i poro zumiewać między sobą. Systema tyczny trening utrwala zaufanie psa do właściciela, zwłaszcza u czworo nogów z natury nieśmiałych. Określenie granic Pies jest zwierzęciem stadnym i cho ciaż dla niektórych psów ma to większe znaczenie niż dla innych, wszystkie czują się lepiej i bezpiecz niej, jeśli jasno określimy zasady rządzące naszym stadem. Brzmi to bardzo zasadniczo, ale wcale tak nie jest, ponieważ tego samego wymaga my od dobrze wychowanych dzieci. Wielu właścicielom ogromną przy jemność sprawiają pochwały kiero wane pod adresem ich dobrze wy chowanego psa. Szkolenie psa to zabawa Bez względu na to, z jakich przy czyn zdecydowaliśmy się na psa, na.  12 ROZDZIAŁ PIERWSZY leży starać się uzyskać z nim jak najgłębszy kontakt, bo tylko wów czas szkolenie będzie cieszyć nas oboje. Niektórym właścicielom szko lenie sprawia tyle radości, że decy dują się na ndział z psem w zawo dach posłuszeństwa. Jest to też świetna okazja do zawiązania no wych przyjaźni. Dla psa musimy stać się najważ niejszymi na świecie. Wielu właści cieli idzie po prostu z psem do naj bliższego parku, spuszcza go ze smy czy, by wyszalał się z innymi psami, po czym zapina mu smycz i wraca do domu. Jako właściciele powinni śmy zachęcić psa do przebywania Poniżej: Rodzinny pies przyglądający się za bawie dzieci w parku, gdy razem wracają ze szkoły - to nierzadki widok. Ale trzeba pamiętać, że do wielu parków psy mają wstęp wzbroniony. w naszym towarzystwie z nieprzy muszonej woli, używając -jeśli to konieczne - określonej zachęty. Choć pies musi socjalizować się, ba wiąc się z innymi przedstawicielami swojego gatunku, to jednak nie może odbywać się to kosztem utraty kon troli nad nim. Swobodne bieganie jest wspaniałym ćwiczeniem i wielką frajdą dla psa, ale biegać luzem mo że on dopiero wtedy, gdy zawsze wraca na nasze wołanie. Częste przywoływanie Wiele osób popełnia zasadniczy błąd przywołując psa tylko wtedy, gdy chce wziąć go na smycz lub gdy chce już wracać do domu. Mądremu psu nie zajmie dużo czasu skojarzenie tych faktów i stanie się głuchy na nasze wołanie. Mądry właściciel po winien często przywoływać swojego POWODY SZKOLIMY PSA 13 podopiecznego, za każdym razem chwaląc go i nagradzając w różny sposób. Nagrodą może być smako łyk, innym razem ukochana zabaw ka, jeszcze innym poklepanie i przy tulenie przed ponownym wydaniem komendy "BIEGAJ". Nie zaszkodzi od czasu do czasu zapiąć psu smycz, by przez kilka minut poćwiczyć wy konywanie poleceń, a następnie na grodzić - puścić wolno, pozwalając mu się bawić. Pies pod kontrolą Jeśli pies nie chce przychodzić na zawołanie, musi być prowadzany na smyczy dla własnego i innych bez pieczeństwa. W coraz większej licz bie miejsc publicznych wprowadza się wiele zakazów dotyczących spa cerujących psów, jak choćby zakaz wprowadzania psów do ogrodzonych parków czy też obowiązek sprząta nia psich nieczystości. Choć już na wielu placach zabaw dla dzieci nie ma zakazu wprowadzania psów, jest sprawą oczywistą, że tu muszą być one pod baczną kontrolą. Na całym świecie nie jest niczym szczególnym zabieranie do parku dzieci razem z psem. Ale równie oczywiste jest, że nie da się jedno cześnie upilnować w różnych czę ściach placu zabaw bawiących się dzieci i biegającego luzem psa. Choć nasz pies spuszczony ze smyczy za chowuje się bez zarzutu, to jednak lepiej mieć go na uwięzi w miej scach, gdzie bawią się dzieci. Będzie to wspaniała okazja do powtarzania ćwiczeń z zakresu podstawowego po słuszeństwa. Nawet najbardziej przyjacielski pies może stać się nie bezpieczny podczas zabawy z małym dzieckiem, podskakującym dookoła, zwłaszcza gdy jedno z nich lub oboje Powyżej: Można nagradzać psa za szybki powrót na wezwanie zabawkę z kieszeni lub krótką zabawą. Jeśli pies nadal chce się bawić, odkładamy zabawkę. są podekscytowani. Właściciel musi zdawać sobie sprawę z tego, że na wet najspokojniejszy pies, z nagła zaskoczony, może zareagować w spo sób całkowicie niezgodny z jego cha rakterem. Kluczem jest socjalizacja w rodzinie W kształtowaniu charakteru małego szczenięcia, które przybyło do na szego domu, bardzo ważną rolę od grywa oswajanie go z codziennym życiem rodziny. Większość właścicie li, którzy stwierdzają, że mają pro blem z psem, ponieważ poluje on na biegaczy czy rowerzystów, zmieniają po prostu miejsce spacerów, by po zbyć się kłopotu. Według nas o wiele sensowniejsze jest zadanie sobie tru du oduczenia psa tego niewłaściwego zachowania. Oglądając lokalne zawody w bie ganiu mamy sposobność wymagania od naszego psa właściwego zachowa nia, sowicie go wynagradzając. Jest to o wicie bardziej owocna metoda .  