Jean-Jacques Rousseau. Skojarzenia? Krytyka cywilizacji, hasło powrotu do natury, "szlachetny dzikus", sentymentalizm, "Nowa Heloiza". Steve Sem-Sandberg przybliża nam wycinek bogatego życiorysu Jana-Jakuba: pobyt na wyspie, karę wygnania za obrazoburcze poglądy. 45 dni odosobnienia przeplatane wspomnieniami upokorzeń, kamieni dosłownych i metaforycznych ciskanych przez obrońców moralności. Ogłoszenie, że już nigdy więcej nie stworzy nic, co mogłoby wywołać oburzenie, żadnych dzikusów pojmujących cud stworzenia - nie uciszyło złowrogich szeptów i krzywych spojrzeń. Nie pomagała również gospodyni Thérèse, która była nie tylko gospodynią i nie pomagał ich wspólny stosunek do posiadania czy raczej porzucania dzieci. Wysepkę, która nawet nie była całkowicie odcięta od świata, więzień traktował jak koniec świata faktyczny. On sam - centrum oceanu bólu nie do wyobrażenia (schorzenie dróg moczowych), oceanu wspomnień upokorzeń lecz i miłosnych uniesień, oceanu niesprawiedliwości, wreszcie oceanu smutku i samotności, ponieważ gdy zawiedli ludzie, pozostały tylko rośliny. W dodatku w głowie kołatała się niepokojąca myśl: "co zostanie po nim oprócz mnóstwa rękopisów nienadających się do druku i wrogich plotek?". To nie jest prosta proza, lecz również idealna seria Przeszły-ciągły już nas do tego przyzwyczaiła. "Ocean" momentami jest fascynujący, momentami bywa nudny, dla mnie - na szczęście - przeważają te pierwsze momenty. Na pewno trzeba się skupić na lekturze, nie czytać "z doskoku", ponieważ ja początkowo popełniłam ten błąd i nie mogłam wgryźć się w tę pełną niuansów i subtelności opowieść. Warto poznać nieznaną twarz słynnego twórcy.