Recenzje

• Erna Eltzner

  2018-03-21

  Sztuka ludowa ma dużo odcieni. Ilu ludzi, tyle inspiracji. Każdy kraj interpretuje ją inaczej, co może być bodźcem do naprawdę interesujących dyskusji. Literatura i teatr garściami czerpią z takiej tematyki, a rozwój gatunków można z zafascynowaniem obserwować przez całe lata. Czasem zagadnienie niełatwo poddać definicji, lecz próby otwierają oczy. Volksstück — niemiecki termin, który kryje za sobą wiele znaczeń, lecz ich odkrywanie nie jest w Polsce zbyt popularne. Dosłownie tłumaczymy go jako „sztukę ludową”, jednak to wyrażenie mało konkretnie określa sens całości. Lekar Monika Wąsik przybliża fascynującą historię Volksstück, skupiając uwagę na początkach, nie zapominając o teraźniejszości. Autorka prezentuje wpływ sytuacji politycznej i społecznej na gatunek i jego ewolucję. Analizuje zjawisko, dokładnie pochylając się ponad każdym momentem przełomowym dla twórców. Publikacja jest zmienioną w pewnych aspektach wersją pracy doktorskiej, przygotowanej pod opieką profesor Małgorzaty Leyko. Wąsik w ciągu ostatnich lat prowadziła wnikliwe badania nie tylko w Polsce, ale również w Niemczech a także Austrii. Muszę się przyznać, co nie przynosi wstydu — sięgając po tę pozycję, kompletnie nie wiedziałam, czego się spodziewać. Naturalnie, opis rozjaśnił mi umysł, lecz stale było ciężko cokolwiek wyłuskać. Prowadziłam krótkie poszukiwania w Internecie, zanim zaczęłam czytać książkę. Niespodzianka, trudno coś znaleźć. Lektura napawała lekką obawą, zupełnie szczerze. Sądziłam, że mnie przerośnie, kompletnego laika w poruszanej dziedzinie. Przygodę z Volksstück rozpoczęłam w dość niedogodnym miejscu, ponieważ autobusie. I niemal przegapiłam własny przystanek. Spodziewałam się wszystkiego, prócz takiego zaangażowania z mojej strony. Duże ukłony w stronę autorki, to rzadkie, gdy można zaciekawić człowieka nieobeznanego w danym zagadnieniu. Nastawiłam się na mnóstwo naukowych wyrażeń, na długie chwile spędzone ponad słownikiem. Kolejne zaskoczenie, Monika Wąsik pisze w sposób przystępny dla każdego, zarówno studentów (na przykład teatrologii), jak i czytelników normalnie chcących poszerzyć horyzonty. Pochodzę z terenów przesiąkniętych kulturą niemiecką, ze względów historycznych. Dlatego całkiem nieźle ją znam, lecz czy rozumiem? Książka ebook Wąsik uświadomiła mi, że nie do końca. Jeśli język o Volksstück, to trzeba pamiętać, iż mamy do czynienia ze zjawiskiem oryginalnym, wywodzącym się z korzeni absolutnie różnorakich od polskiej sztuki ludowej. Tych dwóch kontekstów nie wolno porównywać, to z góry skazane na porażkę. Niemieckojęzyczne „dramaty ludowe” istnieją na naszej rodzimej scenie, aczkolwiek mało mają wspólnego z tradycją. Widz nie byłby w stanie dokładnie zrozumieć wszystkich niuansów, do tego potrzebne byłoby przełożenie sensu na polskie realia. Wtedy istota zostałaby stracona. Wielu twórców zgadza się w jednym: klarowne zdefiniowanie Volksstück przysparza kłopotów. To gatunek elastyczny, nadający społecznym zjawiskom ramy, ale sam bezgraniczny. Powstał z chęci konfrontacji z rzeczywistością, przedstawiając ją jako rozrywkę i komentarz bieżących zdarzeń — równocześnie. Niezmieniona pozostaje wyłącznie nazwa, ponieważ rozwój ciągle trwa. Wynika on z uwarunkowań politycznych, historycznych, też ekonomicznych, a jak wiemy, te przybierają świeży kształt. Sięgnięcie tylko po tekst którejś sztuki na niewiele się zda, bo w tej samej chwili musimy ujrzeć obraz danych problemów. Powinnam garść słów poświęcić samemu wydaniu, a ten aspekt zasługuje na uwagę. To opracowanie niesłychanie dbałe w szczegóły, w formie i treści. Podzielono je na trzy wielkie części, zawierające w sobie epizody a także podrozdziały. Tak zatytułowane, iż bez problemu można odnaleźć konkretne zagadnienie. Olbrzymim ułatwieniem jest indeks osobowy. Zawsze go szukam w własnych egzemplarzach, dotyczących różnych dziedzin, gdyż podczas robienia notatek nierzadko wpada mi do głowy czyjeś nazwisko. Obszerna bibliografia to dalsza pomoc. Już zdążyłam zaznaczyć pewne pozycje, a jak wspominałam, Internet dość po macoszemu traktuje Volksstück i Volkstheater. Pomijając parę artykułów, pomiędzy innymi ten na Wikipedii. Zdecydowanie przyznaję, że publikacja Moniki Wąsik mnie zaskoczyła, bardzo pozytywnie. Wyjątkowo frapująca tematyka, która sprawiła, iż otworzyłam się nowe zainteresowanie. Chciałabym w przyszłości rozwinąć wiedzę w dziedzinie Volksstück, a przy okazji zachęcić do tego kilka najbliższych osób. Tymczasem, rekomenduję to wszystkim ludziom czytającym mą recenzję. Idealna książka, nie będziecie zawiedzeni.