14 ROZDZIAŁ PIERWSZY Powyżej: Jakkolwiek zamiary tego retriwera wobec osoby przejeżdżającej na rowerze mogą być żartobliwe i przyjazne, oczywista jest możliwość wypadku i zranienia. O tym trzeba wcześniej pomyśleć. niż spędzanie życia na unikaniu pro blemów. Jeśli dołożymy wystarczają cych starań, by metodą pozytywną oduczyć psa złych zachowań, szybko okaże się, że zaowocowało to tym, iż teraz nasz pies widok biegaczy sko jarzy z faktem, że jeśli na nich nie "zapoluje", to zostanie nagrodzony. Proste początki szkolenia podstawowego Dzięki naszym kursom właściciele potrafią panować nad swoim psem, przez co należy rozumieć o wiele więcej niż założenie mu obroży i smyczy. Jest to oczywiste stwier dzenie, ale trudno sobie nawet wy obrazić, jak wielu właścicieli oświad cza: "Nie robię tego, gdyż on tego nie lubi" co oznacza, że nie złapią swojego psa puszczonego luzem, do póki on sam im na to nic pozwoli. Nikt nie sugeruje, aby nasz pies podporządkował się i pozwolił skar cić każdemu, ale chodzi nam o to, by każdy członek naszej rodziny mógł przynajmniej wyegzekwować od niego podstawowe posłuszeństwo. Pies musi podporządkować się im podczas czesania czy kąpieli - jeśli jest niezbędna, badania u lekarza weterynarii itp. Kiedy szczenięta wykażą zaintere sowanie, można uczyć je chodzenia na smyczy, delikatnie szczotkować, bowiem muszą być do tych czynno ści przyzwyczajane jak najwcze śniej, by zapobiec problemom w przyszłości. Znacznie łatwiej jest łagodnie, ale zdecydowanie wymóc to, kiedy szczenię mą osiem tygodni, niż próbować później z ośmiomie sięcznym podrostkięm. Kilka minut dziennie poświęco nych czesaniu szczenięcej sierści, sprawdzaniu stanu uszu, zębów, łap i pazurów opłaci nam się sowicie w przyszłości. Te chwile spędzone sam na sam z właścicielem sprawiają psom wiele radości. Na każdej stronie tej książki pod kreślamy, jak ważne jest ciche i spo kojne chwalenie naszego psa a może POWODY SZKOLENIA 15 uda się nam zachęcić psa do pracy przez nagradzanie go smakołykami. Dobrodziejstwa zabiegów pielęgnacyjnych Warto od czasu do czasu sprawdzić stan i długość psich pazurów i, jeśli to konieczne, obciąć je. LJ większo ści psów nie trzeba skracać pazu rów, ponieważ ścierają się one pod czas intensywnych spacerów. Jed nak pazury starszych psów, które uie biegają już tak dużo, wymagają regularnego obcinania, by nie prze szkadzały w chodzeniu. Pies nieprzyzwyczajony do takich zabiegów, będzie za każdym razem bardzo ze stresowany i nieszczęśliwy. Jeśli staliśmy się właścicielami do rosłego psa lub psa ze schroniska, to musimy liczyć się z tym, że nikt nie zajmował się ich toaletą lub, co gor sza, mają już negatywne doświad czenia w tym względzie. Będziemy musieli powoli i w sposób zrównowa żony przyzwyczaić je do zabiegów pielęgnacyjnych. Nie można starać się zrobić wszystkiego od razu. Naj lepsze efekty przynoszą krótkie se anse zakończone nagrodą, nawet je śli nie udało się wyczesać wszystkich włosów, to należy stopniowo wydłu żać czesanie. Wielu właścicieli psów, którzy zdecydowanie nie lubią cze sania czy obcinania pazurów, woli pójść na ten zabieg do lekarza wete rynarii lub psiego fryzjera. Jest to sytuacja bardziej stresująca psa niż lekarza czy fryzjera, ponieważ zo staje on zmuszony do obcięcia pazu rów od razu w czterech łapach. O wiele lepszym wyjściem jest obci nanie po jednym pazurze dziennie przez właściciela i chwalenie psa po "zabiegu", dzięki czemu będzie to dla niego przyjemne doświadczenie. Działając w ten sposób, będziemy mogli w niedługim czasie obciąć pa zury we wszystkich czterech łapach za jednym razem. Wizyta u lekarza weterynarii Wcześniej czy później każdy pies musi odwiedzić lekarza weterynarii,  16 ROZDZIAŁ PIERWSZY Zdjęcie górne; Należy regularnie kontro lować uszy psa, sprawdzać czy są czyste i nie ma w nich ciał obcych, zwłaszcza je śli pies lubi pływać - woda dostająca się do ucha może wywołać stan zapalny. Zdjęcie dolne: Należy także przyzwyczaić psa do kontroli pyska i zębów. Zęby na szego psa mogą wymagać regularnego czyszczenia psią szczoteczką i pastą, mi mo ogryzania świeżych kości szpikowych. chociażby z okazji corocznych szcze pień. Podczas tej wizyty lekarz zwy kle przeprowadza też kontrolne ba danie stanu zdrowia zwierzęcia. Je śli podczas badania pies sprawi ja kiekolwiek problemy, może to być wynikiem czasu i sposobu szkolenia, jakiemu był on poddawany. W przypadku, gdy nasz pies cierpi na jakąś dolegliwość, której badanie może sprawić ból (np. dysplazja sta wów biodrowych), podczas szkolenia musimy go do badania przygotować. Szkolimy, by zachęcić, a nie ukarać Postaramy się budować pozytywne skojarzenia. Jeśli pies robi właśnie coś tak oczywistego, jak polowanie na kota lub zostaje złapany na gorą cym uczynku, wówczas trzeba ko niecznie powiedzieć "NIE". Posta rajmy się natychmiast wydać pożąPowyżej: Badanie lekarskie jest bardzo stre sujące, ale strach zmaleje, jeśli my będzie my zachowywali się bardzo serdecznie w stosunku do psa. Jeśli nasz pies nawet nie pozwala nam obejrzeć się, to jakie szan sę ma biedny lekarz weterynarii? POWODY SZKOLENIA Po lewej: Choć wydaje się to dziw ne, to jednak całkowite zignorowa nie psa jest często jedną z najsku teczniejszych kar, jaką możemy za stosować. Trudno jest nie reagować na ustawiczne szczekanie, które ma zwrócić naszą uwagę, ale nawet wydanie polecenia "CICHO", w psim mniemaniu jest odpowie dzią na jego szczekanie. dane polecenie, by móc pochwalić psa. Metoda pozytywnych skojarzeń powinna być stosowana zawsze, gdy tylko jest to możliwe, we wszystkich sytuacjach psiego życia, poczynając od wychowywania w domu. Kiedy powiedzieć "NIE! " Bardzo wielu właścicieli chce ukarać psa długo po "przewinieniu", a on już dawno zapomniał co zrobił i zu pełnie nie rozumie, dlaczego pan mówi "nie wolno". Podajmy przy kład: właściciel po powrocie z zaku pów zauważa, że pies pogryzł nogę antycznego stołn - jest już za późno na skarcenie go. Przyciągnięcie na miejsce "zbrodni" i skrzyczenie, wprawi jedynie psa w stan konster nacji. Jedyna rzecz, której pies się w ten sposób nauczy to to, że musi się bać właściciela po jego powrocie do domu. Gdy jednak złapiemy psa na gryzieniu mebla, na krótki roz kaz "NIE! " pies powinien natych miast przestać. Trzeba mu wtedy dać coś, co wolno gryźć, np. kość czy zabawkę, i pochwalić za zajęcie się nią. Tak czy tak, nasz pies może robić coś czego nie lubimy, ale za miast łajać go krzycząc "NIE! NIE! NIE! ", spróbujmy skierować jego uwagę na zrobienie czegoś, za co bę dzie można go pochwalić. Nieustanne szczekanie Kolejnym przykładem dawania psu niewłaściwych sygnałów przez wła ścicieli jest ciągłe szczekanie. Krzy czenie "NIE! BĄDŹ CICHO! " (czy podobne okrzyki) utwierdzają psa w przekonaniu, że trzeba szczekać.  18 ROZDZIAŁ PIERWSZY Psy szczekają z wielu powodów, cza sami by ostrzec dom przed ewentu alnymi intruzami, np. listonoszem, innym razem, by po prostu przycią gnąć nasza uwagę. Większość z nas chce, by pies ostrzegał przed niebez pieczeństwem, ale nie chce, by z tym przesadzał. Jeśli pies szczeka z uza sadnionych przyczyn, trzeba zaak ceptować jego ostrzeżenie, a następ nie wydać inne polecenie. Spokojnym głosem wydamy psu komendę "SIAD" lub "WARUJ" przy naszym boku lub np. odeślijmy go na jego posłanie. Po winno to odwrócić uwagę psa od szczekania bez konieczności skarcePoniżej i obok: Ten młody labrador ma świetną zabawę z gryzieniem wiklinowej kanapy. Jeśli właściciel złapie go na gorą cym uczynku, to powinien ukarać go - pod kreślając komendę "NIE! ", "NIE WOLNO! " - i kategorycznie sprowadzić z kanapy. Wła ściciele wiedząc, że młode psy muszą mieć coś do gryzienia, zaopatrują je w różnorod ne zabawki. Kulka ze smakołykiem w środ ku powinna skutecznie skierować uwagę psa w stronę rzeczy, którymi wolno mu się bawić. nią go. Jeśli pies poprawnie wykona polecenie, trzeba go pochwalić. Szczekanie, by zwrócić na siebie uwagę Gdy pies szczeka tylko po to, by zwrócić na siebie uwagę, to wówczas jakiekolwiek zainteresowanie jest lepsze niż żadne. Spróbujmy spoj rzeć na to z psiego punktu widzenia: pies szczeka, by zwrócić na siebie uwagę i co się dzieje? Idziemy do psa, zwykle po to, by kazać mu być cicho, ale pies myśli że "wygrał", ponieważ jednak zwróciliśmy na nie go uwagę i to utwierdziło go w prze konaniu, że jak woła, to się do niego przychodzi. Najlepszym możliwym sposobem rozprawienia się z tego ty pu szczekaniem jest całkowite igno rowanie. Z początku będzie to trud ne, ale zazwyczaj, gdy szczekanie nie przynosi pożądanego efektu, pies przestaje hałasować. Jeśli pies jest wyjątkowo wytrwały, to przez wzgląd na sąsiadów, będziemy mu sieli przerwać jego zachowanie. Naj11 POWODY SZKOLENIA 19 lepiej działa całkowicie niespodzie wany dźwięk (np. uderzenie w meta lową tacę), który rozlegnie się, gdy pies na chwilę zamilknie dla nabra nia oddechu. Ta chwila ciszy musi zostać nagrodzona, a uwaga psa skupiona na czymś innym. Psy nie są ludźmi Kolejny problem, z jakim najczęściej mamy do czynienia w czasie naszych szkoleń, to traktowanie psów przez właścicieli jakby były one małymi ludźmi, a nie psami. Obdarzenie psów ludzkimi cechamiTprowadzi Zwykle do niepotrzebnych kłopotów. Zawiedziony właściciel będzie oskar żał swojego psa i miał do niego żal lub narzekał, że pies źle się zacho wuje jemn "na złość" (ponieważ wcześniej kazał mu przestać). To oczywiście nie jest prawdą. Przeana lizowanie sytuacji i spojrzenie na nią z psiego punktu widzenia, ułatwi zmniejszenie rozdrażnienia i pozwoli na zastosowanie szkolenia zmierza jącego do rozwiązania problemu. Oczywiście wszyscy rozpieszczamy nasze psy i gawędzimy z nimi, okazu jąc w ten sposób nasze uczucia i spra wiając im radość. Musimy jednak pa miętać, że działa tak nasz przyjazny ton i skoncentrowanie uwagi, a nie zrozumienie znaczenia słów. Pies sprawia jednak wrażenie, jakby rozu miał wszystko, co do niego mówimy. Chcemy tu podkreślić, że nie uzur pujemy sobie prawa do posiadania odpowiedzi na wszystkie problemy związane ze zrozumieniem psich za chowań, jak również po latach szkole nia dziesiątków psów wciąż się uczymy.  20 ROZDZIAŁ PIERWSZY Jak pies się uczy Psy uczą się metodą prób i nagród. Jeśli zrobią coś przez przypadek lub celowo i spotka je za to nagroda, to będą chętnie powtarzały takie za chowanie. Odwrotnie, jeśli nie otrzymają żadnej nagrody lub zostaną zbesztane, nie będą chciały powtarzać takiego zachowania. Naszą rolą jest stworzenie psu wielu sytuacji, w których mogą one zachować się tak, by zostały nagrodzone. Musimy znaleźć metodę, która najle piej motywuje naszego psa do dzia łania, coś co lubi i co sprawia, że chętnie pracuje podczas szkolenia. Trzeba pokazać mu, że współpraca przynosi nagrodę. Na szczęście za równo szczenięta, jak i większość psów lubią sprawiać sobie przyjem ności i należy to wykorzystać, ucząc je kto jest przewodnikiem. Bez względu na to czy nasz pies jest ekstrawertykiem, czy też jest nieśmiały i skryty, podstawowa zasa da próby i nagrody jest zawsze taka sama. Pies ekstrawertyk będzie przede wszystkim uczył się rzucając "głową naprzód" w każdą nową sy tuację, ale szybko dojdzie do siebie po nieprzyjemnych doświadcze niach. Pies nieśmiały będzie bar dziej ostrożny i zwykle będzie po trzebował więcej czasu, by otrząsnąć się po porażce. Delikatny właściciel powinien starać się wprowadzać swego psa w świat metodami nie po wodującymi urazów, budując jedno cześnie wzajemne zaufanie. Trudy nauki Dla instruktora, jednym z przyno szących największe zadowolenie aspektów szkolenia jest "rozkwitnię cie" skrytych psów dzięki metodzie pozytywnych skojarzeń. Ten zwrot pod wpływem nauki nie zależy od specjalnych form treningu. Szcze nię, które wpadło do wody, i nie by ło to dla niego przyjemne doświad czenie, będzie w przyszłości ostrożniejsze od tego, które znajduje wiel ką przyjemność w pluskaniu się i bieganiu po wodzie. We wstępnym okresie szkolenia mo żemy wykorzystać ten rodzaj nauki, stosując metodę próby i nagrody. Kluczem do sukcesu jest sowite na gradzanie pożądanego zachowania, które chcemy, by pies ochoczo po wtarzał. Nie oznacza to wcale psucia go niekończącymi się niezasłużonymi nagrodami, ani też braku jakichkol wiek zakazów. Chodzi tu o zastoso wanie kombinacji smakołyków, skoncentrowania uwagi na psie przy ich dawaniu i czas na zabawę. Poszukiwanie równowagi Musimy ignorować lub karać każde zachowanie naszego psa, którego nie pochwalamy. Jeśli zapytamy dzieci czego pragną, odpowiedzą, że niekoń czących się zapasów słodyczy, telewi zji, wideo i gier komputerowych bez ograniczeń i kładzenia się do łóżka wtedy, gdy chcą. Ale odpowiedzialni rodzice wiedzą, że jest to szkodliwe dla ich pociech i dlatego starają się znaleźć równowagę między nagradzaJAK PIES SIĘ UCZY 21 Po lewej: Wszystkie szczenięta powinny mieć częsty i miły kontakt z człowiekiem. Powinny być przyzwyczajone do spokoj nego, ale zdecydowanego temperowa nia ich zachowania, co jest niezbędne np. w czasie wizyty u lekarza weteryna rii, która po takich przygotowaniach nie będzie stresująca. niem za dobre zachowanie a ignoro waniem wybujałych chęci. Sztuka mówienia "NIE" Nagroda i kara muszą być dostoso wane indywidualnie do każdego psa i muszą następować praktycznie na tychmiast po zawołaniu. Ewentual nie pies wraca tylko po to, by przy witały go wymówki. Właściciel złajał psa, ponieważ ten nie przyszedł na wołanie, ale pies zrozumiał z tego tylko tyle, że został ukarany za to, że przyszedł. Psy generalnie nic my ślą w sposób przyczynowy jak ludzie i kojarzą naganę z tym, co robią w tej chwili, a nie z tym, co robiły wcześniej. Dlatego też nawet całko wicie niewinny pies zostanie wpędzo ny w poczucie "winy" pod wpływem języka ciała właściciela i ostrego gło su. Chociaż być może będziemy postę powali wbrew sobie, musimy nagro dzić go za przyjście, a największą sztuką szkolenia będzie zdolność wypowiedzenia następujących słów "Dobry piesek, ty mały (imię psa) bardzo radosnym głosem i z uśmie chem na twarzy.  24 ROZDZIAŁ PIERWSZY przez nas niezauważane lub źle od czytywane. Na przykład szczenię, które ma nastroszony włos od uszu po nasadę ogona jest raczej prze straszone, a nie nastawione agresyw nie. Zwykle to reakcja właściciela decyduje o odpowiedzi psa. Psy rzadko zaczynają walkę "znie nacka". Zwykle poprzedza ją seria sygnałów ostrzegawczych, jak np. głuche warczenie, gdy został spędzo ny z kanapy, czy natychmiastowe zamarcie, stężenie nad miską z je dzeniem w momencie, gdy właściciel podchodzi blisko lub władcze "uro śniecie" nad zabawką. Sygnały te wraz z niechęcią do wy konywania poleceń, gdyż są mu one nie "na rękę", powinny zwrócić na szą uwagę. Poniżej: Od powolnego machania ogo nem po łukowato wygiętą szyję większy pies pokazuje wyraźnie, że jest ważniej szy. Mtodsza suczka odpowiada na przy wódczą postawę starszego psa, przewra cając się przez bark na plecy w geście poddania. Matczyne nauki Napisano wiele wspaniałych książek na temat wrodzonych i wyuczonych psich zachowań. Nasza książka do tyczy raczej szkolenia, a nie zacho wania, musimy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że zawsze mamy do czynienia z oboma rodzajami zacho wań i że mogą być one zmieniane na naszą korzyść. Psy zaczynają poznawać i uczyć się języka ciała już od matki, gdy żyją z resztą rodzeństwa. Podczas nieokrzesanych zabaw szczenięta uczą się zachowania w stosunku do siebie. Jest sprawą oczywistą, że wła śnie podczas tych zabaw szczenięta uczą się porozumiewać z przedstawi cielami własnego gatunku. Jest to właśnie jeden z powodów tego, że szczenięta zabrane zbyt wcześnie z gniazda lub pozostające przez całe życie tylko "szczenię- . "ciem", stwarzają wyjątkowe prohlemy.Stracy-óne mózhwoścwspółży" cTiT w grupie rówieśnikowdlatego może im brakować umiejętności po rozumiewania się z drugim psem. JĘZYK CIAŁA 25 Suka, która jest dobrą matką, może pomóc złagodzić problemy karmiąc, troszcząc się i bawiąc się ze swoim potomstwem. Jeśli stwierdzimy, że naszemu psu nie podoba się nasze szefowanie, wówczas trzeba przypatrzyć się, jak suka przywołuje do porządku swoje rozbrykane szczenięta. Gdy stwier dzi, że któreś z nich robi coś, co we dług niej jest niewłaściwe - na przy kład odcina się jej zbyt ostro - przewraca winowajcę na plecy, a po przez wyprostowaną, sztywną posta wę sprawia wrażenie, jakby chciała go zabić. W takiej sytuacji szczenię zmienia się w obraz poddania - leży na plecach, trzyma łapy w powie trzu, uszy skulone do tyłu, unika kontaktu wzrokowego, ogon praw dopodobnie jest wciśnięty między nogi i może oddawać mocz. Z upływem czasu szczenięta uczą się odczytywać matczyne sygnały i suce wystarczy teraz tylko spojrze nie, by maluchy wszystko zrozumia ły. Niektóre przebojowe szczenięta sprawdzają, jak daleko mogą się po sunąć i wymagają więcej uwagi i matczynych lekcji, nim zaakceptu ją sytuację. Po opuszczeniu matki szczenię musi kontynuować socjali zację, znając podstawy praw rzą dzących tą społecznością. W relacjach z ludźmi i nową ro dziną pies stara się zastosować to, czego nauczył się od matki. Zwykle zanim nauczą się komend słownych, już rozumieją język ciała. Jeśli na szczęście poprzedni właściciel uśmie chał się i obchodził z psem w sposób delikatny i ciepły, odzywając się jed nocześnie spokojnie i przyjacielsko brzmiącym głosem, to dzięki temu szczenię nauczyło się, że odsłonięte zęby u uśmiechającego się człowieka są sygnałem przyjaźni, a nie agresji. Z jakiegoś powodu psy często uczą się tego gestu i same "uśmiechają się" do nas. Zejść do poziomu psa Większość ludzi na widok szczenię cia automatycznie kuca, by mogło ono podejść do ręki. Dzięki temu stają się dla szczenięcia mniej groź ni, mniejsi i łatwiej nawiązują z nim kontakt. Warto o tym pamiętać, Po lewej: Młoda suczka przyjęta pozycję całkowitego poddania, przewracając się na plecy z uszami skulonymi do tyłu, uznając w ten sposób wyższą pozycję dorosłego psa. Nieśmiało macha podkulonym ogo nem, by okazać przyjacielskie nastawienie i nie zostać odpędzona.  26 ROZDZIAŁ PIERWSZY Powyżej: Małe dziecko może tatwo zostać boleśnie potrącone czy przewrócone przez rozbawionego psa, bez względu na jego wielkość. Dzieci i psów nie można spuścić z oczu. Każda zabawa może skończyć się płaczem. gdy wołamy psiaka z pewnej odległo ści. Podniesiony głos, by maluch mógł nas usłyszeć, w połączeniu z wyprostowaną postawą, działają bardzo onieśmielająco. Jeśli pies pa trząc w naszą stronę wygląfTa jakbj się wahał, przykucnijmy, a wówczas przybiegnie do nas. Co będzie dalej, "zalezyod naszego postępowania i temperamentu szczenięcia. Jeśli te raz skoczy z radością w nasze otwar te ramiona, to znaczy, że zaufał ser decznemu powitaniu. Jeśli natomiast jego wahanie wynika z dnżej nie śmiałości, to podejdzie do nas kilka kroków i znów się zatrzyma niepew ny naszej reakcji. W żadnym wypadkn nie podno śmy głosu i nie starajmy się schwycić szczenięcia. Nie podnośmy się i uni kajmy gwałtownych ruchów, prze mawiajmy łagodnymzachęcającym głosem. Szczenię powinno dojść do wniosku, że mamy przyjacielskie za miary i nabrać zaufania na tyle, by pokonać do nas resztę drogi. Postępowanie z zuchwałym szczenięciem Przedstawimy teraz drugi scena riusz, a mianowicie pewne siebie zu chwałe szczenię, które przybiega na wołanie i zatrzymuje się pół metra przed nami. Jego ciało mówi wszyst ko: machanie ogonem, przekrzywio na głowa i widoczne białka oczu. Często przyjmuje pozycje zachęca jące do zabawy, przysiadając na przednich łapach z ogonem zadar tym do góry. Mówi jasno: "Goń mnie! ". Jeśli niemądrze zrobimy krok w jego stronę, to cofnie się kilka kroków, bądź ucieknie ze skulonymi do tyłu uszami i podkulonym ogo nem, kręcąc szalone ósemki wokół nas, aż powróci do punktu rozpo częcia "zabawy". Trzeba zmusić się wtedy powstrzymać, by nie pobiec za nim: za pierwszym razem może nam się to udać, ale następnym ra zem szczenię będzie już szybsze. Im hardziej młócimy rękami po wietrze i krzyczymy, tym szczęśliw sze jest szczenię. Postarajmy się więc nie dać wyprowadzić z równo wagi i spróbujmy przywabić szcze nię zabawką lub smakołykiem. Nie można od razu złapać malca, ale na leży upewnić go, że nie podrzucimy zabawki czy smakołyka, zanim nie złapiemy go mocno za obrożę. Pewne szczenięta nadal unikają bezpośredniego kontaktu w nadziei na zabawę. Spróbujmy nie zwracać w ogóle uwagi na takie zachowanie i iść przed siebie, unikając kontaktu wzrokowego. Nasza postawa okazu jąca brak zaiuteresowania zwykle JĘZYK CIAŁA 27 sprawi, że szczenię popędzi za nami, by sprawdzić dlaczego nie chcemy się z nim dalej bawić. Wówczas po nownie przykucnijmy i zachęćmy go, np. smakołykiem czy zabawką, aby do nas przyszedł. Chociaż głównie odnosi się to do za chowania szczeniąt, to jednak takie "zabawy" można zaobserwować także u psów starszych i należy się z nimi rozprawie w analogiczny sposób. Dzieci i psy Większość problemów między dzieć mi i psami wynika stąd, że ani jed no, ani drugie nie rozumie mowy ciała drugiej istoty. Małe dzieci są podekscytowane, wykonują gwał towne i nieprzewidywalne ruchy oraz krzyczą cienkim i świdrującym głosem. Psy często tłumaczą sobie takie zachowanie, jako "zaproszenie do zabawy", a w rzeczywistości czę sto dziecko jest tym przestraszone. I podobnie - psie zaproszenie do zabawy może być zrozu miane przez dziecko jako atak. Bez względu na wielkość psa, stara się on zwykle po lizać dziecko po twarzy, jak zrobił by w przypadku innego psa (małe psy mogą podskakiwać w tym celu), co w efekcie tylko powiększa strach dziecka. Podniecająca zabawa pole gająca na przebieganiu tuż obok, kończy się najczęściej przewróce niem dziecka, które zaczyna roz paczliwie płakać, a wówczas pies myśli, że jest to wyrazem tego, jak bardzo podoba mu się taka zabawa i skacze na dziecko, co w znacznym stopniu pogarsza sytuację. Dlatego oboje, i pies, i dziecko muszą być pod kontrolą, by zapobiec nieporo zumieniom. Nawet dzieci, które ni gdy się nie przestraszyły i cieszy je zabawa z psami muszą być pod opieką.  ROZDZIAŁ DRUGI JAK 29 Nauka trwa zawsze Bez względu na to czy zdaje on sobie z tego sprawę, czy nie, już zaczę liśmy szkolenie naszego psa w chwili, gdy przybył do naszego domu. Nasz wygląd, postawa i brzmienie głosu - wszystko to odbiera nasz pies. Szkolenie można rozpoczęć bardzo prosto, ale od razu trzeba poło żyć nacisk na nagradzanie. Szczenię to wielki żołądek na czterech ła pach i dlatego jedzenie jest najlepszą nagrodą podczas nauki. Zaraz po przyniesieniu szczenięcia do domu rozpoczynamy wychowy wanie od nauki imienia, następnie nauki czystości w domu, a także różnicy między zachowaniem do brym a złym. Na skutek ciągłego ne gowania, niektóre szczenięta myślą, że mają na imię "Nie". Lepiej jest zająć postawę pozytywną, opisaną w rozdziale pierwszym, co uczyni przystosowanie się do nowego domu znacznie przyjemniejszym. Aklimatyzacja szczenięcia Zanim rozpoczniemy właściwe szkole nie, postarajmy się utrwalić w szcze nięciu te zachowania, które pozwolą nam zbudować dobre stosunki na przyszłość. Szczenię odczuwa silną potrzebę bycia z kimś, co można wy korzystać wołając jego imię i komen dę "CHODŹ" czy "DO MNIE", na gradzając oczywiście wykonanie pole cenia. Klepanie, smakołyki czy zaba wa wytworzą przyjazne skojarzenie z przywołaniem go w domu. Podczas pierwszego spaceru po parku prawie wszyscy właściciele bo ją się spuścić szczenię ze smyczy, oba wiając się, że się zgubi. Jeśli jednak okolica, gdzie spacerujemy jest bez pieczna, to znacznie lepiej puścić szczenię wolno i zachęcić je do podą żania za nami. W tym wieku pies w sposób naturalny poszukuje towa rzystwa przewodnika i boi się stracić go (czyli nas) z oczu, dlatego będzie skwapliwie pilnował, gdzie jesteśmy. Jeśli pies waha się czy przyjść na za wołanie, można to zachowanie skory gować, przykucając i podając psu ja kąś zachętę (np. smakołyk) lub od wracając się i markując ucieczkę w drugą stronę. Szczenię zawsze musi zostać nagrodzone za przyjście, by wiedziało, że warto. Dorastającego psa, który nigdy nie był spuszczony ze smyczy, będzie znacznie trudniej przywołać, gdy po raz pierwszy zakosztuje wolności. Czas właściwego szkolenia Małe szczenięta mogą się skoncen trować na bardzo krótko i łatwo się męczą, dlatego w normalnym szkole niu mogą uczestniczyć dopiero wte dy, gdy trochę podrosną. Psie przedszkola, które stają się coraz popularniejsze, są miejscem zarów no doskonałej zabawy, jak i dają ogromne korzyści szczeniętom. Starsze szczenięta, w wieku co naj mniej osiemnastu miesięcy (zależnie od indywidualnych zdolności i rasy), są już zdolne do podołania trudom szkolenia. Zwykle szczenięta o silnej woli mo gą potrzebować poskromienia i dys cypliny, a więc są gotowe do rozpo częcia szkolenia. Pamiętajmy, że na.  30 ROZDZIAŁ DRUGI wet najlepiej wychowane szczenię może przechodzić okres "buntu mło dzieńczego". Niemniej jednak, szczenięta traktowane z nczuciem wyrosną na szczęśliwe psy o dobrym charakterze. Czy można szkolić nadal Wbrew obiegowej opinii, starsze psy także świetnie uczą się nowych rze czy. Nieważna jest przyczyna, dla której zdecydujemy się na dalsze szkolenie psa. Mogły zmienić się nasze warnnki życia, np. przyszło na świat dziecko, i uprzednio tolerowane za chowanie stało się nie do przyjęcia. Dla psa zmiana ustalonych zasad mo że stanowić wstrząs. Jeśli zmiany do tyczą rzeczy najważniejszych, np. ograniczenie wolności w poruszaniu się po domu, może być łatwiej je wprowadzić razem z innymi nakaza mi, burzącymi dotychczasową rutynę. Jeśli np. pies dotychczas mieszkał w budzie lub zmieniliśmy mieszkanie, może to być powodem wprowadzania nowych reguł w życie. Psy ze schroniska Psy wzięte ze schroniska, bez wzglę du na wiek, mają za sobą nieznaną nam przeszłość, często naznaczoną bolesnymi doświadczeniami. Ozna cza to, że zamiast rozpoczynania pracy z "białą kartką" musimy naj pierw zmierzyć się z zakorzenionymi złymi zachowaniami. Może to wyma gać z naszej strony wielkiej cierpli wości, zrozumienia i konsekwencji w postępowaniu. Chociaż miło jest poświęcić czas na wprowadzenie psa do nowego domn, to ważne będzie od samego po czątku określenie jasno pewnych za sad. Ustalony porządek dnia pozwo li mu szybciej wdrożyć się w domowe życie. Niektóre psy mają własne wy obrażenie o tym, jak powinny być traktowane. Łatwo jest wymagać od ośmiotygodniowego szczenięcia, ale zdecydowanie trudniej jest wyegze kwować coś od psa dorosłego. Omi janie punktów spornych we wcze snym etapie może pomóc przerwać niepożądane przyzwyczajenia. Na przykład: jeśli pies rości sobie pra wo do naszej kanapy czy łóżka i nie chce się z niej ruszyć, sensowniej bę dzie od razu zabronić mu tego, by problem nie narastał. Kiedy pies się ustatkuje i zaczniemy rozumieć się nawzajem, wówczas musi pogodzić się z faktem, że kiedy mówisz "ZEJDŹ", to naprawdę masz to na myśli. Trzeba podkreślić, że większość psów ze schroniska łatwo przystoso wuje się do praw i warunków życia w nowym domu. Przez pierwszy ty dzień, a nawet dwa zachowują się najlepiej jak potrafią, a następnie sprawdzają "grunt" i pokazują swą Powyżej: Wygląd zewnętrzny psa ze schro niska nie jest koniecznie odzwierciedleniem jego temperamentu - nawet maty pies mo że być całkiem dziki! NAUKA TRWA ZAWSZE 31 Powyżej: Choć szczenięta te wyglądają pra wie identycznie, jednak każde z nich ma swój charakter. Nawet jeśli dwa wyglądają ce identycznie szczenięta znajdą się w tym samym domu, będą nadal rozwijać się indy widualnie, zgodnie ze swoją osobowością, tak jak dzieci w tej samej rodzinie ciemną stronę. Jeśli będzie się z nimi pracować do końca, bezpiecznie za aklimatyzują się w nowym domu. Bezpieczne schronienie dla psa Bez względu na wiek, w jakim pies za wita do naszego domu, potrzebuje on swojego miejsca, które będzie jego bezpiecznym schronieniem. Być może wystarczy mu fragment pokoju, z któ rego korzystamy, lub kuchni, ale zdu miewa nas często, jakie szkody potra fią poczynić psie zęby i pazury. Klatka. Użycie składanej, drucianej lub plastykowej klatki wywołuje krzywe spojrzenia wielu ludzi z psie go świata, którzy nie rozumieją, po co się ich używa. Według nich psy mieszkają w klatkach przez całe ży cie lub są w nich za karę. Lecz pra widłowo używane klatki mogą być wszechstronnie wykorzystane, po magając chronić psy przed poten cjalnymi niebezpieczeństwami, jak np. przewody elektryczne pod na pięciem, czy przed dziećmi, tak sa mo jak chronić dom przed dewasta cją. Są także bardzo pomocne pod czas nauki w domu. Większość z nich można bez problemów złożyć i zabrać ze sobą do hotelu czy do przyjaciół, dzięki czemu i nasz pies, i nowe lokum będą bezpieczne. Posłanie. Rozważne przyzwyczaja nie sprawia, iż większość psów szyb ko stwierdza, że klatka jest bez piecznym i wygodnym legowiskiem. Zawsze, gdy wprowadzamy psa do klatki, dajemy mu smakołyk mówiąc "NA MIEJSCE", dzięki czemu będzie to przyjemne doświadczenie. Starsze psy, które przez wiele lat nie korzy stały z klatki, gdy zobaczą swoją "re zydencję" rozłożoną, machając ogo nem będą czekały przed nią na na grodę. Wielkość klatki powinna być dopa sowana do rozmiarów psa, a więc po winien on móc w niej wygodnie stanąć i obrócić się. Kupując klatkę dla szczenięcia dobrze jest tak dobrać jej rozmiar, aby mogła służyć też doro.  32 ROZDZIAŁ DRUGI Powyżej: Składane klatki są bardzo wszechstronnymi urządzeniami w czasie nauki, jak również miejscem, gdzie szczenię jest bezpieczne. Choć nam klatka źle się kojarzy, to jednak umiejętnie przy zwyczajone do niej szczenię szybko uzna ją za swoje postanie. słemu psu. Dzięki temu będzie w niej wystarczająco dużo miejsca na wy godne posłanie, zabawki i gazety, gdy by maluchowi przytrafił się jakiś "wy padek". I jaka szkoda... Kupując drogie, eleganckie posłanie dla szczenięcia nie można zapominać, że wielką przyjemność sprawi mu przeżucie go na kawałki. Dobrym wyjściem będzie kartonowe pudełko - tanie i łatwe do wymiany, gdy szcze nię je poszatkuje. Miejsce wyścielone gazetami jest szczególnie ważne na noc. Większość szczeniąt szybko się uczy utrzymania czystości przez całą noc, jeśli idą na miejsce do spania bardzo późno i są z niego bardzo wcześnie wystawiane. Ideałem jest umieszczanie malucha na posłaniu tylko na czas spania w ciągu dnia, ale nie jest to łatwe do wykonania. Domowe szkolenie Szczenięta często odczuwają potrze bę załatwienia się: zaraz po przebu dzeniu, po krótkiej drzemce, po je dzeniu i często w czasie zabawy. Bardzo niewłaściwe jest wystawianie malca na zewnątrz, zatrzaśnięcie mu drzwi przed nosem i oczekiwanie, że sam pójdzie załatwić potrzeby fizjo logiczne. Najczęściej szczenię po prostu usiądzie, pilnie obserwując drzwi, czekając aż właściciel wyjdzie na zewnątrz i będzie się z nim bawił. Czas spędzony przez pierwsze dni ze szczenięciem na spacerach i na gradzanie go za załatwienie się, gwa rantuje szybkie nauczenie zachowa nia czystości w domu. NAUKA TRWA ZAWSZE 33 W ciągu pierwszych dni i tygodni ży cia w domu nie można oczekiwać od szczenięcia, że "poprosi", by wyjść na zewnątrz. To do właściciela nale ży stwierdzenie, "że to chyba już czas" na wyprowadzenie go na spa cer. Chwaląc szczenię za załatwienie się, dobrze jest mówić "POSPIESZ SIĘ" czy "RÓB SIUSIU". Pies szyb ko skojarzy związek między wyko nywaną czynnością a słowami. Taka umiejętność będzie bardzo przydat na w przyszłości, zwłaszcza daleko od domu czy wówczas, gdy zależy nam na czasie. To jego posłanie, a nie dzieci Gdy szczenię podrośnie lub pies ze schroniska już się zadomowi i będzie mógł swobodnie pornszać się po do mu, klatka stanie się niepotrzebna i można zastąpić ją wygodnym posła niem. Jeśli pies ma miłe skojarzenia z posłaniem (dotychczas w klatce), Po prawej: Pies, który rozumie polecenie "NA MIEJSCE" nie powinien kręcić się pod nogami, bo może stać mu się krzywda. Na przykład, pies nie może żebrać pod stołem w tym czasie powinien spokojnie leżeć na swoim legowisku. Sytuacja będzie ja śniejsza dla niego, jeśli pozwolimy mu się ruszyć z posłania dopiero po skończeniu posiłku. polecenie "NA MIEJSCE" powinno sprawić, że pójdzie na swoje posła nie. Trzeba go pochwalić i nagrodzić za wykonanie polecenia. Nie wolno odsyłać psa na posłanie za karę lub gdy nie chce tam iść. Posłanie mnsi budzić przyjemne skojarzenia, za nim pies wpadnie w tarapaty. Pies szybko uzna posłanie czy klatkę za bezpieczne legowisko. Chociaż nie powinien wyobrażać sobie, że w tym miejscu jest niepodzielnym władcą, to nawet dzieci muszą zdawać sobie sprawę z tego, że on także ma prawo do posiadania własnego, spokojnego kąta.  34 ROZDZIAŁ DRUGI Sprzęt i pomoce szkoleniowe Pomoce szkoleniowe to wszystkie sprzęty, które pomogą nam w szkole niu psa. Nasze ręce, głos, smakołyki, smycz, obroża, kliker i zabawki to jest właśnie sprzęt, którym możemy się posługiwać. Używajmy tych "narzędzi", pozwolą one bowiem czerpać zadowolenie ze wspólnej pracy, naszej i psa. Najważniejszym narzędziem szkolenia jest nasza własna praca z psem. Metody opisane w tej książce stosu jemy podczas naszych kursów. Przyniosły one dobre efekty w pracy z różnymi psami. Zdecydowanie polecamy rozpoczę cie nauki psa metodą "jeden na je den", czyli my i pies. Bo, naszym zdaniem, szkolenie przypomina uczenie się języka obcego. Różny ton głosu, rytmy i akcenty sprawia ją, że psu trudno jest zrozumieć, czego się od niego wymaga. Kiedy zaczyna rozumieć, można zacząć pracować z nim używając tylko sa mych komend. W czasie szkolenia psy zwyczajowo pracują przy lewej nodze właściciela i w dalszej części tej książki przyjęliśmy, że z tej wła śnie strony powinien zawsze znajdo wać się pies. Po prawej: Musimy być odpowiednio ubrani. Strój musi być wygodny, lecz nie może być zbyt nowy, bardzo ważne są bu ty - tylko o płaskiej podeszwie. Dzięki te mu nie będziemy martwić się o plamy na ubraniu, kiedy pies skoczy na nas zabłoconymi łapami, czy o biżuterię ze rwane psimi zębami czy pazurami. SPRZĘT l POMOCE SZKOLENIOWE 35 U góry: Dwumetrowa, skórzana smycz, wyposażona w karabińczyki na obu końcach (1) może być potrzebna w czasie szkolenia, ale najwygodniejsza będzie także skórzana smycz długości 1 m (2). Smycze nylonowe (3, 4), z liny (5) lub z sze rokiej taśmy (6) mogą również być przy datne. Kółeczko na rączce pozwoli na łatwe skrócenie smyczy - w razie potrzeby przypi namy karabińczykiem kółeczko rączki do kółeczka od obroży. Jeśli smycz nie ma takiego kółeczka, można zamon tować kółeczko od kluczy, niezgrzewane. W niek tórych okolicznościach potrzebna może być automatyczna smycz (7), uprząż czy tzw. halter (obroża przypominająca koński kantar). Głos Nasz głos jest ogniwem łączącym n